Ka ringjallur sërish debatin për luftën. Ish-këshilltari i Albin Kurtit në kohën sa ishte kryeministër, pas 4 muaj kur kishte debat e reagime për luftën e fundit në Kosovë, ka rindezur këtë temë.

Heronj të luftës dhe të paqes. Kjo është hyrja e një statusi të tij të shkurtër në Facebook, me anë të së cilit po i konteston heronjtë, duke iu referuar dy figurave kryesore të saj. Madje, përveç që nuk po i pranon si të tillë, ai pa dhënë emra se për kë e ka fjalën, po i quan edhe hajna.

“Tha: të luftës s’e di se nuk ju kemi pa (ndoshta sepse keni ikë e jeni mshefë maleve e hoteleve), e për të paqes ju kemi pa qe 20 vjet. Jeni hajna”, është statusi i Gashit.

Reagimi i radhës, vjen pak kohë pasi i njëjti tha se Ushtria Çlirimtare e Kosovës ka kryer krime ndaj komunitetit serb gjatë luftë në Kosovë, ka nxitur reagime të shumta. E përpos kësaj, rezultoi me shkarkimin e tij.

Mirëpo Gashi mendime të tilla del të ketë pasur edhe shumë vitë më parë. Ai më 24 janar të vitit 2011, kishte publikuar një opinion në profilin e tij në Facebook me titull “A po shpif Dick Marty?”.

Në të, Gashi kishte shkruar se lufta e Ushtrisë Çlirimtarë të Kosovës nuk ishte e pastër sa duhet dhe se qytetarët e Kosovës duhet ta dijnë të vërtetën për krimet shqiptare ndaj serbëve që kanë ndodhur në Kosovë.

“Në raportin e Marty-t nuk ka kurrfarë tendence për me i barazue krimet e forcave sërbe kundër shqiptarëve të Kosovës me krimet e pjesëtarëve të UÇK-së kundër civilëve të pafajshëm sërbë dhe të përkatësive tjera etnike/politike. Duket ashiqare se qëllimi i këtij raporti është mos me u heshtë krimet e kryeme nga pjesëtarë të UÇK-së. Në thelb, luftat ndahen në lufta të drejta dhe të padrejta. Lufta e UÇK-së ishte e drejtë meqë synonte me e çlirue një territor të okupuem dhunshëm. Por, meqë nuk ka luftë krejtësisht të pastër, as lufta e UÇK-së nuk ishte e tillë,”, thuhet në këtë opinion të Gashit.

Ai tutje shton se ish-liderët e UÇK-së duhen të japin përgjegjësi për të zhdukurit dhe se ata nuk duhet ta përfaqësojnë Kosovën në negociata me Serbinë me arsyetimin se në tryezë me palën serbe, do të diskutohet edhe autonomia për serbët e Kosovës.

Ballkani Perëndimor është në krye në axhendën e presidencës gjermane të Këshillit të BE-së, por progresi konkret i shteteve drejt integrimit në BE – nga hapja e negociatave dhe kapitujve – varet nga angazhimi i tyre ndaj sundimit të ligjit dhe lirisë së medias, tha për BIRN Susanne Schutz, Drejtoreshë për Ballkanin Perëndimor.

Gjermania mori përsipër presidencën gjashtëmujore të Bashkimit Europian këtë korrik dhe Schutz thotë se dëshiron të shohë “një vrull të ri” në marrëdhëniet midis bllokut dhe Ballkanit Perëndimor.

Kjo pason vendimin e BE-së për të hapur bisedimet e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, dhe paketën e solidaritetit prej 3,3 miliardë eurosh të rënë dakord për rajonin, për të zbutur pasojat e pandemisë së koronavirusit.

“Ne duam ta vazhdojmë këtë dinamikë pozitive. Kjo do të thotë, para së gjithash, se duhet të vazhdohen të hidhen themelet për bisedimet e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut duke përfunduar strukturat e bisedimeve. Ne synojmë të mbajmë konferencën e parë ndërqeveritare me Maqedoninë e Veriut dhe, nëse plotësohen kushtet, gjithashtu edhe me Shqipërinë gjatë presidencës sonë të Këshillit”, shpjegoi Schutz.

Në intervistën e saj për BIRN, diplomatja me përvojë, e cila ka shërbyer në Izrael, Ukrainë, Rusi dhe Shqipëri para se të bëhej Drejtoreshë e Ballkanit Perëndimor në Berlin, tha se Gjermania shpreson të vazhdojë bisedimet e pranimit me Serbinë dhe Malin e Zi, të vërë më tej në zbatim prioritetet e BE-së për Bosnjën dhe Hercegovinën dhe të rifillojë dialogun e ngecur midis Kosovës dhe Serbisë.

“Falë përpjekjeve të ndërmjetësimit nga Përfaqësuesi Special i BE-së, Miroslav Lajcak dhe mbështetjes së Gjermanisë dhe Francës, dialogu i udhëhequr nga BE-ja midis Beogradit dhe Prishtinës rifilloi më në fund më 12 korrik, pas ndërprerjes së tij 20 muaj më parë”, kujton ajo.

“Ne shohim një nevojë urgjente për progres në dialog pasi situata e pazgjidhur po mban peng të dy vendet dhe duke penguar bashkëpunimin rajonal aq shumë të nevojshëm për të gjithë Ballkanin Perëndimor”, shtoi ajo.

