Thonë se Cicëroni, babai i gojëtarisë romake, fjalimet e veta i fillonte me një farë rrënqethje që dukej jo në formë, gati-gati belbëzonte. Fabi i pari i fisit Fabius  e arsyeton: “Ky është shembulli i oratorit të vyer, që është i vetëdijshëm ndaj përgjegjësisë” Nuk e mbaj mend sa kohë që e kam lexuar, por është e vërteta është në origjinal. Fjala “Fabius” është përdorur si emër i individëve të zakonshëm, siç është Gajus Fabius Maximus, i njohur për strategjitë e tij gjatë Luftës së Dytë Punike.

Të gjithë do thonë. çka është ky kod i kurthuar për të cilin duhet të mendojmë ku don ta dërgoje këtë ujë, në të cilin mulli. Krejt e thjeshtë, mendova ta përfoli pak Sali Berishën. Të bëj edhe unë si ata që duan të bëhen përsona publik e fillojnë me Saliun. Pata dëshirën, shfrytëzova mundësin sivjet të marr pjesë në takimet e Prof. Dr. Sali Berishës. Një ngarkesë në mendjen time, e vështirë për ta administruar këtë kohë që është tjetërsuar, një punë, vullnet, përkushtim, energji që rrallë e takon tek ndonjë individ.

Fillon takimin me një të grithur të fytit. Ngadalë, sikur me përtesë ai del në skenën e të pa arritshmes. Po e dëgjoja me vëmendje në një takim me shumë të rinj e zonja. Aty vëmendja ishte në maksimum. Bashkëpuntorët e tij civil e me shumë ide, të shkolluar me mjaft vizion, të rinj e plot energji. Ai e mbizotëronte krejt ambientin plot e përplot. Kjo nuk vjen nga funksioni, por nga aftësia administruese e masës. Individi, masat i drejton, i orienton, i ekzalton i dërgon deri në ekstazë. Ky është roli i një individi. Sali Berisha politikan e ka arrit këtë mision.

Ai po fliste, unë mendoja, për vitin 2013, vit kur u dorëhoq nga të gjithë funksionet politike, administrative e shoqërore. Po përpiqem ta them në mënyrën më të përmbledhur deklaratën e tij atë pasdite: “ … edhe njëmijë demokrat po të mbeten unë jam njëri prej tyre, edhe njëqind demokrat po të mbeten unë jam njëri prej tyre, edhe një demokrat po të mbetet unë jam njëri nga ju…”. Nuk e kam zakon të flas, të përbetohem për parashikime, por në fakt iu kam thënë dy miqve të mi atëherë se ky njeri nuk e ka përfunduar misionin. Të dy qeshen, bilës me shpotiten. Situatat erdhën si erdhën, Sali Berisha u ringrit sërish si Sfinks.

Njoftoi për një takim në Rogner, do të takohet me gazetar. Çensura e madhe, por gazetarët morën pjesë kënaqshëm. Në një tavolinë me shumë miq bëhej diskutim për aksionin politik të Sali Berishës. Nuk flisja, dëgjoja me vëmendje deklaratat e një deputeti të suspenduar politikish në këtë rast Sali Berisha. Diskutimet e bashkëbiseduesit që nuk ishin pak për nga niveli, madje as për kah rëndësia në jetën politike.

Unë iu thashë, ju kujtohet sulmi i papritur ajror që shkatërroi fuqinë detare amerikane në Paqësor? Ai sulm nxiti hyrjen e SHBA-së në Luftën e Dytë Botërore. Presidenti Frenklin Ruzvelt e quajti 7 dhjetorin “një datë turpi”. Përfshirja e Amerikës në Luftën e Dytë Botërore shihet si pikë kthese e madhe në konfliktin kundër fuqive të Boshtit nazi-fashist, Gjermanis, Italisë dhe Japonisë. Për këtë është bërë një film, ka marrë shumë çmime. Po,- më thanë, diçka na kujtohet. Unë tani kryej rolin e ushtarakut lart Japonez lidhur me ngjarjen ton, me Dr.Berishen. Do ta përsëris ushtarakun Japonez. Zgjuam Luanin nga gjumi. Qeshen, madje edhe më shpotiten. Sulmi mbi Pearl Harbor ishte planifikuar nga Admirali Isoroku Jamamoto, komandanti i përgjithshëm i flotës japoneze. Jamamoto një aviator i marinës, studiuar në Universitetin në Harvard. Po ashtu gjatë viteve 1920, ai shërbyeu si atashe ushtarak në ambasadën Japoneze në Uashington. Nuk e di arsyet e tij personale, por di të them se pas sulmit tha: “Zgjova Luanin nga gjumi”. Me qetësi prapë këmbëngula. Nëse nuk doni ta shihni Sali Berishën në karrigen e Kryeministrit dilni dhe eliminojeni. Kështu iu thashë atë natë. Koha po afron profetësia ime po heshtë.

Nuk ka mendim të analizoj konjukturat, rrethanat, interesat botërore për rikthimin e tij, sepse pak a shumë dolën më lart, por unë do analizoj Sali Berishën si njërin prej demokratëve misionarë. E kam ndërmend të prek në tre aspekte krejt të dukshme, të njohura, të vërteta që demokratet i janë borxhli.

Sali Berisha e ndjen veten krenar që është njëri prej demokratëve Shqiptar. Ne na kujtohet se si janë trajtuar demokratët në vitin 1990-1992, në vitin 1997-2000, si janë trajtuar demokratët në vitet 2013 e deri tani. Janë rrahur brutalisht në sheshe, janë shoqëruar në komisariatet e policisë dhe troturuare si …, sepse ishin kundër sistemit, janë dënuar për vepra penale të sajuara, kanë vuajtur dënime të pa drejta, janë larguar nga puna vetëm e vetëm se mendonin ndryshe.

