Ngecja në procesin e konstituimit të Kuvendit të Kosovës, është një nyje e patejkalueshme, sepse mungon vullneti politik dhe ekziston dëshira për keqinterpretim të ligjeve dhe Kushtetutës.

Kështu thotë profesori i Sociologjisë dhe njohësi i zhvillimeve politike, Artan Muhaxhiri, në intervistë për Radion Evropa e Lirë, pasi që deputetët e zgjedhur të Kuvendit nuk e arritën të tejkalojnë procedurat që çojnë drejt betimit të tyre për legjislaturën e nëntë, e cila ka dalë në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit.

Ai thotë se sjellja e partive politike është zhgënjyese dhe irrituese, sepse nuk kanë vullnet politik për gjetjen e një zgjidhjeje.

Partia Demokratike e Kosovës, Lidhja Demokratike e Kosovës dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës këmbëngulin që anëtarët e Qeverisë, të cilët janë zgjedhur deputetë, të japin dorëheqje. Ndërkohë, kreu i Lëvizjes Vetëvendosje dhe kryeministri në detyrë, Albin Kurti, ka theksuar se një akt i tillë formal është i panevojshëm për shkak se ekzekutivi është në detyrë apo dorëheqje që nga 23 marsi.

Sipas Muhaxhirit, ngecja në konstituimin e Kuvendit po bëhet qëllimshëm nga partitë politike, sepse me konstituimin e legjislativit do të hapej rruga për formimin e Qeverisë së re të Kosovës.

Ngecja e konstituimit të Kuvendit “nyje e patejkalueshme”

Radio Evropa e Lirë: Profesor Muhaxhiri, deputetët e zgjedhur të Kuvendit të Kosovës, dështuan sërish të tejkalojnë ngecjen në procesin e konstituimit të legjislativit. Si e komentoni ju këtë situatë?

Artan Muhaxhiri: Kjo është një situatë për keqardhje maksimale. Është tepër zhgënjyese, irrituese, që politikanët, të cilët e kanë marrë besimin e qytetarëve të sillen në këtë mënyrë kaq të papërgjegjshme.

Nuk kanë aspak vullnet për bashkëpunim dhe as për gjetje të zgjidhjes dhe sipas të gjitha gjasave, mundësia e vetme është që t’i drejtohen Gjykatës Kushtetuese, sepse vetëm ajo, si instanca e fundit, mund ta marrë një verdikt për zhbllokimin e gjendjes aktuale.

Radio Evropa e Lirë: Për të miratuar raportin e Komisionit për verifikimin e mandateve dhe kuorumit, gjë që do të hapte rrugën për betimin e deputetëve, partitë që mandatin e kaluar ishin në opozitë këmbëngulin që anëtarët e Qeverisë, të cilët janë zgjedhur deputetë, të japin dorëheqje. Ndërkohë, kryeministri në detyrë, Albin Kurti, ka theksuar se ekzekutivi është në detyrë apo dorëheqje që nga 23 marsi, kur ka përmbushur mandatin katërvjeçar. A është kjo nyje e patejkalueshme edhe politike, apo siç e thatë, duhet t’i drejtohen Gjykatës Kushtetuese?

Artan Muhaxhiri: Kjo është një nyje e patejkalueshme sepse mungon vullneti politik dhe ekziston dëshira për keqinterpretim të ligjeve dhe Kushtetutës. Ligji është i qartë. Pra, përtej ligjit, është një aspekt edhe moral, që në momentin kur certifikohen rezultatet e zgjedhjeve të reja [nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve] të mos ketë mundësi për vendimmarrje nga një Qeveri, e cila është zgjedhur nga legjislatura e kaluar.

Legjislaturat janë të ndërlidhura në mes veti. Qeveria është zgjedhur nga deputetët e vitit 2021 dhe vetëm atyre u jepet llogari. Ideja është që nuk mund të ketë vendimmarrje nga një Qeveri, e cila nuk e ka bazën për llogaridhënie tek ata deputet, të cilët e kanë zgjedhur atë.

Është krejtësisht i pakuptueshëm ky zell dhe kjo dëshirë e Kurtit që të hyjë në një betejë të plotë me institucionet e Kosovës, por edhe me logjikën e shëndoshë juridike, sepse ky nuk është imazh i mirë edhe për të, pasi një kryeministër, i cili do t’i respektonte institucionet do të duhej të sillej në një mënyrë tjetër. Pra, nuk ka asnjë logjikë që ai të qëndrojë ende në zyrën e tij edhe pasi është certifikuar legjislatura e re.

Mungesa e vullnetit politik reflekton “qorrsokakun” në Kuvend

Radio Evropa e Lirë: Profesor Muhaxhiri, kemi parë që Lëvizja Vetëvendosje, si parti fituese e zgjedhjeve, por edhe partitë e tjera shqiptare, e akuzojnë njëra-tjetrën për bllokim të këtij procesi të konstituimit të Kuvendit. A shihni mungesë të vullnetit politik për të tejkaluar situatën?

Artan Muhaxhiri: Është e qartë që Lëvizja Vetëvendosje as nuk dëshiron ta themelojë vet Qeverinë dhe as nuk lejon opozitën ta marrë këtë të drejtë, sepse sikur të ishte e kundërta, kjo punë tashmë do të përfundonte.

Ekziston një plan që të shkohet në limitet kushtetuese dhe një ide që të sfidohen të gjitha mundësitë e vonesave, në mënyrë që të krijohet një mjegullnajë, pasi kjo është mënyra e vetme, me të cilën do të mund të realizohej ky plan.

Pra, çdokush që i fiton zgjedhjet – në këtë rast zoti Kurti – gjëja më normale është që menjëherë t’i bëjë 61 deputetë dhe të konfirmohet, apo të rikonfirmohet në këtë rast, si kryeministër i ri dhe ta vazhdojë projektin politik edhe për një mandat të ri.

Mirëpo, në momentin kur nuk ekziston kjo dëshirë, atëherë tentohet që të gjenden mënyra nga më të ndryshme, që të keqinterpretohen ligjet dhe të sfidohen institucionet, në mënyrë që të kalohet në një kontekst krejtësisht të ri, në një terren krejtësisht të ri, dhe që vazhdimisht të gjendet alibi, arsye për bllokada të njëpasnjëshme.

Pra, jemi në një qorrsokak, sepse zoti Kurti nuk dëshiron që ta krijojë Qeverinë. Ndërsa, në anën tjetër, opozita nuk i ka votat, sepse në të kundërtën edhe ajo do të duhej të ishte më energjike në kërkimin e zgjidhjeve ligjore për të dalë nga kjo bllokadë krejtësisht e panevojshme, absurde dhe e dëmshme.

Bllokada “u konvenon partive për betejat politike”

Radio Evropa e Lirë: Ju po thoni që ky është motivi i partive politike për zvarritjen e konstituimit të Kuvendit?

Artan Muhaxhiri: Po, ekziston një ide që të viktimizohen edhe fituesit e zgjedhjeve edhe humbësit e tyre. Pra, zoti Kurti dhe Lëvizja Vetëvendosje tentojnë që ta fajësojnë PDK-në, LDK-në dhe AAK-në. Ndërsa, në anën tjetër këto tri parti e bëjnë të njëjtën gjë me Lëvizjen Vetëvendosje dhe zotin Kurti.

Por, po e them sërish mbase zgjidhja e vetme është që t’i drejtohen Gjykatës Kushtetuese sepse vendimet e saj janë të paapelueshme dhe është instanca më e rëndësishme e cila do të mund të jepte një verdikt ligjor, i cili do të mund të shndërrohej edhe në një precedent, njëjtë sikur me rastin e VLAN-it në vitin 2014.

Pra, që të krijohej një kontekst i ri dhe një zgjidhje e re, sepse me këtë vullnet negativ që e kanë, gjithë këtë energji destruktive të cilën e pamë edhe sot, kjo situatë mund të vazhdojë edhe për një kohë shumë të gjatë me fajësime reciproke të fituesit të zgjedhjeve dhe të palës tjetër.

Radio Evropa e Lirë: Megjithatë, Gjykatës Kushtetuese kanë të drejtë t’i drejtohen Presidenca, Kuvendi i Kosovës dhe Avokati i Popullit. Në këtë rast, Kuvendi i Kosovës nuk është konstituuar. Si mund të shkohet deri te Gjykata Kushtetuese?

Artan Muhaxhiri: Mund ta bëjë ose presidentja [ e Kosovës, Vjosa Osmani] ose Avokati i Popullit. E kanë jo vetëm obligim ligjor, por edhe përgjegjësi morale që në bazë të kompetencave të tyre të bëjnë maksimumin për të dalë nga kjo bllokadë. Është në të mirën e shtetit të Kosovës, të qytetarëve të Kosovës që të mos iu lihet në dorë politikanëve të papërgjegjshëm, të cilët janë në gjendje ta bllokojnë shtetin për interesa të tyre dhe kësisoj të krijohet një bllokadë që u konvenon atyre për betejë politike, por është në dëm të zhvillimit të shtetit dhe shoqërisë kosovare.

Beson se programi i PD-ASHM i drejtuar nga lideri Sali Berisha është solid dhe do i japë zgjidhje shumë problemeve të mëdha me të cilat përballet Shqipëria

“Mendoj se kanë një program shumë solid. Jo vetëm që flasim për pagën minimale, flasim për minimum jetik, flasim për vëmendjen që duhet kushtuar në mënyrë që familjet shqiptare të mos copëtohen ngaqë të rinjtë largohen duke shkuar në Itali, në Shtetet e Bashkuara apo në Greqi për të gjetur punë. Mund të qëndrojnë këtu. Familja është shumë e rëndësishme. Të siguruarit që familja do të qëndrojë së bashku. Edhe një herë, ka të bëjë me ofrimin e shpresës dhe mundësive dhe votuesit e rinj… votuesit e ri në Shqipëri kanë një mundësi shumë të mirë për të vendosur të ardhmen e tyre e si kanë për të ecur gjëra” 

“Do të jem një turist i vërtetë pasi të fitojë doktor Berisha” tha ai

Ish-kryetar i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, aktualisht profesor i së Drejtës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, Enver Hasani, thotë Kuvendi i Kosovës nuk është bllokuar dhe mund të mblidhet çdo 48 orë, pasi deputetët dështuan ta konstituojnë këtë institucion.

Në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Hasani e cilëson si gabim mosvotimin nga Partia Demokratike e Kosovës, Lidhja Demokratike e Kosovës dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës të raportit të Komisionit për verifikimin e mandateve.

Për shkak të mosvotimit të këtij raporti, seanca e së martës për konstituimin e Kuvendit të Kosovës u ndërpre dhe kryesuesi i saj, tha se do t’i drejtohet presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, për hapat që do të merren në të ardhmen.

Këto parti, kanë vënë në dyshim dorëheqjen e paraqitur nga Albin Kurti dhe anëtarët e tjerë të Qeverisë, që janë zgjedhur deputetë. Por Hasani thotë se me betimin e tyre si deputetë, ata nuk do të mund të ushtronin asnjë funksion ekzekutiv.

Radio Evropa e Lirë: Profesor Hasani, si e shihni situatën e bllokimit të sotëm të procesit të konstituimit të Kuvendit, pasi deputetët nuk e kanë votuar raportin e Komisionit për verifikimin e mandateve?

Enver Hasani: Kjo nuk mund të thuhet se është bllokim, për shkak se, sipas Rregullores (së Kuvendit të Kosovës), Kuvendi duhet të mblidhet çdo 48 orë deri në konstituim. Pra, ka një mekanizëm imunizues, që objektivisht e zhbllokon situatën.

Së dyti, mendoj që ka qenë gabim (veprimi i opozitës), për shkak se e gjithë kjo është një proces formal. Deputetët nuk e kanë certifikuar vetveten dhe në këtë kuptim, politikisht është një lloj absurdi, meqenëse ata janë të mandatuar nga populli. Mënyra se si nuk është miratuar raporti nuk është diçka e këndshme për vetë deputetët.

Radio Evropa e Lirë: Eshte publikuar një letër me dorëheqjen e Albin Kurtit (nga detyra e kryeministrit). Opozita nuk po e pranon dorëheqjen e kryeministrit. Si e komentoni këtë?

Enver Hasani: Unë nuk e kam parë letërën, por dorëheqja duhet të jetë e qartë dhe duhet bërë publike për publikun, me kohë dhe të jetë pa ekuivok.

Ajo letër, me sa di unë, është në rregull kur e ka bërë publike para disa ditëve, javëve – pra, kur zoti Kurti tha se nuk ka nevojë të japë dorëheqje, duke i treguar arsyet.

Arsyeja është kushtetuese, për shkak se ka mbaruar mandati i Kuvendit. Kjo mund të pranohet legalisht, në njëfarë mënyre. Por, ajo nuk është ekuivalente me dorëheqjen, për shkak se dorëheqja duhet të jetë shprehimore, sikurse e kërkon ligji.

Prandaj, unë mendoj se kanë bërë gabim (deputetët) që nuk e kanë miratuar (raportin e Komisionit për verifikimin e mandateve), sepse në momentin që jep betim kryeministri ose kushdo tjetër, nuk mund të ushtrojë më asnjë funksion ekzekutiv apo funksion tjetër publik. Do të thotë, sipas fuqisë kushtetuese, ai funksion do t’i ishte ndërperë dhe nuk do të mund të kthehej në Zyre (të kryeministrit).

Te ne mund të ndodhë gjithçka dhe ai (Kurti) ka mundur të vazhdojë t’i bëjë të gjitha.

Por, edhe po të mos ishte Ligji për Qeverinë, i cili e detyron (kryeministrin) që të japë dorëheqje, pa ekuivoke, para momentit të certifikimit (si deputet), përkatësisht, para certifikimit, atëherë çështja e Kushtetutës është e qartë – në momentin që e jep betimin (si deputet) nuk mund të kesh dy lojalitete.

Prandaj, mendoj që kanë gabuar (opozita). Është dashur të lejojnë të konstituohet Kuvendi dhe menjëherë pas kësaj, sipas fuqisë kushtetuese, (zëvendëskryeministri në detyrë) Besnik Bislimi të vazhdojë punën. Pra, ata që nuk janë deputet, mund të vazhdojnë t’i kryejnë detyrat e përditshme të Qeverisë.

Radio Evropa e Lirë: Profesor Hasani, ju e përmendët çështjen e dorëheqjes me kohë. Edhe opozita thotë se dorëheqja e kabinetit qeveritar do të duhej të bëhej me kohë. Si do të duhej të ishte ky akt dorëheqjeje dhe çka nënkupton shprehja “me kohë”?