“Një marrëveshje gjithëpërfshirëse që lejon realizimin e perspektivës së BE-së është në interes të Kosovës dhe Serbisë, si dhe të rajonit në tërësi. Kjo marrëveshje gjithashtu duhet të sjellë një stabilitet më të madh në rajon. Siç dihet, ne nuk besojmë se kufijtë e rinj ose shkëmbimet territoriale do të kontribuojnë në një zgjidhje të qëndrueshme”, shpjegoi Schutz, duke iu referuar kundërshtimit të Gjermanisë ndaj shkëmbimeve territoriale si një zgjidhje përfundimtare.

Berlini, i cili në rajon shihet shpesh si vendimmarrës kryesor kur bëhet fjalë për aspiratat e BE-së për të ashtuquajturin “Ballkan Perëndimor 6”, gjithashtu planifikon të përqendrohet në muajt në vazhdim te demografia dhe emigracioni.

Në kërkimin të një punësimi më të mirë, shtetasit nga Ballkani po shkojnë çdo vit gjithnjë e më shumë drejt Gjermanisë. Të dhënat e fundit nga zyra gjermane e statistikave tregojnë se vitin e kaluar 237,755 shtetas serbë, 232,075 nga Kosova dhe 203,265 nga Bosnja dhe Hercegovina jetonin në Gjermani. Shumë gjejnë punë në sektorin e shëndetësisë gjermane.

Por Schutz thotë se kjo lëvizje është gjithashtu problematike. “Edhe pse si rezultat i kësaj Gjermania dhe vendet e tjera po fitojnë profesionistë të trajnuar, në vendet e tyre mbeten boshllëqe të përhershme – jo vetëm në sektorin e shëndetit”, theksoi ajo.

“Arsyet e largimit nuk janë vetëm ekonomike: Ato kanë të bëjnë gjithashtu edhe me deficitet e vazhdueshme në fushën e sundimit të ligjit, emërimet jo-meritokratike dhe korrupsionin. Duke qenë se shumica e njerëzve nga rajoni emigrojnë drejt vendeve të BE-së, ne mendojmë se është e rëndësishme të kërkojmë koncepte që mund të zbutin efektet negative dhe të shfrytëzojmë aspekte që janë të dobishme si për Ballkanin Perëndimor ashtu edhe për BE-në.

“Për këtë qëllim, ne planifikojmë të zhvillojmë një konferencë me vendet e Ballkanit Perëndimor gjatë presidencës sonë të Këshillit”, njoftoi Schutz.

Progresi për Serbinë dhe Kosovën varet nga vetë ata

Si Kosova ashtu edhe Serbia i kanë sytë nga Berlini në muajt në vazhdim, ndërsa Berlini kryeson Bashkimin Europian. Por Schutz mbetet e vendosur se nuk do të ketë asnjë zbutje përsa i takon kushteve që kanë lidhje me sundimin e ligjit.

“Ne jemi të vetëdijshëm për zhgënjimin e madh në Kosovë të shkaktuar nga fakti se liberalizimi i vizave është ende në pritje”, tha ajo.

“Ne shohim nevojën për të arritur progres në këtë çështje të rëndësishme, e cila është shumë e rëndësishme për marrëdhëniet BE-Kosovë dhe gjithashtu për ekonominë e Kosovës. Megjithatë, që të mund të binden skeptikët e mbetur në BE, do të jetë shumë e rëndësishme që qeveria e Kosovës të bëjë pjesën e saj. Kjo nënkupton para së gjithash një angazhim të qartë për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar dhe forcimin e sundimit të ligjit”, shpjegoi ajo.

Fqinji i saj verior, Serbia nuk ka hapur ndonjë kapitull të ri, gjë të cilën shumë njerëz e shohin si një pasqyrim të progresit të dobët të Serbisë në reforma dhe të tendencave gjithnjë e më autoritare. Gjermania e mirëpret zgjedhjen strategjike të anëtarësimit të Serbisë në BE, por prapë pret reforma, tha Schutz.

“Në rrugën e saj drejt BE-së, Serbia tashmë ka bërë progres të rëndësishëm dhe hapi më shumë se gjysmën e të gjithë kapitujve të negociatave, përkatësisht 18 nga 35”, vuri në dukje ajo.

“Sidoqoftë, ne e konsiderojmë një rol tepër të rëndësishëm progresin në fushën kryesore të sundimit të ligjit – të trajtuar në Kapitujt 23 dhe 24 – si dhe normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën. Mesazhi diplomatik informal i Komisionit Europian i qershorit mbi gjendjen në lidhje me kapitujt 23 dhe 24 për Serbinë përshkruan qartë deficitet dhe fushat e identifikuara ku ende duhet të bëhet progres i rëndësishëm. Kemi nevojë për një angazhim më të fortë politik për sundimin e ligjit, sidomos pavarësinë e gjyqësori, si dhe për lirinë e medias”, tha ajo.

“Është e rëndësishme që Serbia të përshpejtojë luftën kundër korrupsionit, sidomos atij në nivelet e larta. Për të hapur kapituj të mëtejshëm, duhet të ketë progres në këto fusha”, shtoi Schutz.

Duke iu përgjigjur pretendimeve se zgjedhjet parlamentare të qershorit në Serbi nuk ishin të lira – pasi shumica e partive të opozitës i bojkotuan ato – Schutz tha se “BE-ja është e gatshme të sigurojë ndihmën e duhur” për çështjen e ankesave. Por ajo tha se ndërmjetësimi “ka kuptim vetëm nëse opozita dhe qeveria janë të gatshme të luajnë një rol aktiv në arritjen e një zgjidhjeje të pranueshme për të dy palët”.