Sali Berishën e shoqëruan në 1998 në polici në Drejtorinë Vendore të Policisë së Tiranës. E morën me dhunë, në atë kohë ishte deputet e kryetar opozitë në fakt shumë maxhoritare edhe pse numërimi i votave bëhet gjithmonë nga shteti, është parimi Stalinist. E mbajtën në polici, ushtruan presion psikologjik mbi të, sikur ishte një njeri i zakonshëm që atakohet për hobi me ligjin.

E njëjta si me demokratët në tërësi që i kanë dhunuar në rrugë, kafene, në shtëpinë e tyre sidomos në vitet e para të pluralizmit e në mënyrë të veçantë në vitet 1997-1998. Ne kemi pa të filmuara edhe eksponent të kulturës shqiptare duke u dhunuar, sepse ishin me Sali Berishën. Më kujtohet një që e dhunuan barbarisht afër Ministrisë së Rendit. Nuk mund të nominoj të gjithë ata njerëz që aderonin në partinë Demokratike që  janë pa të filmuar nga televizori të gjakosur me dhunë.

Sali Berisha filloi ofensivën e madhe kundër një shteti që luan e nëpërkëmbë dinjitetin. Organizoi një tubim ditën, kur në Shqipëri, në Tiranë kishte një samit nga e gjithë Europa. Gjithmonë Sali Berisha ka thënë jemi në luftë, kjo është kryefjala e tij që në vitin 1990. E lufta, or lum miku ka viktima, ka edhe plagë që mbeten, jo vetëm fizikisht, por plaga shpirtërore është e pashërueshme. Sali Berishën e goditën në mes të sheshit, përpara gjithë kamërave. Sipas tyre e përdhunuan, menduan se me një gur  vrasim dy zogj. Thonë se lufta është e pamëshirshme. Gjithmonë në luftë ke humbje, kur aty brenda vetes ke të shitur, jo vetëm tek kundërshtari, por tek egoja dhe faktori racial. U plagos Sali Berisha. Njerëzit pranë e larg tij menduan se tani ky po përmbys Tiranën. Në fakt me një të lëvizur të dorës prej tij, gjendja nuk riparohej kurrë. Ai u ngrit më shumë se sa një Politikan, ai u ngrit si një klerik, në anën humane, kaloj përmasat e mjekut, apo të politikanit e shkoi deri tek adhurimi. Në fjalimin e tij tha: Atë mjeran e kam fal. Është i gënjyer, i shpërblyer. Lëreni të ik në shtëpi. Në fakt ai ishte njeri me identitet të sajuar që nuk iu gjet familja kurrë.

Me këtë akt burrëror, prej humani, politikani vizionari dhe ideatori primar shmangu gjithçka mund të ndodhte. Ruajti Shqipërinë, veten, partinë e tij që e krijoi, e mbajti, e rriti, e riorganizoi me aq mund. Figura e tij u naltësua.

Sa e sa demokrat janë burgos me e pa të drejtë ligjore. Sali Berisha u vendos në masën e sigurisë pa kaluar procedurat imunitare të parlamentit. Bëri gjithë atë betejë politike e ligjore të çojë në vend dinjitetin e parlamentit dhe u shpërblye me masën e sigurisë përsonale atë të arrestit shtëpiak. Prej aty u bë zëri i shumicës së shqiptarëve. Bisedat me qytetarët nga dritarja e shtëpisë ishin një aksion vetëmohimi. Prej aty energjia e tij u shndërrua në uraganin që sjell një ortek që fillon sa një kokërr arre.

Ja pra, ky është Sali Berisha. Tani asnjë demokrat nuk mund të thotë se kam heq më shumë se Kryetari i tyre, se misioni nuk arrihet pa vuajtje, pa përplasje. Tani demokratët kanë shumë më shumë arsye ta ndjekin për përmbushjen e këtij misioni biblik.

Gladiatori i familjes demokratike ka hyrë në arenë. Ai betejën e filloi, po e vazhdon në kushte krejt të pabarabarta. Me një shtet që prodhon vetëm terror. Me një sundimtar, siç e thotë vet Berisha narko-shtet. Tani si e vlerësoni Sali Berishën. A është një prej demokratëve me mision për atdheun, për demokracinë?

Me datë 02.05.2025

Hasan Muzli Selimi

FLETORJA E PAPËS SË RI

Papa i ri, Leo XIV, kur u shfaq në ballkonin e Bazilikës së Shën Pjetrit për të përshëndetur popullin e mbledhur në sheshin më të bukur të botës katolike, pas shpalljes së tij si Papë, me veshjen tradicionale papale dhe qëndrimi i përulur, çaste solemne dhe historike, – fjalë e parë që tha ishte: paqe. Ajo që duhet botës dhe njerëzimit, çdo qenieje të gjallë.
Vazhdon jehona e fjalës së tij dhe e takimeve të para. Më bëri përshtypje ajo që lexova në gazetën më të madhe italiane, “Corriere della Sera”. Gjëja e parë që godet nuk është fakti, – historikisht i rëndësishëm, – që është i pari papë që zgjidhet nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. As që zgjodhi një emër të vjetër në dukje, i largët në kohë, në realitet tregues: Luan, emri i papës së parë që pajtoi me Rerurm Novarum krishtërimin me modernitetin. As ngulmimi te fjala “paqe” la pax Christina, e domosdoshme për të ngritur ura, etj, E para gjë që na goditi nga Robeert Francis Prevost ishte fletorja. Kurrë ndonjë papë nuk kishte lexuar ndonjëherë nga lozha një tekst të shkruar në fletë, që i shihte herë pas here. Dhe s’ishte prej vështirësisë së gjuhës, ai flet shkëlqyer jo vetëm italisht e anglisht e spanjisht, latinisht, etj. Fletorja i shërbeu për të qenë saktë…
Unë shtoj se dhe është e shkruar ajo që do të duhet të bëjmë, prandaj dhe mund ta themi, qartë dhe me përgjegjësi.
Gjithçka është e shkruar

CILA PAQE?