Enver Hasani: “Me kohë” do të thotë ashtu siç e kanë bërë ligjin vetë. Ligjin e ka bërë kjo Qeveri dhe është dashur t’i nënshtrohet ligjit.

Këta po e ngatërrojnë mungesën e mandatit. Qeveria nuk ka mandat, sepse i ka kaluar, siç e ka thënë edhe Kurti, pra që nuk ka nevojë për dorëheqje.

Por, nuk mund ta interpretojnë në atë mënyrë, për shkak se kur thotë ligji dhe Kushtetuta se duhet që para certifikimit, përkatësisht para betimit, të jepet dorëheqja dhe nuk mund të ushtrosh asnjë funksion, kjo nuk ka lidhje me mandat – as për funksion ekzekutiv as në detyrë, as në dorëheqje, në asnjë mënyrë.

Radio Evropa e Lirë: A nënkupton kjo se opozita ka të drejtë që i kapet kësaj “vegëze” tash?

Enver Hasani: Po, pa asnjë diskutim. Në aspektin formal, opozita ka të drejtë. Por, mendoj se opozita ka gabuar politikisht, për një arsye, sepse është dashur të lejojnë të japë betimin (Kurti) dhe më pas ai nuk do të mundte në asnjë rrethanë (të ushtronte funksionin e kryeministrit), sepse do të përfundonte në Gjykatë Kushtetuese. Tash nuk mund ta dërgojë askush as në Gjykata Kushtetuese dhe as në Presidencë, sepse nuk ka vendim të Kuvendit – s’ka Kuvend akoma, ai nuk ekziston për qëllimet e funksionit të vet, si përfaqësues i popullit dhe ligjvënës.

Radio Evropa e Lirë: Profesor Hasani, kryesuesi i seancës tha se do t’i drejtohen presidentes Vjosa Osmani, se si të veprohet më tutje. Në fakt, cili është roli i presidentes në këtë kontekst?

Enver Hasani: Zero. Asnjë rol nuk ka presidenti/ja aty. Është gabim. Nuk di se kush i ka thënë ashtu.

Radio Evropa e Lirë: Cila është, pra, rrugëdalja prej kësaj situate?

Enver Hasani: Rrugëdalja është që të arrihet marrëveshja politike dhe të votohet (miratohet) raporti (i Komisionit për verifikimin e mandateve).

Radio Evropa e Lirë: Si do të duhej të dukej një marrëveshje politike?

Enver Hasani: Marrëveshje politike do të thotë dorëheqjen e kryeministrit dhe atyre që janë në poste ekzekutive ose miratimi i raportit, ashtu siç është (situata e tanishme pa dorëheqje të kryeministrit), të bëhet betimi i deputetëve. Në momentin që jepet betimi, atëherë nuk ka nevojë për dorëheqje, sepse objektivisht, i pushon mandati (ekzekutiv). Sipas fuqisë kushtetuese nuk mund të jesh edhe deputet edhe në post ekzekutiv apo në cilindo post tjetër publik.

Ta sqarojmë. Pra, në momentin që bën betim (për deputet) kushdo qoftë, nuk mund të jetë dhe nuk mund të shkojë në Zyrën e kryeministrit, sepse është jokushtetuese dhe është absurd.

Radio Evropa e Lirë: Pra, ligjërisht i pushon mandati Qeverisë?

Enver Hasani: Jo. Ato detyra minimale që duhet t’i kryejl Qeveria, i marrin përsipër ata që nuk janë deputet, për shembull zëvendëskryeministri (Besnik Bislimi) apo zëvendësministrat, deri në formimin e Qeverisë së re.

Ekziston mundësia reale që Lëvizja Vetëvendosje të arrijë të formojë Qeverinë e re, por ajo nuk do të jetë e qëndrueshme më shumë se deri në prillin e vitit të ardhshëm, kur zgjidhet presidenti i Kosovës, thotë në një intervistë me shkrim për Radion Evropa e Lirë, Donika Emini nga Grupi Këshillëdhënës në Evropë për Politika të Ballkanit.

Të njëjtin fat, sipas saj, mund ta ketë edhe ekzekutivi që eventualisht do të mund të formohej nga partitë opozitare aktuale.

“Atëherë do të përcaktohet nëse kriza e re politike, me një Kuvend që nuk arrin të zgjedhë presidentin, do të thellohet dhe do të detyrojë thirrjen e zgjedhjeve të reja”, thotë Emini.

Megjithatë, ajo i sheh të mundshme zgjedhjet e parakohshme parlamentare edhe më herët.

Më 15 prill do të mblidhet përbërja e re e Kuvendit të Kosovës, gjatë së cilës deputetët do të japin betimin. Në rendin e ditës, në seancën konstituive të legjislaturës së nëntë, është edhe zgjedhja e kryetarit dhe nënkryetarëve të Kuvendit të Kosovës. Konstituimi i Kuvendit do të hapë rrugën për zgjedhjen e Qeverisë së re të Kosovës. Partia fituese e zgjedhjeve të 9 shkurtit, Lëvizja Vetëvendosje e kryeministrit në detyrë, Albin Kurti, është e para që ka të drejtë të tentojë ta formojë ekzekutivin e ri. Megjithatë, Kurti ende nuk i ka siguruar 61 votat e nevojshme për formimin e Qeverisë.

Dy partitë e mëdha opozitare, Partia Demokratike e Kosovës dhe Lidhja Demokratike e Kosovës, sipas Donikës Emini, kanë dhënë shenja se mund të bllokojnë zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit, i cili duhet të vijë nga Lëvizja Vetëvendosje, që do t’i hapte rrugë konstituimit të plotë të këtij institucioni si dhe formimit të Qeverisë së re.

Emini thekson se situata aktuale paraqet “një moment testimi për klasën politike – një provë për të treguar nëse është e gatshme të menaxhojë dallimet me përgjegjësi dhe në interes të vendit”.

Kosovës, sipas saj i nevojitet një Qeveri legjitime, e cila duhet të zgjidhë izolimin e saj të vazhdueshëm nga BE-ja, të adresojë masat ndëshkuese nga BE-ja, të cilat janë më 2023 – pas rritjes së tensioneve në veri të vendit – si dhe të angazhohet për heqjen e tyre.

Në raport me dialogun dhe çështjen e procesit të formimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, Emini vlerëson se më shumë mund të japë rezultate një Qeveri e formuar nga opozita sesa nga Lëvizja Vetëvendosje.

Qeveria e ardhshme deri në zgjedhjen e presidentit

Radio Evropa e Lirë: Zonja Emini, të martën pritet të mbahet seanca konstituive e Kuvendit të Kosovës. Cilat janë pritjet e juaja nga kjo seancë, marrë parasysh që deri më tash, partia fituese e zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit, Lëvizja Vetëvendosje, nuk ka arritur të sigurojë votat e 61 deputetëve, të domosdoshme për krijimin e përbërjeve të reja të Kuvendit dhe Qeverisë?

Donika Emini: Megjithëse është duke u përpjekur për të siguruar numrat dhe ka pasiguri të mëdha nëse do të arrijë të formojë Qeverinë, është shumë e mundshme që Vetëvendosje të jetë në gjendje të kalojë të paktën fazën e parë, zgjedhjen e Kryetarit të Kuvendit dhe të hapë rrugën për fazën e dytë, që është propozimi i kandidatit për kryeministër. Edhe pse në kushte jo të qëndrueshme, ka pasur indikacione se individë apo koalicione brenda Kuvendit do të ishin të gatshëm t’i bashkoheshin Vetëvendosjes nëse ajo do të niste procesin e formimit të Qeverisë. E gjitha varet nga negociatat për ndarje të pushtetit ,që janë pazare të njohura politike në Kosovë.

Mundësitë e Kurtit për të siguruar një mandat të tretë varen nga aftësia e tij për të mbledhur vota nga përfaqësuesit e pakicave dhe deputetët që mund të ndryshojnë anë.

Historikisht, skena politike në Kosovë ka dëshmuar raste kur deputetët individualisht kanë ndryshuar qëndrim në këmbim të përfitimeve politike, duke e bërë këtë një strategji të mundshme, por të pasigurt. Megjithatë, një Qeveri e tillë do të ishte jostabile dhe e brishtë kundrejt manipulimeve të deputetëve individualë, duke e kushtëzuar Qeverinë për secilin proces politik përfshirë edhe stabilitetin/rrëzimin e Qeverisë.

Një skenar i tillë përfshin edhe Nismën (Socialdemokrate), ku sigurimi i disa deputetëve nga ky koalicion mund të bëjë diferencën për nga numrat. Po ashtu, është i mundshëm bashkëpunimi me deputetët joserbë, të komuniteteve pakicë në Kuvend.

Megjithatë, edhe pse ekziston mundësia reale që Vetëvendosje të arrijë të formojë Qeverinë, ajo do të jetë një Qeveri jo e qëndrueshme, një Qeveri që mund të qëndrojë në pushtet deri në zgjedhjen e presidentit, por që mund të mos e mbijetojë atë proces.

Kjo duke pasur parasysh se Vetëvendosje është sfiduar seriozisht edhe kur kishte 52 për qind të vendeve në Kuvend për të zgjedhur presidentin dhe për të siguruar kuorumin e nevojshëm. Në të gjithë këta skenarë të mundshëm, qoftë me një ekzekutiv të udhëhequr nga Kurti, qoftë nga opozita -të dyja jo të qëndrueshme – më e mundshme është që të kemi një Qeveri të udhëhequr nga Kurti, por që do të jetë fragjile dhe që do të udhëheqë me vendin deri vitin tjetër.

Atëherë do të përcaktohet nëse kriza e re politike, me një Kuvend që nuk arrin të zgjedhë presidentin, do të thellohet dhe do të detyrojë thirrjen e zgjedhjeve të reja, të cilat do të zgjedhin të gjithë krerët e institucioneve të shtetit dhe pozitat kyç politike në Kosovë.

Radio Evropa e Lirë: A prisni pengesa për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit, si dhe nënkryetarëve, pa të cilën nuk hapet rruga më tej për konstituimin e legjislativit?

Donika Emini: Nëse opozita zgjedh të bojkotojë apo të mos e mbështesë zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit dhe nënkryetarëve, atëherë do të përballemi me një pengesë të panevojshme në procesin e konstituimit të legjislativit. Ky hap është esencial për të hapur rrugën drejt testimit se cila parti/koalicion ka shumicën parlamentare për krijimin e Qeverisë të re.

Edhe pse Partia Demokratike e Kosovës (PDK) ka deklaruar më herët se do ta mbështesë këtë hap procedural, zërat e fundit nga brenda kësaj partie sugjerojnë një tërheqje të mundshme. Një qasje e ngjashme po shihet edhe te Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK). Nëse kjo ndodh, opozita rrezikon të shihet si palë bllokuese, pra, duke bllokuar pa nevojë skenën politike dhe hapin tjetër kushtetues.

Megjithatë, kjo mund të jetë një taktikë e qëllimshme, e shtyrë nga mungesa e besimit brenda grupeve parlamentare. Votimi në bllok për kryetarin e Kuvendit nuk do të ekspozonte deputetët që mund të jenë në negociata me Vetëvendosjen dhe të gatshëm të mbështesin një mandat të tretë të Albin Kurtit. Ky lloj frike nga “tradhtia” ka prodhuar tërheqje taktike nga partitë politike në të kaluarën.

Pavarësisht dilemave, ky hap procedural nuk duhet të bllokohet. Dështimi për të zgjedhur kryeparlamentarin do të kishte pasoja të rënda politike dhe do të rriste rrezikun për zgjedhje të reja – një skenar që mund të mos sjellë ndryshim real në përbërjen politike, por do të prodhonte paqëndrueshmëri politike për vendin.

Nuk ka sinjale për marrëveshje ndërmjet partive politike

Radio Evropa e Lirë: A shihni ndonjë mundësi që Vetëvendosje të arrijë ndonjë pajtim me ndonjë prej partive të mëdha opozitare, PDK ose LDK, për formimin e Qeverisë së re?

Donika Emini: Edhe pse Vetëvendosje dhe partitë opozitare – PDK e LDK – kanë mjaftueshëm vota për të krijuar bllokime në Kuvend, asnjëra palë nuk i ka numrat për të formuar Qeverinë e vetme. Për kryeministrin në detyrë, Albin Kurti, hyrja në një koalicion me një nga këto parti nuk përjashtohet si mundësi, edhe pse bie ndesh me ambicien e tij për të qeverisur i vetëm – një stil që ka ngjashmëri me qasjen autokratike të (kryeministrit hungarez) Viktor Orbanit, ku konsolidimi i shumicës shihet si mënyrë për të qeverisur “me duar të lira”.

Nga ana tjetër, për PDK-në dhe LDK-në një bashkëpunim me Vetëvendosjen është shumë më kompleks. Të dyja partitë ndodhen në faza të brishta të rikonsolidimit të brendshëm dhe janë të vetëdijshme se një hyrje në koalicion me një partner të vështirë si Vetëvendosja mund të kthehet në një bumerang politik. Edhe pse qasja në pushtet do të ishte joshëse pas një qëndrimi të gjatë në opozitë, kostot politike të një koalicioni të tillë mund të jenë më të mëdha sesa përfitimet.

Deri tani nuk ka sinjale konkrete për një marrëveshje të mundshme. LDK-ja e ka refuzuar publikisht ftesën e Vetëvendosjes, ndërsa për PDK-në, një skenar bashkëpunimi mund të bëhet i mundur vetëm nëse në tryezë vihet edhe pozita e presidentit – një formulë që në të kaluarën është aktivizuar në momentet e fundit.

Megjithatë, mungesa e besimit mes palëve dhe frika nga humbjet politike mbeten pengesat kryesore për krijimin e një koalicioni të tillë.

Radio Evropa e Lirë: Në rast se Vetëvendosje nuk siguron 61 vota, a prisni se partitë aktualisht opozitare mund ta bëjnë këtë, për të marrë mandatin për formimin e Qeverisë?

Donika Emini: Një skenar alternativ, një Qeveri e udhëhequr nga opozita, do të ishte edhe më e paqëndrueshme. Duke bashkuar parti me ideologji të ndryshme dhe agjenda politike në konflikt, pa një histori të bashkëpunimit efektiv, një koalicion i tillë do të përballej me disfunksion të brendshëm që në fillim.

Përpjekjet e mëparshme për ekzekutiv me koalicione të mëdha në Kosovë kanë rezultuar me paralizë të plotë, si brenda vendit ashtu edhe në arenën ndërkombëtare.

