“Filmi pretendon se i duhet skena dhe i duhet skenografia e vitit ’73 dhe nisur me këtë ide kanë bërë disa ndërhyrje për të ndryshuar dhe ndoshta për ta bërë si në vitin ’73. Mirëpo kjo ka shumë probleme. Nëse ti do ta bësh siç ka qenë në vitin ’73 duhet të shkatërrosh shumëçka sepse për shembull këtu janë dy pallate siç e shikoni dhe në vitin 73 ai pallati i kuq që është atje nuk ka qenë. Po si, do ta prishim pallatin e kuq dhe ta kthejmë tek viti 1973? Po ashtu duhet të tregojnë atë muzeun që kanë parashikuar në hyrje dhe këtu të ndjesh atmosferën. Të flasin këto rrënojat që s’duhet të ishin të tilla, flasin për këto 35, për pandjeshmërinë. Është dhe kjo pjesë e historisë.”

Më tej ai shton se ndërhyrjet që po kryhen për skenografinë e filmit janë në thelb kundërvënie ndaj historisë reale të vendit:

“Mjafton të shohim atë që ishte e bardhë e suvatuar dhe pastaj meqë u ngrit zëri filluam ta bëjmë si të vjetër, tregon hipokrizinë e kësaj narrative sepse që të jemi realist. Nëse ti do ta bësh filmin siç ka qenë në atë kohë ti këtë ndërtesë do ta bësh goxha të mirë.”

Ai kritikon edhe vetë institucionet përgjegjëse, duke përfshirë edhe Ministrinë e Kulturës dhe ministrin Blendi Gonxhe, për mungesë transparence dhe mungesë plani:

“Unë kam debatuar dhe personalisht me ata që kanë bërë këtë deklaratë (Ministrin Gonxhe). Ata nuk janë të sinqertë sepse nëse është një projekt muze, ata duhet ta kishin bërë të gjithë projektin. I gjithë projekti duhet të bëhej. Sa kushtojnë të gjitha dhe pastaj me faza. Vet fakti që një herë e bën me suva të bardhë e pastaj e bën një herë dritare e pastaj nga dritare e bën derë atë, tregon se ata nuk kishin as projektin se çfarë do bëjnë.”
“Për mua kanë qenë improvizim apo çfarë ka imagjinuar regjisori dhe hajd ti lyejmë ato këtej këtu. Duan të justifikojnë filmin sipas meje dhe prishjen që po bëjnë me muzeun, ndërkohë që projektin e muzeut e para si vizion e kanë të qartë që duhet të jetë vizion arkeologjik që kanë thënë italianët, që të ruhen, të konservohen dhe këtu çfarë ka ndodhur? Nëse ti do ruash e do konservosh, gjëja e parë që do të bësh është të forcosh çatitë e ndërtesave që të mos shemben nga uji…”

I vetmi precedent është ofensiva e NATO-s që detyroi Serbinë të tërhiqej nga Kosova në vitin 1999: Aleancës i nevojiten 78 ditë bombardimesh, ndonëse kishte trefishin e avionëve dhe baza shumë më afër. Izraeli, ndërkohë, ndodhet mbi 1500 kilometra larg Republikës Islamike, një vend shumë më i madh dhe më i armatosur se Serbia.

Lodhja e avionëve dhe ekuipazheve në një operacion të tillë është e jashtëzakonshme, çdo mision zgjat mesatarisht pesë orë dhe kërkon disa furnizime në ajër, çka ndikon drejtpërdrejt në operacionin “Lion Rising”, i cili nuk mund të vazhdojë me të njëjtin ritëm për shumë kohë. Ky kufizim mund të kapërcehet vetëm me ndërhyrjen amerikane, qoftë përmes mbështetjes logjistike me cisterna dhe radarë ajrorë, qoftë me pjesëmarrje direkte në sulme, një skenar që, sipas burimeve si Axios, është bërë tashmë i mundshëm.

Këto të dhëna mund të jenë një mënyrë për të ushtruar presion mbi hierarkinë e teokracisë shiite, ashtu siç bënë dje në mënyrë shumë më të dhunshme avionët F-35 izraelitë, të cilët shkrumbuan tre rafineritë më të rëndësishme të naftës, duke konkretizuar kërcënimin për të shkatërruar burimin e vetëm ekonomik të Iranit.

Po këtë mesazh e përcollën edhe me shkatërrimin e banesave të bashkëpunëtorëve të ngushtë të Udhëheqësit Suprem Ali Khamenei dhe me përpjekjet për të çuar përpara “dekapitimin” e regjimit, që nisi në agimin e dy ditëve më parë me eliminimin e trembëdhjetë figurave kyçe: një ndjekje në rritje, por gjithnjë e më e vështirë.

A do të mjaftojnë këto iniciativa për t’i dhënë goditjen përfundimtare ajatollahëve? Për momentin duket se jo. Gjatë 36 orëve të para, forcat izraelite (IDF) bombarduan 400 objektiva në 150 pika të ndryshme të vendit dhe dhjetëra të tjera janë goditur pas perëndimit të diellit dje: arsenale, baza dhe infrastrukturë të forcave të armatosura, Gardës së Revolucionit dhe programit bërthamor, të gjitha janë kthyer në hi.

Është një plagë e madhe për sistemin e pushtetit të ajatollahëve, por deri më tani nuk ka ndaluar kundërpërgjigjen ndaj Tel Avivit, e cila është zhvilluar me rreth 250 raketa balistike. Irani me siguri ka edhe më shumë, por ka vështirësi për t’i koordinuar lëshimet: oficerët e Pasdaran të ngarkuar me këtë përgjegjësi janë vrarë gjatë shkatërrimit të një qendre nëntokësore dhe dronët izraelitë patrullojnë pa pushim rrugët për të lokalizuar kamionët që transportojnë raketat.

Për këtë arsye, iranianët kanë arritur të lëshojnë maksimumi 100 raketa për çdo valë sulmi, pak, sepse sa më i madh numri i raketave, aq më i madh shansi për të depërtuar në kupolën mbrojtëse të shtetit hebre.

Faza e ardhshme e konfliktit do të karakterizohet nga përpjekjet për të neutralizuar këto raketa përpara se bateritë e pakta Arrow 3, të vetmet që mund t’i rrëzojnë që në distancë të largët nga qytetet izraelite, të shterojnë municionin. Amerikanët po zhvendosin anije të tjera të pajisura me armë që mund të ndërpresin raketat, për të përforcuar mburojën mbi Tel Avivin.

