Apo taksirati me e pasë dreqin kojshi

Në zallahinë e ndryshimeve kolosale gjeopolitike, Serbia, derisa, në njërën anë, flet gjithandej për integrime evropiane, në anën tjetër, po vazhdon me praktikën e gjithmonshme agresive.

Aktualisht tri shtete, fqinje të Serbisë, janë të rrezikuara drejtpërdrejtë dhe seriozisht nga imperializmi serb: Kosova, Bosnje e Hercegovina dhe Mali i Zi.

Çdonjëri prej tyre në mënyrë të veçantë, por me rrezik dhe qëllim të njëjtë: shpartallimi dhe zaptimi i territorit të tyre.

Në të tria rastet, qasja e Beogradit është e ndryshme.

Kundër Kosovës keqpërdorë serbët e këtushëm, si të ishin mina të kurdisura,

Kundër Bosnje e Hercegovinë Srpska Republikën si pykë, ndërsa,

Kundër Malit të Zi duke vënë në pikëpyetje identitetin e gjysmës së popullsisë malazeze dhe duke përdorë Kishën e fuqishme ortodokse serbe si tokmak.

Çështjen e identitetit të të ashtuquajturve serbë në Mal të Zi e trajton publicisti dhe analisti e ri e brilant malazez, Milutin L. Cerović.

Ky është i drejtëpërdrejtë dhe i shqetësuar seriozisht për gjendjen në Mal të Zi, sepse, sipas tij dhe, si duket, të shumicës së malazezve, «Pushteti i ri në Mal të Zi nuk punon për Malin e Zi, por për interesa të vendit fqinj dhe shpeshherë në dëm të qytetarëve të tij.»

Lexojeni me vëmendje analizën e tij të mprehtë, kushtuar temës së prushtë për identitetin. Sepse do të mësoni edhe për një tjetër vatër të re krize krejt afër nesh.

Ky artikull është botuar te « Aktuelno », datë 11 nëntor 2025

Në mungesë kohe, përkthimin, po edhe rezymimin e mëposhtëm, të analizës së Ceroviqit, ia besova nënës së ministres ediramiste, Diella.

___________

KUSH JANË SERBËT NË MAL TË ZI?

Shkruan: Millutin L. CEROVIQ

Pyetja shtrohet: çfarë, në të vërtetë, i shtyn ata serbë politikë në Mal të Zi?

Sepse ata nuk janë serbë as nga lindja, as nga prejardhja, as nga dokumentet – por nga premtimi.

________________________________________

Në të vërtetë, askush i gjallë që prej tre dekadash e gjysmë nuk e shtroi një pyetje fare të thjeshtë:

kush janë, në fakt, ata të famshëm “serbë në Mal të Zi”?

A ka fare të tillë? Dhe – ç’është edhe më interesante – nga erdhën në numër aq të madh, kur e dimë se asnjë shpërngulje historike nuk është regjistruar ndonjëherë?

Të mos e gënjejmë veten: përgjigjen për këtë pyetje të gjithë e dinë.

Pikërisht për këtë arsye – të gjithë heshtin.

Sepse e vërteta, si në Mal të Zi ashtu edhe në Serbi, prej kohësh trajtohet si shkelje – madje nganjëherë edhe si vepër penale.

Ky tekst, pra, ka për qëllim ta çmontojë këtë temë të ndaluar me dhunë – në atome dhe molekula.

(Unë) Shkrimtari i këtyre rreshtave ka për synim të tregojë qartë, me fakte dhe me arsyetim të shëndoshë, atë që shumëkush e di, por rrallëkush guxon ta thotë:

asnjëherë nuk kanë ekzistuar serbë në Mal të Zi.

________________________________________

Për cilët serbë po flasim këtu?

Për ata që janë lindur në Mal të Zi, prindërit e të cilëve janë lindur po në Mal të Zi, dhe të cilëve në çertifikatën e lindjes u shkruan “serb”.

Të tillë, me falni, ka më pak se përmbytje në Saharë.

Të gjithë e dinë këtë, por të gjithë – heshtin.

Dija, ta dini, në këto anë prej kohësh është bërë materie shoqërore e rrezikshme.

Dhe tani dikush do të thotë:

“Po mirë, si është e mundur – kur në regjistrim 30% e popullsisë deklarohen si serbë?”

Ja ku qëndron, zotërinj, thelbi i çështjes.

Ato 30% do të deklaroheshin pa problem edhe si dhelpra, sikur t’u shpjegohej se kjo është në interesin e tyre, e jo si gjendje e vërtetë identitare.

________________________________________

Serbë hibridë

Për të qenë të saktë, bëhet fjalë për serbë hibridë – që lëvizin si makinat hibride: pak me rrymë, pak me karburant, e kur duhet – edhe me “hidrogjen politik”.

Pyetja është: çfarë në të vërtetë i lëviz ata serbë politikë në Mal të Zi?

Sepse ata nuk janë serbë as nga lindja, as nga prejardhja, as nga dokumentet – por nga premtimi.

