Autorja jugkoreane, Han Kang, e ka fituar Çmimin Nobel për Letërsi, më 2024, për “prozën e fuqishme poetike që konfronton trauma historike dhe shpërfaq brishtësinë e jetës njerëzore”.

Kështu është vlerësuar ajo nga juria në ditën e shpalljes së vendimit.

“Ajo e ka një vetëdije unike për lidhjet në mes të trupit dhe shpirtit, jetës dhe vdekjes, dhe stili i saj poetik dhe eksperimental është bërë inovator në prozën bashkëkohore”, ka thënë Anders Olsson, udhëheqës i Komitetit të Nobelit, përmes një deklarate.

Han Kang, jugkoreanja e parë që fiton Nobelin për Letërsi, e ka nisur karrierën më 1993 me publikim të disa poemave, derisa me prozë ka debutuar më 1995, të titulluar “Love of Yeosu”.

Namin ndërkombëtar e ka fituar me novelën “The Vegetarian”.

Vitin e kaluar me këtë çmim është nderuar shkrimtari dhe dramaturgu norvegjez, Jon Fosse.

Çmimi Nobel ka vlerën e rreth 1.1 milion dollarëve amerikanë.

Ky çmim, që ndahet për arritje në shkencë, letërsi dhe paqe, është krijuar me dëshirën e shpikësit të dinamitit, suedezit, Alfred Nobel.

Këto çmime ndahen prej vitit 1901.

Më herët gjatë javës janë ndarë Çmimet Nobel për Mjekësi, Fizikë dhe Kimi.

Tradicionalisht, Çmimi Nobel për Ekonomi ndahet në fund. REL

Më shumë se 370 milionë vajza dhe gra të reja nën moshën 18-vjeçare, janë dhunuar apo janë sulmuar seksualisht në gjithë botën, sipas Agjencisë së Kombeve të Bashkuara për Fëmijë (UNICEF).

Këto janë shifrat e para të agjencisë lidhur me dhunën seksuale ndaj fëmijëve, në nivel global, dhe janë publikuar një ditë para shënimit të Ditës Ndërkombëtare të Vajzave.

Të dhënat nënkuptojnë që një në tetë vajza është e prekur nga kjo formë e dhunës.

Nëse në të dhëna përfshihen edhe format tjera të dhunës seksuale, sikurse ato që kryhen online apo dhuna verbale, atëherë numri do të shkonte në mbi 650 milionë, që do të thotë se çdo e pesta vajzë është përballur me një formë dhune, ka thënë UNICEF.

Situata është më e komplikuar në rajonet më cenueshme, sikurse ato me institucione më të dobëta, me prani të forcave paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara, apo me prani të shumë refugjatëve që i ikin dhunës dhe pasigurive.

Në këto situata, shkalla e dhunimeve dhe sulmeve seksuale mund të rritet në më shumë se çdo të katërtën vajzë.

Edhe djemtë dhe burrat e rinj preken nga dhuna seksuale, ka raportuar agjencia.

Vlerësohet që rreth 240 deri në 310 milionë djem – rreth një në 11 – kanë përjetuar dhunë apo sulme seksuale gjatë fëmijërisë.

Sipas të dhënave, rastet më të shpeshta të dhunës seksuale ndodhin gjatë adoleshencës.

Rajonet me numrin më të madh të rasteve të dhunës seksuale te fëmijët janë: Afrika sub-Sahariane, më pas Azia Lindore dhe Juglindore, Azia Qendrore dhe Jugore dhe më pas Evropa dhe Amerika Veriore.

Raporti është përpiluar pas kryerjes së anketave në më shumë se 120 shtete dhe territore në periudhën 2010-2022, ka thënë UNICEF. REL

Jens Stoltenberg, deri tani Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s, është emëruar zyrtarisht si kreu i ri i Konferencës së Mynihut për Siguri, njërës prej platformave për të rëndësishme ndërkombëtare për politika të sigurisë.

Ai pritet të marrë këtë pozitë zyrtarisht pas konferencës së radhës, që do të mbahet në shkurt të vitit 2025.

Aktualisht shef i organizatës është Christoph Heusgen.

Për emërimin e tij është raportuar gjerësisht në javët e fundit, dhe tani lajmi është konfirmuar.