Një Qeveri e mbështetur nga partitë opozitare do të kishte vështirësi në zbatimin e agjendës legjislative, që ishte një sfidë edhe gjatë mandatit të mëparshëm të LVV-së, kur kishte një shumicë më të qëndrueshme. Për më tepër, jetëgjatësia e saj do të ishte e pasigurt, pasi zgjedhjet presidenciale mund të përcaktojnë fatin e Qeverisë. Më shqetësuese është se mbështetja te votat e lëkundshme parlamentare rrit rrezikun e shantazhit politik dhe korrupsionit, duke e destabilizuar më tej qeverisjen.

Krijimi i një qeverie nga opozita, po ashtu e dobët dhe e fragmentuar, do të kishte gjasa të rrëzohej para zgjedhjes së presidentit, duke sjellë një tjetër cikël zgjedhor të pasigurt.

Ndërsa, disa parti opozitare mund ta shohin këtë si një mundësi afatshkurtër për t’u rikthyer në pushtet, kostoja politike afatgjatë do të ishte e lartë. Shumë prej tyre kanë luftuar për të rikthyer bazën e tyre elektorale, dhe krijimi i një qeverie të paqëndrueshme tani mund të dëmtojë edhe më tej besueshmërinë e tyre në zgjedhjet e ardhshme.

Përveç sfidave në qeverisje, përjashtimi i fituesit të zgjedhjeve mund të shkaktojë jostabilitet politik dhe trazira sociale. Kushtetuta e Kosovës lejon që partia e dytë apo edhe e treta të formojë Qeverinë, por anashkalimi i Kurtit do të forconte narrativin e tij populist se establishmenti i vjetër politik është bashkuar kundër tij -një narrativ që e ndihmoi të fitonte zgjedhjet e vitit 2020.

Përveç të tjerash, opozita nuk është homogjene dhe nuk ka një ofertë të qartë ideologjike e programore për qeverisje. Në të kaluarën një koalicion i tillë ka qenë fragjil dhe ka pasur probleme serioze në funksionim. Andaj, kjo formulë mund të ofrojë një Qeveri të përkohshme, por jostabile e as funksionale.

Rreziku nga ngërçi politik

Radio Evropa e Lirë: Sa është real rreziku që Kosova të hyjë në një ngërç politik dhe institucional?

Donika Emini: Kosova e ka kaluar edhe më parë situata të ngjashme, përfshirë periudhën gjashtëmujore pa Qeveri – një nga krizat më të thella politike. Në këtë drejtim, ngërçet institucionale nuk janë të panjohura për vendin, por vijnë me kosto gjithnjë e më të lartë, veçanërisht në një kontekst gjeopolitik të tronditur dhe për një shtet që ende lufton për konsolidim të plotë ndërkombëtar.

Megjithëse zgjedhjet e fundit kanë sjellë një përbërje më të larmishme parlamentare, dështimi për të formuar një ekzekutiv efektiv tregon jo vetëm sfidat aritmetike të koalicioneve, por edhe një mungesë të theksuar pjekurie politike. Ky është një moment testimi për klasën politike – një provë për të treguar nëse është e gatshme të menaxhojë dallimet me përgjegjësi dhe në interes të vendit.

Në mungesë të një Qeverie funksionale, legjislatura rrezikon të paralizohet, ndërsa Kosova mund të përballet me një izolim diplomatik dhe një krizë të zgjatur politike, me pasoja të ndjeshme për zhvillimin demokratik, ekonomik dhe tërheqjen e partnerëve ndërkombëtarë.

Radio Evropa e Lirë: Bazuar në zhvillimet aktuale në skenën politike të Kosovës, a ekzistojnë parakushtet për një Qeveri me mundësi reale për një mandat të plotë?

Donika Emini: Fatkeqësisht, rezultatet aktuale të zgjedhjeve në Kosovë nuk lejojnë formimin e një qeverie që është e qëndrueshme, që mund të qeverisë me mandat të plotë dhe që do të mund të mbijetojë procesin e zgjedhjes së presidentit. Natyrisht, një opsion i tillë do të ishte i mundur nëse Vetëvendosje, si partia fituese, do të formonte një koalicion me partinë e dytë ose të tretë më të madhe në zgjedhje. Por, duke qenë se një gjë e tillë është shumë e pamundshme, skenari më i mundshëm është që Kosova të vazhdojë me një qeveri pakice ose një qeveri teknike, e cila do të funksionojë deri në mars të vitit 2026, kur pritet të shpallen zgjedhjet e reja parlamentare dhe zgjedhja e presidentit do të jetë gjithashtu në rend dite.

Deri tani nuk ka pasur asnjë indikacion që një Qeveri e qëndrueshme do të mund të formohet. Prandaj, duhet të jemi të përgatitur të funksionojmë me një qeveri që është e brishtë, pakicë dhe që me shumë gjasë nuk do të jetë në gjendje të shtyjë përpara agjenda të mëdha për vendin.

Kurti nuk ndryshon qëndrim ndaj dialogut dhe Asociacionit

Radio Evropa e Lirë: Në rast se Kurti, në çfardo varianti arrin të ketë edhe një mandat për kryeministër, cilat janë sfidat kryesore që kërkojnë përgjigje urgjente nga ai?

Donika Emini: E ardhmja e Kosovës varet nga formimi i një ekzekutivi plotësisht legjitim dhe aktiv i cili mund të menaxhojë si reformat e brendshme, ashtu edhe presionet e jashtme.

Nga jashtë, Kosova duhet të zgjidhë izolimin e saj të vazhdueshëm nga BE-ja, të adresojë masat e BE-së ende të vendosura dhe të angazhohet aktivisht me BE-në për t’i hequr këto kufizime. Kjo është thelbësore jo vetëm për qasjen në fonde, por edhe për integrimin më të gjerë të Kosovës në BE.

Pa një Qeveri funksionale, kjo bëhet edhe më e vështirë, pasi Kosova rrezikon të izolohet më tej nga aleatët kyç në një kohë kur marrëdhëniet ndërkombëtare janë më të rëndësishme se kurrë. Izolimi i Kosovës nga BE-ja dhe përçarjet në politikën e jashtme gjatë periudhës së udhëheqjes së Kurti kanë thelluar më tej këto sfida.

Nga ana tjetër, brenda vendit, Kosova përballet me nevojën kritike për reforma, veçanërisht në sektorët e qeverisjes dhe efikasitetit të sektorit publik. Edhe pse gjatë katër viteve të kaluara, Qeveria e Kurti gëzonte një shumicë parlamentare, përparimi në reforma ishte i kufizuar, dhe sfidat e Kosovës janë bërë edhe më të komplikuara.

Mungesa e progresit në reforma ka lënë Kosovën të pafuqishme në shumë sektorë dhe pa një Qeveri stabile, situata mund të përkeqësohet më tej. Kjo e bën edhe më të rëndësishme të ketë një Qeveri funksionale që mund të zbatojë reformat sidomos kur integrimi në BE është në fjalë.

*Video nga arkivi: Pse duhet të ndryshojë fokusi i dialogut mes Kosovës dhe Serbisë?

Radio Evropa e Lirë: Kurti deri më tash ka refuzuar të shkojë më tutje drejt formimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, në rast se Serbia nuk nënshkruan Marrëveshjen e Ohrit? A prisni që kjo këmbëngulje të vazhdojë përballë presionit ndërkombëtar, i cili nuk ka ndryshuar?

Donika Emini: Kryeministri (në detyrë, Albin) Kurti ka mbajtur një qëndrim të palëkundur lidhur me themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, duke këmbëngulur që kjo të kushtëzohet me nënshkrim formal nga pala serbe. Ky qëndrim i pakompromis pritet të vazhdojë, sidomos nëse Kurti vazhdon të qeverisë me një Qeveri në pakicë, e cila nuk balancohet nga një partner koalicioni me peshë politike të barabartë ose të ngjashme.

Nga ana serbe, është shumë e pamundur që presidenti Vuçiq të pranojë të nënshkruajë një marrëveshje të tillë në rrethanat aktuale politike. Duke marrë parasysh situatën e brendshme politike në Serbi dhe qasjen e saj ndaj dialogut, është e vështirë të parashikohet një skenar në të cilin Beogradi ofron garancitë formale që kërkohen nga Kurti.

Ky ngërç paraqet sfida serioze për dialogun e lehtësuar nga BE-ja. Megjithatë, ekziston edhe mundësia, bazuar në përvojat e kaluara, që dialogu të merret përsipër nga administrata amerikane. Nëse ndodh një zhvillim i tillë, ai do të sillte një dinamikë të re, për të cilën Kosova mund të mos jetë e përgatitur në mënyrë të mjaftueshme.

Ndryshimet gjeopolitike, veçanërisht lufta në vazhdim në Ukrainë, kanë rritur ndjeshmërinë ndaj cenueshmërisë së sigurisë në të gjithë Evropën. Shtrirja e pasojave edhe në Ballkanin Perëndimor nuk është e paimagjinueshme, sidomos nëse aktorë kyç brenda administratës amerikane vendosin të prioritizojnë rajonin.

Ndërkohë që në mandatin e kaluar Kurti kishte një shumicë më të fuqishme në Kuvend, që mund të kishte lejuar më shumë fleksibilitet, pozicioni i tij aktual politik është më i kufizuar. Në këtë kontekst, opozita ka gjasa të politizojë edhe më tej çështjen e Asociacionit, duke e kthyer atë në një pikë përplasjeje ndërmjet Qeverisë dhe opozitës. Kjo nuk do të ishte aspak e favorshme në rast të zgjedhjeve të reja në 2026.

Radio Evropa e Lirë: A prisni qasje të re të Kurtit ndaj dialogut me Serbinë dhe cilat mund të jenë zhvillimet e mundshme lidhur me këtë çështje?

Donika Emini: Aktualisht nuk ekziston një klimë politike e favorshme që do t’i mundësonte Kurtit të ndryshojë qëndrim në lidhje me dialogun me Serbinë. Dritarja e mundësisë për arritjen e ndonjë marrëveshjeje, thjesht nuk ekziston. Duke pasur parasysh mundësinë e zgjedhjeve të parakohshme në vitin 2026, veçanërisht nëse Kosova dështon të zgjedhë presidentin e ri, e bën mjedisin politik shumë të pafavorshëm për çdo lëvizje në këtë drejtim.

Duke marrë parasysh këto kufizime, është shumë e pamundur që të ketë zhvillime të rëndësishme gjatë këtij viti, veçanërisht duke pasur parasysh situatën politike në Serbi. Në mungesë të vullnetit të sinqertë politik nga të dyja palët, skenari më i mundshëm është që BE-ja do të vazhdojë me dialogun teknik, duke u përpjekur të menaxhojë dhe zgjidhë përkohësisht çështjet në mes të Kosovës dhe Serbisë. Kjo qasje në thelb fiton kohë, por me gjasë nuk do të sjellë ndonjë përparim të madh.

Kjo pasqyron atmosferën që mbizotëron në Bruksel dhe në disa kryeqytete të vendeve anëtare të BE-së, ku çështja Kosovë-Serbi është shtyrë në plan të dytë. Duke qenë se BE-ja dhe komuniteti më i gjerë transatlantik janë të angazhuar me kriza të vazhdueshme – siç janë: lufta në Ukrainë, sfidat e brendshme të sigurisë dhe tensionet gjeopolitike në rritje – është gjithnjë e më e pamundur që dialogu të marrë një përparësi të lartë në agjendën politike.

Në mungesë të presionit të jashtëm, pritshmëria më realiste është vazhdimi i status quo-së. Të paktën deri në mars 2026, përveç nëse ndodh ndonjë ndryshim i madh, veçanërisht nga SHBA, nuk pritet ndonjë përparim thelbësor.

Deri tani, nuk ka asnjë shenjë që BE-ja synon të prioritarizojë këtë çështje, dhe as ndonjë tregues vullneti nga pala serbe për angazhim në mënyrë kuptimplotë. Dhe duke marrë parasysh sfidat globale me të cilat përballet aktualisht administrata (e presidentit amerikan, Donald) Trump, është po ashtu e pamundur që SHBA-ja të investojnë kapital politik të konsiderueshëm në Ballkanin Perëndimor në një të ardhme të afërt.

Një ekzekutiv i opozitës mund të sjellë rezultate në dialogun me Serbinë

Radio Evropa e Lirë: Si do të trajtohen këto çështje, në rast se partitë që aktualisht janë në opozitë, fitojnë pushtetin?

Donika Emini: Partitë opozitare në Kosovë, historikisht, janë paraqitur si më konstruktive sesa konfrontuese, veçanërisht në krahasim me Vetëvendosjen, e cila është konsideruar jokonstruktive nga komuniteti ndërkombëtar, sidomos në kontekstin e dialogut Kosovë–Serbi.

Megjithatë, ky konstruktivitet shpeshherë ka ekzistuar vetëm deri në nënshkrimin e marrëveshjeve, por jo domosdo edhe në zbatimin e tyre. Në këtë fazë, duke marrë parasysh mundësinë e një krize politike dhe një Qeveri jostabile në numra, opozita mund të llogaritë ndryshe politikisht në krahasim me të kaluarën.

Është pak e mundshme që partitë opozitare do të jenë të gatshme të marrin përsipër barrën e kompromisit, duke qenë të vetëdijshme se kjo mund të ketë një kosto të konsiderueshme politike. Shumica prej tyre ende përballen me vështirësi për të konsoliduar përkrahjen në elektoratin e tyre. Edhe pse mund të paraqiten si më bashkëpunuese sesa Kurti në aspektin e komunikimit politik me partnerët strategjikë dhe aleatët ndërkombëtarë, është naive të pritet që udhëheqja e tyre të sjellë rezultate thelbësisht të ndryshme,sidomos në kontekstin aktual gjeopolitik.

Dritarja e mundësisë për komunitetin ndërkombëtar që ta mbështesë fuqishëm Kosovën është, për fat të keq, e mbyllur për momentin. Si pasojë, është e pamundur që një Qeveri e udhëhequr nga opozita të sjellë rezultate dukshëm më të mira në dialog me Serbinë.

Ndërkohë, ka pasur zëra nga komuniteti ndërkombëtar në Kosovë që kanë shprehur preferencë për një Qeveri të udhëhequr nga opozita, me shpresën se kjo mund të sjellë rezultate më të mira në procesin e dialogut. Megjithatë, një lëvizje e tillë do të ishte e rrezikshme dhe politikisht delikate. Çdo Qeveri e tillë do të vazhdonte të funksiononte si pakicë, si në ekzekutiv ashtu edhe në legjislativ. Asnjëra nga këto parti nuk ka dalë fituese në zgjedhje, dhe për këtë arsye mungon legjitimiteti për të shtyrë përpara procese që mund të kenë pasoja afatgjata për të ardhmen e vendit.