Ai lexoi me qetësi e përulësi:
“Le të jemi ndërtues të paqes, duke refuzuar dhunën dhe duke përqafuar përulësinë si rrugën drejt pajtimit. Kërkoj një paqe të çarmatosur, çarmatosëse…”
Janë fjalë që mbajnë peshën e shekujve dhe ëndrrën jo vetëm të krishterimit, por të popujve, të kulturës perëndimore, që drejtësia dhe liritë të mos vijnë më nga shpatat, nga lufta e bombat, por nga paqja dhe puna, krahët e hapur të dashurisë, që besimi të jetë më i fortë se frika.
Paqja “e çarmatosur” është e lirë prej kërcënimeve, të saj dhe kundër saj, është pa helmeta e parzmorë si njeriu i zhveshur. Ndërsa paqja “çarmatosëse” është dhe një thirrje e madhe morale, mund t’u drejtohet kujdo, kombeve dhe pakteve të tyre: hiqni dorë nga armatimet, nga logjika e kërcënimit, nga ekonomia e vdekjes.
Dy fjalë: i çarmatosur dhe çarmatosës. E gjithë strategjia dhe kultura morale që do të duhej…

LUANËT ME KRYQ

Ka çaste në histori kur dhe një njeri i vetëm del përballë shkatërrimit dhe thotë: “Jo.” Dhe këtë “jo” nuk e thotë me armë, as me ushtri, por me fjalë, me besim, me fytyrën e tij të kthyer nga qielli dhe me dorën që mban një kryq të thjeshtë.
Kështu ndodhi në vitin 452, kur Papa Leoni i Madh doli përpara Atilës, “kamxhikut të Zotit”, barbarit që digjte qytet pas qyteti dhe kishte mbërritur në portat e Romës. I papajisur me asnjë lloj mbrojtjeje, Papa mbajti vetëm fuqinë e fjalës dhe autoritetin e një besimi që nuk druhej. Dhe Atila u tërhoq.

“Takimi i Papa Leoni i Madh me Atilën” – Rafael (1513–1514)
Kjo freskë monumentale ndodhet në Stanza di Eliodoro në Pallatin Apostolik të Vatikanit. Piktori i shquar i Rilindjes, Rafaeli, paraqet momentin kur Papa Leoni, i shoqëruar nga Shën Pjetri dhe Shën Pali që shfaqen në qiell me shpata të tërhequra, përballet me Atilën dhe ushtrinë e tij. Afresku

Kjo ndodhi, në kufijtë e historisë dhe legjendës, nuk është vetëm një faqe e lavdishme e Kishës. Është një metaforë universale për atë që ne, njerëzit, e harrojmë gjithnjë: se forca e brendshme, kur është e mbështetur në drejtësi dhe në dashuri, ka më shumë peshë se çdo shpatë.
Sot, bota është sërish nën kërcënimin e Atilëve modernë. Ata nuk vijnë më me ushtarë e shigjeta e kuaj, por me urrejtje të organizuar, me teknologji që ndan, me ideologji që zhveshin njeriun nga dinjiteti, me heshtje përballë vuajtjes. Dhe sërish, para këtyre hijenave të kohës sonë, del një Papë i ri – Robert Francis Prevost, një burrë i heshtur, një bari i butë që vjen nga zemra e Amerikës dhe rrugët e Perusë, ku ka shërbyer mes të varfërve.
Zgjedhja e tij si Papë në këto kohë të turbullta është një përgjigje e heshtur, por e fuqishme: nuk është shtrëngata ajo që flet, por qetësia. Nuk janë zhurmat ato që drejtojnë botën, paratë, forca, dukja, etj, por mendimi, idealet, fjalët e brendshme shpirt:ere. Dhe Papa Roberti nuk ka nevojë të bërtasë. Që në fjalimin e tij të parë ai s’premtoi revolucione, por prani dhe dëgjim, shërbim dhe mirëkuptim, si të donte të na thoshte se Roma e sotme nuk është një qytet për t’u mbrojtur me mure, por një ndërgjegje për t’u ruajtur me dashuri.
Në botë ka luftë, Rusia me Ukrainën. Në Izrael me palestinëzet, etj, Kërcënime ka, urrejtje ka, armatime gjithnjë e më shumë. Dhe djaj t;e armatosur.
Nëse Papa Leoni ndali Atilën me ndërhyrjen qiellore të Shën Pjetrit dhe Shën Palit, Papa Roberti do të duhet të ndalë Atilat e sotshëm, të dukshëm dhe të padukshëm, me engjëj të tjerë: urtësisë së shenjtë, përulësisë njerezore.
Ai përfaqëson Kishën, që nuk mbron fronin, por plagën. Një udhëheqës që nuk nderohet për atë që zotëron, por për atë që ndan. Një burrë që e ka ndërtuar jetën e tij mbi fjalët e Krishtit: “Mos kini frikë.”.
Selia e Shenjtë me Papa Françeskun, kujtojnë vëshguesit, me SHBA me Trumpin President, por dhe me Biden, – president katolik, nuk kishte mirëkuptimin e duhur, pra marrëdhënie të nderura, një papë amerikan duhet të ndryshojë gjendjen. Presidenti Trump ka acaruar Europën, në Papë në zemër të Europës do të dijë të ndërhyjë. Dhe ai ka përvojën e varfërisë sociale në Peru, të emigracionit në familjen e tij, di Afrikën, Azinë dhe Kinën që gjakon superfuqinë, jo vetëm ekonomike, etj, etj.
Papa Leoni ndaj Atilës kishte në anën e tij mrekullinë. Papa Roberti ka në anën e tij kohën – këtë kohë që ka nevojë për udhëheqje pa detyrime, për shpresë pa iluzione, por me besim. Papa që ndalon me kryq shpatat dhe të keqen…
Dhe sapo ka ardhur një i ri…

DHE PSE PAPA LEONI XIV?
MESAZHE TË TIJ:

E tha vetë:
Mendova të marr emrin e Leone XIV per arsye të ndryshme, por veçanërisht sepe Papa Leone XIII në Enciklikën Rerur Novarum përballoi çështje sociale në kontekstin e revolucionit të parë industrial. Dhe sot kisha u ofron të gjithëve trashëgiminë e saj të doktrines sociale për t’ju përgjigjur një tjetër revolucioni industrial, zhvillimin të Inteligjencës Artificiale, që përfshijnë sfida të reja për mbrojtjen e dinjitetit human, te drejtësisë dhe punës.