Reformat gjyqësore në thelb të procesit të zgjerimit të Shqipërisë

Reformat në sistemin e drejtësisë si dhe reforma në ligjin zgjedhor janë identifikuar si përparësi për Shqipërinë nga Gjermania dhe BE-ja, tha ajo.

“Që prej ndryshimeve kushtetuese në vitin 2016, ne kemi parë që reforma në drejtësi, përfshirë vetingu i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve, është tepër sfiduese”, shtoi ajo.

“Është një proces i gjatë dhe i ndërlikuar, i cili ka çuar përkohësisht edhe në një mosfunksionim të pjesshëm të gjyqësorit. Megjithatë, ne jemi të bindur se nuk ka asnjë alternative për këtë proces thelbësor. Pasi të përfundojë, sundimi i ligjit në Shqipëri do të forcohet në të mirë të popullit shqiptar”, vazhdoi ajo.

Gjermania po vëzhgon gjithashtu reformat zgjedhore në vend, si edhe zhvillimet rreth legjislacionit të ri për median që qeveria e sheh si një mundësi për të rregulluar hapësirën në internet, por që kritikët e shohin gjithashtu si një përpjekje për të frenuar lirinë e medias.

“Liria e medias është një temë shumë e rëndësishme për qeverinë gjermane në përgjithësi dhe sigurisht edhe gjatë presidencës tonë të Këshillit Europian”, tha Schutz. “Një media e lirë dhe e pavarur është shtylla e çdo demokracie të gjallë. Kjo është arsyeja pse liria e shtypit dhe e medias është gjithashtu shumë e rëndësishme në procesin e pranimit.”

“Projektligji i ri për median në Shqipëri nuk pasqyron ende standardet dhe praktikat më të mira ndërkombëtare”, paralajmëroi ajo.

“Ne e shohim mendimin e fundit nga Komisioni i Venecias si një udhëzues adekuat për punën në vazhdim brenda parlamentit shqiptar për të përmirësuar projektligjin, sidomos në lidhje me përcaktimin e fushës së tij, proporcionalitetin e gjobave dhe pavarësinë e organeve të AMA-s (Autoriteti i Mediave Audiovizive i ngarkuar me monitorimin e ndryshimeve të planifikuara).

“Raporti i fundit i përkohshëm i Komisionit Europian me të drejtë e cilësoi projektligjin si si të mangët në fusha të caktuara dhe jo plotësisht në përputhje me standardet e BE-së dhe praktikat më të mira në lidhje me lirinë e shtypit dhe medias. Përmirësimi i ligjit në këto aspekte do të ishte një hap inkurajues në rrugën e Shqipërisë drejt BE-së”, tha ajo.

“Procesi i pranimit ofron udhëzime: Kapitulli 23 për sistemin gjyqësor dhe të drejtat themelore, i cili përfshin lirinë e medias, është një shtyllë e rëndësishme e këtij procesi. Si një nga dy kapitujt më të rëndësishëm, ai do të përcaktojë ritmin me të cilin vendet e Ballkanit Perëndimor i afrohen më pranë BE-së”, përfundoi Schutz.

Berlini po vëzhgon me vëmendje Bosnjën

Reformat zgjedhore dhe sundimi i ligjit janë gjithashtu një detyrë për Bosnjën dhe Hercegovinën fqinje, e cila ende nuk ka statusin e vendit kandidat për në BE.

“Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet ligjit të ri për Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial, pasi ky institucion luan një rol vendimtar për të gjithë sistemin gjyqësor në Bosnje dhe Hercegovinë”, tha ajo.

“Besimi i publikut te ky institucion duhet të rivendoset pa ndonjë vonesë të mëtejshme dhe të merren të gjitha masat e nevojshme. Ndërsa sundimi i ligjit është në thelb të procesit të pranimit në BE, Gjermania së bashku me Delegacionin e BE-së në Bosnje dhe Hercegovinë dhe shtete të tjera do të vazhdojnë të mbështesin vendin në rrugën e tij të reformës.

“Një aspekt tjetër shumë i rëndësishëm i 14 përparësive kryesore që Komisioni Europian përshkroi në Opinionin e tij për kërkesën e anëtarësimit të Bosnjës dhe Hercegovinës është mbajtja e zgjedhjeve. Ne e mirëpresim faktin se më në fund në Mostar mund të mbahen zgjedhjet lokale. Ne presim që forcat politike të bëjnë gjithçka që është e nevojshme që zgjedhjet të zhvillohen ashtu siç janë planifikuar dhe që më në fund është rënë dakord për buxhetin e shtetit. Kjo është tepër e rëndësishme për rrugën e Bosnjës dhe Hercegovinës drejt BE-së dhe realizimin e aspiratave të publikut për t’u bërë pjesë e Bashkimit.

“Përveç kësaj, politikanët duhet të fillojnë të zbatojnë vendimet e lëna në pritje nga Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut (p.sh. Sejdiç dhe Finci kundër Bosnjës dhe Hercegovinës) dhe të adresojnë rekomandimet e bëra nga ODIHR dhe Komisioni i Venecias për ta sjellë ligjin zgjedhor në përputhje me standardet europiane”, shtoi ajo. (ODIHR është Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut).

Sipas Schutz, një zonë tjetër që ka nevojë për përmirësim është politika e refugjatëve dhe azilit. Bosnja është përballur me një fluks të madh njerëzish, kryesisht nga Lindja e Mesme dhe Afrika, që kalojnë nëpër vend në rrugën e tyre drejt Bashkimit Europian. Shumë njerëz jetojnë në kushte të dobëta në kampe të mbipopulluara me qasje të kufizuar në ndihmë juridike.