Për më tepër, edhe nëse do të arrihej ndonjë marrëveshje përmes dialogut, ajo me gjasë do të përballej me rezistencë të ashpër nga vetë opozita, në këtë rast e udhëhequr nga Vetëvendosje, e cila historikisht ka qenë mjaft kritike dhe e zëshme, veçanërisht kur bëhet fjalë për procesin e dialogut Kosovë–Serbi.

Radio Evropa e Lirë: Sa reale janë shanset për zgjedhje të parakohshme parlamentare?

Donika Emini: Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Kosovë janë shumë të mundshme. Po aq e mundshme është edhe skenari ku vendi do të mbetet pa Qeveri funksionale, një skenar i ngjashëm me ai bullgar, ku për një periudhë të gjatë kohore nuk ka një ekzekutiv të qëndrueshëm. Është shumë e pamundur që Kosova të gëzojë stabilitet politik pa u zgjedhur presidenti i ri. Edhe nëse kalojmë përmes zgjedhjeve parlamentare, kjo nuk do të ishte një hap strategjikisht i mirë, duke pasur parasysh se zgjedhjet janë të kushtueshme. Kombinimi i zgjedhjeve lokale me ato nacionale paraqet sfidë, sidomos për partitë që kanë ricikluar të njëjtit kandidatë dhe që tashmë po përballen me vështirësi në gjetjen e kandidatëve për të dyja nivelet e qeverisjes.

Për më tepër, niveli i pjesëmarrjes së qytetarëve në votime mund të jetë më i ulët, dhe rezultatet ndoshta nuk do të ndryshojnë shumë nga ato që kemi aktualisht. Është e qartë se mesazhi i votuesit kosovar ishte se vendit i duhet një Qeveri koalicioni, që ka legjitimitetin për të shtyrë përpara proceset e rëndësishme. Është pak e besueshme që rezultatet do të jenë ndryshe apo që do të sjellin një ndryshim të madh në mënyrën se si do të konfigurohet situata paszgjedhore.

Si e tillë, mbajtja e zgjedhjeve është shumë e mundshme, edhe për shkak se në të kaluarën kemi pasur skenarë të zgjedhjeve të shpeshta. Megjithatë, është një vendim i pamatur dhe i kushtueshëm politikisht për Kosovën, e cila tashmë po përballet me sfida të mëdha si në planin e brendshëm ashtu edhe në atë ndërkombëtar.

Bashkimi Evropian është i interesuar për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, qoftë përmes dialogut apo ndonjë instrumenti tjetër, ka thënë shefja për Politikë të Jashtme e Bashkimit Evropian, Kaja Kallas, në një intervistë për Radion Evropa e Lirë.

“Ndoshta është dialogu, ndoshta është një tjetër mjet. Jam e gatshme ta shqyrtoj këtë çështje, dhe do ta bëj këtë së bashku me Përfaqësuesin e Posaçëm në ditët në vijim”, tha Kallas, e cila pritet ta vizitojë Ballkanin Perëndimor javën e ardhshme.

Kallas foli, po ashtu, për ndikimin e mundshëm të luftës tregtare mes BE-së dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, si dhe për mundësinë e një armëpushimi në Ukrainë, duke theksuar nevojën për përfshirjen e Evropës në çdo negociatë për këtë çështje.

Radio Evropa e Lirë: Sot hyjnë në fuqi tarifat e reja [të Shteteve të Bashkuara të Amerikës] prej 25 për qind për automjetet. Si do të përgjigjet Bashkimi Evropian dhe çfarë mendoni se tregon kjo për marrëdhëniet transatlantike?

Kaja Kallas: Deri tani, njerëzit tanë të tregtisë po bashkëveprojnë me amerikanët, kështu që nuk e dinë saktësisht se çfarë po vjen. Ka deklarata që i shohim, por cilat janë veprimet reale? Nëse vjen një veprim i tillë, edhe ne kemi një plan të gatshëm, por ajo që dua të theksoj është se nuk ka fitues në luftërat tregtare.

Në fund, çmimet rriten dhe konsumatorët paguajnë më shumë për këto produkte, dhe ky nuk është veprim i mençur. Prandaj, ende shpresoj që nuk do të fillojmë këtë luftë tregtare.

Radio Evropa e Lirë: [Presidenti i Finlandës], Alexander Stubb, kur ishte në Amerikë së voni, foli për një armëpushim të mundshëm të plotë në luftë [mes Ukrainës dhe Rusisë] më 20 prill. A mendoni se kjo është e realizueshme?

Kaja Kallas: Deri tani, Ukraina ka rënë dakord për një armëpushim që para tre javësh, dhe nuk kemi parë asnjë shenjë pozitive nga Rusia. Ata thjesht po luajnë lojëra.

Mendoj se do të ishte shumë mirë t’u vihet një afat i qartë se deri kur duhet të përgjigjen, të tregojnë qëndrimin e tyre dhe të shfaqin vullnet të mirë se duan paqe.

Është e qartë që ukrainasit e duan atë.

Radio Evropa e Lirë: [Kirill] Dmitriev, një nga negociatorët e Kremlinit, pritet ta vizitojë Uashingtonin së shpejti. A do të dëshironit të flisnit me të? A mendoni se BE-ja duhet të negociojë me të?

Kaja Kallas: Për Ukrainën, Ukraina duhet të negociojë me Rusinë. Kjo nuk mund të bëhet nga askush tjetër, sepse bëhet fjalë për Ukrainën dhe nuk mund të bëhet pa Ukrainën.

Mendoj se kjo është jashtëzakonisht e rëndësishme. Kur bëhet fjalë për sigurinë evropiane, sigurisht që duhet të diskutojmë mes nesh dhe me aleatët tanë për mënyrën se si ta rregullojmë këtë çështje.

Radio Evropa e Lirë: Por a është BE-ja apo ndonjë vend evropian i gatshëm të diskutojë drejtpërdrejt me Moskën?

Kaja Kallas: Kur bëhet fjalë për negociatat reale që lidhen me Evropën, mendoj se është e rëndësishme të kemi parasysh se Rusia nuk duhet të ketë ndikim mbi mënyrën se si ne organizojmë sigurinë tonë, sepse Evropa nuk po e sulmon Rusinë. Përkundrazi, Rusia ka sulmuar fqinjët e saj, prandaj ne po diskutojmë rreth aranzhimeve tona të sigurisë.

Megjithatë, sa i përket negociatave për Ukrainën, është e qartë se Evropa duhet të jetë pjesë e tryezës, sepse rezultati i tyre na prek edhe neve. Dhe, çdo marrëveshje nuk mund të funksionojë pa zbatimin e saj nga ana e evropianëve.

Radio Evropa e Lirë: Pra, a do të flisni për këtë me [sekretarin amerikan të Shtetit, Marco] Rubio, kur ai të jetë në Bruksel ditët në vijim?

Kaja Kallas: Ne kemi folur për këtë edhe më parë, kur kishim takimet në kuadër të G7-tës në Kanada, dhe padyshim që do të flasim për këtë sërish. Është shumë e qartë se çfarë ka BE-ja në dorë – sanksionet janë vendosur nga Bashkimi Evropian, kemi misionin e trajnimit për ushtarët ukrainas, misionin civil në Ukrainë dhe gjithashtu procesin e zgjerimit të BE-së, që përfshin Ukrainën.

Radio Evropa e Lirë: Si e shihni vizitën e [kryeministrit izraelit, Benjamin] Netanyahu, në Hungari, një shtet anëtar i BE-së? A jeni të shqetësuar se ndoshta persona të tjerë të kërkuar nga Gjykata Ndërkombëtare Penale mund të vijnë në BE? Sidomos udhëheqja ruse.

Kaja Kallas: Shtetet anëtare janë palë të Konventës së Romës, që ka të bëjë me Gjykatën Ndërkombëtare Penale. Prandaj, u takon shteteve anëtare që të zbatojnë vendimet e Gjykatës Ndërkombëtare Penale dhe detyrimet që kanë marrë përsipër. Është e qartë se është e rëndësishme të ruhet besueshmëria e Gjykatës Ndërkombëtare Penale, dhe Bashkimi Evropian e mbështet këtë gjykatë në çdo mënyrë të mundshme.

Radio Evropa e Lirë: Pra, nuk mund të përjashtohet mundësia që [presidenti rus, Vladimir] Putin të vizitojë një shtet anëtar të BE-së së shpejti, nëse BE-ja nuk zbaton konventën?

Kaja Kallas: BE-ja e zbaton, por problemi është se BE-ja nuk është anëtare e konventës, janë shtetet anëtare. Prandaj, shtetet anëtare duhet ta zbatojnë atë – nëse një person hyn në territorin e tyre, ata duhet t’i zbatojnë vendimet e Gjykatës Penale Ndërkombëtare.

Dialogu Kosovë–Serbi

Radio Evropa e Lirë: Javën tjetër do të vizitoni Ballkanin Perëndimor. Çfarë mendoni për protestat që po shohim aktualisht në Serbi? A jeni të gatshëm të organizoni së shpejti një takim të nivelit të lartë, në kuadër të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë?

Kaja Kallas: Sa i përket protestave, kjo është demokracia – ndodh edhe në vendet anëtare të BE-së që njerëzit të lodhen nga qeveritë dhe të protestojnë. Kjo tregon se demokracia po funksionon.

Lidhur me dialogun Kosovë-Serbi, ose dialogun Beograd-Prishtinë, unë kam emëruar një Përfaqësues të Posaçëm, me të cilin do të ulem për të parë të ardhmen. Ajo që na intereson është normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë. Qoftë përmes këtij dialogu, apo ndonjë instrumenti tjetër, ne do të mbledhim ide dhe do të dalim me një propozim.

Radio Evropa e Lirë: Pra, a mund të jetë diçka tjetër, përveç dialogut?

Kaja Kallas: Duket se dialogu ka ngecur pak, sepse palët vetëm po ankohen për njëra-tjetrën. Mendoj se duhet ta mbajmë qëllimin përfundimtar në mendje – normalizimin e marrëdhënieve mes tyre, në mënyrë që të mund të ecin përpara në rrugën evropiane.

Ndoshta është dialogu, ndoshta është një tjetër mjet. Jam e gatshme ta shqyrtoj këtë çështje, dhe do ta bëj këtë së bashku me Përfaqësuesin e Posaçëm në ditët në vijim.

Radio Evropa e Lirë: Dhe, për fund, lidhur me Gjeorgjinë, si i vlerësoni ndryshimet në Ligjin për agjentët e huaj dhe Ligjin për transmetimin? A ka ende BE-ja ndonjë ndikim mbi Gjeorgjinë?

Kaja Kallas: Situata atje është jashtëzakonisht e vështirë. Dimë që shumica e popullit gjeorgjian mbështet fuqimisht Bashkimin Evropian, dhe dëshiron që Gjeorgjia t’i bashkohet BE-së.

Por, kjo nuk është rruga që ka zgjedhur qeveria. Pyetja për ne është: çfarë mund të bëjmë realisht për ta ndihmuar? Kemi ridrejtuar fondet nga qeveria tek organizatat joqeveritare dhe shoqëria civile, për t’iu ndihmuar që të vazhdojnë rrugën evropiane.

Radio Evropa e Lirë: Por, a ka diçka më konkrete ndaj qeverisë? Sanksionet nuk funksionuan, a ka diçka tjetër?

Kaja Kallas: Ne duhet të kemi marrëveshje në mes të 27 vendeve anëtare. Dhe, ky është problemi këtu. Prandaj, ne ende po punojmë për opsionet që mund të kemi. Kemi vendosur kërkesën për viza për pasaportat diplomatike, por vazhdimisht po diskutojmë se çfarë tjetër mund të bëjmë.

Përgatiti: Shkelqim Hysenaj

Intervistë me Arben Ahmetajn nga Vincent W.J. van Gerven Oie

Midis viteve 2013 dhe 2016 ju ishit ministër në qeverinë e parë të Kryeministrit Edi Rama. Kjo ishte periudhës së “kanabizimit” masiv të Shqipërisë. Cili ishte qëllimi i kanabizimit dhe pse u lejua të vazhdonte aq gjatë?

Në vitin 2013 unë u emërova Ministër i Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes, një ministri “ombrellë”, me përgjegjësinë për të koordinuar politikat ekonomike. Debati im i parë me kryeministrin aktual për kanabizimin ndodhi rreth fundit të vitit 2014, fillimit të 2015-s. Qëndrimi im ishte shumë i fortë kundër kanabizimit. Ky proces në praktikë do t’i pasuronte, fuqizonte dhe do t’i bënte më të dhunshme grupet kriminale, dhe do të deformonte krejtësisht ekonominë shqiptare.

Gjatë dy takimeve të gjata jashtë Tirane të qeverisë kam qenë shumë i drejtpërdrejtë në qendrimin tim—kam dëshmitarë për këtë. Kryeministri kishte një teori sipas së cilës kanabizimi do të nxiste ekonominë. Unë e pyeta: “Po Kolumbia? Kolumbia do të ishte vendi më i jashtëzakonhsëm në botë nëse kjo do të ishte e vërtetë!” Por kanabizimi ndodhi dhe pasojat tani i dinë të gjithë dhe po i vuan e gjithë shoqëria shqiptare.

Kjo ishte përplasja ime e parë me të. Kisha patur shumë respekt për të. Mendoja se ai do ta ndryshonte Shqipërinë. Në fillim e mendoja një reformator, por kjo përplasje më la me një ndjenjë shumë të hidhur për atë që po ndodhte.

Në vitin 2016, ju u bëtë Ministër i Financave. Jam i sigurt që jeni në dijeni të shumë raporteve ndërkombëtare mbi rolin e parave të drogës në ekonominë shqiptare gjatë asaj periudhe. Cilat kanë qenë efektet ekonomike të këtyre flukseve të paligjshme financiare? Cili është dëmi ndaj ekonomisë shqiptare?

Ka katër pasoja kryesore. Së pari, paraja nga droga pasuroi e fuqizoi grupet e organizuara kriminale që ekzistonin në Shqipëri, si dhe mundësoi krijimin e grupeve të reja duke qenë se droga tashmë ishte mundësi e madhe për të gjithë. Si numri ashtu edhe fuqia e këtyre grupeve kriminale u shumëfishuan.

Së dyti, solli pasoja shkatërruese në bujqësi. Shumë njerëz braktisën bujqësinë tradicionale dhe iu kthyen kultivimit të kanabisit. Nuk mund ta fajësosh një fermer për këtë—faji është i qeverisë dhe grupeve kriminale.