Askush nuk e di me saktësi se sa raketa të tjera do të arrijnë të lëshojnë iranianët; por dihet me siguri që ata disponojnë edhe koka lufte kimike: përdorimi i tyre deri tani ka qenë i përjashtuar, por sot ajatollahët luftojnë për mbijetesën e regjimit dhe mund të reagojnë në mënyrë shkatërrimtare, përndryshe rrezikojnë të humbasin çdo kredibilitet të brendshëm dhe të hapin rrugën për një kryengritje popullore.

Gardianët e Revolucionit kanë ende karta të tjera për të luajtur. Deri tani kanë përdorur shumë pak dronë dhe asnjë raketë cruise: armë më pak të sakta, por vdekjeprurëse, të cilat i kanë shpërndarë edhe tek milicitë shiite irakiane. Autoritetet në Bagdad po përpiqen me çdo kusht të frenojnë përfshirjen e këtyre grupeve në konflikt, por për Teheranin është e rëndësishme të hapë një front të ri, që do ta detyronte Izraelin të largojë avionët nga territori i vet.

Ajatollahët mund të lëvizin gjithashtu flotën e anijeve sulmuese dhe dronëve detarë për të bllokuar lundrimin në Ngushticën e Hormuzit: një veprim që do të shkaktonte rritje të çmimit të naftës, por që mund të nxiste edhe ndërhyrjen amerikane dhe evropiane për mbrojtjen e trafikut tregtar. Një tjetër opsion është goditja e anijeve transportuese që furnizojnë Izraelin me mallra përmes porteve të Emirateve, rrugë e krijuar pas bllokimit të Detit të Kuq nga Houthit jemenas: nxënësit e Pasdaran që sot po japin mësim vetë mësuesve./La Repubblica sn

Me këtë rast rikujtojmë faktin e njohur që nëse ka diçka që mund t’i japim me shumicë dhe cilësi elitare BE-së dhe të konkurojmë me dinjitet atje, këto janë traditat tona të pasura dhe të larmishme në art, kulturë, muzikë dhe letërsi, me emra të mëdhenj dhe të paharruar të formatit ndërkombëtar.

Mirëpo pavarësisht nga disa përpjekje, sidomos nga media, rrjetet sociale dhe disa arritje, këtu çalojmë jo pak si shtet, qeveri dhe shoqëri. Sepse shoqëria, institucionet kulturore në nivel kombëtar dhe vendor dhe media televizive nuk po bëjnë sa duhet për të evokuar këto tradita dhe protagonistët e tyre, sidomos yjet e pashuar të muzikës, këngës, valles, të teatrit dhe të humorit ndër shekuj, dekada dhe vite.

Kush jeton jashtë vendit ose ndjek programet televizive atje ndjen dhe ndihet i keqardhur kur sheh dallimin e madh me vendet europiane dhe në këtë fushë.

Kështu, krahas dhe bashkë me bashkitë, komunat dhe institucionet kulturore dhe artistike, televizionet kombëtare, publike dhe private franceze, gjermane, italiane, britanike, etj japin rubrika të posaçme ku evokohen emrat e mëdhenj dhe tingëllues të artit dhe muzikës; dhe kjo nuk bëhet jo vetëm në rastet e përvjetorëve të lindjes, vdekjes apo dhe koncerteve të tyre të famshme, por vazhdimisht, madje në programe dhe rubrika të rregulla javore, të moderuara nga yjet e gazetarisë atje.

Këto rubrika dhe emisione janë nga më të ndjekurat, sidomos nga rinia dhe deri te fëmijtë; ato shquhen nga prania e gjerë e familjarëve, fëmijve, miqve dhe fansave të artistëve të mëdhenj të muzikës, teatrit dhe humorit që përkujtohen; me kujtime dhe episode tejet interesante, duke i thurur homazhe personaliteteve të shquara që kanë mbajtur gjallë dhe në humor publikun për dekada me radhë.

Me atë rast, krahas kujtimeve mbi jetën e tyre, pse jo dhe me dritëhijet e veta, dhe interpretimeve të tyre virtuoze emblematike, artistët më të rinj luajnë dhe përsëritin pjesët e tyre në formë homazhi.

Mesazhi madhor që jepet me këtë rast është se këta artistë të mëdhenj, ndonëse kanë dekada që nuk janë fizikisht mes nesh, janë të gjallë si pjesë përbërëse e historisë, kujtesës dhe trashëgimisë kulturore dhe artistike të njehsuar me pjesët e pavdekshme që kanë interpretuar në skenat botërore.

Për ta ka gjithashtu shkrime, libra, monografi të shumta, promovimi i të cilave kthehet në ngjarje dhe festa të vërteta për të gjithë.

E pra, pikërisht në këtë drejtim, pa mohuar disa veprimtari mbresëlënëse, sidomos nga ana e Akademisë së Shkencave tejet aktive në këtë fushë dhe disa bashkive, sërish jemi prapa në këtë drejtim. Një nga shkaqet që ky aspekt i rëndësishëm historik dhe kulturor lihet pas dore vjen nga pretendimi se nuk ka interes publik!

Në fakt, kjo pengesë, e cila e ka burimin te mangësitë e lartpërmendura mund të kapërcehet pa shumë vështirësi duke e vlerësuar më shumë dhe më seriozisht këtë aspekt me veprimtari dhe emisione cilësore televizive; duke i institucionalizuar këto lloj veprimtarish dhe ciklesh, me siguri dhe interesi publik i dëmtuar rëndë nga lloj lloj emisionesh televizive superkomerciale dhe anti-vlerë do të ringjallet, duke siguruar pse jo rekord klikimesh, siç ndodh kudo në Europë.

Dhe kjo jo thjesht dhe vetëm për nostalgji me të kaluarën, por që t’i shërbejë rritjes së ndërgjegjësimit dhe shtimit të dijeve për historikun dhe traditat e shkëlqyera të artit dhe kulturës sonë, pse jo dhe në vitet e diktaturës, kur artistët tanë të mrekullueshëm na lehtësonin hallet dhe dertet me interpretimet e tyre emblematike.

Magjia e tyre dërgonte pa pushim rreze diellore pranverore në zemrat tona. Kjo dhe si detyrim moral, si borxh i pashlyeshëm që ua kemi artistëve të mrekullueshëm që materialisht nuk fituan asgjë megjithë famën e tyre, por fituan admirimin dhe respektin e popullit dhe Atdheut.

Shpesh, deri përpara viteve 90, kur isha me kolegë jashtë vendit por dhe tani, në biseda apo dhe intervista me të huajt, pyetjes se si e kemi përballuar shtypjen dhe super stresin e diktaturës, i jam përgjigjur pikërisht me faktin se peshën e vuajtjeve dhe të mungesës së lirisë krahas të tjerash, na e lehtësonin shumë me perlat e tyre mjeshtrat, këngëtarët dhe aktorëve tanë, të cilët kanë kohë që kanë hyrë në legjendë.