“Tërë jetën time politike ia kam dedikuar ruajtjes së paqes. Është nder i madh për mua që të shërbej si udhëheqës i Konferencës së Mynihut për Siguri, dhe të kontribuoj për misionin e saj ‘paqe përmes dialogut’”, ka thënë Stoltenberg përmes një deklarate.

Ai është larguar prej pozitës së shefit të NATO-s pas 10 vjetëve në atë rol, dhe ka qenë folës vazhdimisht në konferencë.

Konferenca e Mynihut për Siguri është themeluar më 1963.

Çdo shkurt, krerë shtetesh dhe kryeministra, ekspertë ushtarakë dhe përfaqësues të industrisë së armëve, mblidhen në kryeqytetin e Bavarisë, në jug të Gjermanisë, për të diskutuar politika të sigurisë.

“Me këtë reputacion botëror dhe eksperiencë të madhe, Jens do të udhëheqë konferencën, për ta bërë edhe më të rëndësishme në botë”, ka thënë Wolfgang Ischinger, presidenti i Këshillit të Fondacionit, organ brenda Konferencës.REL

Shtetet e Bashkuara i kanë dhënë Izraelit të paktën 17.9 miliardë dollarë ndihmë ushtarake që nga fillimi i luftës në Rripin e Gazës, thotë një raport i publikuar të hënën nga projekti Kostoja e Luftës në Universitetin Brown. Sipas raportit, publikimi i të cilit përkon me përvjetorin e sulmit të Hamasit në Izraelin jugor, ndihma ushtarake amerikane çoi në përshkallëzimin e konfliktit në Lindjen e Mesme.

Rreth 4.86 miliardë dollarë të tjera janë shpenzuar në operacionet e shtuara ushtarake të Shteteve të Bashkuara në rajon që nga sulmet e 7 tetorit 2023, thanë studiuesit e përfshirë në përpilimin e këtij raporti, të cilin ata e ndanë me agjencinë e lajmeve Associated Press. Kjo përfshin kostot e operacioneve të udhëhequr nga marina amerikane për të frenuar sulmet ndaj anijeve të transportit të mallrave nga rebelët e grupit Huthi në Jemen, të cilët thonë se po sulmojnë anijet për të shprehur solidaritetin e tyre me Hamasin. Këto dy organizata, që Shtetet e Bashkuara i kanë shpallur terroriste, mbështeten nga Irani.

Raporti, i përfunduar përpara se Izraeli të fillonte operacionet kundër militantëve të Hezbollahut në Liban në fund të shtatorit, është një nga llogaritjet e para të kostove të Shteteve të Bashkuara ndërsa administrata e Presidentit Biden mbështet Izraelin në luftën e tij në Rripin e Gazës dhe Liban dhe përpiqet të frenojë sulmet e grupeve të armatosura aleate të Iranit në rajon.

Përveç kostos financiare konflikti në Lindjen e Mesme ka shkaktuar edhe një numër të madh viktimash. Militantët e Hamasit vranë më shumë se 1200 njerëz në Izrael një vit më parë dhe morën peng 250 të tjerë. Në ofensivën hakmarrëse të Izraelit u vranë rreth 42,000 njerëz në Rripin e Gazës, sipas Ministrisë së Shëndetësisë, që kontrollohet nga Hamasi, e cila nuk nuk bën dallim midis civilëve dhe luftëtarëve në raportet e saj mbi numrin e të vrarëve.

Të paktën 1,400 njerëz, duke përfshirë luftëtarë të Hezbollahut dhe civilë, janë vrarë në Liban që kur Izraeli zgjeroi sulmet e tij ndaj atij vendi në fund të shtatorit.

Kostoja financiare u përpilua nga Linda J. Bilmes, profesore në Fakultetin e Qeverisjes “John F. Kennedy”, të Univeristetit të Harvardit, e cila ka vlerësuar kostot e plota të luftërave të Shteteve të Bashkuara që nga sulmet e 11 shtatorit 2001, dhe kolegët e saj William D. Hartung dhe Stephen Semler.

Ja një vështrim se ku shkoi një pjesë e parave të taksapaguesve amerikanë:

Ndihma ushtarake amerikane për Izraelin në nivel rekord

Izraeli, një vend nën mbrojtjen e Shteteve të Bashkuara që nga themelimi i tij në vitin 1948, është përfituesi më i madh i ndihmës ushtarake amerikane në histori, duke marrë 251.2 miliardë dollarë dollarë, një shifër që merr parasysh inflacionin, që nga viti 1959, thotë raporti.