Së treti, solli pastrimin masiv të parave, i cili u kanalizua kryesisht në sektorin e ndërtimit. Sot në Tiranë ka 64 000 apartamente bosh dhe megjithatë po ndërtohen kulla të reja. Si është e mundur që ndërtimi të jetë një gjenerues ekonomik, ndërkohë që ka kaq shumë apartamente bosh? Çfarë lloj parash po i financojnë ato, kur përqindja e kredive bankare të dhëna është një fraksion i vogël i kostos së ndërtimit? A është pastrim parash? E sigurtë është që ky nuk është zhvillim; kjo është një ekonomi në të zezë që u sjell përfitime politikanëve dhe njerëzve të lidhur me rrjetet e pastrimit të parave.

Dhe së katërti, është dëmi në reputacionin ndërkombëtar të Shqipërisë. Sepse ku përfundoi gjithë ky kanabis? Në Greqi, Itali, Gjermani… Sot, Shqipëria ka fituar reputacionin e një narkoshteti. Sa kokainë apo heroinë kapet realisht në portin e Durrësit? Aspak ose shumë pak. Ndërkohë, sasi të mëdha droge që burojnë nga Shipëria apo kalojnë nëpër Shqipëri kapen në vendet fqinje. Dhe ky kalim nga kanabisi te drogat e forta është gjithashtu një “dhuratë” nga kanabizimi i vendit.

Nëse do të bëja një analizë të gjendjes ekonomike, ju do të tronditeshit. Për shembull, shikoni rritjen ekonomike: ka vetëm dy motorë – turizmin dhe ndërtimin. Si është e mundur që kontributi i turizmit si në vlerën në lekë ashtu edhe në vlerën reale në ekonomi nuk janë rritur në përmasa të mëdha?

Ndërkohë, ekonomia po humbet bazën e saj prodhuese. Në çdo ekonomi normale në botë, prodhimi vendas i ushqimeve dhe pijeve furnizon sektorin e turizmit dhe kështu bashkë me turizmin rritet baza prodhuese e vendit. Por në Shqipëri, turizmi furnizohet kryesisht nga importi. Mund të shihni lehtësisht statistikat që tregojnë se sektori prodhues është duke dhënë shpirt. Për më tepër, Shqipëria ka filluar të humbasë edhe atë pjesë të vogël të ekonomisë prodhuese që ka qenë e orientuar drejt eksportit. Kjo do të thotë që turizmi po ndihmon vetëm një grup të vogël aktorësh dhe nuk po shpërndahet në të gjithë popullsinë.

E gjithë kjo fuqizon, sikurse ju thatë, organizatat kriminale brenda Shqipërisë. Por nuk ndalet këtu. Këto organizata nuk pastrojnë thjesht para në ndërtim. Për të bërë këtë atyre u duhet akses politik. Ju keni folur për anëtarë të krimit të organizuar që shihen në zyrat e Kryeministrit, që marrin tenderë shtetërorë dhe që veprimtaria e tyre e pastrimit të parave në ndërtimi koordinohen prej tij—është ai që zgjedh arkitektët që bëjnë projektet, jep lejet e ndërtimit, jep licencat e kazinove e kështu me radhë. Dhe në këmbim, ai ka marrë shumë favore: fluturime çarter, qëndrime në hotele detoksifikimi, bileta për ndeshje basketbolli në Amerikë—dhe këto janë vetëm maja e ajsbergut. Ju keni thënë se “pas çdo afere do të gjeni emrin e tij” dhe keni parashikuar se “trashëgimia e tij do të jetë krimi i organizuar.”

Kryeministri i mohon të gjitha këto. Sa gjatë mendoni se do jetë ai në gjendje ta ruajë dhe kontrollojë ai këtë gjendje të vendit?

Një ish-deputet i Partisë Socialiste tha diçka që nuk do ta harroj kurrë. Në Parlament ai tha Ramës: “Nëse Sali Berisha e kishte krimin e organizuar si këpucët, ti e mban si një medalion në gjoks.” Shqipëria gjithmonë ka pasur krim të organizuar. Por kërcënimi ndaj politikanëve dhe qeverisë nuk ka qenë kurrë si tani. Dhe kjo është ajo që unë them se kjetë trashëgimia që Rama do i lërë vendit.

Sot, ka një anë të errët pas çdo projekti, pas çdo tenderi. Rrallëherë sheh një proces të drejtë. Shihni ofertat fituese të tenderëve: janë gjithmonë 98%, 99% e buxhetit maksimal të përcaktuar nga institucionet tenderuese. Si mund të ndodhë kjo? Në ç’vend tjetër të botës ndodh kjo? Askund. Projekte infrastrukturore, rrugë, energji, ujësjellës… Të gjithë e dinë këtë, tashmë kjo është bërë e ditur për çdo shqiptar të thjeshtë. Por shpirti i tyre i reagimit është mpirë nga helmi i propagandës.

Ju pyetët sa do të mund të mbajë kjo fasadë. Do t’ju përgjigjem me një pyetje tjetër. Në Shqipëri, prania e shërbimeve të huaja sekrete është e lartë dhe ata dinë gjithçka.

Por çfarë ka ndodhur në Bashkimin Evropian që ata në fakt ata nuk thonë asgjë? Nëse lexon raportet e Departamentit të Shtetit apo të Komisionit Evropian, ka një ndryshim midis asaj që këto institucione shkruajnë në raportet e tyre dhe asaj që ato thonë publikisht për Shqipërinë. Nëse ata do të shqiptonin në publik qoftë edhe 10% të asaj që shkruajnë në raportet e tyre, në Shqipëri do të kishim sot një perceptim dhe një gjendje politike krejtësisht të ndryshme nga kjo që kemi. Pse nuk thonë asgjë për këtë? Pse ato mbyllën sytë për kanabizimin? Praktikisht, fasada tashmë ka rënë.

Të gjithë shtyllat e një shoqërie demokratike janë të helmuara. Më thuaj një media të madhe që nuk është nën ndikimin e qeverisë. Ka portale të vogla lajmesh që janë jashtë ndikimit të qeverisë, por ato veprojnë nën frikë. Ka një sistem drejtësie të përmbysur që kontrollohet politikisht dhe që është i fiksuar pas statistikave. Ka një parlament që në fakt merr urdhra nga Kryeministri. Krimi i organizuar po lulëzon dhe ka marrëdhënie të ngushtë me qeverinë. Dhe në fund, ka një opozitë që është shkatërruar. Pra, për çfarë fasade po flasim këtu? Vërtet mendon se evropianët nuk i shohin këto?

Ata i shohin, por ndoshta nuk janë shumë të interesuar.

Ç’të them! Nëse ata nuk janë të interesuar për demokracinë në Shqipëri, kjo do ishte vdekje shpirtërore për mua.

E prekëm më parë mënyrën se si paratë e krimit përfundojnë në projekte ndërtimi përmes tenderëve të qeverisë. Disa herë ke thënë në intervista: se “tenderët janë thembra e Akilit e korrupsionit.” Ndër shumë pushtetarëve të tjerë, ke bërë thirrje për hetim të tenderëve të dhëna nga Belinda Balluku (për tunelin e Llogarasë, Rrugën e Arbrit, autostradën Thumanë–Kashar, etj) dhe Erion Veliaj (për shkollat publike, etj.). Tani jemi në kushtet kur në fakt Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, është nën arrest, në burg duke pritur gjykimin për disa nga këta tenderë për të cilët ti ke folur. Dhe jo vetëm kaq, në të njëjtën dosje, siç besoj e di, përmenden edhe disa pronarë kompanish ndërtimi që kanë marrë favore dhe dhënë favore në këmbim. Si i sheh këto zhvillime?

Kjo është e gjitha një teatër i Ramës. Para së gjithash, dua të them se për mua është mesjetare që e kanë çuar Erionin në burg. Ata mund ta hetonin në gjendje të lirë, por jo duke qëndruar kryetar bashkie. Nuk mund të qëndrosh në detyrë ndërsa je duke u hetuar dhe akuzuar. Në të njëjtën kohë, nuk pajtohem me qëndrimin e Erionit për të sulmuar prokurorët dhe familjet e tyre.

Së dyti, nëse shikon arsyen pse Erioni është në burg, ajo nuk ka lidhje me çështjen e vërtetë, as me inceneratorin dhe as me aferën 5D. Pse? Sepse këto do ta çonin hetimin te Kryeministri, dhe ata nuk mund të prekin shefin e tyre. Pra, edhe një herë, ky është një teatër i madh i Ramës. Ai donte të tundte flamurin e Reformës në Drejtësi, dhe pa Erionin brenda, ky flamur do të binte.

Fatkeqësisht, Partia Socialiste ka ndaluar së shkruari programe. Praktikisht, ajo që po them është se çështja e Erionit është një teatër i Ramës për të futur më shumë frikë brenda partisë. Sepse partia duhet të qëndrojë nën frikë dhe trysni, ndërsa ai tund flamurin e Reformës në Drejtësi për burokratët evropianë. Është e gjitha një teatër, edhe rasti i Erionit, i orkestruar strategjikisht me shumë kujdes nga Rama.

I ke quajtur Shtetet e Bashkuara “garancinë e vetme” për suksesin e Reformës në Drejtësi dhe pavarësinë e gjyqësorit. Por tani ato po tërhiqen nga angazhimet e tyre në mbarë botën, përfshirë projekte si Reforma në Drejtësi. Ndërsa ndohin këto ndryshime në qeverinë amerikane, cili do të jetë ndikimi i tyre në Shqipëri?

I konsideroj Shtetet e Bashkuara si atdheun tim të dytë. Kam studiuar atje si student më shumë se një herë, kam ndjekur kurse në Universitetin Georgetoën, Universitetin Harvard dhe shumë institucione të tjera. Ndërsa piqesha si student, sytë, zemra dhe veshët e mi ishin tek Shtetet e Bashkuara.

Nuk mund të analizoj se çfarë po ndodh sot në Shtetet e Bashkuara, sepse ky nuk është qëllimi ynë këtu, por mendoj se reagimi i parë është një lloj perceptimi se ata po heqin dorë nga Reforma në Drejtësi, që ndoshta lidhet me reflektimet dhe hetimet e tyre mbi USAID-in dhe asistencën ndërkombëtare amerikane. Por unë nuk besoj se ata do të heqin dorë nga Shqipëria. Të mos heqin dorë nga Shqipëria do të thotë se demokracia është e rëndësishme, jo vetëm si një anëtar strategjik i NATO-s në kufijtë e aleancës. Nuk mund të jesh aleat i fortë pa qenë demokraci. Dhe nuk mund të ketë demokraci pa drejtësi të vërtetë.

Dhe unë besoj se një ditë, herët a vonë, ata do t’i rikthehen thelbit të asaj që ka ndodhur me Reformën në Drejtësi dhe ajo do të rikalibrohet. Vërtet besoj se do të ketë një përpjekje tjetër serioze dhe të thellë për të riafirmuar brenda sistemit të drejtësisë pavarësinë e tij, repsketimin e partimit të prezumimin e pafajësisë, të të drejtave të njeriut dhe të së drejtës për një gjykim të drejtë.

Këto janë koncepte që, në fund të fundit, janë pjesë e shtetit të së drejtës. Ne i kemi këto në letër në legjislacionin shqiptar. Por kjo është një çështje e kulturës politike. Si do t’i zbatonte në praktikë një vend i huaj këto koncepte në Shqipëri?

Kjo është shumë e vërtetë. Është një diskutim politiko-kulturor. Tani, gjithçka që ka ndodhur me sistemin e drejtësisë, me median, me krimin e organizuar, me institucionet, qartësisht ka qenë një projekt personal i kryeministrit aktual.

Nuk e di si partnerët tanë ndërkombëtarë e gjykojnë Shqipërinë e sotme si partner demokratik në zhvillim! A janë ata të interesuar në status quo-në e sotme? A nuk u intereson atyre si qeveriset vendi? Politikanët shqiptarë një ditë do duhet të mbajnë përgjegjësi për atë që realisht kanë bërë në Shqipëri.

Përgjegjësi paraj kujt?

Para popullit dhe para një drejtësie më të mirë, të pavarur.

Si mundet që ata kanë ndërmarrë një ekspeditë gjuetie mbi jetën time? Pse nuk shkojnë drejtpërdrejt tek inceneratori i Tiranës? Pse po përjashtojnë nga hetimi njerëz që nuk duhet të përjashtohen? Pse nuk i qepen tunelit të Llogarasë? Pse nuk i qepen AKSHI-t? Është një rrëmujë totale! Pse nuk i qepen autostradës Thumanë–Kashar? Pse nuk i qepen EchoPark-ut?

Po çështjes Beketi? Shqipëria humbi 130 milionë euro në këtë cështje. Pse SPAK-u nuk i dërgon një letër gjykatës së arbitrazhit që gjykoi çështje Bekti dhe t’i kërkojë dosjen? Në atë dosje do të gjeni që Beketi ka fituar vetëm për shkak të mesazheve kërcënuese të Kryeministrit për mbylljen e televizionit të tij.

Pse nuk i qepen çështjes McGonigal? Pse nuk i qepen anijeve për prodhimin e energjisë në Vlorë, që është një aferë e pastër korrupsioni? Pse nuk analizojnë dhe ndjekin kostot e rrugëve, të cilat janë disa herë më të larta se në vendet më të shtrenjta evropiane? Ata ndërmarrin ekspedita gjuetie për të shmangur thelbin e shumë aferave korruptive. Ata marrin urdhra…

Ndoshta po e bëjnë—ne nuk i dimë të gjitha çështjet që SPAK-u është duke hetuar aktualisht, apo jo?

Po atëherë, pse i zvarrisin çështjet për vite me rradhë dhe pastaj i përshpejtojnë brenda pak muajsh? Prandaj unë i referohem drejtësisë si selektive, e udhëzuar dhe e urdhëruar nga politika. Kjo është shumë, shumë e trishtueshme.

Por, përsëri, unë besoj se Shtetet e Bashkuara do ta rikalibrojnë Reformën në Drejtësi dhe, mbi të gjitha, do ta largojnë politikën dhe kontrollin politik nga funksionimi i sistemit të drejtësisë, duke i dhënë fund përdorimit të drejtësisë si instrument politik, siç është përdorur deri tani—që është momenti më i keq nga të gjithë.

E ke quajtur “politike” ndjekjen tënde penale për çështjen e inceneratorëve. E ke përshkruar atë si “terror politik”, ke folur për kërcënime ndaj teje dhe familjes tënde dhe je shprehur se ke frikë për jetën tënde. Kush janë ata që po të përndjekin dhe pse?