Dhe kjo ndodhte kudo, në shtëpi, në shkollë, jashtë saj dhe në stërvitjet ushtarake apo aksionet e rinisë, kudo ku ndodheshim. Dhe të huajt që na dëgjonin na jepnin të drejtë.

Bindesh dhe më shumë për këtë dukuri kur dëgjon dhe shijon perlat e panumurta të këngëve tona, popullore dhe të muzikës së lehtë, vallet e mahnitshme, pjesët teatrale dhe të humorit, romanet dhe botimet, pikturat dhe skulpturat me jehonë kudo! Me mijra komente lexon për to dhe në videot e shumta që bëhen virale!

Dihet se gjatë periudhës së viteve 1945 – 1975 në shumicën dërmuese të familjeve tona nuk kishte televizor, por vetëm radio të vogla të varura në mur, ndërsa në plazh të famshmet radio portative “ Iliria “.

Ndaj, kur vinte emisioni i orës 18:10 me këngë popullore apo emisioni aq shumë i dashur “ Sipas kërkesave të Muzikës “ në orën 21:00 ne vraponim me veshët e mbërthyer tek radio, duke dëgjuar këngën e preferuar.

Po kështu ndodhte me emisionin “ Teatri në Mikrofon “ ditën e mërkurë, Teatrin e Estradës « Variete » dhe plot të tjera.

Lista këtu është aq e gjatë, aq sa po hyre rrezik nuk del dot më prej andej; ndaj për të ilustruar shqetësimin e lartpërmendur po ndalemi vetëm në disa nga artistët tanë më emblematikë që nuk i kemi më mes nesh.

E kush e dëgjoi dhe nuk u mahnit me artistë të tillë të paarritshëm si mbretëresha e muzikës populllore të Shqipërisë së Mesme, Fitnete Rexha. Me këngët e saj të trimërisë dhe lirike, me shpirtin me të cilin i këndonte, me zërin plot vibracione, entusiazmin e saj dhe interpretimin e lirshëm unikal në skenë me defin e saj emblematik!

I ndjeri Agim Krajka dikur e ilustronte forcën e saj magnetike kur tregonte kur ai fliste, gjyshja i thoshte « shëëët, po këndon Fitnete Rexha!»

Ajo më ka lënë nga afër mbresa të thella 38 vjet më parë në një takim në Zall – Bastar me rastin e muajit të letërsisë dhe arteve në tetor 1977. Fshatarët e varfër të atyre anëve « ishin shkulur » duke udhëtuar gjatë me këmbë megjithë motin e keq për të parë e dëgjuar « mbretëreshën » e tyre të këngës. Nuk donin t’ia dinin për asgjë, boll të dëgjonin zërin e saj legjendar.

I shihja se megjithë lodhjen dhe mundimet e jetës, sytë u shkëlqenin nga gëzimi dhe emocionet e tyre, brohorisnin, qeshnin dhe qanin, i luteshin të këndonte prapë, prapë, ajo nuk ua prishte por ata doin prapë…..

Fitnetja e paharuar që shoqëronte një shkrimtar e nuk kishte ardhur për koncert u premtoi me shumë mirësjellje dhe pendesë se do të vinte apostafat një ditë tjetër të këndonte për ta.

Gjatë kthimit në fshat, më tregonin se ishin më të lumturit në botë, se kishin dëgjuar nga afër Fitneten e tyre të zemrës !

Ndaj e besova të ndjerin Agim Doçi i cili tregonte se kur shkoi Ansambli ynë i Këngëve dhe Valleve Popullore në Gjakovë në vitin 1971, mikpritësit pyetën për Fitneten. Dikush u tha me shaka se ajo nuk kishte ardhur.

« Aha, atëhere kot keni ardhur » – u thanë Gjakovarët, pa Fitneten më mirë kthehuni nga keni ardhur» ! Por u gëzuan pa masë kur e panë Mbretërshën e tyre të këngës! Atë ditë gjatë koncertit, kur ajo këndonte « Bubullin te shkëmbi i Kavajës » stadiumi u ndez flakë.

Po ashtu kolegu i saj i ndjerë, bilbili i këngës shkodrane, Xhevdet Hafizi. Sa më shumë t’i dëgjosh këngët e tij me atë lirizëm dhe aromë karakteristike shkodrane, aq më shumë të shijojnë dhe të pushtojnë mendjen dhe shpirtin.

Për tekstet fisnike, që evokojnë respektin dhe dashurinë e vërtetë ndaj pranverës, gëzimit, femrës, finesën, embëlsinë, butësinë të cilët kulmojnë në duetin e tij të paharruar me mbretëreshën tjetër të këngës shkodrane, Luçie Miloti dhe Naile Hoxha, dueti më i bukur i të gjithë kohrave, i papërsëritshëm nga asnjë tjetër.

Pastaj, zëri i tij i veçantë, plot finese, timbri i embël, i brishtë, shqiptimi i bukur, mjaltëzimi i fjalëve të bukura, temperamenti, melodia, buzëqeshja dhe deri te veshja e tij e spikatur artistike.

U bënë 18 vjet që ai u shua, por na ka marrë shumë malli të shohim të paktën një emision televiziv kushtuar atij emrit dhe artisti të madh dhe fisnik. Ashtu si dhe për Bik Ndojën, Shyqyri Alushin, për Meliha Dodën me trion emblematike karakteristike vlonjate, Anita Take&Agim Prodanin dhe të tjerë që janë në panteonin e artit shqiptar.

Malli na ka marrë të shohim të tilla emisione homazh dhe veprimtari për artistët e mrekullueshëm të Asamblit tonë të Këngëve dhe Valleve Popullore me valltarët e tij solistët e paarritshëm, të ndjerët Besim Zekthi, Liliana Cingu dhe Rexhep Çeliku.

Sa shumë mund të flitet dhe shkruhet për ta, jetën e tyre dinjitoze, mjeshtërinë e tyre të rrallë dhe pastaj kjo të ilustrohet me vallet kreshnike ku ata derdhën dhe shkrinë gjithë talentin e tyre!