“Është e nevojshme që të gjithë aktorët përkatës në Bosnjë dhe Hercegovinë të marrin përgjegjësinë për veprime vendimtare për të lehtësuar rrethanat e refugjatëve dhe emigrantëve, duke përmirësuar kështu situatën për të gjitha pjesët e shoqërisë”, tha ajo.

Bosnja duhet “të profesionalizojë sistemin e saj të azilit, në mënyrë që ata që kanë të drejtë mbrojtjeje të mund të paraqesin me lehtësi një kërkesë dhe të marrin statusin e nevojshëm. Në të njëjtën kohë, është e rëndësishme që Bosnja dhe Hercegovina dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor të shtojnë përpjekjet për të lidhur marrëveshje ripranimi me vendet e origjinës”.

“Konkluzionet e fundit të Këshillit të BE-së mbi forcimin e bashkëpunimit me partnerët e Ballkanit Perëndimor në fushën e emigracionit dhe sigurisë janë një bazë e mirë për të zhvilluar më tej përpjekjet tona të përbashkëta dhe për të menaxhuar sfidën e përbashkët të flukseve të emigrantëve në mënyrë më efikase”, tha ajo.

Mbështetje për proceset e pajtimit

Pajtimi mbetet një detyrë e rëndësishme për rajonin dhe një gur themeli për zhvillim pozitiv dhe progresin në rrugën drejt BE-së, nënvizoi Schutz.

Qeveria gjermane do të vazhdojë të mbështesë përpjekjet e tilla, veçanërisht nismën KOMRA, komisionin rajonal i ngarkuar me përcaktimin e fakteve për të gjithë viktimat e krimeve të luftës dhe shkeljet e tjera të të drejtave të kryera në ish-Jugosllavi.

Ai gjithashtu do të kërkojë bashkëpunim nga autoritetet e Kosovës me Dhomat e Specializuara të Kosovës me seli në Hagë, të ngritura posaçërisht për të gjykuar anëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, UÇK, për pretendimet për abuzime dhe krime lufte të kryera në luftën për pavarësi nga Serbia.

“Investigimi i krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerëzimit është një pjesë e përkushtimit të Kosovës ndaj sundimit të ligjit. Nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme në një shoqëri pa drejtësi”, tha ajo me vendosmëri.

“Gjermania beson se lufta ndaj mosndëshkimit përmes gjykatave penale kombëtare dhe ndërkombëtare është pjesë e një politike të përgjegjshme ligjore dhe të jashtme. Së bashku me BE-në, Kosova ka ndërmarrë këtë hap të rëndësishëm me krijimin e Dhomave të Specializuara të Kosovës, të cilat funksionojnë sipas ligjit të Kosovës, punën e të cilave Gjermania e mbështet si pjesë e përpjekjes së përgjithshme për të adresuar krimet e kryera gjatë konflikteve në ish-Jugosllavi.”

Duke iu drejtuar ankesave të bëra shpesh në Kosovë, se Dhomat e Specializuara po nxjerrin në gjyq një komb të tërë, ajo shtoi: “Dhomat e Specializuara hetojnë vetëm krimet e pretenduara të individëve dhe nuk paragjykojnë një vend të tërë ose popullin e tij.”

Vendi i saj është gjithashtu mbështetës i organit të sundimit të ligjit të BE-së, EULEX, që Schutz thotë se mundëson në mënyrë kritike punën e Dhomave të Specializuara.

“Që prej vitit 2008, misioni ka mbështetur krijimin njësive policore, të doganave dhe të kontrollit kufitar. Kjo nënkupton përmirësim real për qytetarët kosovarë si një parakusht i domosdoshëm për stabilitet të qëndrueshëm. EULEX gjithashtu kontribuon në përpjekjet ndërkombëtare për të garantuar sigurinë si një ‘përgjigje e dytë’ me njësitë e saj të policisë”, tha ajo.

Mali i Zi inkurajohet të zgjidhë krizën me Kishën

Duke folur për Malin e Zi, vendi më i vogël, por më i përparuari në rajon për sa i përket procesit të pranimit në BE, por që aktualisht po kalon një krizë të brendshme në marrëdhëniet me komunitetin e tij më të madh fetar, Kishën Ortodokse Serbe, Schutz tha se Gjermania shpreson që të dy palët do të arrijnë konsensus mbi një ligj tepër polemik mbi fenë.

“Ne e mirëpresim faktin se qeveria malazeze dhe Kisha Ortodokse Serbe kanë filluar një dialog rreth Ligjit për Lirinë Fetare dhe shpresojmë që – pasi bisedimet u desh të vonoheshin për ca kohë për shkak të pandemisë COVID-19 – ata tani do të arrijnë një konsensus së shpejti mbi mënyrën se si duhet të vazhdohet”, tha ajo.

Ajo tha se i vinte keq që Kisha nuk ishte e gatshme të përmbushte propozimet e fundit të qeverisë malazeze.

“Ne inkurajojmë Kishën Ortodokse Serbe dhe qeverinë e Malit të Zi të kthehen në tryezën e bisedimeve për të gjetur një zgjidhje për çështjen e lartpërmendur, si dhe për një regjistrim të duhur të Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi. Të dy palët duhet të kontribuojnë në një zgjidhje të tillë. Përndryshe, rekursi për veprime juridike mund të jetë një mundësi e mundshme, me Gjykatën Europiane të të Drejtave të Njeriut që shërben si gjykata e fundit e apelit”, shtoi ajo.