Megjithatë, 17.9 miliardë dollarë të shpenzuara që nga 7 tetori 2023, është deri tani ndihma më e madhe ushtarake e Uashingtonit për Izraelin në një vit. Shtetet e Bashkuara morën angazhimin për t’i dhënë miliarda dollarë ndihmë ushtarake në vit Izraelit dhe Egjiptit pasi ato nënshkruan traktatin e paqes të ndërmjetësuar nga Uashingtoni në 1979 dhe që nga nënshkrimi i një marrëveshje nga administrata e Presidentit Obama për përcaktimin e ndihmës vjetore amerikane për Izraelin në 3.8 miliardë dollarë në vit deri në vitin 2028.

Ndihma amerikane që nga fillimi i luftës në Rripin e Gazës përfshin financimin e projekteve ushtarake, shitjet e armëve, të paktën 4.4 miliardë dollarë tërheqje nga rezervat amerikane të armëve dhe dërgimin e pajisjeve të përdorura.

Pjesa më e madhe e armëve të Shteteve të Bashkuara për Izraelin gjatë këtij viti ishin municione, duke përfshirë predha artilerie, bomba 900 kilogramshe kundër bunkerëve dhe bomba me vetëdrejtim.

Shpenzimet mes tjerash përfshijnë edhe 4 miliardë dollarë për municione për sistemet e mbrojtjes nga raketat “Mburoja e Hekurt” (Iron Dome) dhe “Llastiku i Davidit”, (David’s Sling), si dhe fonde për blerje armësh dhe karburant për avionët, thotë studimi.

Ndryshe nga ndihma ushtarake e dokumentuar publikisht e Shteteve të Bashkuara për Ukrainën, ishte e pamundur të merreshin detajet e plota të gjërave që Shtetet e Bashkuara i kanë dhënë Izraelit që nga 7 tetori i vitit të kaluar, kështu që shifra prej 17.9 miliardë dollarësh për një vit është e pjesshme, thonë studiuesit.

Ata përmendën “përpjekjet e administratës së Presidentit Biden për të fshehur sasinë e plotë të ndihmës dhe llojet e sistemeve përmes manovrimit burokratik”.

Financimi për aleatin kryesor të Shteteve të Bashkuara gjatë një lufte që ka shkaktuar një numër të madh viktimash civile ka ndarë amerikanët gjatë fushatës presidenciale. Por mbështetja për Izraelin ka patur prej kohësh peshë në politikën e Shteteve të Bashkuara dhe Presidenti Biden tha të premten se “asnjë administratë tjetër nuk e ka ndihmuar Izraelin më shumë se administrata e tanishme”.

Operacionet ushtarake të Shteteve të Bashkuara në Lindjen e Mesme

Administrata e Presidentit Biden ka shtuar praninë e saj ushtarake në rajon që nga fillimi i luftës në Rripin e Gazës, me qëllim frenimin e çdo sulmi të mundshëm ndaj forcave izraelite dhe atyre amerikane në rajon.

Këto operacione shtesë kushtuan të paktën 4.86 miliardë dollarë, thuhet në raport, pa përfshirë ndihmën e shtuar ushtarake të Shteteve të Bashkuara për Egjiptin dhe partnerët e tjerë në rajon.

Shtetet e Bashkuara kishin 34,000 forca në Lindjen e Mesme në ditën kur Hamasi sulmoi Izraelin jugor. Ky numër u rrit në rreth 50,000 në muajin gusht kur dy aeroplanmbajtëse ndodheshin në rajon, me synimin për të frenuar sulmet hakmarrëse pas vrasjes nga Izraeli të udhëheqësit politik të Hamasit, Ismail Haniyeh në Iran. Aktualisht, rreth 43,000 trupa amerikane janë të pranishme në Lindjen e Mesme.

Lufta kundër rebelëve të grupit Huthi

Ushtria amerikane u dislokua në rajon që nga fillimi i luftës në përpjekje për të frenuar sulmet e përshkallëzuara të grupit Huthi, një fraksion i armatosur që kontrollon kryeqytetin dhe zonat veriore të Jemenit dhe ka qëlluar në drejtim të anijeve të transportit të mallrave në Detin e Kuq në shenjë solidariteti për palestinezët në Rripin e Gazës. Studiuesit e quajtën koston e Shteteve të Bashkuara prej 4.86 miliardë dollarësh një “sfidë të papritur të ndërlikuar dhe asimetrikisht të shtrenjtë”.