Por dhe për solistët e Teatrit të Operas dhe Baletit, të cilët e livruan dhe zbukuruan dhe më shumë këngën tonë popullore, të mëdhenjtë dhe të pavdekshmit Mentor Xhemali, Gaqo Çako, Ibrahim Tukiçi, Ramiz Kovaçi…

Duke shkuar në jug, si dhe shumë të tjerë, më ka frymëzuar qysh në rini, këtu e 50 vjet më parë, Lefter Çipa, legjendë e gjallë e fjalës dhe këngës labe, hartuesi i qindra këngëve, njera më e bukur se tjetra.

Njeriu që asnjëherë nuk e la Labërinë, por u ngul aty, me « rrënjë e me degë », i “ dehur “ pas madhështisë dhe bukurisë së saj epike.

Kështu mund të flitet shumë për poetët e tekstve të mrekullueshme të këngëve tona që na mungojnë shumë, të ndjerët Agim Doçi, Arben Duka, Hysni Miloshi, Jorgo Papingji dhe të tjerë.

Po sa shumë mund të flitet për skenën e muzikës së lehtë, ku vezulloi me gjithë talentin dhe shkëlqimin e saj vezullues “urragani” i muzikës së lehtë shqiptare, Vaçe Zela »

Sado është shkruar dhe folur për Zërin e Kombit prapë është shumë pak kur vjen fjala te talenti i saj i jashtëzakonshëm, zëri me atë rregjistër të pafund, dhe intepretimin me shpirt të çdo « hiti » muzikor, nga kënga e Gjyshes, Sot jam 20 vjeç, një vit më parë jam martuar, Djaloshi dhe shiu, Vajzat tona ilegale, Rrjedh në këngë e ligjërime, te Valsi i Lumturisë dhe plot të tjera.

Në nëntor 1972, në Durrës, gjatë Kongresit të Rinisë, në Hotel Adriatik u entusiazmuan kur pas një ndërprerje të aktivitetit muzikor për shkak të një problemi shëndetësor, Vaçja u shfaq papritur ashtu thjesht dhe pa bujë në sallonin e madh, mes admirimit të mbi 30 delegacioneve të huaja të rinisë.

Kur e dëgjuan që interpretoi siç dinte vetëm Vaçja këngë italiane dhe spanjolle, brohoritje pa pushim. Kështu mund të flitet për Qemal Kërtushën me zërin dhe butësinë e tij karakteristike, për Tonin Tërshanën që drithëroi skenën me « Të dua o Det » dhe « Erdh pranvera », të cilat janë moderne dhe habitem përse nuk transmetohen.

Deri te emblematiku Sherif Merdani që u burgos vetëm e vetëm, siç e thotë dhe kënga me të cilën ai fitoi në Festivalin e Këngës në vitin 1992 « Se kënduan let it be »
Po Francesk Radi, ”veshoja” i paharuar, ndër njerëzit, të rinjtë dhe këngëtarët më mondanë dhe fisnike, që këndoi ”Adresën”, ”Biçikleta” dhe me ” Alo, alo babi” që këndoi më 1992 me Mariza Ikonomin dhe plot të tjera; këngë që mishëronin dashurinë dhe lumturinë e vërtetë e jo komerciale por me ndjenja dhe gëzimin që të jepte qoftë dhe një shtrëngim duarsh me vajzën e bukur që ishte adresa e lumturisë! Dhe prapë shumë shumë pak dëgjojmë dhe shohim për të !
Shumë prej këtyre këngëve si dhe « Fqinja e bukur » u kompozuan nga ish-studenti i anglishtes, njeri prej kompozitorëve më të rinj e të talentuar të viteve 70, të paharruarit Kastriot Gjini.

Sa herë afronte Viti i Ri, të gjithë do t’i shihje të rinjtë dhe të rejat duke kënduar këngën e dashur në atë kohë “ Kartolina “ .

Vdekja e rrëmbeu Kastriotin shumë të ri e bashkë me të kushedi dhe sa e sa perla të tjera muzikore për rininë e asaj kohe! Ndaj dhe sot atë dhe këngë të tjera të asaj kohe, i këndojmë gjithë qejf, sepse janë bërë pjesë e jetës, shpirtit dhe kujtesës sonë.
Të njëjtat ndjenja nostalgjie, homazhi dhe mirënjohje shijojmë dhe kur futemi në portat e teatrit tonë dramatik dhe të humorit me artistët e tij të mëdhenj.

Duke filluar nga Aleksander Moisi, padyshim ndër më të mëdhenjtë e botës në vitet 20 – 30 të shekullit të kaluar; mirëpo 90 vjetori i vdekjes së tij të parakohshme në prill kaloi pa asnjë gjurmë, vetëm me një premtim gjithsesi të dobishëm të Kryetares së Kuvendit, Zonjës Spiropali në takimin në Kavajë me ish Presidentin Moisiu, i cili ka bërë aq shumë jo thejsht për një prej të parëve të tij të mëdhenj, por për vendin dhe trashëgiminë tonë kulturore.

Edhe Ambasadat tona në Berlin dhe në Vjenë, ku Moisiu ushtroi veprimtarinë e tij më të madhe mund të kishin bërë diçka. Sipas Rϋdiger Schaper, gazetar i spikatur i « Tagesspiegel », i cili në vitin 2002 botoi librin prestigjioz mbi jetën dhe veprimtarinë e shquar teatrale të Mosiut, i përkthyer dhe në shqip disa vite më pa thotë se në Burg Theatër ku Moisiu u njoh si aktor ka 14 thasë me dokumenta mbi jetën e tij të cilat mund të ishn objekt studimi.

Schaperi është mik i vendit tonë, në vitin 2002 – 2003 Ambasada jonë në Berlin ku isha diplomat, në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës në Tiranë organizuan 2 – 3 vizita të tij në Shqipëri, ku e priti dhe Presidenti i atëhershëm, Alfred Moisiu, etj.

Në heshtje kaloi çuditërisht dhe 60- Vjetori i shuarjes së Fan Nolit, përkthyesi, famulltari, historiani, oratori, kompozitori dhe gjeniu i letrave shqipe, ish ministri i jashtëm dhe Kryeministër, themeluesi legjendar i Kishës autoqefale shqiptare!

E habitshme! Por sa shumë mund dhe duhet të flitet për pasardhësit e Moisiut, « gjeneralët » e teatrit tonë, të paharuarit Kadri Roshi , Naim Frashëri, Violeta Manushi, Pjetër Gjoka, Ndrek Luca, Sandër Prosi, Prokop Mima, Lazër Filipi Margarita Xhepa, Sulejman Pitarka, Agim Qirjaqi, Bujar Lako, Roland Trebicka, Anastas Kristofori dhe të tjerë personalitete me përmasa të jashtëzakonshme të teatrit dhe filmit modern shqiptar, me shfaqjet e tyre të mrekullueshme!

