Emërimi i Zëvendës Ndihmës Sekretarit Matthew Palmer si Përfaqësues i Posaçëm i SHBA për Ballkanin Perëndimor është një lëvizje kuptimplotë, e cila shpreh angazhimin e Uashingtonit për zgjidhjen e konflikteve dhe integrimin ndërkombëtar. Sidoqoftë, duke rritur pritshmëritë për efektivitetin e Amerikës, ky veprim mund të rezultojë i pamjaftueshëm në trajtimin e problemeve më “kokëforta”.
I dërguari i ri do të përballet së paku me katër sfida, duke filluar me çështjen e reputacionit. Palmer është një diplomat me përvojë me njohuri të thella për rajonin, por ai tashmë mban pozicionin e Ndihmës Asistentit përgjegjës për Ballkanin Perëndimor. Thjesht ndryshimi ose shtimi i titujve nuk i jep atij fuqi shtesë për të ndryshuar realitetin e ashpër në terren.
Të dërguarit e suksesshëm të SHBA gjatë dhe pas luftërave të viteve 1990 ishin zyrtarë të një nivelimë të lartë ose ish zyrtarë të lartë, të cilët shpesh dëgjoheshin nga Shtëpia e Bardhë dhe që mbështeteshin nga një prani e konsiderueshme e NATO-s. Megjithëse përfshirja amerikane ka qenë gjithmonë thelbësore për të zgjidhur mosmarrëveshjet në Ballkan, Palmerit mund t’i mungojë rangu për të ulur sëbashku palët në konflikt.
Zgjidhja e mosmarrëveshjes greko-maqedonase, së fundmi, e ka inkurajuar Uashingtonin të përpiqet të rivejë në jetë këtë sukses diplomatik. Sidoqoftë, ndarjet etno-politike në Bosnje Hercegovinë dhe mosmarrëveshja Kosovë-Serbi janë shumë më komplekse, armiqësore dhe ekzistenciale.
Palmer mund t’i japë një impuls të ri bisedimeve të ngecura dhe të nxisë axhendën e normalizimit dypalësh. Sidoqoftë, rishikimi i idesë së shkëmbimeve territoriale mund t’i përkeqësojë marrëdhëniet. Pritshmëritë, gjithashtu, që Beogradi duhet ta njohë shpejt Kosovën, ashtu si marrëveshja e Prespës rezultoi në njohjen e Maqedonisë së Veriut nga Athina, mund të rriten.
Një problem i dytë për Palmerin është rreziku që bllokimi në Bosnje Hercegovinë mund të përshkallëzohet në një përleshje më të rrezikshme, në një kohë kur ai është i përqendruar në mosmarrëveshjen Serbi-Kosovë. Do të ishte e vështirë të merresh diplomatikisht me dy konflikte të njëkohshme, diçka që liderët separatistë në Republikën Srpska të Bosnjës (RS) mund të jenë duke e përllogaritur.
Statusi quo e Bosnjes nuk është i paqartë dhe elementët për një tjetër shpërthim të dhunshëm janë të pranishëm. Nuk ka qeveri qendrore funksionale midis cikleve zgjedhore; RS kërcënon të shkëputet; nacionalistët kroatë po kërkojnë një entitet të tretë; dhe boshnjakët kanë mbetur në mes (të tyre) të irrituar, ndërsa ekonomia përkeqësohet.
Sipas një skenari të prekshëm, udhëheqësi serb i Bosnjes Milorad Dodik do të refuzojë reformat kryesore që bashkojnë vendin pjesërisht, siç është formimi i forcave të armatosura të përbashkëta, gjykata shtetërore dhe agjensia e policisë. Ai tashmë ka kërcënuar të tërhiqet nga Marrëveshja e Forcave të Armatosura dhe të bllokojë taksat për institucionet e nivelit shtetëror. Ai mund të minojë kompetencat e shumta që janë transferuar nga të dy entitetet institucioneve të nivelit shtetëror, që prej marrëveshjeve të Dejtonit të vitit 1995. RS më pas mund të tërhiqet nga institucionet shtetërore dhe të shpallë një referendum për pavarësi. Përtej faktit nëse lëvizje të tilla ripërtërijnë dhunën ose jo, ato do ta preokuponin të dërguarin e SHBA në dëm të zgjidhjes së mosmarrëveshjes Serbi-Kosovë.
Një pengesë e tretë për Palmerin do të jetë Bashkimi Evropian, i cili ka vendosur një pauzë të zgjatur në zgjerimin e tij ballkanik. Kjo mund të vinte në lëvizje një sekuencë negative zhvillimesh, gjatë të cilave gjashtë vendet aspirante do të përballeshin me një boshllëk të pacaktuar që do të dekurajojë reformën, do të stimulojë skepticizmin ndaj BE-së dhe do të forcojë ndjenjat nacionaliste. Kjo, nga ana tjetër, do të “armatoste” politikanët e BE që kundërshtojnë zgjerimin e mëtejshëm.
BE ka shtyrë për në tetor vendimin nëse do të hapë negociatat e anëtarësimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, si rrjedhojë e rezistencës së disa anëtarëve të Bashkimit, veçanërisht Francës dhe Hollandës. Megjithëse disa udhëheqës rajonalë pretendojnë se Mali i Zi dhe Serbia (të cilët janë në fazën e negociatave të pranimit) mund ta fitojnë anëtarësim deri në vitin 2025, një objektiv i tillë është tepër ambicioz. Samiti i Këshillit Evropian në qershor 2019 nuk caktoi ndonjë datë anëtarësimi as për shtetet më të kualifikuara.