Le t’i ndajmë kërcënimet ndaj jetës sime dhe përndjekjen politike time dhe të familjes sime. Në intervistat e mia, i kam kërkuar SPAK-ut të më tregojë një firmë timen në të gjithë procedurën për inceneratorin e Tiranës. Nuk isha unë autoriteti kontraktor. U kam kërkuar të më tregojnë një përfitim nga paratë publike që familja ime ka marrë me firmën time ose me çfarëdo firme.

Kryeministri ka thënë publikisht: “Nëse do kisha bërë rolin e gjykatësit, gjërat do kishin qenë shumë më keq” për mua. Ai donte një kokë turku për të larguar vëmendjen nga vetja dhe nga ata që e kanë kryer këtë aferë, njerëz në rrethin e afërt të Kryeministrit. Ku është inceneratori i Tiranës? Ku janë paratë? Ndiqni paratë. Ka shumë transaksione aty dhe ka shumë njerëz të përfshirë.

Pra, në thelb, përndjekja ime politike dhe përndjekja e familjes sime është vepër e Kryeministrit. Dhe, fatkeqësisht, SPAK-u ka qenë më shumë i zellshëm për t’iu bindur Kryeministrit dhe për të prodhuar “statistika.”

Por ata kanë qenë të zellshëm gjithashtu për shkak të trysnisë amerikane, apo jo? Dua të them, ne e mbajmë mend ambasadorin amerikan që kërkonte me ngulm “peshqit e mëdhenj.” Ti flet për mënyrën se si Shtetet e Bashkuara mund të ndihmojnë, në një mënyrë apo në një tjetër, për të rikalibruar Reformën në Drejtësi. Por në të njëjtën kohë, amerikanët kanë ushtruar trysni të fortë mbi SPAK-un për t’i prodhuar këto “statistika,” për të prodhuar rezultate. Është më e ndërlikuar apo jo?

Po, është e ndërlikuar, por nuk jam dakord me ty. Shtetet e Bashkuara nuk shkojnë te SPAK dhe i thonë të devijojë, të përqendrohet tek njerëzit e nivelit të dytë. Ata nuk thonë: mos ndiqni paratë, mos ndiqni procedurën, shpërfillni të drejtat e njeriut, shpërfillni parimin e prezumimit të pafajësisë. Shtetet e Bashkuara kanë tentuar të ngjizin një sistem drejtësie të pavarur dhe profesional, i cili respekton të drejtat e njeriut, ligjin, prezumimin e pafajësisë dhe dinjitetin e njerëzve. Por kjo nuk ka ndodhur.

A është ky dështim i imi në komunikimin tim me partnerët ndërkombëtarë? Ua kam vënë në dukje atyre se është herët për ta quajtur rastin tim një dështim, por ky proces është ende larg të qenit një proces i shëndoshë. Pra, praktikisht, përsëri, vazhdoj në të njëjtën rrugë. Kam besim te Shtetet e Bashkuara. Mund të tingëlloj naiv, por në jetën time ky “naivitet” ka qenë parimi im.

Do të doja t’i kthehesha pak më vonë këtij naiviteti, por çfarë mund të më thuash për kërcënimet ndaj jetës tënde?

Kam marrë kërcënime personalisht. Së pari, një telefonatë direkte nga burgu, shumë e qartë: “Do të të vrasim. Të shohim nga kamerat kur parkon makinën, kur merr fëmijën”, etj. Ata kishin akses tek kamerat e pallatit në Tiranë ku kisha marrë një apartament me qira.

Kërcënimi i dytë ishte një telefonatë tjetër nga një numër britanik që nuk e njihja. Dhe i treti ishte një person me motor. Ishte si në një film mafioz. Po ecja në rrugë dhe ky person më afrohet: “Përshëndetje, Arben.” Unë i përgjigjem: “Përshëndetje, si je?” Dhe ai më thotë: “Pra, po ecën?” “Epo, kam ecur gjithë jetën time.” Dhe pastaj ai thotë: “Po, por aty do ta gjesh vdekjen.”

Pastaj ndodhi një incident te Parku i Liqenit të Tiranës, ku u përpoqën të bënin një foto të foshnjës sime të sapolindur. Gruaja ime e tanishme kishte punësuar një dado filipinase dhe në një moment ajo po qante. Doli se ishte kërcënuar për të bërë foto e video të miat dhe të asaj që ndodhte në shtëpinë time dhe për t’ua dorëzuar këto njerëzve në një kompani të quajtur Emerald Spa. Atëhere u tmerrova vërtet.

Kur filloi e gjitha kjo?

Menjëherë pasi u shkarkova nga Kryeministri. Ishte shtator apo tetor 2022 kur filloi përndjekja. Pastaj largova familjen. Nuk u ktheva më në Shqipëri sepse kisha frikë për jetën time. Kisha frikë për jetën e familjes sime.

Nëse do të përfundoja në burg, jam i sigurt që nuk do dilja i gjallë nga andej. Duke ditur që jam pak emocional, ata do të kishin krijuar ndonjë incident në burg dhe do të thoshin: “Eh, që ta dini, ngaqë u grind, prandaj u vra.”

Për rrjedhojë, tani për tani po jeton në mërgim. Në çfarë kushtesh do të konsideroje të ktheheshe?

Mendoj për këtë çdo ditë. Kur ta kuptoj që Kryeministri ka humbur kontrollin e tij mbi drejtësinë, atëhere do të kthehesha—edhe në burg, nëse do të doni.

Çfarë do të ishte një shenjë se ai po e humbet kontrollin mbi sistemin?

Do ta shohim. Unë kam sumë besim në Shtetet e Bashkuara. Ka patur shumë ulje të buta, por ka aptur edhe shumë përplësje në tokë në historinë e sistemeve politike.

Mund të hamendësohet se rrethana në të cilën ai do të humbiste kontrollin mbi sistemin e drejtësisë është kur të mos jetë më kryeministër.

Mund të jetë kusht, por nuk besoj se është. Beteja ime nuk ka të bëjë me faktin nëse ai është apo nuk është aty ku është. Beteja ime ka të bëjë me të vërtetën mbi çështjen time dhe të vërtetën mbi Shqipërinë. Sot nuk ka asnjë mekanizëm kontrolli dhe balncimi në sistemin e drejtësisë. Pra, nuk ka asnjë garanci që kur një udhëheqës zëvendësohet me një tjetër, të nesërmen do të ketë kontroll dhe ekuilibër.

Nuk ka krim më të madh sesa të pengosh vendin të ketë një drejtësi të vërtetë dhe të pavarur. Është krimi më i madh, sepse ai helmon demokracinë dhe i hap derën dhunës. Shpresoj që kjo të mos ndodhë më kurrë në Shqipëri.

E sheh këtë në horizont? Dua të them, ti e ke përjetuar vitin 1997.

E kam përjetuar vitin 1997 dhe shpresoj të mos e shoh më kurrë. Ishte një katastrofë. Jo, unë lutem çdo ditë që kjo të mos ndodhë më në Shqipëri. Shpresoj që vetëdija e popullit shqiptar të ringjallet dhe që ata të mos i marrin punët në duart e tyre me dhunë, por në mënyrën më demokratike të mundshme.

Dua t’i kthehem naivitetit që përmende më parë. E ke thënë disa herë në të shkuarën që ke qenë naiv, një “idiot i shkolluar,” që nuk e pe që në fillim se projekti politik i Ramës ishte rikthimi i strukturave qeverisëse autokratike. Në një nga intervistat e tua ke thënë: “Kam një përgjegjësi morale për naivitetin tim, për besnikërinë dhe besimin tim, por kam folur me shifra dhe fakte.” Ky pohim më bëri shumë përshtypje, duke patur parasysh rolin tënd të gjatë brenda qeverisë shqiptare. A mund të thuash diçka më shumë për këtë?

Në jetën time, kam disa gjëra për të cilat jam krenar, e them këtë në mënyrë shumë modeste. Dhe mund të përmend vitin 1991. Pastaj mbylljen e skemave piramidale me Ministrin e atëhershëm të Financave Arben Malaj dhe Kryeministrin Fatos Nano.

Më pas, jam krenar për betejat që kam bërë në emër të Partisë Socialiste në zgjedhje dhe gjithashtu për zhvillimin e vendit. Jam krenar që kam ulur deficitin buxhetor në një kohë krize ekonomike në 1,6%, një rekord historik. Jam krenar që kam ulur borxhin e publik dhe që kam rishkruar ligjin e buxhetit për të vendosur disiplinë të rreptë financiare në pushtetin vendor dhe në qeveri. Jam krenar për përpjekjet e mia të pafundme dhe netët pa gjumë për të organizuar procesin e rindërtimit pas tërmetit të vitit 2019 ose për gjetjen e vaksinave gjatë pandemisë. Por unë gjithashtu marr përgjegjësinë time morale, sepse kisha shumë besim tek ai person dhe kam qenë shumë naiv.

Sigurisht, shumë herë kam biseduar me kolegët e mi që janë aktualisht në qeveri dhe me ish-ministra për mënyrën se si shumë gjëra janë deformuar. Partia Socialiste e ka humbur tashmë shpirtin e saj socialist dhe parlamenti nuk është më një parlament në kuptimin e vërtetë të fjalës, sepse është nën diktatin e një personi të vetëm. Nuk e kam parë kurrë median në këtë gjendje. Nuk e kam parë kurrë krimin e organizuar kaq afër politikanëve dhe në fakt duke ndikuar drejtpërdrejtë vendimmarrjen qeveritare. Dhe pastaj korrupsioni në infrastrukturë, në ujë, në energji, në teknologjinë e informacionit apo edhe në sistemin shëndetësor është i tmerrshëm.

Pra, po, kam përgjegjësinë time morale. Për shumë vite, e kam besuar këtë njeri. Ai ishte shumë i dashur për mua. Mendoja se do ta ndryshonte Shqipërinë.

Ai e ka ndryshuar Shqipërinë

Për më keq, po.

Ju e keni diskutuar gjendjen politike, ekonomike dhe, nëse dëshironi, edhe kriminale me kolegët në qeveri, disa nga të cilët janë ende atje. Çfarë i motivon ata të qëndrojnë ku janë?

Lejomë ta shpreh kështu: Njëra prej tyre, fatkeqësisht, është, siç e quaj unë, “mjeshtrja e gjithë korrupsionit”.

Belinda Balluku?

Po. Ajo është instrumenti kryesor i korrupsionit. Është e pabesueshme, e paimagjinueshme. Të tjerët tashmë janë jashtë qeverisë. Disa prej tyre kanë frikë se mund të hiqen edhe nga lista e deputetëve. Të tjerë nuk janë më deputetë. Njëri prej tyre tani është drejtuesi politik i një qarku. Ai ka vendosur të heshtë. Ka bërë një kompromis me veten e tij, dhe unë nuk e gjykoj.

Frika është penguesi kryesor. Dhe frikë për çfarë? Kryeministri përpiqet t’i verë në pozitë të pasigurtë për karrierën e tyre apo për sigurinë e tyre në të ardhmen, jo në kuptimin e sigurisë së jetës, por nga SPAK-u—kamxhiku në duart e Kryeministrit.

Si e shihni të ardhmen e Shqipërisë?

Është e vështirë të thuash. Unë ende nuk shoh procese politike normale atje, nuk shoh debatin e zjarrtë kundër krimit të organizuar, kundër varësisë politike të drejtësisë, kundër korrupsionit, për një parlament funksional, për media të pavarura. Ende nuk ekziston ky debat.

Kam një teori se e gjitha është e orkestruar me qëllim që debati të drejtohet në drejtime të tjera, në çështje fallco. Nuk mund të parashikoj.

Jam larg nga terreni tani, por një gjë mund t’ju them se sot, Shqipëria nuk është një vend demokratik. Dhe nuk është as një demokraci hibride. Është një autokraci e pastër personale, përverse në çdo drejtim./thealbanianmechanism/

Tyler O’Neil, në një intervistë me gazetarin Blendi Fevziu për emisionin Opinion në Tv Klan, thotë se sipas informacioneve të tij, Shqipëria është qendra e fondacionit Soros për rajonin e Ballkanit.

Gjatë intervistës, Tyler O’Neil përmendi edhe lidhjet e ngushta mes George Soros dhe Alex Soros me kryeministrin Edi Rama.

Blendi Fevziu: Zoti O’Neil, nga i keni marrë këto informacione lidhur me përfshirjen e Soros-it në Institutin e Menaxhimit Lindje – Perëndim. Kryeministri shqiptar ka deklaruar se Soros-i kurrë nuk është përfshirë në shpalljen e zotit Berisha si non-grata.

Tyler O’Neil: Nuk kam prova konkrete për përfshirjen e Soros-it në shpalljen e Berishës si non-grata ajo çka di është që kritikët bëjnë lidhje të tilla dhe këto lidhje janë aty. Për sa i përket financimit të Institutit të Menaxhimit Lindje – Perëndim, burimet vijnë direkt qeveria e Shteteve të Bashkuara. Instituti i Menaxhimit Lindje – Perëndim po ashtu liston Fondacionin Shoqëria e Hapur si një prej donatorëve të saj duke pasur një marrëdhënie shumë të gjatë me njëra tjetrën. Nuk është e vështirë që të bëhen lidhje të tilla duke u mbështetur te këto bazat.

Blendi Fevziu: Sa i madh ka qenë ndikimi i George Soros-it, fondacionit të tij, ose djalit të tij Alex Soros në administratën e Shteteve të Bashkuara gjatë presidencës së Biden-it?

Tyler O’Neil: Ka pasur një ndikim shumë të madh. Jo vetëm që e shikojmë Alex Soros-in në mënyrë të vazhdueshme gjatë fushatës me zv/presidentet Kamala Harris dhe demokratët e tjerë të lartë që garonin për poste por po ashtu kemi parë shumë organizata të ndryshme të financuara nga George Soros-i, nëpërmjet Fondacionit Shoqëria e Hapur, duke bërë thirrje të ndryshme, duke pasur një ndikim në politikën brenda administratës së Biden-it për sa i përket Departamentit Amerikan i Drejtësisë, masave të ndërmarra kundër naftës dhe gazit, hapjes së kufjeve në jug të vendit duke lejuar emigrimin në shifra të larta. Po ashtu pamë se gjatë ditëve të fundit të administratës së Biden-it, Presidenti Biden dekoroj me Medaljen Presidenciale të Lirisë, vlerësimin më të madh civil, George Soros-in dhe Alex Soros-i e mori atë në emër të babait të vetë.