Me pjesët që skalitën gjithë mjeshtëri dhe ndjenjë ata janë bërë pjesë e pandarë e historisë dhe e vetë qënies sone shpirtërore. Të njëjtën gjë mund të themi për kolegët e tyre të shquar të humorit, të Estradës së Tiranës me Skënder Sollakun, mikun e parë të fëmijve në vitet 60, Arben Shakën, atë të Fierit Fuat Boçin, Estrada e Shkodrës me të papërsëritshmit e humorit tonë, Tano Banushi, Zef Deda, Gjosho Vasia, Paulin Preka, Gëzim Krujën, ajo e Durrësit me Ramazan Ngjalën, Spiro Stratin dhe unikalin Fadil Hasën ;

Me aq shumë skeçe dhe humor të bollshëm dhe të shëndetshëm, që hynë natyrshëm në fjalorin e përditshëm dhe kanë mbetur të gjalla edhe sot.
Ja pse evokimi, transmetimi i krijimeve të tyre emblematike dhe bisedat homazh me familjarë, kolegë, miq dhe shokë të yjeve tona të pashuar të artit, kulturës, muzikës dhe letërsisë përbën një detyrim moral dhe kulturor si shqiptar ashtu dhe me vlera te mëdha europiane.

Le ta mbyllim këtë shkrim homazh me falenderime për artistët tanë më të rinj që në shumë raste dhe sidomos në « duetet e pamundura » i evokojnë aq bukur dhe i thurin homazh frymës, shpirtit, talentit, dhe mjeshtërisë së papërsëritshme të yjeve tona të pashuar të artit dhe kulturës! bw

Për kryedemokratin, ‘diktatura teokratike e Ajetullahëve të Teheranit drejt fundit të merituar!’

Shënimi i kreut të PD, Sali Berisha:

Diktatura teokratike e Ajetullahëve të Teheranit drejt fundit të merituar!

Të dashur miq, goditjet në zemër të regjimit nga forcat ajrore izraelite të mbështetura nga SHBA, asgjësimi i elitës terroriste të Gardës dhe të ushtrisë së Ajetullahëve, sistemeve mbrojtëse dhe impianteve bërthamore dhe objekteve të tjera strategjike, po çojnë drejt fundit të merituar regjimin diktatorial, obskurantist, luftënxitës e destabilizues të Teheranit.

Partia Demokratike beson se fundi sa më i shpejtë i regjimit obskurantist të Ajetullahëve, armik i egër i kombit iranian dhe lirive të tij, shënon çlirimin e këtij kombi të madh dhe një fitore të vërtetë për paqen dhe bashkëpunimin në Lindjen e Mesme. sn

Sipas Samorukovit, Vladimir Putin e sheh luftën në Ukrainë si një përballje ekzistenciale, ku fitorja është thelbësore për të ruajtur statusin e Rusisë si fuqi globale. Ndërsa për shoqërinë ruse, një “fitore” do të mjaftonte edhe me ruajtjen e territoreve të aneksuara, për Putinin synimi përfshin edhe instalimin e një regjimi pro-rus në Kiev dhe konfirmimin e dominimit rus në hapësirën post-sovjetike.

Samorukov thekson se përpjekja e administratës Trump për të ndarë Rusinë nga Kina nuk është realiste, pasi lidhjet dypalëshe janë bërë shumë të thella dhe të ndërlidhura, veçanërisht në aspektin ekonomik dhe politik. Pavarësisht sanksioneve perëndimore, Samorukov theksoi se ekonomia ruse ka qëndruar më mirë nga sa pritej, falë tregtisë me Kinën, Indinë dhe vendet e Jugut Global, si dhe rritjes së shpenzimeve shtetërore për sektorin ushtarak. Kjo ka ndikuar në një stabilitet të brendshëm dhe mbështetje relative të shoqërisë ruse për luftën, pavarësisht lodhjes nga konflikti.

Duke folur për të ardhmen pas dhjetë vitesh, Samorukov parashikoi një Rusi të margjinalizuar, gjithnjë e më e varur nga Kina, me sfida të thella demografike, sociale dhe ekonomike. Ndërkohë që regjimi rus mund të ketë fitore të përkohshme, ai beson se çmimi që do të paguajë në aspektin afatgjatë do të jetë i lartë.

Në një kritikë të drejtpërdrejtë ndaj BE-së, Samorukov u shpreh i habitur me qasjen pasive të vendeve europiane përballë konflikteve të ngrira në Ballkanin Perëndimor, duke theksuar se historia e luftës në Ukrainë tregon se konflikte të tilla mund të shpërthejnë papritur. Ai theksoi se për Kremlinin, përballja me Perëndimin është kthyer në një nevojë ekzistenciale që mban të gjallë legjitimitetin e brendshëm të regjimit.

Biseda solli një analizë të thelluar mbi motivet politike, ushtarake dhe historike të Rusisë dhe ndikimin që kjo luftë ka në arkitekturën e sigurisë europiane. bw

Sulmi në shkallë të plotë i Izraelit ndaj infrastrukturës bërthamore të Iranit të premten duhet të shtohet në listën e luftërave vendimtare dhe që ndryshuan lojën në Lindjen e Mesme që nga Lufta e Dytë Botërore, dhe që njihen thjesht me datat e tyre, 1956, 1967, 1973, 1982, 2023, dhe tani 2025.

Është ende shumë herët, dhe rezultatet e mundshme janë aq të shumta, për të thënë se si do të ndryshojë loja e shteteve në Lindjen e Mesme nga konflikti mes Izraelit dhe Iranit në vitin 2025. Gjithçka që mund të them për momentin është se si skenari më optimist (që ky zhvillim vendos në lëvizje një varg efekti domino, që përfundon me rrëzimin e regjimit iranian dhe zëvendësimin e tij me një regjim më të ndershëm, laik dhe konsensual), ashtu edhe skenari më i keq (që e vë gjithë rajonin në flakë dhe përfshin edhe Shtetet e Bashkuara) janë të dyja mbi tryezë.

Midis këtyre dy ekstremeve ekziston ende një mundësi e ndërmjetme, një zgjidhje e negociuar, por jo për shumë kohë. Presidenti Trump e ka shfrytëzuar në mënyrë të zgjuar sulmin izraelit për t’u drejtuar iranianëve me një mesazh: “Unë jam ende i gatshëm të negocioj një përfundim paqësor për programin tuaj bërthamor dhe do të ishte mirë të nxitoni, sepse miku im Bibi është I Ç-M-E-N-D-U-R. Po pres telefonatën tuaj.”