Që në ditët e para të pontifikatit të tij, Papa Leone XIV ka dhënë mesazhe të fuqishme që përçojnë shpresë dhe përkushtim, drejtësi sociale, dialog dhe paqe në një botë të trazuar. Tirrjet e tij janë: 1- Për ndërtimin e urave: Në fjalimin e tij të parë publik më 8 maj 2025 theksoi rëndësinë e paqes, unitetit dhe dialogut, duke i bërë thirrje Kishës të jetë më e afërt me të vuajturit dhe të angazhohet në misionin e saj ungjillëzues .  2- Mbrojtja e dinjitetit njerëzor dhe të punës përballë sfidave të revolucionit digjital dhe Inteligjencës Artificiale, etj. 3- Papa Leone XIV ashtu si Papa Françeskut ka theksuar rëndësinë e kujdesit për më të dobëtit dhe promovimin e një dialogu të guximshëm me botën moderne . 4- Papa i ri ka theksuar nevojën për mikpritje ndaj emigrantëve dhe përkujdesje për mjedisin… etj,

TË SHKOSH TE IKONA E SHQIPTARËVE

Papa Leoni XIV në Genazzano, te ikona Zoja e Këshillimt të Mirë, Pajtorja e Shqiptarëve.

Dalja e parë jashtë Romës e Papa Leonit XIV në ditën e dytë si papë ishte në Genazzano në Kishen e Zojës së Këshillit të Mirë, Pajtores së Shqipërisë.
Është figura e Zojës që iku nga Shkodra në kohët e errta të pushtimit otoman dhe u vendos në afërsi të Romës. Shkodra e Zojës dhe Zoja e Shkodres.
Papa Leone XIV, më parë kardinali amerikan Robert Prevost, është anëtar i Urdhrit të Shën Augustinit. Sanktuari i Zojës së Këshillit të Mirë në Genazzano është një vend i shenjtë i rëndësishëm për këtë urdhër, pra ishte dhe një kthim në rrënjët e tij shpirtërore.   Ikona e Zojës së Këshillit të Mirë, e njohur edhe si Zoja e Shkodrës, ka një rëndësi të veçantë për shqiptarët dhe për besimtarët katolikë në mbarë botën. Sipas traditës, kjo ikonë mbërriti mrekullisht nga Shkodra në Genazzano në vitin 1467, gjatë pushtimit osman. Vizita e Papës në këtë vend të shenjtë është një nderim për këtë trashëgimi të përbashkët shpirtërore.
Papa Leo XIV përshëndeti besimtarët, të gjithë që kishin dalë për ta pritur e parë e takuar, duke shprehur gëzimin që pati duke iu lutur Nënës së Këshillit të Mirë, “një dhuratë kaq e madhe” për popullin e Genazzanos, që sjell edhe një përgjegjësi të madhe: “Ashtu si një nënë nuk i braktis kurrë fëmijët e saj, edhe ju duhet t’i jeni besnikë nënës suaj”.
Papa përshëndeti të rinjtë, dhe ata që janë të rinj në zemër –
Më në fund, përpara se të largohej nga Shenjtërorja, ai bekoi të pranishmit.
Por duke qenë një ikonë shqiptare ajo ku ai u lut, na duket se vetë Shqipëria, ajo e vjetra, e përjetëshmja, pra dhe e ardhmja, e priti atë dhe e uroi. Është dhe kështu…

HIMN PËR NËNAT SHQIPTARE si një tufëz me lule vjershërore për 9 Majin, Ditën ndërkombëtare të nënës –

Dashurinë më të ngrohtë
Që për fëmjët ka nëna,
Asnjë këngë dot s’e thotë
E di zemra e saj përbrenda.

Na dha jetë, qumësht e këngë,
Nën’ e xhanit, durim madhe,
Me rrufetë dhëmb për dhëmbë
Qan e hesht, hambar me halle.

Ju, o nënat shqiptare
Veten harruat për ne,
Testament i Mirësisë
Ikët me yjet mbi rè.

Vendin e nënës askush
Askush s’e mban dot një ditë,
Sytë me ç’dashuri i mbush
O sytë e pastër plot dritë!

Vajza, gra, nëna e gjyshe,
Jeni Shqiponja Tërbaçi,
S’ka se si të jeni ndryshe
O mëllëri nga kulaçi!

Kulaç malli, dashurie
Për shtëpi e për Atdhe,
Mbushur me mjaltë mirësie
Shenjtore me frymë për ne.

Gremisni paragjykime
Luftoni për botë të re,
Ju s’njihni ditë për pushime
Amazona si rrufe.

Sot ne u themi gëzuar,
Pse mos t’u themi përditë?!
Ju mbani botën në duar,
Ju botës i jepni dritë.

Ju jeni urata vetë,
Luftëtare shumë trime,
Pastroni qiellin nga retë
Shqiponja në fluturime.

Kolona virtyti, nderi
Kurora të dinjitetit,
Pasqyra, ku thyhet terri,
Sheh veten sinqeriteti.

Bija, motra, nuse, dada
Nga ju ka frikë ligësia,
Se ju çani barrikada
A u faltë Perëndia!

