Intervistë me Michail Shishkin, autor dhe disident rus i cili ka jetuar në Zvicër për më shumë se 25 vjet. “Sot Rusia është e identifikuar me raketa, ne duhet ta ringjallim atë”

VOAL- Më 24 shkurt mbushet një vit nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës; një vit i gjatë për shumë njerëz, duke përfshirë edhe për Michail Shishkin, një shkrimtar rus, një nënë ukrainase, një zviceran i natyralizuar. Ai ka jetuar në Konfederatë për më shumë se 25 vjet. Nga këtu ai shkruan dhe është disident. Librat e tij janë përkthyer në më shumë se 30 gjuhë. Shishkin është i vetmi shkrimtar që ka fituar tre çmimet më të mira letrare në vendin e tij, por që nga viti 2013, ai nuk është kthyer më në Rusi. Ose më mirë, ai nuk mund t’i kthehej më, edhe sikur të donte, pasi i kishte shkruar një letër të hapur kundër Kremlinit. Ai u shkëput nga qeveria, e kritikoi publikisht dhe madje refuzoi ftesën për të marrë pjesë në panairin e librit në Nju Jork me një delegacion shkrimtarësh rusë. Që atëherë ai ka qenë në listën e zezë të Vladimir Putinit, por sot artikujt e tij publikohen nga NZZ, New York Times, Le Monde dhe Guardian. RSI e takoi atë në shtëpinë e tij në Kleinlützel në Kantonin e Solothurn:

Mikhail Shishkin, si i keni kaluar 12 muajt e fundit dhe cilat janë mendimet tuaja sot?

“Nuk mund të imagjinoj se ka kaluar një vit i tërë i kësaj lufte monstruoze dhe të neveritshme. Është e paimagjinueshme të mendosh se njerëzit me të cilët jam rritur, me të cilët kam studiuar gjuhën ruse në shkollën e mesme, klasikët rusë. , nisi luftën. Kam jetuar gjithë jetën time mbi themelet e forta të kulturës ruse, dhe befas, brenda natës, gjithçka mbi të cilën qëndroja, m’u hoq nga këmbët dhe u gjenda në zbrazëti të plotë. Nuk mund ta pranoj atë tjetër. njerëz si unë që u rrita në këtë kulturë të madhe ruse donin të bënin këtë luftë frikacake kundër Ukrainës.

Në të gjithë botën sot gjuha ruse është e lidhur tani me Rusinë (e Putinit, red.). Vendi im nuk lidhet më me letërsinë, muzikën apo kinemanë e madhe ruse, por me raketat që përplasen në qytetet e Ukrainës, duke vrarë fëmijë. Tani, unë, si shkrimtar rus, kam një mision: duhet t’i dëshmoj botës se kultura ruse nuk ka asnjë lidhje me këto vrasje dhe se kultura ruse ka qenë gjithmonë armiku i këtij shteti dhe regjimi ka qenë gjithmonë. armiku i kulturës ruse, i cili është në anën e Ukrainës në këtë luftë dhe po lufton një armik të përbashkët: regjimin e Putinit”.

Çfarë mund të bësh si shkrimtar?

“Çdo ditë e kaluar për mua ka qenë ditë lufte. Çfarë mund të bëjë një shkrimtar? Ai vetëm mund të shkruajë, ai vetëm mund të flasë. Dhe unë kam folur e shkruar kundër kësaj lufte gjatë gjithë vitit. Kam kërkuar solidaritet në në çdo mënyrë për ukrainasit, të cilët luftojnë për lirinë tuaj dhe tonën”.

Megjithatë, në praktikë, çfarë mund të bëjë vërtet Perëndimi, përfshirë Zvicrën, për të ndaluar luftën?

“Kjo luftë mund të ndalet vetëm me një fitore të Ukrainës. Sapo Ukraina të fitojë, sapo Ukraina të rimarrë kufijtë e saj, regjimi në Rusi thjesht do të shembet. Dhe kështu Zvicra, ashtu si Perëndimi, mund ta ndihmojë Ukrainën në këtë fitore me armë.”

Ky argument, megjithatë, është i vështirë për t’u tretur nga disa qytetarë evropianë, shumë që deklarohen si pacifistë nuk e duan këtë. Si të shpjegohet pse, sipas mendimit tuaj, është kaq e nevojshme të mbështetet Kievi në përpjekjet e luftës?

“Kam një pyetje për këta pacifistë. Në Luftën e Dytë Botërore, si ishte e mundur të ndihmoheshin të gjithë njerëzit që vuajtën nga ajo luftë? Vetëm në një mënyrë: me disfatën ushtarake të Gjermanisë naziste. Nëse e gjithë bota do të kishte qenë pacifiste, atëherë përveç Italisë dhe Gjermanisë, e gjithë bota tani do të ishte naziste. Imagjinoni sikur Ukraina të ishte dorëzuar. Vendet e ardhshme do të ishin shtetet baltike e kështu me radhë.”

Nëna e juaj ishte ukrainase, babai juaj rus. A mundet kultura të ribashkojë disi dhe ta shërojë këtë plagë mes ukrainasve dhe rusëve? Çfarë roli luan kultura, sipas jush?