Duke qenë se mundësitë janë kaq të ndryshme dhe të pasigurta, gjëja më e dobishme që mund të ofroj për ata që po e ndjekin këtë nga shtëpia janë disa nga faktorët kyç që do të ndjek për të kuptuar se cili nga këta skenarë, ose ndonjë tjetër i paparashikueshëm, do të bëhet më i mundshmi.

Së pari: Ajo që e bën këtë konflikt Iran-Izrael kaq të thellë është zotimi i Izraelit për të vazhduar luftën këtë herë deri sa të eliminojë aftësinë e Iranit për të prodhuar armë bërthamore, në çfarëdo mënyre.

Irani e ftoi këtë përballje, duke përshpejtuar me shpejtësi pasurimin e uraniumit afër nivelit të armëve. Madje kishte filluar t’i fshihte këto përpjekje në një mënyrë aq agresive, saqë edhe Agjencia Ndërkombëtare për Energjinë Atomike deklaroi të enjten se Irani nuk po i përmbushte detyrimet e tij për mospërhapjen bërthamore, hera e parë që agjencia e ka thënë këtë në 20 vjetët e fundit. Izraeli ka qenë disa herë gati ta sulmojë programin bërthamor iranian në 15 vitet e fundit, por çdo herë është ndalur në çastet e fundit, ose për shkak të presionit amerikan, ose për shkak të dyshimeve brenda vetë ushtrisë izraelite, prandaj nuk mund të ekzagjerohet rëndësia e asaj që po ndodh sot.

Së dyti: Pyetja e madhe teknike që kam është nëse bombardimi izraelit i objekteve iraniane për pasurimin e uraniumit, si Natanzi (që ndodhet thellë nëntokë), shkaktoi mjaftueshëm tronditje goditëse për të dëmtuar centrifugat që përdoren për pasurimin e uraniumit, dhe për të kapërcyer sistemet e tyre amortizuese, në mënyrë që t’i bëjë të papërdorshme të paktën për njëfarë kohe. Minimalisht, duhet supozuar që sulmi izraelit ka bombarduar hyrjet e objekteve nëntokësore për të ngadalësuar punën atje. Zëdhënësi i ushtrisë izraelite tha se Izraeli ka shkaktuar dëme të konsiderueshme në Natanz, qendra më e madhe e pasurimit të Iranit, por nuk është ende e qartë se si (dhe nëse) është prekur objekti tjetër në Fordow.

Nëse Izraeli arrin të dëmtojë projektin bërthamor iranian aq sa të detyrojë një ndalesë të përkohshme të operacioneve të pasurimit, kjo padyshim do të përbënte një fitore të rëndësishme ushtarake për Izraelin, duke e justifikuar operacionin.

Së treti: Ajo që më intereson po aq shumë është ndikimi që ky konflikt mund të ketë në rajon, veçanërisht në ndikimin e gjatë dhe të dëmshëm të Iranit në Irak, Liban, Siri dhe Jemen, ku Teherani ka ushqyer dhe armatosur milici lokale për të kontrolluar në mënyrë të tërthortë ato vende dhe për të siguruar që ato të mos afrohen kurrë me qeveri pro-perëndimore dhe konsensuale.

Heqja e “dorës së vdekur” të Iranit nga qafa e këtyre regjimeve, që nisi me vendimin e kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu për të goditur drejtuesit e milicisë së Hezbollahut, tashmë ka dhënë frytet e para në Liban dhe Siri, ku liderë të rinj, pluralistë, kanë ardhur në pushtet. Fatkeqësisht, ata janë ende në gjendje të brishtë, por ekziston një shpresë, edhe në Irak, që më parë nuk ekzistonte. Shkëputja e tyre nga ndikimi i Iranit është pritur gjerësisht me pozitivitet nga popullsia e këtyre vendeve.

Së katërti: Një nga gjërat që më ka habitur gjithmonë te Netanyahu është zgjuarsia e tij strategjike si aktor në nivel rajonal, dhe paaftësia e tij strategjike si lojtar lokal përballë palestinezëve. Kjo sepse, si lojtar rajonal, mendja e tij është kryesisht e liruar nga kufizimet ideologjike dhe politike. Por si lojtar lokal, për shembull në Gaza, vendimmarrja e tij ndikohet jo vetëm prej tyre, por edhe dominohet prej nevojave për mbijetesë politike personale, angazhimit ideologjik për të mos lejuar krijimin e një shteti palestinez në asnjë rrethanë, dhe varësisë nga e djathta ekstreme në Izrael për të qëndruar në pushtet. Për pasojë, ai e ka futur ushtrinë izraelite në rërat thithëse të Gazës, një katastrofë morale, ekonomike dhe strategjike, pa asnjë plan për të dalë që andej.

Së pesti: Nëse po e pyesni veten si mund të ndikojë ky konflikt në kursimet tuaja të pensionit, gjëja për të ndjekur me më shumë vëmendje është nëse Irani do të përpiqet të destabilizojë administratën Trump duke ndërmarrë veprime që e çojnë qëllimisht çmimin e naftës në stratosferë, dhe krijojnë inflacion në Perëndim. Për shembull, Irani mund të fundosë disa cisterna nafte ose gazi në Ngushticën e Hormuzit, ose ta mbushë atë me mina detare, duke bllokuar eksportet e naftës dhe gazit. Vetëm mundësia e kësaj po i çon tashmë çmimet e naftës lart.

Së gjashti: Si ka mundësi që inteligjenca izraelite për Iranin është aq e saktë sa arriti të identifikojë me saktësi vendndodhjet dhe të eliminojë dy udhëheqësit më të lartë ushtarakë iranianë, për të mos përmendur edhe disa zyrtarë të tjerë të lartë? Natyrisht, Mossadi dhe njësia kibernetike e inteligjencës ushtarake izraelite, Njësia 8200, janë shumë të afta në atë që bëjnë. Por, nëse doni të dini sekretin e tyre të vërtetë, shikoni serialin “Tehran” në Apple TV+. Ai paraqet në mënyrë fiktive punën e një agjenteje të Mossadit në Teheran. Ajo që mësoni nga ky serial, dhe që është gjithashtu e vërtetë në jetën reale, është se sa shumë zyrtarë iranianë janë të gatshëm të punojnë për Izraelin për shkak të urrejtjes që kanë ndaj regjimit të tyre.

Ky realitet e bën relativisht të lehtë për Izraelin të rekrutojë agjentë në nivelet më të larta të qeverisë dhe ushtrisë iraniane.