Mandati i Palmerit përfshin “fokusin në integrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në institucionet perëndimore.” Problemi është që SHBA nuk ka asnjë rol në procesin e zgjerimit të BE. Edhe nëse përfaqësuesi i posaçëm ka mundësinë të bëjë presion për reformat e nevojshme në mesin e aspirantëve, ai nuk do të ketë ndikim mbi “lodhjen e zgjerimit” në BE.
Edhe integrimi në NATO ka perspektivë të kufizuar, sepse, pas anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në vitin 2020, vetëm tre shtete do të jenë jashtë Aleancës. Serbia nuk kërkon anëtarësim, Kosova duhet të ndërtojë forcat ushtarake që të kualifikohet (për të), dhe anëtarësimi i Bosnjes do të mbetet i bllokuar nga RS.
Problemi i katërt dhe i vazdueshëm për Palmerin do të jetë vendosmëria e Moskës për të prishur stabilitetin rajonal. Diplomatët rusë dhe agjentët lokalë ka të ngjarë të angazhohen në provokime të ndryshme dhe të ndikojnë operacionet për të vënë në provë vendosmërinë e Uashingtonit dhe për të diskredituar të dërguarin kryesor të Amerikës në Ballkan.

U.S. SPECIAL ENVOY FACES UPHILL STRUGGLE
Janusz Bugajski, 6 September 2019
The appointment of Deputy Assistant Secretary Matthew Palmer as U.S. Special Representative for the Western Balkans is a significant move. It underscores Washington’s commitment to conflict resolution and international integration. However, while raising expectations of America’s effectiveness, it may prove insufficient in dealing with the most intractable problems.
The new envoy will face at least four challenges, beginning with the question of stature. Palmer is an experienced diplomat with deep knowledge of the region, but he already holds the position of Deputy Assistant responsible for the Western Balkans. Simply changing or adding titles does not provide him with additional powers to alter the harsh reality on the ground.
Successful U.S. envoys during and after the wars in the 1990s were higher-level officials or senior former officials often who often had the ear of the White House and were backed by a substantial NATO presence. Although American involvement has always been essential to resolve Balkan disputes, Palmer may lack the stature to push the conflicting parties together.
The recent resolution of the Greek-Macedonian disputehas encouraged Washington to try and emulate this diplomatic success. However, the ethno-political divisions in Bosnia-Herzegovina and the Kosova-Serbia standoff are much more complex, belligerent, and existential.
Palmer may give fresh impetus to the stalled talks and push the agenda of bilateral normalization. However, revisiting the notion of territorial exchanges may actually aggravate relations. Expectations may also grow that Belgrade must quickly recognize Kosova just as the Prespa agreement resulted in Athens recognizing North Macedonia.
A second problem for Palmer is the danger that the standoff in Bosnia-Herzegovina may spiral into a more menacing conflagration at a time when he is focused on the Serbia-Kosova dispute. It would be difficult to diplomatically handle two simultaneous conflicts, something that separatist leaders in Bosnia’s Republika Srpska(RS) may be calculating.
Bosnia’s status quo is not indefinite and the ingredients are present for another violent implosion. There is no functioning central government between election cycles, the RS threatens to secede, Croat nationalists are demanding a third entity, and Bosniaks are caught frustrated in the middle as the economy stagnates.
In one feasible scenario, Bosnian Serb leader Milorad Dodik will reject key reformsthat partially stitch the country together, such as the formation of joint armed forces, a state court, and police agency. He has already threatened to withdraw from the Armed Forces Agreement and to withhold taxes for state-level institutions. He can underminenumerous competencies that have been transferred from the two entities to state level institutions since the 1995 Dayton accords. The RS could then withdraw from state institutions and announce a referendum on independence. Whether or not such moves trigger renewed violence they would preoccupy the U.S.envoy to the detriment of resolving the Serbia-Kosova dispute.
A third obstacle for Palmer will be the European Union, which has decided on a prolonged pause in its Balkan enlargement. This could set in motion a negative sequence of developments in which the six aspirant states confront an indefinite limbo that will discourage reform, stimulate EU skepticism, and boost nationalist sentiments. This in turn would provide ammunition for EU politicians who oppose further expansion.
The EU has postponed until October a decision on whether to open accession talks with Albania and North Macedonia, given resistance from several Union members, particularly France and Holland. Although some regional leaders claim that Montenegro and Serbia (who are in accession talks) may gain membership by 2025, such a goal is overly ambitious. The June 2019 European Council summit did not provide any timetable for accession even for the most qualified states.
Palmer’s mandate includes a “focus on integration of the Western Balkan countries into Western institutions.” The problem is that the U.S.has no role in the EU enlargement process. Even if the special representative is able to push for necessary reforms among aspirants, he will have no influence over “enlargement fatigue” in the EU.
Even NATO integration has limited prospects, as only three states will remain outside the Alliance once North Macedonia enters in 2020. Serbia does not seek membership, Kosova has to build a military force in order to qualify, and Bosnia’s membership will remain blocked by the RS.
The fourth persistent problem for Palmer will be Moscow’s determination to undermine regional stability. Russian diplomats and local agentsare likely to engage in variousprovocations and influence operations to test Washington’s resolve and to discredit America’s main emissary in the Balkans.
Komentet