Lum kush e ka nënën! Në krahë të dritës ato që kanë ikur tek yjet…

Nënat bëjnë botën.
Dashurinë e nënës nuk e shpreh dot kush, aq të ngrohtë, aq të ëmbël, aq të dhembshur.
Ku ka si nëna!
Lum kush i ka!
Shenjtoret e vërteta për ne!
Kurora e dinjitetit.
Mirënjohje të gjithmonshme!

Vlorë, e premte, 9 Maj 2025

Derisa ne humbim kohë
Dhe grindemi mes veti
Armiqet i fërkojnë duart,
nga gëzimi
Dhe i thonë njeri- tjetrit
Shifi të marrët
Ju ka hyrë mes veti grindja
Djalli e Naleti.

Ata nuk kursejnë
Ata japin para e lira
E për ne hartojn planeplane ugurëzeza
Kurse ne me fudullizëm e kryeneqësi
E kemi zënë presën e jazit
Dhe e kthejmë ujin
Në mullirin e vrasësit…

-Rreth librit të ri të poetit Gjon Neçaj-

Para pak ditësh poeti i njohur Gjon Neçaj u rikthye tek lexuesit me librin e ri poetik ‘’Edhe të tjera, edhe të tjera…’’ , libri i tij i dymbëdhjetë në rradhë.

Libri vjen pas një pauze kohore, poeti kohë më parë kaloi një gjendje të rëndë shëndetësore, e cila i rrezikoi jetën, por gjithësesi ja doli ta mposhtë dhe tja dalë falë besimit, dashurisë së pakufishme të familjes dhe miqve të tij të shumtë. Një moment vertetë delikat kur çdonjëri mund të dekurajohej, të trishtohej dhe ti dorëzohej trillit të mbrapshtë të fatit…

Por Neçaj nuk mbeti pre e goditjes së papritur, forca e ëndrrës dhe magjia e pafundme e poezisë miksuar me mbështetjen fisnike të njerëve të njohur dhe të adhuruesve të artit të tij poetik e mbajtën gjallë fizikisht dhe shpirtërisht, pak nga pak u shkëput prej shpirtit të tij një pjesë e shtrenjtë dhe e ngujuar e motiveve të krijimtarisë krijuar gjatë çasteve të vështira të mbijetesës dhe kthehet tashmë si një produkt i bukur dhe i lakmuar nga çdo lexues i çdo moshe.

Libri i Neçajt është një pasqyrim objektiv i realitetit të tij fizik dhe shpirtëror, ndërsa ka arritur të sfidojë përmes poezisë së tij të bukur goditjet e padrejta dhe ndonjëherë fatin e lig si dhe duke mbetur i adhuruar nga ndjekësit e tij besnikë:
…Vonë po duket në horizont dielli
A thua dhe ai na ka harruar
E mistershëm jetojmë në këtë botë
E sa vështirë të arrijmë
Atë që ëndërrojmë çdo cast dhe orë…

Si një Robinson i vetmuar në jetën e pasosur të këtij fillim shekulli ai klith me gjithë forcën shpirtërore prej njeriu që ka ecur gjithmonë me forcën e mendjes së pastër dhe djersën e tij të ndershme, ndonëse e dhimbshme të mendosh se sa ëndrra të vrara kanë humbur ritmit të rëndë dhe ndonjëherë të padrejtë dhe vrastar të jetës:
Qëkur linda, i vrarë në zemër isha
Por i vdekur kurrësesi
Sa doja të jetoja
Në brendësinë e shpirtit tim fëminor
Me shpresë dhe fjalë përpëlitëse…

Jo më kot gazetari Ramiz Lushaj e ka konsideruar si një pelegrin të çmuar të kohës, i cili udhëton mes kohëve me vargun e tij ngarkuar emocionalisht me të verteta të dhimbshme rreth fatit të njeriut ndersha ndeshet pamëshirë në filozofinë absurd të ekzistencës së rrezikuar dhe përpiqet ta sfidojë me tharmin e shpirtit dhe lutjes poetike, e cila kumbon si këmbanë shprese, si apel i domosdoshëm në dilemat e përditshme të njeriut të sotëm të shoqërisë globale:

Në dy shekuj Gjon Neçaj udhëto me poezinë
Ky burrë i fismë që nuk ishte në mekë e as në Itakë
Krijon shejtninë e tij me shpirt nga vargu në varg…

Nga Nikaj-Mertur, krahinë e tij të dashur, nga vendlindja e tij në Mserr, nga konturet e rrënuara të kullës së moçme, mbi kujtimet e fëminisë që brofin si zogj të çmendur deri tek lutjet e tij drejtuar zotit për faljen e jetës dhe arritjen e qëllimit jetësor me bashkëshorten e tij dhe djalin e vetëm, krejt poezia e tij në këtë libër është një lumë i dalldisur ndjenjash dhe figurash të mrekullueshme poetike, prah ku çdo lexues mund të ndalet një minutë dhe të reflektojë për çastin e tij jetësor dhe raportet e tij me natyrën, besimin, mungesat dhe humbjet, shpresat dhe skajet e lumturisë humbur në horizontin e mjegulluar të jetës:
Gjymtyrët kockorë të endjeve rrugëtare
Vallëzojnë trishtueshëm në tokën e nëmun
Ndërsa morfologjia e fjalës mat kutin galaktik
Në rrugët e fjetura të vendlindjes time…

Pavarësisht vuajtjeve fizike dhe shpirtërore dhe rriskut të momentit jetësor, poezia e neçajt ka ruajtur tiparet e saj të përvijuara në kohë dhe shpërfaqur në njëmbëdhjetë librat e tij të mëparshëm, qëmtimin e detajit befasues, metaforat unike, simbolikën e qëlluat dhe thellësinë tematike dhe të trajtimit poetik:
Sot kullat e shkretuara mbajnë peshën e viteve
Nën rrfanat e jetës së motit
Ajkuna qan përmallshëm
E bjeshkët lotojnë
Fillimi dhe fundi i një epoke
Delir i trazuar vargu im…

Gjon Neçaj me poezinë në librin e ri na rrëfen qëndresën njerëzore dhe intelektuale, dhimbja e tij është mikluese si një mesazh kuptimplotë për jetën dhe dashurinë ndaj saj…
Udhëve të botës
Me një bjeshkë
Në gjak…

Poeti e ka ndërtuar ngrehinën e tij jetësore dhe poetike duke sfiduar tekat e fatit dhe duke besuar në fuqinë e patjetërsueshme të dashurisë.