Ky realitet nuk sjell vetëm përfitime të drejtpërdrejta si objektivat e sakta të goditura në sulmin e së premtes, por edhe një përparësi dytësore për Izraelin: Sa herë që liderët ushtarakë dhe politikë të Iranit mblidhen për të planifikuar operacione kundër Izraelit, secili prej tyre duhet të pyesë veten nëse personi që ka pranë është një agjent izraelit. Kjo ngadalëson seriozisht planifikimin dhe inovacionin.

Shtojini kësaj edhe faktin që udhëheqësi suprem i Iranit sapo pa dy gjeneralët e tij më të lartë të ekzekutuar, shefin e shtabit të forcave të armatosura dhe komandantin e Gardës Revolucionare. Ai padyshim e kupton që Izraeli mund ta eliminojë edhe atë. Prandaj duhet supozuar se ai është strehuar thellë në një bunker diku, gjë që ngadalëson gjithashtu marrjen e vendimeve.

Së shtati: Nëse Izraeli dështon në këtë përpjekje, dhe me “dështim” nënkuptoj që regjimi iranian plagoset por sërish arrin të rindërtojë aftësinë për të ndërtuar një armë bërthamore dhe të kontrollojë kryeqytete arabe, kjo mund të çojë në një luftë konsumimi mes dy ushtrive më të fuqishme në rajon. Kjo do ta bënte rajonin më të paqëndrueshëm se kurrë më parë, duke përkeqësuar krizën e naftës dhe ndoshta duke e shtyrë Iranin të hakmerret dhe të sulmojë regjime arabe pro-amerikane apo forca amerikane në rajon. Në këtë rast, administrata Trump nuk do të kishte zgjedhje tjetër përveçse të ndërhynte, ndoshta me synimin jo vetëm për ta përfunduar luftën, por edhe për ta përmbysur regjimin iranian. Pastaj askush nuk e di çfarë mund të ndodhë.

Së fundi: Ndryshe nga Gaza, Izraeli është përpjekur me çdo mënyrë të shmangë vrasjen e një numri të madh qytetarësh iranianë, sepse në fund të fundit, Izraeli dëshiron që ata ta shfryjnë zemërimin e tyre kundër regjimit që ka shpërdoruar kaq shumë burime për ndërtimin e një arme bërthamore, dhe jo kundër Izraelit.

Duke folur në anglisht në një video pak pas sulmit, Netanyahu iu drejtua drejtpërdrejt popullit iranian: “Ne nuk ju urrejmë. Ju nuk jeni armiqtë tanë. Ne kemi një armik të përbashkët: një regjim tiranik që ju shtyp. Prej gati 50 vjetësh, ky regjim ju ka vjedhur mundësinë për një jetë të mirë.”

Iranianët nuk do të frymëzohen nga Netanyahu, por nuk ka dyshim që ky ishte një regjim tashmë i papëlqyer dhe askush nuk mund të parashikojë se çfarë mund të ndodhë tani që është poshtëruar ushtarakisht nga Izraeli. Vetëm tre vjet më parë, regjimi klerikal i Iranit arrestoi mbi 20,000 njerëz dhe vrau mbi 500 të tjerë, përfshirë disa të ekzekutuar, në përpjekje për të shtypur një kryengritje popullore që shpërtheu pasi “policia e moralit” ndaloi një vajzë 22-vjeçare, Mahsa Amini, sepse nuk e kishte mbuluar plotësisht flokët sipas ligjit për shaminë e detyrueshme. Ajo vdiq në paraburgim.

Duke parë përpara, dy nga mësimet më të rëndësishme që mund të nxirren nga historia janë: Regjime si ai i Iranit duken të fuqishme, derisa nuk janë më, kështu që mund të bien shumë shpejt. Dhe në Lindjen e Mesme, e kundërta e autokracisë nuk është domosdoshmërisht demokracia. Mund të jetë edhe një kaos i zgjatur. Prandaj, sado që do të doja ta shihja këtë qeveri të përmbyset, duhet të kemi kujdes nga shtyllat që po rrëzohen./NYT – Syri.net

Në një intervistë ekskluzive për Syri Tv, Jeta Gani tregon se mbrëmja e djeshme kur Irani sulmoi Izraelin ka qenë një ndër netët më të vështira.

“Më e sigurtë jam në banesën time se kam dhomën e izolimit.

I gjithë Izraeli është në luftë. Mbrëmë kemi pasur një natë shumë të vështirë.  Nuk janë vetëm sulmet por dëgjojmë aeroplanët tanë që nisen drejt Iranit. Jemi në luftë.. Zhurma e aeroplanëve e bombave.. Jemi të frikësuar se ka pasur raketa që nuk janë kapur në ajër dhe kanë shkaktuar dëmtime. Jemi në tension se mund të na bjerë raketa në shtëpi

Çdo çerek ore jemi të bombarduar. Gjatë gjithë natës kemi qenë në dhomat e izolimit. Sirenat binin.. Kjo luftë nuk është si luftrat e tjera. Nuk e dimë çfarë pamje do të marrë kjo luftë. Askush nuk e dinte që Izraeli do të sulmonte Iranin, as nuk dimë sa do të zgjasë kjo luftë.”

Të largohem?

Janë mësuar të jetojnë ndërsa dëgjojnë tronditjet e shkaktuara nga shpërthimet e bombave apo dhe zhurma në ajër kur kapen raketat nga kupola e hekurt, por kjo luftë është ndryshe.  Ata që jetojnë në Izrael kanë frikë dhe ankt

“Ne jemi mësuar në luftë. Ajo nuk na largon nga Izraeli,por Irani nuk është Hezbollah. Është shtet që ka pikësynim që të zhdukë Izraelin.

E enjta e premtja e shtuna janë lënë pushim në Izrael. Do  të qëndrojmë në shtëpi. Shtëpia është vendi më i sigurtë se janë dhomat e sigurisë. Dëgjojmë sirenat. Njoftohemi përmes celularit kur duhet të hyjmë sa duhet të qëndrojmë tek këto dhoma, e kur të dalim nga ato. Na sugjerojnë të qëndrojmë afër.

Edhe dhëndrat i kemi të organizuar në luftë. Por edhe po të duam të largohem s’kam si të largohem”

Tmerri i natës

Për gazetaren e Syri Tv, Eneida Ndoci, Jeta Gani tregoi tmerrin që prëjetuan mbrëmjen e djeshme (13 qershor 2025), kur Irani u kundërpërgjigj Izraelit pasi ky i fundit kishte ndërmarrë dy valë sulmesh për të shkatërruar objektet bërthamore të Teheranit.