Mosmarrëveshjet e mbetura në rajon, përfshirë midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë që pengojnë perspektivën e kësaj të fundit për në BE, duhet të zgjidhen në frymën e marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë, sipas Schutz.

“Drafti i kornizës negociuese i propozuar nga Komisioni Europian më 1 korrik thekson përkushtimin për marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë dhe bashkëpunim më të ngushtë rajonal, si dhe rëndësinë e arritjes së rezultateve të prekshme dhe zbatimit të marrëveshjeve bilaterale në mirëbesim, përfshirë Marrëveshjen e Prespës me Greqinë dhe Traktatin mbi Marrëdhëniet e Mira Fqinjësore me Bullgarinë.

“Sa i përket traktatit me Bullgarinë, unë mendoj se formula e dakorduar nga kryeministrat Zoran Zaev dhe Boyko Borisov, sipas së cilës historia duhet t’u lihet historianëve, mbetet e vlefshme. Të dy vendet duhet të zgjidhin pyetjet e hapura brenda kornizës së marrëveshjes bilaterale, p.sh. komisionin e historianëve”, tha ajo.

“Për më tepër, bashkë-kryesimi i Procesit të Berlinit këtë vit është një mundësi shumë e mirë për të kapërcyer dallimet bilaterale, për thellimin e mëtejshëm të bashkëpunimit brenda rajonit të Ballkanit Perëndimor dhe forcimin dhe zgjerimin e besimit dypalësh.”

Gjermania synon të finalizojë kornizat negociuese dhe të zhvillojë konferencën e parë ndërqeveritare me Maqedoninë e Veriut dhe nëse plotësohen kushtet, edhe me Shqipërinë gjatë presidencës së Këshillit.

“Ne do të punojmë fort me partnerët tanë në BE dhe me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë për arritjen e këtij qëllimi”, përfundoi Schutz. /Reporter.al/

Pajisje ushtarake kineze.

Ambasada e Shteteve të Bashkuara në Serbi tha më 10 gusht se përzgjedhjet që bën ky vend për blerjen e armatimit, duhet të pasqyrojnë qëllimin e deklaruar të politikës së Serbisë për një integrim më të gjerë evropian.

“Ne e pranojmë që blerja e pajisjeve ushtarake dhe mbrojtëse është një vendim sovran. Sidoqoftë, qeveritë duhet të kuptojnë rreziqet dhe kostot afatshkurtra dhe afatgjata nga të bërit biznes me kompanitë kineze”, tha ambasada në një përgjigje me shkrim për Radion Evropa e Lirë.

Në përgjigjjen e ambasadës thuhet se shtetet duhet të jenë në gjendje të besojnë se blerja e këtyre pajisjeve nuk do të dëmtojë sigurinë e tyre kombëtare ose sovranitetin e tyre ekonomik.

“Ky besim nuk mund të ekzistojë kur shitësit e pajisjeve ushtarake dhe të mbrojtjes i nënshtrohen një qeverie autoritare si ajo e Republikës Popullore të Kinës”, thotë ambasada.

SHBA-ja e inkurajon Serbinë që të angazhohet për një lidhje më të ngushtë me politikën e përbashkët të sigurisë dhe mbrojtjes së BE-së.

“Ka shitës tjerë që nuk u detyrohen regjimeve autoritare dhe të cilët ofrojnë pajisje që janë të afta për të përmbushur nevojën e mbrojtjes së Serbisë dhe të krahasueshme në cilësi dhe kosto”, theksoi Ambasada.

Radio Evropa e Lirë kërkoi qëndrimin e ambasadës amerikane pas blerjes së fundit të armatimin kinez nga ana e Serbisë.

Serbia ka blerë një gjeneratë të raketave me rreze të mesme tokë-ajër nga Kina, duke dhënë shenja për thellim të bashkëpunimit në mes të Pekinit dhe Beogradit.

Blerja e sistemeve raketore për mbrojtje, FK-3, është përfshirë në raportin vjetor të kompanisë shtetërore për armët, Jugoimport SDPR, që i është dërguar Agjencisë për Regjistra të Biznesit, ka transmetuar agjencia e lajmeve, Reuters.

Radio Evropa e Lirë i ka dërguar pyetje në lidhje me këtë çështje edhe Ministrisë së Mbrojtjes të Serbisë, mirëpo nuk ka pranuar përgjigje.

Serbia gjithashtu bleu nga Kina gjashtë dronë ushtarakë. Presidenti serb, Aleksandër Vuçiq ishte më 4 korrik në aeroportin ushtarak në Batajnicë, afër Beogradit, ku zyrtarët ushtarakë shfaqnin dronët e parkuar ndërsa gazetarëve u dha një mundësi për të fotografuar këto pajisje ushtarake.

Gratë ose burrat jashtëmartesorë, me para të Shtetit, do të kenë mundësi të shkojnë t’i shohin të dashurit e tyre në Hagë, në rast se ata do të ballafaqohen me akuzat e Gjykatës Speciale. Ky rregull është përcaktuar në Udhëzimin Administrativ për Mbështetjen e Nevojshme Financiare për anëtarët e ngushtë të familjes së personave të akuzuar potencial për krimet e pretenduara në procesin gjyqësor pran Dhomave të Specializuara. Aty, është paraparë të shkojnë deri në 12 familjarë të ngushtë në kryeqytetin holandez ku është selia e Speciales.