Tropojë, 08 Maj 2025

Libri i THOMA GOGËS”Në kilometrin 70-të”

   Kam patur një “gërç” edhe shëndetësor,por dhe kompjuterik,por edhe në këtë statue qo timen. librin nuk e kam hequr nga dora. Para dy-tri ditësh,miku im,THOMA GOGA më dhuroi librin e tij me humor e satirë”Në kilometrin  70-të”. Titulli është pak simbolik dhe  THOMAI godit drejt e në shenjë. Ai sapo mbush 70-vjeç dhe  e “pagëzon” këtë ditëlindje me këtë libër. Unë si”nun”, duke i “prerë kërthizën” e urova:ke bërë 70-km me humor!
Dhe mos kujtoni se hiperbola ime nuk është e qëlluar. Vërtet që THOMA GOGA rend drejt 70-vjetëve,por ka mbi 50-vjet e ca që shkruan,sa në poezi ,por dhe në prozë. Dhe,po të hulumtosh në arshiva (gjithmonë,nëse janë të ruajtura),që nga koha kur Thomai ka botuar shkrimet e tij,t’i marrësh këto shkrime,mund të shtrohet një rrugë e gjatë (dhe humor për humor),sa këtu dhe në BERAT. Është tip impulsiv dhe buçet,shumë prudent dhe,njëkohësisht, asgjë nuk i shpëton syrit të tij vëzhgues. Ka mbi 50-vjet që shkruan dhe le ta kem gabim,është jo vetëm nga më  veteranët e shtypit,por në gjininë e humorit e të satirës,një nga   më  të mirët.
*      *    *
Unë kam mbi 50-vjet që e njoh THOMA GOGËN. Mësues shumë i mirë për gjuhë e Letërsi SHQIPE dhe hobia e tij e veçantë është gazetaria. Në lëmin e gazetarisë është,pothuaj,profesionist. E ka kultivar penën dhe jo vetëm shkruan,por e”kompozon” nxjerrjen e gazetës.Ka dorë piktori, ka një syvëzhgues dhe,si humorist ka një zemër të çiltër dhe,kur të “vretë”,të “vretë” me pambuk. Në një vështrim të përgjithshëm,ngaqë e njoh mirë,THOMA GOGA është vevetja. “Të jesh vetevetja,-ka thënë OSHO,- është gjëja më e çmuar”.
Të flasësh për një humorist si THOMA GOGA nuk është e lehtë.Më duket se ai  e quan si “kohë të humbur”,po nuk zbrazi qoftë dhe një batutë që të bën të qeshësh.Sikur ka dalë nga “lëkura” e ÇARLI ÇAPLINIT që thoshte:”Dita më e humbur në jetë, është dita kur nuk qesh”. Por qeshja që sjell me humorin e tij,THOMA GOGA, s’është as e stisur dhe as e sforcuar. Ajo është e llojit qesh e ngjesh dhe kurrë nuk e kalon masën.Humorin bajat e vulgar ua ka lënë atyre shfaqjeve aq neveritëse,si:”Bigbrader” apo “Përputhen”. Sikur të kishte një”panel” të vërtetë vlertësimi dhe të vinte në skenë këto skica humoristike të Thomait, do të shihnit se ç’humor do të shijonit.
*     *  *
Në këtë trazicion made in  “Maraton”,kur shoqëria është tejet e polarizuar,THOMA GOGA godet  me humorin e tij me aq”kripë”. Merrni skicën”Vogëlushi uron” dhe jo vetëm do shkuleni së qeshuri,por do i “thyeni notën në sjellje” qeverisë që e ka katandisur arsimin e kulturën për të qarë e jo për të qeshur. Po të marrësh gjithë  çfarë ka shkruar THOMA GOGA në këtë libër,me një”emërues të përbashkët”,mund të thuash atë që këndohet në një këngë popullore:”Bir Selman i nënës/kë të qajë më parë/njërin e kam nip dhe tjetrin e kam djalë.” Mund të vazhdoja,si:”Sa shumë policë”;”Taksë për kanarinë”;”Eh,moj intelengjenca artificiale!”.”Në punë sipas qejfit”;”Kap çfarë të kapësh” dhe të tëra daulle që bien mbi qeverinë.Po qeveria nuk ka veshë.

Qeshja është gjallëri,çlirim dhe relaksim.Ai që të dhuron humor,kur ke dhimbje(dhe dhimjeka shoqëria jonë)sikur ta ka marrë dhimbjen në duartë e tija dhe loz me të.Pa dyshim që kush bën humor hyn në grupin e iintelegjntëve.
Dhe në shtroni pyetjen se si mundet të arrijë THOMA GOGA të shkruajë me kaq korajo qytetare? Po u për gjigjem me fjalët e LOUIS AUGUSTE PETIT”Njeriu është i lirë,kur nuk i frikësohet asgjëje dhe nuk dëshiron asgjë”.
Ja, i tillë është THOMA GOGA! Urime dhe me libra të tjerë!

                                          Tiranë, 7 maj 2025

Qelitë memece
Notonin të zymta
Të rënduara nga gjaku dhe pasha e rinisë
E bashkë me to notonin
Ëndrrat dhe shpresat e tua Zija.
E di mire e I njoh
Tërë gjeneratat e tua
Që linden e u rritën
Me një dëshirë të madhe
Të shihnin njëherë Diellin e Lirisë!
Të këndonin një këngë
E t`I mbyllnin Sytë!
Nën këtë qiell,të ngarkuar me re
Mes mjegullës së kohërave,
Mes ujrave të turbullta
Ku në çdo hap vdekja përgjon!
Eh…!
Sa shpejt kaluan
Kufijt e imagjinatës!
Morën udhë e hodhën shtat
Ëndrrat e tua Zija,
E u kthyen
Në gjerdane të Lirisë!