“Çdo 10- 15 minuta raketat balistike kalojnë mbi shtëpitë tona.. Bombardimi është 100 raketa njëkohësisht që shpërndahen në të gjithë Izraelin. Gjatë gjithë natës bombardimet kanë qenë në zonat civile.

Ndryshe nga Izraeli që gjuan me saktësi, për Iranin nuk ka rëndësi se ku bien.  Raketat na kalojnë sipër kokës.

Kur një raketë balistike bie, mund të prishë 4 – 5 shtëpia njëherësh .. bën një shkatërrim shumë të madh.. mbrëmë ka shkatërruar atje ku ka civilë, jo zona ushtarake. Bombat janë shumë të forta.. Shpërthimet janë shënuar në Tel Aviv dhe qytetin Risholecion . Atje janë shkatërruar shtëpia,  vila.

Izraelitët janë mësuar të jetojnë mes zhurmave të bombave por nuk fshehin frikën që u ka shkaktuar kjo luftë me Iranin.

Kur plas një bombë ajo trondit dhe shumë qytete të tjera, se ka një forcë kaq të madhe saqë xhamat tunden ..

Ne jemi mësuar me luftë. Edhe nëse izraeli bombardon në Gaza. Tundet e gjithë shtëpia  ndërsa ti duhet të vijosh të jetosh dhe motivosh. Çdo gjë është e mbyllur. Është një luftë kaq e vështirë dhe e tensionuar sepse gjithmonë kemi diçka të re, nuk dimë vazhdimin” rrëfeu shqiptarja Jeta Gani në intervistën për Syri Tv.

Vështirë të parashikohen pasojat
Pasojat në rajon dhe më tej janë të paparashikueshme. Disa zhvillime megjithatë po konturohen qysh tani: Bisedimet e ndërmjetësuara nga SHBA-ja të nisura në Oman për programin bërthamor iranian u anuluan nga pala iraniane. Sulmi i Izraelit pasoi dy ditë përpara raundit të ardhshëm të bisedimeve.

Presidenti i SHBA-së Donald Trump i pati kërkuar qeverisë së Izraelit që të mos i pengojë bisedimet me ndonjë sulm. E pikërisht përpara se raketat izraelite të godisnin Teheranin, Trump postoi njoftimin, se ka shpresë për vazhdimin e bisedimeve. Që Netanjahu nuk i konsideron bisedimet për programin bërthamor, për këtë flet edhe vrasja gjatë sulmeve e Ali Shamchani. Shamchani ishte angazhuar prej udhëheqësit fetar Ali Chamenei si drejtues i komitetit për bisedimet më SHBA-në mbi programin bërthamor.

A mund të sulmojë Irani objektiva të SHBA-së?
Ndër çështjet e hapura është nëse Irani në goditjet e hakmarrjes do të shënjestrojë edhe objektiva të SHBA-së. SHBA konsiderohet mbështetësja më e rëndësishme ushtarake e Izraelit, që i mundëson të tilla sulme në shkallë të gjerë. Teherani vazhdimisht ka kërcënuar në të shkuarën me sulme hakmarrjeje ndaj bazave të SHBA-së në Lindjen e Mesme. Si rrjedhojë SHBA që përpara disa ditësh nisi me evakuimin e personelit dhe pjestarëve të familjeve të trupave të SHBA-së, që nuk janë të domosdoshëm në këto baza. Objektiva të mundshme ka shumë: Mes Egjiptit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe SHBA-ja ka tetë baza të përhershme dhe disa baza mobile ushtarake, në të cilat janë të dislokuara rreth 50.000 ushtarë.

Në të vërtetë Irani nuk ka interes në një konfrontim ushtarak me SHBA-në, por nëse Teherani do të kundërgodasë, kjo varet se si dhe nëse administrata e SHBA-së do të distancohet nga sulmet izraelite. Ministri i Jashtëm Marco Rubio në një postim përbetohet, se SHBA në asnjë lloj mënyre nuk janë pjesëmarrëse në veprimet e Izraelit. Ai jep edhe paraljamërimin, që në asnjë mënyrë të mos shënjestrohen objketiva të SHBA-së.

Në Lindjen e Mesme në përgjithësi nervoziteti është i lartë. Vendet e rajonit e kanë kritikuar ashpër sulmin e Izraelit – edhe Arabia Saudite, që deri vonë ishte një kundërshtare e prerë e Iranit.

Akordi Abraham i vendosur gjatë mandatit të parë presidencial të Donald Trumpit për afrimin ndërmjet Izraelit dhe botës arabe – tani është ngrirë. Përpjekjet për afrim pësuan një praprktheu gjatë luftimeve të Izraelit në Gaza.

Arabia Saudite dhe Irani ndërkohë pas armiqësive të ashpra prej vitesh kishin filluar të afroheshin me ndërmjetësimin e Kinës. Marrëdhëniet e të dy vendeve ishin intensifikuar, madje të dy vendet synonin bashkëpunimin ushtarak dhe pritej të organizohej edhe një stërvitje e përbashkët. Si shenjë e fundit e afrimit shërbeu edhe vizita e ministrit saudit të Mbrojtjes Khalid bin Salman në Teheran. Atje vëllai i Mohammed bin Salman pati edhe një takim me udhëheqësin fetar.

Arabia-Saudite dhe të tjera vende të rajonit në asnjë mënyrë nuk duan të përfshihen në konflikrin ndërmjet Izraelit dhe Iranit, aq më pak nëse në të është involvuar edhe SHBA-ja. Irani në sfondin e një kundërshtari superior mund të ndjekë edhe kursin e një lufte asimetrike. Ndër veprime të tilla bën pjesë edhe prishja e nxjerrjes dhe transportit të naftës. Më 2019 sulmet me dron të milicëve jemenitë Huthi ndërprenë gjysmën e nxjerrjeve të naftës të sauditëve. Edhe në vitet që pasuan impiantet saudite të naftës vazhdimisht kanë qenë në shënjestër të sulmeve nga Jemeni. Ndaj nuk është habi, që në valën e sulmeve izralite janë rritur në masë çmimet e naftës.

Eshtë e paqartë, nëse Izraeli me sulmin e nisur do t’ia arrijë qëllimit të shpallur zyrtarisht, për të penguar ndërtimin e bombës atomike iraniane. Deri tani shumica e ekspertëve dyshojnë, që programi bërthamor iranian mund të shkatërrohet ushtarakisht. Sulmet madje mund të kenë efektin e kundërt, që pikërisht tani ta nxisin Iranin të konstruktojë bombën atomike. Por një veprim i tillë do të çonte në një garë armatimi atomik në Lindjen e Mesme. E për një gjë të tillë askush nuk mund të ketë interes./DW