Blendi Fevziu: Alex Soros-i e ka vizituar shumë shpesh Shqipërinë dhe duke menduar rëndësinë e vendit kjo duket paksa e çuditshme. A ka keni ndonjë informacion se pse janë kaq të forta marrëdhëniet midis Soros-it dhe Shqipërisë, Shqipërisë dhe vendeve të tjera fqinjë si Kosova, Maqedonia, Serbia dhe Mali i Zi?

Tyler O’Neil: Burimet e mia tregojnë se George dhe Alex Soros duket se kanë zgjedhur Shqipërinë si rastin e parë të provës për paratë, operacionet dhe përpjekjet e tyre për të ndryshuar mënyrën se si punon qeveria në Evropën lindore. Shqipëria ka vëmendje shumë të lartë. Po ashtu duhet të keni parasysh që George dhe Alex Soros-i kanë marrëdhënie shumë të ngushtë me Kryeministrinë e Shqipërisë.

Blendi Fevziu: Mendoni se qendra e Soros-it për rajonin është Shqipëria?

Tyler O’Neil: Këtë gjë më kanë treguar burimet e mia. Po.

Blendi Fevziu: Po përveç Fondacionit të Soros-it, çfarë informacionesh keni për investimet e USAID-it në Shqipëri? Kemi ndonjë hetim ose më shumë informacion?

Tyler O’Neil: Më së shumti lidhjet që gjeta atje janë nëpërmjet Institutit të Menaxhimit Lindje – Perëndim dhe reformat që kanë promovuar në Shqipëri si dhe financimet e kryera nga Soros-i kundrejt këtij Institutit. Megjithatë ka shumë organizata të tjera të cilat kanë qenë të varura financiarisht nga Fondacioni Shoqëria e Hapur dhe grupe të tjera të Soros-it të cilat operojnë aty në Shqipëri.

Marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Turqisë ‘nuk do të kenë karakterin e marrëdhënieve që kishin Rama dhe Erdogan’, thotë kreu i opozitës shqiptare, Sali Berisha, në një intervistë ekskluzive për enikos.gr.

Në të njëjtën kohë, ai sulmonrolin e Ramës në marrdhëniete acaruara mes Shqipërisëdhe Greqisë duke bërë të qartë se është kundër marrëveshjes me Italinë për emigracionin.

Intervistë me Christos Mazanitis

Shqipëria do të zhvillojë zgjedhjet në 11 maj për të zgjedhur kryeministrin e ri, ku Edi Rama përballet me kritika të forta. Sipas analistëve, këto zgjedhje janë më të diskutueshmet në historinë e re të vendit.

Kreu i opozitës së bashkuar me PD, Sali Berisha, flet ekskluzivisht për enikos.gr dhe shprehet se për marrëdhëniet me Turqinë dhe lidhjet speciale me Erdoganin, “ato nuk do të kenë karakterin e marrëdhënieve që kishin Rama dhe Erdogan”.

Ai e quan kryeministrin shqiptar narkodiktator dhe parashikon që drejtësia të merret me të sapo të zgjidhet, pa përjashtuar dënimin me burg.

Lidhur me pronat e grekëve të Himarës, si dhe të drejtat e minoritetit grek, ai bën të qartë se jo vetëm do t’i mbrojë ata, por do të sigurojë që asnjë qeveri shqiptare të mos mund t’i prekë në të ardhmen.

Ai flet për punësimin e menaxherit të fushatës së Donald Trump në ekipin e tij të fushatës, ndërsa thtë pa i ngrënë fjalët se është kundër marrëveshjes Meloni-Rama për krijimin e një kampi për emigrantët që deportohen nga Italia.

E keni quajtur Ramën narkodiktator. A keni ndërmend ta burgosni kur të vini në pushtet?

Sali Berisha: Dëmi që ka pësuar Shqipëria në vitet e narkodiktaturës është i jashtëzakonshëm. Dhe, unë nuk mund të them se përgjegjësit kryesorë, ndër të cilët është Rama, nuk do përballen me ligjin. Nuk është ndërmendja ime kjo. Por, pasojat e narkodiktaturës qenë të këtilla, saqë shumë vështirë të mendohet se do mund t’i shpëtojnë ligjit ata që vendosën narkodiktaturën në Shqipëri.

Narkodiktatura, thotë Samuel Huntington, është më e keqe se të gjitha diktaturat tjera, se diktatura komuniste, se diktatura naziste, se diktatura teokratike dhe se grushtet-shtetet ushtarake.

Nuk besoj se, nuk mund të mendohet se nuk do të veprojë ligji për ata të cilët kanë vendosur diktaturat.

Rama mban marrëdhënie miqësore me Erdoganin. A do ta mbani këtë miqësi dhe bashkëpunim të ngushtë me Turqinë?

Sali Berisha: Turqia është një aleat, një partner i Shqipërisë. Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Turqisë nuk mund të jenë kurrë në dëm të një pale të tretë. Përkundrazi, Shqipëria do të ruajë marrëdhënie shumë të mira me fqinjët e vet, me Greqinë, me vende tjera, por natyrisht marrëdhënie me Turqinë do jenë marrëdhënie normale. Nuk mund të them se do të kenë karakterin e atyre marrëdhënieve që pati Rama-Erdogan, sepse nuk jam unë për ato lloj marrëdhëniesh. Jam për marrëdhënie normal, miqësore, dhe kjo është.

Cilat janë hapat e para që do të ndërmerrni për të forcuar lidhjet midis Greqisë dhe Shqipërisë?

Sali Berisha: Mendoj se, lidhjet midis Greqisë dhe Shqipërisë në tërësi kanë zhvillimet e tyre pozitive, por problemet e krijuara këto vite janë probleme të cilat në një farë mënyre i ngadalësuan këto marrëdhënie, por edhe i dëmtuan.

Unë mendoj se, zgjidhja e Marrëveshjes së detit, rikthimi dhe vendosja e kësaj marrëveshje për zgjidhje është një nga objektivat e mia. Nuk mund të imagjinohet në një vend demokratik që t’i merret mandati cilitdo për përkatësinë e tij etnike. Çdo shtetas shqiptar, me Kushtetutë, ka të drejtë dhe do ketë të drejtë të marrë çdo funksion që i besojnë qytetarët shqiptarë me votën e tyre të lirë. Dhe kjo, besoj se është përgjigja më e drejtë ndaj aktit antikushtetues, antidemokratik të marrjes së mandateve, siç ndodhi me rastin Beleri.

Çfarë do të bëni ju me pronat e grekëve në Himarë dhe të drejtat e minoritetit grek në përgjithësi?

Sali Berisha: Të drejtat me pronat e cilitdo qytetar të Himarës dhe të Shqipërisë, parimi së pari, qeveria nuk mund t’i prekë ato. Unë kam qeverisur 8 vite, dhe nuk ka patur asnjë ankesë për marrjen qoftë edhe 1m2 tokë. Asnjë ankesë, sepse ka qenë jashtë çdolloj imagjinate. Akti i parë që do të bëj, do të anuloj ligjin e investimeve strategjike, ligj me të cilin qeveria grabit tokat e cilitdo.

Së dyti, do të bëj gjithçka të pajisen, në njësi kohe sa më të shpejtë, me të gjithë dokumentacionin e rregullt, zotërit e vërtetë të tokave. Qofshin ata grekë, qofshin shqiptarë, rumunë, çfarëdo që të jenë. Qëllimi ndaj pronës është një dhe vetëm një: respekti i të drejtës së pronës dhe pronarit.

Edi Rama ka votuar një ligj, i cili de facto, potencialisht e bën tokën në të gjithë bregun shqiptar të konfiskueshme për motive mafioze.

Ju keni marrë Chris LaCivita menaxherin kryesor të fushatës së Donald Trump në skuadrën tuaj të fushatës. A e keni dhe mbështetjen e Presidentit Trump?

Sali Berisha: Unë nuk mund të them këtë. Kam mbështetje totale dhe të plotë të Chris LaCivita që bashkdrejtoi fushatën më të suksesshme të kohërave. Është kryetar i Komitetit Kombëtar Republikan, por nuk është i kontraktuar në emër të Presidentit Trump.Për shumë arsye, Partia Demokratike e Shqipërisë mbështeti Partinë Republikane Amerikane në zgjedhje, dhe në këtë aspekt ajo është një aleat shumë i çmuar i yni.

Çfarë do të bëni me qeverinë e Maqedonisë së Veriut dhe me pakicën shqiptare në këtë vend fqinj?

Sali Berisha: Ne jemi për marrëdhënie shumë të mira me fqinjët. Probleme nuk është se nuk janë krijuar këto kohë. Mendoj se, ne nuk do të pajtohemi me një regres të të drejtave të shqiptarëve në këtë republikë. Shpresoj që, dialogu, besoj gjithmonë tek dialogu, tek fryma konstruktive. Me dialog është plotësisht e mundshme të zgjidhim çdo problem që kemi.

Sa i takon bashkëpunimit me Italinë për emigracionin dhe për problemin e  emigrantëve, marrëveshjes Rama-Meloni?

Sali Berisha: Ne, kemi qenë kundër kësaj marrëveshjeje. Natyrisht, e sanksionuar nga Gjykata Kushtetuese, ne do respektojmë këtë marrëveshje në afatin e vet 5-vjeçar. sn

Ish-diplomati amerikan, James Hooper, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë se gjëja e parë që duhet të bëjë Qeveria e Kosovës, është t’i riparojë marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara.

Pa ndodhur kjo, sipas tij, do të ishte rrezik që SHBA-ja të përfshihej në përpjekjet e Kosovës për të arritur marrëveshje me Serbinë.

“… sepse, shikoni, Shtetet e Bashkuara nuk po i ndihmojnë Ukrainës. Tash kur ato janë përfshirë në [zgjidhjen e atij konflikti], ato janë rreshtuar në anën e autokratit, në anën e Rusisë, e jo në anën e demokracisë së vërtetë”, thotë Hooper.

Shtetet e Bashkuara i kanë tërhequr disa herë vërejtjen Qeverisë së udhëhequr nga Albin Kurti, për shkak të disa veprimeve – që ato i kanë konsideruar si të pakoordinuara – në veriun e Kosovës, të banuar me shumicë serbe.

Me ato lëvizje, zyrtarët amerikanë kanë thënë se Kosova ka vënë në pikëpyetje partneritetin mes dy vendeve.

“Kosova duhet të komunikojë më mirë me Uashingtonin dhe të mos i japë leksione Uashingtonit”, thotë njohësi i zhvillimeve në Ballkan, Hooper.

Sipas tij, “është shumë e rrezikshme për Kosovën kur amerikanët e shohin atë si problem”.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Hooper, si e komentoni ndryshimin e politikës amerikane ndaj Ukrainës, nën presidentin Donald Trump?

James Hooper: Mua, personalisht, nuk më pëlqen. Mendoj se kjo e minon NATO-n, ndërsa NATO-ja ka qenë vendimtare për ruajtjen e paqes në Evropë, që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore, apo që nga fundi i viteve 1940.

Unë kam respekt të madh për Ukrainën. Ukrainasit kanë luftuar shumë, e kanë befasuar botën dhe kanë nevojë për mbështetjen tonë. Ata kanë nevojë për mbështetjen e Amerikës.

NATO-ja nuk ka të bëjë vetëm me tanke, me avionë, me [raketa] Himars e me gjëra si këto. NATO-ja është vërtet besimi në fuqinë e Amerikës, në qëllimin dhe në vendosmërinë e saj. Presidenti Trump e minon këtë kur del në anën e presidentit Putin.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë parashikoni të dalë nga kjo?

James Hooper: Unë nuk mendoj se do të ketë zgjidhje të problemit. Problemi është se Rusia e do Ukrainën. Ukraina e ka përvojën e të qenët pjesë e Rusisë, në kuadër të Bashkimit Sovjetik. Dhe, ajo ka qenë një përvojë e tmerrshme për të. Kështu që nuk do të pranojë të bëhet sërish pjesë e Rusisë.

Nuk ka mundësi për ndonjë marrëveshje që do ta bënte Ukrainën pjesë të Rusisë. Mund të marrësh pjesë të Ukrainës dhe t’ia bashkosh Rusisë – gjë të cilën Rusia e do dhe po përpiqet t’i bindë amerikanët ta pranojnë në mënyrë implicite ose eksplicite.

Ajo do të preferonte që amerikanët ta pranonin në mënyrë eksplicite, por nëse ata e pranojnë në mënyrë implicite, si diçka që është për keqardhje, por e nevojshme për paqen, atëherë ky është një plan i mirë B për Putinin – edhe pse ai do të preferonte të kishte marrëveshje formale.

“Kosova t’i riparojë marrëdhëniet me SHBA-në”

Radio Evropa e Lirë: A mund të sinjalizojë e gjithë kjo një ndryshim më të gjerë në politikën e jashtme të SHBA-së, përfshirë edhe qasjen e saj ndaj mosmarrëveshjes Kosovë-Serbi?

James Hooper: Mosmarrëveshja Kosovë-Serbi është tjetër gjë dhe është shumë e rëndësishme që të pyesni për këtë.

Mendoj se është shumë e rrezikshme që Kosova t’i përfshijë Shtetet e Bashkuara në përpjekjet e saj për të arritur marrëveshje me Serbinë, sepse, shikoni, Shtetet e Bashkuara nuk po i ndihmojnë Ukrainës.

Tash kur Shtetet e Bashkuara janë përfshirë në [zgjidhjen e konfliktit në] Ukrainë, ato janë rreshtuar në anën e autokratit, në anën e Rusisë, e jo në anën e demokracisë së vërtetë.

Pra, është shumë vështirë që kosovarët të presin se Shtetet e Bashkuara do t’u vijnë në ndihmë ose do t’i ndihmojnë në të njëjtën mënyrë siç i kanë ndihmuar [mbi] 20 vjet më parë në luftën me Serbinë.

Unë, thjesht, nuk e shoh se kjo mund të ndodhë. Plus, është e rrezikshme për Kosovën që Shtetet e Bashkuara të përfshihen tani, sepse kryeministri [i Kosovës, Albin] Kurti i ka dëmtuar seriozisht marrëdhëniet e Kosovës me SHBA-në. Dhe, derisa kjo marrëdhënie nuk riparohet, përfshirja e SHBA-së nuk do të jetë ndihmesë për Kosovën.

Kështu që, gjëja e parë që duhet të bëjë kryeministri Kurti – nëse do që t’i përfshijë Shtetet e Bashkuara – është t’i riparojë marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara dhe më pas t’i përfshijë ato.

Radio Evropa e Lirë: A mund të ecë Kosova përpara pa shtytjen e SHBA-së?