–
Isuf B.Bajrami “Fushë e Trimërive”,Gjilan 1995 Fq.26-27.
Kushtuar dëshmorit të kombit Zija Shemsiut

Zija Shemsiu u lind më 1 korrik 1950 në Përlepnicë. Vdekja e tij ndodhi në një qeli të burgut qendror në Beogradit! Kjo vdekje ndodhi pas torturave të shumta dhe çnjerëzore,në mënyrën më mizore duarlidhur natën në mes 1 e 2 majit 1985 .
Zijahu u varros më 5 maj 1985 në varrezat e fshatit të tij të lindjes Përlepnicë!

Nuk mbaheshin mend të tilla temperatura të ulëta atë ditë dimri kur mora udhën për Greqi.

Të thuash minus 20 gradë celsius nën zero, ishte pak. Nuk është gjë Groenlanda! As Poli i Veriut.Vetëm arinjtë polarë mungonin, atë ditë në rrugën Kakavie-Athinë, kur në vend të parë, dora vetë, kisha gjyshen time, gjyshe Marën aso kohe shtatëdhjet po sot. nëntëdhjet e nëntë vjeçe dhe akoma mbahet edhe me shëndetin dhe me humorin e krahinës malore të Bregdetit nga e ka origjinën.

Pas pesëmbëdhjetë viteve punë pa ndërprerë në ndërtim në kalluposj(e siç thuhej, pikërisht atë muaj unë sapo kisha plotësuar ëndrrën e parë që kisha në emigrim: të blija një makinë.

Kisha blerë një Wolkswagen të përdorur por të mbajtur mirë nga një doktor tek i cili po punonim për shtëpinë e dytë me skuadrën e ndërtimit në periferi të Athinës, diku në Kalivia. Ia kisha vënë syrin makinës kur mësova se i zoti do të blinte një të re në Gjermani.

Rrugën e parë në atdhe e bëra me një qëllim: të merrja gjyshen dhe të kalonte dimrin me familjen time të re në kryeqytetin helen. Mezi e shkula nga fshati duke i bërë rixha. Gjyshe Mara më ka rritur dhe i detyrohem tërë jetën ndaj, doja ta kënaqja medoemos. Dhe më në fund ia ktheva mendjen.

-Do të rish në vendin e parë i thash si anëtare e Komitetit Qëndor, si vetë shoqja Viko.

-More, lanet! Pse mos të rri edhe unë në vend të parë? Edhe unë i kam dhënë Luftës tok me të tjerët në fshatin tënë.

-Dale njëherë se do bëj ormitë gati. Si do të vij me duar thatë te të vogjlit e tu dhe nusja?

Përgatiti nga dy çanta të mëdha dhe nuk harroi që në njerën të vendosë vergje me fiq të thatë e bukëfiqe, një trastë me arra nga ajo kokërrmadhja e bahçes në Tisie që çahet me dorë, ca ftonj e ku di unë ç’tjetër.

Unë: po boll moj gjyshe se ka në Athinë plot edhe reçel edhe arra, edhe ç’të duash.

Ajo: Ka more ka, por jo si të fshatit tënë. Jo si të bahçes tënë!(sonë). Në fund, futi në çanta nga tri bidonë coca cole me raki rrushi. Deri vone, një jetë të tërë, e bënte vetë rakinë nga hardhia e madhe.Në fund, m’u kthye si triumfatore:

-Djalo, tani fol e qesh me gjyshen se unë ormitë i sosa dhe nesër, në ç’orë të duaç, më ke gati për udhë në vend të parë.

U gëzova. I lumtur se po plotësoja një ëndërr të dytë me gjyshen që më ka rritur, mora me gëzim udhën për Greqi.
Duke ngjitur Qafën e Muzinës i them:

-Do zoti edhe nuk ka radhë të gjatë me makina në Kakavije për kalimin kufitar dhe ne, për pesë, e shumta gjatë orë, pimë kafe në shtëpi në Athinë.

-Do i madhi Zot,-ma ktheu gjyshja. -Ti e di more nipçe. More, edhe këtej nga greku, me radha të gjata si tek na, kur vinte mishi te Helmidea, në dyqan të kooperativës?

-Si në mulli, gjyshe.

Por radhët nuk na u ndanë. Makinat varg e varg mezi lëviznin drejt sporteleve të policëve grekë dhe doganës. Ishin ditët afër Krishtlindjeve dhe doemos as që mund të mendohej se do kalonim lehtë e pa radhë.

-Diqa për një duhan.- më tha një çast gjyshja.

-M’u tha xhani!.(kup.mbarova)

-Ndize,- i them. -Kush të ndalon, polici grek?

Ndërkaq, nisi një suferinë me borë që po zbardhte pjesë-pjesë krejt xhamin e përparmë të makinës.

Ula pak xhamin anësor nga krahu i gjyshes sa për ajrim. Ajo e ndezi cigaren e parë si çibuk dhe pas kësaj edhe disa të tjera me radhë.

-More nipçe po mbylle more këtë të flamosur penxhere se na hyri tartakuti në palcë dhe do ngrimë si plakat e marsit, sikur jemi në mal të Bunaçes.

Bëra si më tha. Kaloi një orë. Makina nuk ishte me kondicioner. dhe të ftohtit sapo dilje jashë, të priste si në Siberi.

-More nipçe, kërremë 3) (më xire) pak një nga ata bidonat me raki të ngrohemi ca, se nuk është punë kjo. Të ngrohemi se vamë!4)(vdiqëm, cofëm)

Dola nga makina dhe po kërkoja në bagazh në cilën çantë e kish vendasur rakinë.