Grupi Huthi ka vazhduar sulmet ndaj anijeve që kalojnë në këtë rrugë kritike detare të transportit të mallrave, duke shaktuar reagimin e Shteteve të Bashkuara me sulme ndaj pikave të lëshimit të raketave në Jemen. Kjo është bërë beteja më intensive detare me të cilën marina amerikane është përballur që nga Lufta e Dytë Botërore.

“Shtetet e Bashkuara kanë dislokuar aeroplanmbajtëse të shumta, luftëanije, raketa me vetëdrejtim dhe raketa të shtrenjta shumëmilionëshe kundër dronëve iranian të grupit Huthi, që kushtojnë 2,000 dollarë”, thonë autorët.

Vetëm të premten, ushtria amerikane sulmoi dhjetëra pozicione të grupit Huthi në Jemen, që kishin në shënjestër sistemet e armëve, bazat dhe pajisjet e tjera, thanë zyrtarët.

Llogaritjet e studiuesve përfshinin të paktën 55 milionë dollarë pagesa shtesë për ushtarët, për pjesëmarrje në operacione të intensifikuara luftarake në rajon.

Një depo e naftës është përfshirë nga zjarri mëngjesin e së hënës në Feodosia, në Krimenë e okupuar, si pasojë e një sulmi ukrainas me dronë, raportuan kanalet ruse në Telegram.

Banorët thanë se i dëgjuan disa shpërthime të fuqishme rreth orës 4:30 të mëngjesit në Feodosia, pas të cilave shpërtheu një zjarr.

Zyra e vendosur nga Rusia në Krime konfirmoi se një depo nafte është përfshirë nga zjarri, pa përmendur sulmin me dronë.

Oleg Kryuchkov, këshilltar i kryetari të vendosur nga Rusia në Krime, shkroi në Telegram se nuk ka viktima.

Në anën tjetër, Ministria e Mbrojtjes e Rusisë tha në Telegram se kundërajrorët rusë i rrëzuan 21 dronë mëngjesin e së hënës , prej të cilëve 12 mbi Krime, 6 mbi rajonin Kursk dhe të tjerët mbi rajonet Belgorod, Briansk dhe Voronezh.

Krimea u aneksua nga Rusia më 2014, ndërsa Kievi do që ta rimarrë atë, teksa po lufton kundër pushtimit të plotë rus prej 17 muajsh.

Lufta në Ukrainë ka nisur më 24 shkurt 2022. Presidenti rus, Vladimir Putin, e quan luftën si “operacion special ushtarak” për të çmilitarizuar Ukrainën.

Perëndimi është përgjigjur ndaj Rusisë, duke goditur ekonominë e këtij shteti me sanksione të ashpra.

Si pasojë e luftës kanë vdekur mijëra persona dhe miliona të tjerë janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre.REL

Një vit më parë, Izraeli filloi një nga fushatat më vdekjeprurëse dhe më shkatërruese të bombardimeve në historinë moderne në Rripin e Gazës.

Nisi vetëm disa orë pasi Hamasi – grup palestinez që kontrollon Gazën, i shpallur terrorist nga SHBA-ja dhe BE-ja – kreu një sulm të paprecedentë kundër Izraelit më 7 tetor të vitit 2023 – më vdekjeprurësin në historinë e këtij vendi.

Qëllimi i Izraelit për të shkatërruar Hamasin, pasoi me dëme të mëdha për civilët dhe infrastrukturën në Gazë – njërën prej zonave më të populluara në botë.

Të vrarët

Më 7 tetor, Hamasi kreu një sulm disaorësh ndaj Izraelit nga Gaza. Izraeli tha se 1.139 persona u vranë, përfshirë 685 civilë izraelitë dhe 71 të huaj.

Hamasi po ashtu mori 251 pengje izraelite. Pothuajse gjysma e tyre janë liruar, disa janë shpëtuar e të tjerë janë liruar nga Hamasi. Pak më shumë se 100 nga pengjet besohet se janë në Gazë, ndërkaq të tjerët besohet se kanë vdekur. Disa u vranë pa dashje gjatë sulmeve ajrore izraelite.

Izraeli tha se 346 ushtarë të tij janë vrarë gjatë ofensivës tokësore në Gazë, të cilën e nisi disa javë pasi nisi sulmet ajrore ndaj enklavës.