Express

Ministri i Drejtësisë, Selim Selimi, është kujdesur edhe për gratë dhe burrat jashtëmartesorë të të gjithë atyre që do të ballafaqohen me akuza nga Gjykata Speciale, shkruan Gazeta Express.

Pra, gratë ose burrat jashtëmartesor ndaj të cilëve mund të ngritën aktakuza nga Specialja do të mund të shkojnë t’i vizitojnë partnerët e tyre në Hagë me para të shtetit.

Udhëzimi i nënshkruar nga Selimi parasheh vizita në Hagë për 12 anëtarë të “NGUSHTË TË FAMILJES”.

Në nenin 1, pika 1.1, Udhëzimin Administrativ për Mbështetjen e Nevojshme Financiare për anëtarët e “NGUSHTË TË FAMILJES” së personave të akuzuar potencial për krimet e pretenduara në procesin gjyqësor pran Dhomave të Specializuara, ka paraparë se në kuadër të familjes së ngushtë hyn edhe gruaja ose burri jashtëmartesor.

“Anëtarët e ngushtë të familjes – në kuptim të këtij udhëzimi administrativ janë: bashkëshorti, bashkëshortja, fëmijët, fëmijët jashtëmartesor, fëmijët e adoptuar (birësuar), prindërit, vëllezërit, motrat, njerka, njerku, si dhe bashkëshorti/bashkëshortja jashtëmartesore”, shkruan në Udhëzimin Administrativ.

Kuvendi i Kosovës me rishikimin e buxhetit ka vendosur t’i ndajë 20 milionë euro për përkrahjen e personave që do të akuzohen nga Gjykata Speciale. Më herët ishin paraparë në buxhet 3.5 milionë. Këtë shtim të mjeteve e kishte kërkuar në seancë deputeti i AAK’së, Gazmend Abrashi. Edhe Shefi i deputetëve i PDK’së, Bedri Hamza kishte arsyetuar ndarjen e këtyre mjeteve. Kishte thënë se kjo shumë e ndarë nuk është shpenzim, por është planfikim dhe shpenzimi varet se si ndodhin ngjarjet.

“Kjo nuk është e vullnetit të mirë, urojmë që asnjë cent të mos shpenzohet nga kjo kategori, por me ardhë puna me ndodhë, ky është detyrim ligjor që e ka marrë shteti i Kosovës”, kishte thënë Hamza që ka qenë edhe ish-Ministër i Financave.

Deputetja e VV’së, Mimoza Kusari, kishte thënë në seancë se Kryeministri Hoti nuk ka pranuar të nënshkruajë Udhëzimin Administrativ me të cilin rregullohen pagesat për ata që do të ballagaqohen me Specialen.

Shefi i Qeverisë asnjëherë s’e ka sqaruar një pozicion të tillë pavarësisht se Udhëzimin është në fuqi ndërsa mjetet janë ndarë me vendim të Parlamentit.

Sidoqoftë, Gjykata Speciale ishte themeluar për t’i hetuar pretendimet e senatorit zviceran Dick Marty, i cili kishte hartuar një raport me të cilin i përfshinte ish-udhëheqësit e UÇK’së në krime kundër njerëzimit deri te vrasjet politike të pasluftës.

Nga janari 2019 janë intervistuar më shumë se 200 persona, përfshirë ish-eprorë të UÇK-së, ish-deputetë, kryetarë komunash e qytetarë të thjeshtë.

Madje, ka një njoftim se aktakuzat e para kanë shkuar në Speciale ku janë nëntë ish-udhëheqës të UÇK’së në mesin e të cilëve edhe Presidenti aktual, Hashim Thaçi dhe Kryetari i PDK’së, Kadri Veseli. Deri në tetor është koha kur do të refuzohet ose konfirmohet një aktakuzë e tillë e Speciales.

Por, pse është themeluar Gjykata Speciale e cila ishte cak i zhbërjes në fund të vitit 2017?

Përgjigja është e qartë: për t’i sqaruar akuzat që janë shkruar nga një zviceran, Dick Martyt, në një raport 27 faqesh, ku i bën përgjegjës udhëheqësit e UÇK’së për krimet e kryera gjatë dhe me krimin e organizuar pas luftës.(raporti shqip: KETU)

Për t’i hetuar këto akuza ishte emëruar edhe Prokurori, Clint Williamson, i cili kishte thënë se do të ngritën përafërsisht dhjetë aktakuza ndaj ish-udhëheqjes së UÇK’së.

Por, kush janë emrat që përmenden në raportin e ish-senatorit zviceran?

Ata janë: Hashim Thaçi, Shaip Muja, Kadri Veseli, Azem Syla, Fatmir Limaj , Xhavit Haliti, Haradinaj janë personazhet kryesorë në Raportin e Dick Martyt.

Këta ish-udhëheqës të UÇK’së, Marty, i ndërlidh me veprime kriminale të kryera gjatë kohës së luftës dhe pasluftës.

Sa herë përmenden emrat e udhëheqësve të UÇK’së në Raportin e Martyt?

Më së shumti përmendet emri i ish-udhëheqësit politik të UÇK’së, Hashim Thaçit. Pra, emri i tij figuron në pothuajse secilën prej 30 faqeve të Raportit. Konkretisht, pesë herë përmendet emri dhe mbiemri, ndërsa, 21 herë të tjerë mbiemri i tij. Në total, emri i Ish-Kryeministrit Thaçi përmendet 26 herë.