“Kur filloi lufta, mendoja se për fat nëna dhe babai im vdiqën shumë kohë më parë, kështu që nuk e panë këtë tmerr. Çfarë mund të bëjë kultura? Kultura humbet gjithmonë, kur shpërthen lufta. Letërsia është një humbëse. E njëjta gjë ndodhi kur filloi Lufta e Dytë Botërore, kur kishte letërsi të madhe gjermane apo ruse. Çfarë mund të bënte letërsia e madhe ruse kundër Gulagëve? Asgjë. Tani është njësoj. Të gjithë librat që kam shkruar në 30 vitet e fundit, që kanë kolegët dhe miqtë e mi të shkruara, gjatë 30 viteve të fundit, a kanë arritur ta ndalojnë këtë katastrofë? Jo. Është një ndjenjë e pafuqisë së plotë për letërsinë dhe kulturën. Dhe tani kjo dhimbje dhe urrejtje mes rusëve dhe ukrainasve, si mund të kapërcehet? Babai im ishte djalë, ishte 18 ose 19 vjeç, gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ai e ka kaluar gjithë jetën e tij duke urryer gjermanët dhe gjithçka gjermane. Kur si i ri u përpoqa t’i thosha babait tim: ‘prit një minutë, ka një shkrimtar gjerman shumë të mirë dhe gjuha gjermane është kaq e bukur. Unë e dua gjuhën gjermane, kjo nuk funksionoi.

Kur të përfundojë lufta, çfarë mund t’u themi ukrainasve, të cilët kanë parë shtëpitë e tyre të shkatërruara nga raketat ruse ose të dashurit e tyre të vrarë nga ushtarët rusë? Çfarë do t’u themi atyre? Se letërsia ruse është kaq e mrekullueshme? Se ka romane kaq të bukura? Se gjuha ruse është kaq e bukur? Nuk do të funksionojë. Por nga ana tjetër, nuk ka rrugë tjetër veçse përmes kulturës për të kapërcyer gjithë këtë urrejtje dhe dhimbje. Kështu ka qenë pas çdo lufte, por në kohë lufte janë armët ato që kanë rëndësi. Por pas luftës, janë shkrimtarët… shkrimtarët bëhen të rëndësishëm. Dhe ne mund të shohim se pas çdo lufte ka pasur një rritje të madhe të letërsisë së madhe, sepse letërsia është një mundësi për njerëzit që të shkojnë përtej asaj që duan. Dhe nuk kam dyshim se do të vijë një valë e re e mahnitshme e letërsisë ukrainase. Dhe nuk kam dyshim se do të ketë gjithashtu një roman të ri të madh rus, në të cilin shkrimtari, i cili ndoshta është ende një shkrimtar i ri, ose që ndoshta sapo është mobilizuar dhe tani është ulur në llogore diku dhe ende nuk e di se ai është një shkrimtar, do t’i bëjë vetes pyetje: faji i kujt është? Çfarë mund të bëhet? Pse ndodhi? Pse ne rusët dolëm fashistë? Dhe romani i tij do t’u përgjigjet këtyre pyetjeve. Dhe besoj se këtë humnerë të madhe, të mbushur me urrejtje, të parët që do ta kalojnë do të jenë artistët, shkrimtarët dhe muzikantët, ukrainasit dhe rusët. Ndoshta do të ketë ndonjë lloj koncerti. Dhe do të jetë fillimi i një afrimi të ri”.

Në një moment ju keni shkruar se keni frikë se ukrainasit nuk do ta falin Rusinë dhe rusët: çfarë doni t’u thoni atyre që ata të mund të falin vërtet?

“Është një pyetje shumë e vështirë. Nuk e di nëse ka një përgjigje. Më dhemb të shoh monumentet e Pushkinit duke u shembur në Ukrainë. Por mund ta kuptoj pse. Sepse Pushkini i tyre nuk është i imi. Pushkini u përdor nga regjimi i Putinit. , ata e vendosin kudo si simbol kolonial për të thënë: ‘Ja ku jemi, ne e vendosëm Pushkinin në këtë vend dhe kjo do të thotë se ju na përket neve dhe se ju jeni kolonia jonë.’Dhe kjo është arsyeja pse ekziston kjo urrejtje: jo për Pushkinin, jo për poezitë e tij, është urrejtja ndaj perandorisë, kështu që kur t’i rrëzojnë statujat e tij, mund ta kuptoj.

Po, ata po luftojnë perandorinë kështu. Nuk ka asnjë lidhje me vetë Pushkinin. Unë me të vërtetë shpresoj që një ditë dikush do të jetë në gjendje të thotë një fjalë të mirë për Pushkinin, ai do ta mbrojë atë, por duhet të jetë ndonjë poet ukrainas. Dhe mua për disa arsye, më duket se herët a vonë, ndoshta nëse jo në këtë brez në një tjetër, një poet ukrainas do të vijë dhe do të thotë se ne duhet të jetojmë në një botë ku është edhe Pushkin, sepse Pushkin nuk është një shenjë e perandoria, por është shenjë e kulturës sonë universale botërore”./Elida Buçpapaj