E mori cocca colën dhe e ktheu si ujë.

-Ashtu de!-tha. -Tani, çoç erdha në vete se diqa!

Unë qeshja.

-Do të zërë, gjyshe!

-E çë, pastaj? Këtu, do kumbisem. Si jatak 5)(shtropje,krevat) është kjo karrekëll.

Pastaj më pa me habi.

-More djalë, t’u nxi buza more xhan, të është bërë mellan nga të ftohtit, po ktheje njëherë, hë të keqen!Hë derman!

-Jo gjyshe nuk bëhet se mbaj erë e jam në timon.

-Hajde more, manar i gjyshes, qënke bërë edhe frikacak që kur erdhe ketej nga greku. Ktheje nje herë se nuk të shoh dot tek dridhe si purteka në ujë.

-Ja, do vesh triken e trashë nën xhup edhe do ngrohem.

Por gjyshja ime ishte këmbëngulëse., E ktheva edhe unë një gllënkë sa për t’i bërë qejfin.

Radha e makinavc ecte ngadalë.

– Kam ve të ziera,- tha.-Me rigon dhe djath fshati nipçe. Merri,- dhe më vuri ne prehër dy vezë të qëruara.

-Ktheje edhe një herë! Hë t’u bëfsha! Ja, për fëmijët e tu!-dhe më zgjati bidonin e madh të coca-colës.

Nuk ia prisha. E ktheva edhe një tjetër gllënkë me raki. Po që m’u duk e shkëlqyer? E ktheva për së dyti.

-Për ty gjyshe! Të të kemi me jetë të gjatë e të bardhë! E ke bërë të shkëlqyer fare, për eksport e ke bërë këtë raki.

-Më rrofsh! Ashtu, a të paça!

E kaluam edhe doganën e Kakavijes më në fund dhe nisi rruga e gjatë për kryeqytet.

-E paske xixë maqinën, biro! Ta gëzoç, e t’i shoç hairin për punë e për prokopi -më mburte gjyshja rrugës por coca colën me lëngun e bekuar shqiptar nuk e hiqte nga prehëri. E kishte bërë si një biberon gjigand.

-Ktheje edhe nji herë, hë dermën,6) (kup.xhan) -më thosh sa herë e kthente për vete nga një gllënkë nga bidoni.

Dhe kështu, pi gjyshja, pi unë. Pi gjyshja, pi unë, i kishim bërë nja 200 km kur në dalje të një qyteze greke dy uniforma policësh rrugorë me pelerina fluoreshente, më bënë shenjë të hapja krahun e të mbaja makinën.

U tremba se nuk ka shaka me policin grek.

Të dy policët rrugorë u larguan nga vetura e tyre ndanë rrugës dhe u afruan te Wolchvageni im.

-STOP! Hap krahun dhe ndalo! Kalimera!

-Kalimera!Na jep pak dokumentat. Ku po shkon kështu?

-Në Athinë. Në shtëpi. Vij nga Shqipëria.

-Atë e dimë ne nga vjen, po kë keni përpara?

-Kam një plakë, gjyshen time.-thash dhe sapo mbylla portën e makinës me dokumenta në dorë.

Kanë hije më të rëndë policat grekë!Jo si tanët.

-Ç’është kjo erë këtu? -thirri polici i parë, ai që mbante shenjën STOP në dorë si një sopatë të kuqe.

-Nuk e di….-belbëzova unë i hutuar.-Çfarë ere?

-NUk e di? Po kush e di? Mihali,-iu drejtua kolegut-Ela ligo!8) (eja pak). Ky ka pirë alkool. Të çan hundët, sill aparatmatësin!

Kolegu i tij u qas menjëherë dhe më zgjati gypin e aparatmatësit për alkoolin para gojës sime.

Zhiva e aparatit shkoi në majë.

Ndërkohë gjyshja doli ngadalë nga porta dhe u afrua tek ne.

-Si jeni more djem?

-Ti lei, ti lei, i jaja? 9)(cfar thot? Të hyjë brenda!)

-Thotë si jeni?

-Djaloshi ka pirë alkool dhe kjo është gabim i rëndë,-i tha polici me STOPI-n në dorë.

Ia përktheva gjyshes. Dhe desha të shtoja: ah ç’na bëre tani!

-Çfarë alkooli, more djem? Mos e keni gabim atë veglën tuaj?

Njëri nga policat pasi përktheva fjalët e gjyshes u hodh:

-Qënka e lezeçme jajaja!|(gjyshja)

Por gjyshja aty për aty, iu drejtua policit:

-Ja vendosmani mua atë veglën tuaj!

Njeri nga ata duke qeshur por edhe ca nervoz e afroi gypin e aparatit në gojën e gjyshes. Zhiva kërceu përpjetë më tepër se në rastin tim.

-Gamoto!-10)- (kup.dreq! )-tha polici i parë.

Të njejtin marifet matje bëri edhe i dyti te gjyshja. Po i njejti rezultat si të ishte i njejti ekuacion për zgjidhje me të njëjtin përfundim.

-Gamoto!-tha edhe i dyti.-Ç’bëhet kështu?

-E ka fajin vegla juaj, o djemtë e nënës. Unë ua thaçë po nuk më zutë besë. Për atë Allah! Këtë herë, ajo e ka fajin.

Dhe më pëshpëriti:

-Në na zënçin prapë, të na e ndreqin mirë samarin!

-Hajde, ikni edhe kujdes, se alkool ndoshta ka pirë edhe jajaja!

Edhe kujdes, entaksi*? (në rregull?) Shumë kujdees! -tha tjetri,- Sot të falëm për shkak të jajsë, more vesh?

Kështu kaluam në presë të briskut unë edhe gjyshja te policat grekë të policisë rrugore që qeshën me dyshimin se, që të dy ne ishim bërë xurxull nga rakia që tashmë vërtert ishte eksportuar deri në Greqi.///

—o0o—