Pas tij vjen deputeti tjetër i PDK’së, Shaip Muja, i cili përmendet 20 herë në Raport. Ai ka pasur pozita edhe në Shtabin e Përgjithshëm të UÇK’së.Pos tyre, në Raport përmendet shtatë herë edhe emri i Kadri Veselit, aktualisht, Kryetar i Kuvendit të Kosovës.

Gjashtë herë përmendet edhe emri i Fatmir Limajt, aktualisht, Zëvendëskryeministër dhe udhëheqës i NISMA’s. Azem Syla dhe Familja Haradinaj përmenden nga dy herë në raport.

Emërtimi “Grupi i Drenicës” përmendet pesë herë, ndërsa, udhëheqës i tij, thuhet se është Hashim Thaçi.

“Ky lloj aktiviteti kriminal ka vazhduar të veprojë edhe pas luftës në forma të tjera, të ndërlidhura me krimin e organizuar, derisa Misioni Evropian për Sundimin e Ligjit, EULEX­i zbuloi rastin e klinikës Medicus në Prishtinë për trafikim organesh”, thekson raporti.

“Disa anëtarë të tjerë të ‘Grupit të Drenicës’ na janë dhënë indikacione gjatë hulumtimit se kanë luajtur rol vital si bashkë­konspiratorë në aktivitete të ndryshme kriminale. Këtu përfshihen Xhavit Haliti, Kadri Veseli, Azem Syla dhe Fatmir Limaj. Të gjithë këta janë hetuar vazhdimisht gjatë dekadës së fundit si të dyshuar për krime lufte dhe ndërmarrje të përbashkëta kriminale, duke përfshirë raste të mëdha të udhëhequra nga UNMIK­u, Tribunali i Hagës, dhe EULEX­i. Deri më sot, të gjithë i kanë ikur drejtësisë”, shkruan mes tjerash Marty.

“Burimet e drejtpërdrejta që disponojmë tregojnë në mënyrë të besueshme se Haliti, Veseli, Syla e Limaj, si dhe Thaçi e anëtarët e tjerë të rrethit të bashkëpunëtorëve të tyre të ngushtë, do kenë urdhëruar, e ndonjëherë do kenë ndjekur edhe personalisht, realizimin e një numri vrasjesh, burgosjesh, agresionesh dhe marrjesh në pyetje, në rajone të ndryshme të Kosovës dhe konkretisht, çka na intereson në mënyrë më të veçantë, gjatë operacioneve të kryera nga UÇK-ja në territorin shqiptar, në vitet 1998-2000”, thuhet në raport.

SHBA në vitet 1990 ndihmoi që t’u jepet fund luftërave në Bosnjë dhe në Kroaci. Edhe sot Amerika e ndërmerr iniciativën në Ballkan. Europa duhet të angazhohet më intensivisht, mendon Christian Schwarz-Schilling.

Në fund të korrikut të këtij viti gazeta britanike Guardian botoi artikullin me titull “Bill Clinton pushed ‘appeasement’ of Serbs after Srebrenica massacre”. Gazetari Julian Borger duke u bazuar në dokumentat e hapura për publikun nga Clinton Digital Library lidhur me politikën e SHBA-së ndaj Bosnjë-Hercegovinës arrin në konkluzionin, se presidenti i SHBA-së dhe ekipi i tij synonin me shumë vendosmëri fundin e luftës (1992-95) për ish-republikën jugosllave.

Sipas Borger, Clinton menjëherë pas gjenocidit në Srebrenicë donte t’i kërkonte qeverisë së Bosnjes të drejtuar nga myslimanët, që të bënin lëshime territoriale ndaj serbëve të Bosnjes. Madje një ndarje përgjatë linjës etnike duke përfshirë edhe “Land Swap” si dhe një referndum për shkëputjen e pjesës së vendit të kontrolluar nga serbët, kjo përmendej pas dy tri vjetësh në një dokument strategjik me emërtimin “Endgame”.

Nëse e lexon me kujdes dokumentin “995-07-20A, NSC Paper Bosnia Endgame Strategy”, has në një kontekst krejt tjetër. Këshilltarët e Clintonit  janë përpjekur të paraqesin, se me çfarë masash mund të arrihej paqja në Bosnjë. Këtu të bie në sy, që propozimet e tyre përmbajnë edhe opcione, që kanë qenë të njohura shumë më përpara. Qysh në vitin 1993 Lord Owen, drejtuesi britanik i bisedimeve për Europën, propozoi një plan për një copëzim edhe më të madh të Bosnjës.

Vallë presidenti Clinton e ka vlerësuar vet “Endgame” dhe e ka konsideruar atë si të mirë? Lidhur me këtë nuk shkruhet asgjë në artikullin e Julian Borger e po ashtu asgjë nuk dihet për këtë. Çfarë ndodhi atëherë pas gjenocidit në Srebrenicë dhe përpara bisedimeve në Dejton?

Konferenca në Split

Politika britanike për Bosnjën nuk donte të përzihej më thellë, donte t’i drejtonte bisedimet pas Srebrenicës në të njëjtin stil si edhe më parë – ndonëse sulmet serbe vazhdonin të avanconin dhe me këtë afronte edhe pushtimi i tërë i vendit duke konturuar kësisoj katastrofën tjetër pas Srebrenicës në qytetin perëndimor të Bosnjes, Bihać.