Mbi 41.000 palestinezë u vranë në Gazë që nga 7 tetori, sipas Ministrisë së Shëndetësisë në këtë enklavë, të drejtuar nga Hamasi.

Shumica besohet se ishin civilë dhe një numër i konsiderueshëm prej tyre fëmijë, të cilët përbënin pothuajse gjysmën e popullsisë së Gazës prej 2 milionë banorësh.

Shefi i OKB-së për të Drejtat e Njeriut, Volker Turk, tha në prill se “çdo 10 minuta, një fëmijë vritet ose plagoset” në Gazë.

Fëmijët, tha ai, “po paguajnë në mënyrë joproporcionale çmimin në këtë luftë”.

Numri i të vrarëve besohet të jetë edhe më i lartë.

Mbi 10.000 njerëz besohet se janë ende të varrosur nën rrënojat e ndërtesave të banimit në Gazë, sipas OKB-së.

Mbi 700 palestinezë, përfshirë më shumë se 150 fëmijë, u vranë gjithashtu në Bregun e pushtuar Perëndimor, sipas Ministrisë palestineze të Shëndetësisë.

Forcat izraelite u akuzuan për përdorimin e paligjshëm të forcës vdekjeprurëse gjatë të shtënave fatale kundër palestinezëve, përfshirë edhe ekzekutimin e qëllimshëm të palestinezëve që nuk përbënin kërcënim të dukshëm për sigurinë.

Izraeli tha se 1.139 njerëz u vranë në sulmin e Hamasit më 7 tetor, përfshirë 685 civilë izraelitë dhe 71 të huaj.

Sipas Izraelit, 346 ushtarë të tij u vranë në pushtimin tokësor të Gazës, i cili nisi disa javë pas fillimit të bombardimeve të tij ajrore atje.

Gjatë sulmit të tij, Hamasi mori peng 251 izraelitë.

Gati gjysma u liruan – disa u shpëtuan dhe të tjerë u liruan nga vetë Hamasi.

Pak më shumë se 100 pengje besohet se janë ende në Gazë, ndërsa të tjerët besohet të jenë të vdekur. Disa prej tyre u vranë pa dashje nga sulmet izraelite.

Sipas OKB-së, Izraeli ka shkatërruar mbi gjysmën e të gjitha strukturave në Rripin e Gazës. Rreth 360 mijë njësi të tjera banimi janë dëmtuar.

Shkatërrimi i infrastrukturës së Rripit të Gazës nga Izraeli

Imazhet satelitore tregojnë se së paku 53 shkolla janë shkatërruar që nga fillimi i konfliktit.

Izraeli thotë se shënjestron infrastrukturën dhe ndërtesat e “terrorit” në Gazë dhe akuzon Hamasin se përdor civilët si mburojë njerëzore.

Të plagosurit në luftë

Sulmet tokësore dhe ajrore të Izraelit në Gazë plagosën mbi 95.000 palestinezë, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).

Së paku një e katërta e tyre përballen me lëndime që ua ndryshuan jetën, si amputime dhe rehabilitim i gjatë, tha OBSH-ja.

Vrasja e punonjësve të mediave dhe të ndihmës

Së paku 116 gazetarë dhe punonjës të mediave u vranë në Gazë, sipas Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve.

Së paku pesë gazetarë ishin shënjestër e drejtpërdrejtë e forcave izraelite dhe organizata mbikëqyrëse e mediave me bazë në Nju Jork i klasifikoi ato si vrasje.

Shifrat e bënë luftën e Izraelit në Gazë konfliktin më vdekjeprurës ndonjëherë për gazetarët.

Gjatë punës në terren u vranë edhe punonjës të ndihmës. Sipas OKB-së, numri i tyre është mbi 250.

Kriza humanitare në Gazë

Pothuajse e gjithë popullata e Rripit të Gazës përballet me uri, për shkak të mungesës së jashtëzakonshme të ushqimit, sipas Klasifikimit të Fazës së Integruar të Sigurisë Ushqimore.

Organizata Human Rights Watch tha në dhjetor se Izraeli përdor vdekjen nga uria si armë lufte në Rripin e Gazës.

Palestinezët e zhvendosur brenda vendit

Më shumë se 85 për qind e banorëve të Gazës, ose mbi 1.9 milion njerëz u zhvendosën nëpër enklavë deri në fund të vitit 2023, sipas OKB-së.

Radio Evropa e Lirë

Përgatitën: Valona Tela dhe Lendi Susuri