U janë premtuar privilegje të ndryshme, përfitime politike e interesa të vogla, prandaj – ja ku janë – deklarohen siç “duhet”, që ato përfitime të mbahen gjallë.

Nuk mund, e dini, dikush të deklarohet me fjalë se është gjeni, shkencëtar apo vetë Ati Zoti, e të mos e dijë tabelën e shumëzimit

.

Ashtu siç nuk mund dikush të pohojë se është Napoleon Bonaparta, kur në fakt është thjesht një personazh vizatimi në formën e gjelit Sofronije nga oborri i fqinjit.

Pra, e njëjta gjë është edhe me “serbët kontroversë” nga Mali i Zi:

deklarohen, por askund – asnjë provë .

________________________________________

Po prova?

A keni, zotërinj, ndonjë provë të vetme se jeni ata që pretendoni se jeni – përveç deklaratës suaj?

Nuk keni.

Dhe këtë e dimë të gjithë.

E dini, po ashtu, se paraqitja e rreme është vepër e dënueshme me ligj?

Ju, megjithatë, e praktikoni atë prej vitesh – pa asnjë ndjenjë faji.

Disa të mençur thonë: “Secili ka të drejtë të deklarohet si të dojë.”

Në rregull.

Në atë rast, ja, unë po deklarohem si fitues trefish i Çmimit Nobel.

Nëse më pyesni për çfarë veprash – nuk ka rëndësi, ç’ju duhet ?

Mjafton që u deklarova.

Ja pra, zotërinj, e gjithë filozofia për “të drejtën e deklarimit”, për identitetet, për “kombet” dhe përrallat e tjera që s’kanë as themele, as dëshmi.

________________________________________

P.S.

Për t’u përgjigjur edhe në pyetjen e titullit:

Kush janë serbët në Mal të Zi?

Besoni ose jo – 99% e tyre janë malazezë të lindur.

Kush dyshon në këtë, le të përmendë qoftë edhe një emër të vetëm që e kundërshton këtë të vërtetë.

Deri atëherë, faktet qëndrojnë – si mali Lovçen:

Serbët në Mal të Zi nuk kanë ardhur prej diku tjetër – ata kanë ikur nga vetvetja.*

—

_____________________________

Përmbledhje analitike

Tema qendrore

Artikulli trajton pyetjen e identitetit të serbëve në Mal të Zi dhe sfidon legjitimitetin e atij identiteti duke e paraqitur si produkt politik, e jo etnik ose historik. Autori e sheh deklarimin si “serb” jo si fakt të lindjes apo të prejardhjes, por si rezultat i interesave dhe premtimeve politike.

________________________________________

Qëndrimi i autorit

Milutin L. Cerović mban një ton ironik, sarkastik dhe provokues. Ai pretendon se:

1. Në Mal të Zi kurrë nuk kanë ekzistuar serbë “autentikë”, sepse nuk ka pasur asnjë valë historike shpërnguljeje serbe në këtë territor.
2. Të ashtuquajturit “serbë të Malit të Zi” janë në fakt malazezë etnikë, të cilët për arsye politike apo materiale janë vetë-deklaruar si serbë.
3. Ai i quan ata “serbë hibridë”, që veprojnë sipas interesit – “pak me rrymë, pak me karburant, e kur duhet me hidrogjen politik”.
4. Ky vetëdeklarim sipas tij është formë mashtrimi identitar, një “paraqitje e rreme” që në një shoqëri normale do të konsiderohej edhe vepër e dënueshme.
5. Autori ironizon të drejtën për vetëdeklarim, duke e çuar në absurditet: “Nëse secili mund të deklarohet si të dojë, atëherë edhe unë jam fitues i trefishtë i Çmimit Nobel.”

________________________________________

Mesazhi kryesor

Sipas Cerovićit, serbët e Malit të Zi nuk janë një komunitet etnik që “erdhi nga diku”, por një kategori e krijuar politikisht, që “u largua nga vetvetja”, pra nga identiteti i tyre malazez.

Në fund, ai përmbyll me metaforë:

“Serbët në Mal të Zi nuk kanë ardhur prej diku tjetër – ata kanë ikur nga vetvetja.”

________________________________________

Analizë e stilit

• Toni: polemik, ironik, shpesh satirik.
• Qasja: pseudoshkencore, por e mbështetur në arsyetim politik dhe sociologjik.
• Synimi: jo informativ, por provokues dhe dekonstruktues ndaj diskursit serb në Mal të Zi.
• Përdorimi i metaforës (përmbytja në Saharë, “hibridi politik”, “Napoleoni i lagjes”) e bën tekstin më lehtë të kuptueshëm, por edhe më polemik.

________________________________________

Përfundim

Cerović paraqet një kritikë të ashpër ndaj politizimit të identitetit serb në Mal të Zi, duke e interpretuar si fenomen të interesave pragmatike dhe jo të përkatësisë etnike.

Artikulli është pjesë e debatit të brendshëm malazez mbi identitetin kombëtar, që pas ndarjes nga Serbia (2006) është bërë një nga çështjet më të ndjeshme politike e shoqërore në vend.