Paqja nuk u arrit prej lëshimeve të përmendura nga Julian Borger, por nga konferenca e Splitit. Më 22 korrik 1995 presidenti i Bosnjes, Alija Izetbegović dhe homologu i tij kroat Franjo Tuđman u takuan në qytetin bregdetar kroat, përë të shpallur një deklaratë të përbashkët mbi bashkëpunimin ushtarak të Kroacisë dhe Bosnjës. Unë vet, autori i këtij komenti, asokohe kam qenë i pranishëm.

“Oluja” çliron edhe Bosnjën perëndimore

Ofensiva kroate që pasoi “Oluja” (Sulmi, më  4 deri më 8  gusht 1995) solli kthesën ushtarake dhe ishte një ndër çastet më të rëndësishme në luftën për ish-Jugosllavinë. Ushtria kroate çliroi pjesët e Kroacisë deri në atë çast të pushtuara prej serbëve, ajo boshnjake mundi të rimarrë territoret boshnjake në perëndim të Bosnjës.

Jo NATO -ja, por “Oluja” i dha fund luftës në dy ish-republikat jugosllave. Prej “Oluja-s” u shmangën të gjitha rezervat, që ekzistonin deri në atë çast në radhët e bashkësisë ndërkombëtare dhe në NATO kundër një ndërhyrjeje më të fuqishme në luftë; prej “Oluja-s” ndryshoi tërësisht situata e luftës.

Europa mbeti pasive

Ndërkohë në NATO dhe veçanërisht nga Britania e Madhe dhe Franca pati një angazhim me insistim kundrejt presidentit të SHBA-së, Bill Clinton për të ndalur këtë kundërofensivë, duke argumentuar se kjo mund të nxisë Serbinë e madhe të pushtojë nga ana tjetër… “to stop this counteroffensives, arguing that they may incite greater Serbia to invade from the other side, but Clinton said he refused.” (The Clinton Tapes von 2009, 277). Clinton refuzoi.

Sidoqoftë me sukseset ushtarake boshnjake dhe kroate dolën jashtë loje si strategjia ashtu edhe opcionet e dokumentit “Endgame”. Serbët e Bosnjës erdhën në tryezën e bisedimeve në Dejton. Mundësia e një shkëputjeje të “Republika Srpska” – pjesës së Bosnjes, që në luftë u „spastrua etnikisht” dhe ku tani jetojnë kryesisht serbë – në asnjë çast nuk ka qenë temë në tryezën e bisedimeve të paqes në qytetin e SHBA-së në fund të vitit 1995.

Injorim për SHBA-në

Se çfarë roli ka luajtur Europa që nga fillimi i luftrave në Ballkan në vitet 1990, kjo mundi të shihej qartë qysh në maj 1993. Asokohe presidenti Clinton dërgoi ministrin e tij të Jashtëm Warren Christopher në Europë, për të diskutuar mbi planet e ndërhyrjes të përpiluara në Amerikë – por politikanët europianë e injoruan të dërguarin e SHBA-së.

Vetëm aleanca e krijuar në Split mes Bosnjës dhe Kroacisë dhe faktit, që amerikanët i dhanë ndihmë ushtarake Kroacisë, bëri t’i jepej fund luftrave në Kroaci dhe në Bosnjë. Ne vetëm mund t’i jemi mirënjohës presidentit të atëhershëm amerikan Clinton, që të dy popujt i trajtoi me seriozitet dhe u ndihmoi atyre.

Appeasement? Një akuzë e padurueshme

Pikërisht Clintonin ta akuzosh tani për politikë appeasement kundrejt serbëve pas Srebrenicës, kjo shkon në kufijtë e deformimit të hitorisë. Artikulli anti-amerikan i gazetës, Guardian i ndihmon sot në radhë të parë separatistëve të përjetshëm, si p.sh. anëtarit aktual të presidencës boshnjake Milorad Dodik. Ai menjëherë në agjencinë boshnjako-serbe “Srna”, kërkoi që të „rehabilitohet ideja e SHBA-së për një secesion të Republika Srpska.”

Fakt është, që SHBA i ka ndihmuar për paqen asokohe Bosnjë-Hercegovinës, në një kohë kur Europa nuk donte të vepronte me vendosmëri. SHBA-ja vazhdon të jetë e angazhuar në Ballkanin Perëndimo – pavarësisht që nismat si ajo aktuale e të ngarkuarit të posçaëm të SHBA-së për Kosovën Richard Grenell mund të cilësohen si dritëshkurtër dhe të rrezikshme. SHBA-ja mbetet një aleate e fortë në Ballkanin Perëndimor, që ndërmerr iniciativën. Edhe rezoluta e senatit të SHBA-së në jubileun e 25 vjetorit të gjenocidit Srebrenicës deri më sot nuk është ndërmarrë nga asnjë shtet europian.

Ku ka mbetur Europa? Europa duhet sërish të angazhohet më intensivisht në Ballkanin Perëndimor, për të zhvilluar atje shtetin ligjor, demokracinë dhe të drejtat e njeriut. Artikuj si ai i Julian Borger në Guardian janë kthim në një shablon, që nxiti atëbotë luftrat e Ballkanit. Nuk është mirë për Guardian me të tilla rishkrime të nxituara të historisë.

*Prof. Dr. Christian Schwarz-Schilling ka qenë nga viti 1982 deri 1992 ministër federal i Postës dhe Telekomunikacionit nga partia CDU. Ai e dorëzoi postin në shenjë proteste kundër qendrimit të qeverisë gjermane në luftën e Bosnjës. Në vitet 2006/07 ka qenë Përfaqësues i Lartë i BE në Bosnjë-Hercegovinë.