James Hooper: Po, mendoj se është e mundur. Këtu ka një pyetje strategjike. A mund të sigurojë Kosova marrëveshje më të mirë, duke e negociuar atë vetë, direkt me Serbinë? Apo do të sigurojë marrëveshje më të mirë nëse SHBA-ja është e përfshirë? Kjo është një çështje strategjike, për të cilën duhet të vendosë Kosova.

Unë nuk mendoj se është e mundur që Kosova të arrijë një marrëveshje që i zgjidh të gjitha problemet e saj me Serbinë, pa përfshirjen e Shteteve të Bashkuara. Pajtohem me këtë.

Por, Kosova mund të arrijë qëllime më të vogla – edhe pse shumë të rëndësishme – nëse negocion drejtpërdrejt me Serbinë.

Nëse kryeministri Kurti do të fokusohej në përfundimin e konfrontimit, mendoj se është e mundur që ai të negociojë drejtpërdrejt me Serbinë dhe të ketë sukses në këtë.

“Kosova s’do të jetë prioritet i lartë” i administratës Trump

Radio Evropa e Lirë: A mendoni se administrata e re amerikane do t’i qaset mosmarrëveshjes Kosovë-Serbi? Sa lart do të jetë ajo në prioritetet e saj?

James Hooper: Do të jetë një prioritet i ulët. Sekretari i Shtetit, Marco Rubio, nuk ka përvojë në Ballkan, ndaj nuk mendoj se do të jetë fokusi i tij.

Nëse do të kishte ndonjë krizë, siç ka ndodhur disa muaj më parë, kur është dukur se ekziston rreziku i sulmit të Serbisë përtej kufirit, Shtetet e Bashkuara do të mund të ndërhynin.

E, nëse Shtetet e Bashkuara përfshihen, atëherë do të kishit avantazhin ose rrezikun e një zgjidhjeje të imponuar – një zgjidhjeje të imponuar nga Shtetet e Bashkuara. Unë mendoj se Kosova duhet të mendojë me shumë kujdes për këtë – nëse dëshiron të ketë një zgjidhje të imponuar amerikane.

Por, unë mendoj se Kosova duhet ta shqyrtojë edhe nëse është më mirë për interesat e saj që të negociojë drejtpërdrejt me Serbinë. Unë vetë besoj se do të ishte më mirë që Kosova të negocionte drejtpërdrejt me Serbinë për t’i dhënë fund konfrontimit.

E përsëris, Kosova nuk do të mund ta sigurojë njohjen nga Serbia duke negociuar drejtpërdrejt me të, sepse Serbia nuk do ta njohë Kosovën derisa ajo të pranohet si anëtare e BE-së. Dhe, kjo nuk do të ndodhë shpejt, me aq sa kuptoj BE-në dhe synimet e saj.

Por, ka një sërë gjërash që udhëheqësit e Kosovës mund t’i bëjnë. Gjëja më thelbësore është t’i riparojnë marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara. Rregullojeni atë marrëdhënie përpara çdo gjëje tjetër!

Së dyti, mendoj se ata duhet të zhvillojnë marrëdhënie të mirë, solide me shefen e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas. Ajo është nga Estonia. Estonia është një shtet i vogël, i cili ka qenë nën kontrollin e Bashkimit Sovjetik. Pra, e di se si është të jesh i pushtuar nga një fuqi armiqësore. Ndaj, mendoj se Kallas do të jetë dashamirëse, ose së paku do ta kuptojë situatën në Kosovë.

Dhe, së treti, kryeministri Kurti duhet të zhvillojë një marrëdhënie me presidentin [Aleksandar] Vuçiq të Serbisë.

“Të krijohet një kanal direkt komunikimi mes Kosovës e Serbisë”

Radio Evropa e Lirë: Por, a mendoni se Serbia do të pranonte të angazhohej drejtpërdrejt me Kosovën?

James Hooper: Po. Pse nuk do të pajtohej? Mes [ish-presidentit të Kosovës, Hashim] Thaçi dhe presidentit të Serbisë, Vuçiq, ka pasur një marrëdhënie komunikimi dhe ka qenë shumë produktive. Ndoshta disa kosovarë janë kritikë dhe nuk pajtohen me mua, por ajo ka qenë një marrëdhënie produktive. Nuk i ka bërë miq, por i ka bërë të mësojnë se si të merren me njëri-tjetrin dhe si të komunikojnë me njëri-tjetrin.

Tani, unë nuk mendoj se zoti Vuçiq ka ndonjë pëlqim të veçantë apo ndonjë respekt të veçantë për zotin Kurti. Dhe, nuk mendoj se zoti Kurti ka ndonjë respekt të veçantë për zotin Vuçiq. Unë mendoj se ai e sheh Serbinë si armike të përhershme të Kosovës dhe ai dëshiron që populli i Kosovës të pajtohet me këtë dhe shumëkush pajtohet.

Ai, po ashtu, do që bashkësia ndërkombëtare ta mbështesë Kosovën dhe ta mbrojë atë nga armiku i saj – pra ta trajtojë Serbinë si armike. Unë nuk mendoj se komuniteti ndërkombëtar do ta bëjë këtë. Nuk mendoj se është dakord me zotin Kurti për këtë.

Por, unë mendoj se është plotësisht e mundur që Kosova të ketë marrëdhënie me Serbinë, e cila nuk është marrëdhënie miqsh, por fqinjësh. E vetmja mënyrë për ta arritur këtë, sipas mendimit tim, është që udhëheqja e Kosovës të zhvillojë një kanal komunikimi me zotin Vuçiq.

Radio Evropa e Lirë: E thatë disa herë se Qeveria e Kosovës duhet t’i përmirësojë marrëdhëniet e saj me Shtetet e Bashkuara. Si?

James Hooper: Qeveria e Kosovës duhet të komunikojë, duhet të mësojë se si të komunikojë në mënyrë më efektive me Uashingtonin.

Tani për tani, Qeveria amerikane e konsideron kryeministrin Kurti si kokëfortë, të paaftë për të negociuar dhe ngatërrestar. Është shumë e rrezikshme për Kosovën kur amerikanët e shohin atë si problem.

Kosova duhet të ketë një marrëdhënie më të mirë, pra të komunikojë më mirë me Uashingtonin dhe të mos i japë leksione Uashingtonit.

Unë mendoj se amerikanët besojnë se Qeveria e Kosovës po përpiqet të krijojë probleme me Serbinë. Unë e di se Serbia nuk është e pafajshme në këtë situatë dhe se, ndonjëherë, do që të krijojë probleme me Kosovën.

Por, është e rrezikshme që amerikanët të besojnë se Kurti është ngatërrestari kryesor në Ballkan, që dëshiron të krijojë probleme me Serbinë, të cilat mund të kërkojnë ndërhyrjen e Shteteve të Bashkuara dhe NATO-s. Shtetet e Bashkuara nuk duan të ndërhyjnë ushtarakisht në një situatë krize në Kosovë. Dhe, nuk mendoj se Kosova duhet të supozojë se Shtetet e Bashkuara do të ndërhyjnë.

Radio Evropa e Lirë: A mendoni se përkushtimi i Uashingtonit ndaj sovranitetit të Kosovës do të mbetet po aq i fuqishëm sikurse më parë?

James Hooper: Ajo që mund të thuhet për [ish-presidentin amerikan, Joe] Biden, është se ai ka pasur njohuri për Ballkanin. Si senator, ai ka qenë shumë i përfshirë në Ballkan – qoftë me Kosovën, qoftë me Bosnje e Hercegovinën. Dhe, mendoj se mbështetja e tij për sovranitetin e Kosovës ka qenë shumë e fortë. Nuk mund të imagjinoj ndonjë më të fortë.

Unë nuk do të pretendoja se mbështetja e Amerikës për sovranitetin e Kosovës do të vazhdojë. Me siguri se do të vazhdojë, por unë nuk do ta bëja atë supozim. Kosova duhet të punojë më shumë për t’i bindur amerikanët që të përfshihen në mënyrë aktive dhe të angazhohen në mënyrë aktive.

Ky është vërtet mesazhi im, që Kosova nuk duhet të supozojë asgjë rreth Shteteve të Bashkuara, por duhet të punojnë për ta siguruar mbështetjen e tyre.

Radio Evropa e Lirë: Nëse SHBA-ja do të kishte një qasje më transaksionale – siç thonë tani për presidentin Trump – çfarë do të mund t’i kërkonte Kosovës në atë rast? A do të mund të përballet Kosova me presion për të bërë ndonjë koncesion territorial apo politik?

James Hooper: Një marrëveshje transaksionale mund të nënkuptojë që amerikanët presin nga kosovarët të bëjnë lëshime politike. Ndoshta edhe territoriale… por mendoj koncesione politike.

Radio Evropa e Lirë: A keni diçka konkrete në mendje?

James Hooper: Nuk dua të jem i padrejtë ndaj presidentit Trump… Së pari, ai nuk e kupton Ballkanin, nuk është përpjekur kurrë që ta kuptojë dhe nuk pretendon se e kupton. Nuk është një element kryesor i politikës së tij ndaj Evropës. Është përgjegjësi e Qeverisë së Kosovës që ta ndihmojë presidentin Trump që të kuptojë më mirë Ballkanin.

“Strategji e Kosovës duhet të jetë anëtarësimi në NATO”

Radio Evropa e Lirë: Çfarë hapash duhet të ndërmarrë Kosova për të mbrojtur interesat e saj?

James Hooper: Mendoj se Kosova ka nevojë për një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me Serbinë, të cilën nuk e ka tani. Nëse nuk mund të llogaritet automatikisht se SHBA-ja dhe NATO-ja do ta mbrojnë

Kosovën në çdo situatë krize, atëherë Kosova duhet të sigurohet që të mos ketë kriza dhe duhet t’i parandalojë ato, sepse çdo përshkallëzim i situatës do të kërcënonte pavarësinë e Kosovës.

Unë mendoj se Kosovës i duhet një strategji, kryeministrit i duhet një strategji. Dhe strategjia duhet të jetë anëtarësimi i Kosovës në NATO. Sigurisht që Kosova dëshiron të jetë në NATO dhe të gjithë e dinë këtë.

Por, nuk mendoj se Kosova e di se si të futet në NATO. Nuk është e lehtë, por kjo është ajo që Kosovës i duhet shumë – të jetë pjesë e NATO-s. Mendoj se është më e rëndësishme për Kosovën që të jetë pjesë e NATO-s sesa e BE-së.

Populli i Kosovës duhet ta shohë si përgjegjësi të kryeministrit Kurti që të negociojë, të gjejë një mënyrë, një rrugë për ta futur Kosovën në NATO. Ky duhet të jetë qëllimi.

Radio Evropa e Lirë: Mendoni se Kosova tani nuk është duke punuar drejt atij qëllimi?

James Hooper: Po, por nuk është efektive. Çdokush e di se Kosova dëshiron të bëhet pjesë e NATO-s, nuk po zbuloj ndonjë të vërtetë të fshehtë, por problemi është se ju nuk mund të hyni në NATO duke i dëmtuar marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara. Sepse, nëse Shtetet e Bashkuara duan që Kosova të jetë në NATO, ajo do të jetë në NATO.

Edhe pse disa nga vendet e NATO-s nuk e duan këtë… nëse amerikanët duan që të ndodhë, do të ndodhë. Ky është realiteti.

Siç e them unë, NATO-ja është besimi në fuqinë, qëllimin dhe vendosmërinë amerikane. Dhe shtetet e tjera anëtare të NATO-s e kuptojnë rolin e rëndësishëm që luajnë Shtetet e Bashkuara – së paku rolin e rëndësishëm që kanë luajtur deri më tani. Në të ardhmen, do të shohim. Por, është përgjegjësi e Qeverisë së Kosovës që të zhvillojë një strategji, për të ecur drejt anëtarësimit në NATO dhe për t’i bindur Shtetet e Bashkuara se është në avantazhin e tyre që Kosova të jetë në NATO.

Radio Evropa e Lirë: Kosova nuk e ka ende qeverinë e re – pas zgjedhjeve të 9 shkurtit – por cilat mendoni se duhet të jenë prioritetet e saj kur të formohet dhe pavarësisht se kush e formon atë?

James Hooper: Anëtarësimi në NATO. Prioritet i dytë duhet të jetë përfundimi i konfrontimit me Serbinë. Përfundimi i këtij konfrontimi e bën Kosovën gjithashtu kandidate më atraktive për anëtarësim në NATO, dhe është një gjë që mund të bëhet. Të dyja këto ndërlidhen – nëse e ke njërën, është më lehtë ta arrish tjetrën.

Gazetari Genc Burimi, në intervistën e tij në edicionin e pasdites në SYRI TV, tha se me ngjarjet e ndodhura së fundmi, kanë vënë në vështirësi Ramën.

Sipas tij, Rama sot është i kapur në çark nga drejtësia, ndërsa e cilëson arrestimin e kryebashkiakut Veliaj një fund pa nder dhe pa lavd.

Burimi: Po jetojmë një vetëvrasje kolektive të kësaj mazhorance. Nuk ka tjetër kualifikim të kësaj që po ndodh. Minjtë janë të parët që e lënë anijen kur mbytet. Dhe këta minj janë sot mazhoranca, që po lënë anijen e drejtësisë, që deri dje e mbanin fort, dhe sot po e lëshojnë. Për mendimin tim opozita nuk duhet të bënte komente, të linte thjesht opinionin publik kombëtar dhe ndërkombëtar se si po diskreditohet kjo mazhorancë.

Çfarë fundi pa nder dhe pa lavd. Ata që deri dje jepnin leksione e moral, ata që deri dje thoshin që ne KURRË këtë drejtësi nuk do ta prekim. Sot shkojnë dhe manifestojnë para drejtësisë. Opozita dhe ne gazetarët kemi të drejtë të komentojmë drejtësinë. Por ai që është në pushtet, kurrë. Ai e mban drejtësinë nga buxheti dhe me një cinizëm të pashoq, u kujtoi Rama SPAK se u jep rrogën.

Kthimi i Ramës ndaj drejtësisë nuk është punë sinqeriteti, është punë mbijetese. Rama është i kapur në çark sot. Sot kjo drejtësi mori trimërinë, sepse e pa drejtësia që ndryshoi era, e panë që më 5 nëntor që lëshoi flladin nga Uashingtoni. Dhe si me magji, që nga ajo datë, kjo drejtësi vetëm po fiton. Liroi Berishën, arreston Veliajn. Kjo drejtësi nuk do të thotë se u bë e mirë sot dhe nesër. sn