Nga Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake- psikologjike

Dëgjojmë histori të forta për vrasjen e grave, por me një shpresë të qartë se mund të bëhet më mirë nëse ngrihemi  dhe reagojmë. Është e  domosdoshme  që edhe në trojet e arbrit të sundojë ligji,  i njëjtë për të gjithë, askush para ligjit. Mund të bëhesh aq tolerant ndaj  kriminelëve sa të asgjësosh  veten.
***
Vrasje nga pakujdesia:
Do të thotë (nënkupton) që nga  pakujdesia keni shkaktuar vdekjen e një personi tjetër. Vlerësimi i pakujdesisë është i njëjtë si për dënimet e tjera që  kërkojnë neglizhencën si kusht fajësie dhe  kërkohet pakujdesia e zakonshme.

Cilido që nga pakujdesia shkakton vdekjen e tjetrit duke përdorur armë, mjet motorik  ose në ndonjë mënyrë tjetër, dënohet me burgim gjer në 4 vjet ose në rrethana  veçanërisht rënduese gjer në 7 vjet. Në rrethana veçanërisht lehtësuese, mund të  aplikohen gjoba.

Është shpesh në rastet e trafikut që kanë çuar në aksidente që rezultojnë me vdekje,  që njerëzit ndiqen penalisht për vrasje nga  pakujdesia.

Bashkëfajësia  në vrasje nga pakujdesia  nuk është e dënueshme, por disa persona  mund të dënohen si kryesues (bashkëfajtorë) nëse bashkërisht kanë  kontribuar në vdekjen e një tjetri.

Cili është ndryshimi midis vrasjes me  dashje (qëllim) dhe vrasjes me  paramendim?

Pasqyra e vrasjes tregon vrasje me dashje  dhe me paramendim. E qëllimshme do të  thotë se vrasja është kryer me qëllim, por jo e planifikuar. E paramenduar do të thotë se  vrasja është e planifikuar.

Cili është ndryshimi midis qëllimit dhe  pakujdesisë së qëllimshme?

Në rast qëllimi, autori zgjedh të veprojë edhe nëse dikush do të vritej. Në pakujdesi të qëllimshme, ai ose ajo shfrytëzon një  shans dhe shpreson për më të mirën, por  nuk do ta kryente aktin nëse do të ishte e  sigurt se dikush do të vritej.

Cili është ndryshimi midis vrasjes me  paramendim dhe vrasjes nga  pakujdesia?

Varet nga shteti, por në përgjithësi, në disa  vende demokratike vrasja me paramendim  dënohet me vdekje ose burgim të  përjetshëm, ndërsa vrasja nga pakujdesia dënohet me përafërsisht 4 vjet burgim ose 7 vjet burgim nëse vepra është kryer në rrethana  veçanërisht rënduese.
***
Vrasje me dashje:

Pasqyra e vrasjes tregon  vrasje me dashje (me qëllim) dhe  vrasje me paramendim.

E qëllimshme do të thotë se vrasja  është kryer me dashje, por jo e  planifikuar. E paramenduar do të thotë  se vrasja është e planifikuar.

Në rastin e vrasjes me dashje ordinere, vrasësi do të ketë reaguar aty dhe më pas,  ndërsa në rastin e vrasjes me paramendim,  do të konsiderohet se ka menduar për aktin  dhe rezultatin e aktit.

Çfarë do të thotë me qëllim?

Qëllimi është një term juridik që përshkruan formën e fajit që ekziston kur personi që  kryen një veprim e bën atë me vetëdije ose  ka pasur vullnetin për të kryer veprimin.
***
Vrasje me paramendim:

Paramendimi është një formë e  kualifikuar e dashjes, e cila nënkupton  se kryesi i vrasjes e ka planifikuar dhe  marrë parasysh veprën për një kohë  përpara aktit.

Një shembull tipik dhe term i përdorur shpesh është vrasja me paramendim, ku  vrasësi e ka planifikuar vrasjen prej disa kohësh dhe ka pasur kohë të reflektojë për  aktin e afërt. Që të ketë paramendim, autori duhet të ketë pasur një kohë të caktuar për  të shqyrtuar aktin dhe për të peshuar të “mirat dhe të  këqijat”  (për të kryer  vrasjen ose për të mos kryer vrasjen).

Sa kohë duhet të jetë në fjalë do të  ndryshojë, ndër të tjera, bazuar në llojin e  veprës penale në fjalë pas një vlerësimi  specifik.

Në rastet e vrasjeve autori shpeshherë do të ketë fyer viktimën pak kohë më parë dhe  më pas ka shkuar për të marrë armën e  vrasjes. Veprimi (vrasja) më pas do të jetë e  paramenduar, edhe nëse i pandehuri ka pasur vetëm një periudhë të shkurtër  kohore për të menduar për aktin e afërt.

Paramendimi është diçka ndryshe nga  qëllimi.

Një veprim mund të kryhet me dashje pa  shqyrtim të mëtejshëm.

Një shembull i mirë këtu është piromani që i vë zjarrin një  shtëpie për të parë flakët dhe shpreson se njerëzit që jetojnë në shtëpi do t’ia dalin  (nuk do të dëmtohen fizikisht). Piromani ka  treguar paramendim në lidhje me faktin se  dikush mund të vdesë, por ai ka pasur  qëllim vetëm të shohë flakët.

Megjithatë, paramendimi në përgjithësi  ofron dënim shtesë në dënimin pasi është  më e dënueshme të ndëshkohen veprat  penale të menduara mirë (planifikuara), në  krahasim me aktet e afektit ose aktet  impulsive ku situata atëherë dhe atje  ndihmon në provokimin e veprës.
***
Kriminelët zhyten në shkëlqim dhe  fshihen në errësirë.

«Ai më thoshte se unë nuk e meritoja të dilja vetëm jashtë shtëpisë, se nuk e  meritoja të kisha asnjë shoqe, dhe se  unë nuk e meritoja të jetoja».

PS: Citimi i mësipërm i përket një zonje me  prejardhje shqiptare, ekonomiste, 29 vjeçe,  e cila u vra nga i shoqi (edhe ai me  prejardhje shqiptare) në vitin 2020, 5 muaj  pasi i tha këto fjalë nënës sime.

O shqiptar! Mos i lëndo të tjerët,  duhet të jesh i denjë dhe i sjellshëm, përndryshe mund të bësh çfarë të  duash.