N. -E kam kërkuar prej kohësh këtë bashkbisedim. Njohim vërtetësinë dhe sinqeritetin e njëra-tjetrës prej shumë vitesh. Kohët dhe rethanat e jetës të largojnë fizikisht, por shpirtërisht mbetemi po ato në miqësinë tonë të njohjes së vërtetë.
Për shkak të ngarkesës dhe angazhimeve të vazhdueshme, mësë shumti tuajat Lili, takohemi rrallë, po gjithmonë e nisim aty ku e kemi lënë. Sikur dje. Unë shkrova në media, këtë frazë për ty shumë vite më parë, ndoshta ti nuk e ke hasur:
Shalli “Sari” i Nënë Terezës, që e kishin hedhur mbi supe shumë prej të ftuarve, më bukur i shkonte Liri Berishës. Jo se është Zonja e Kryeministrit, të gjithë që do e lexojnë këtë shkrim, janë të bindur se them vetëm të vërtetën, ka dhjetra vjet që Liria, natën apo ditën, me orar dhe pa orar, viziton dhe i shpëton jetën e qindra fëmijëve, me ngjyrë e pa ngjyrë, të varfër dhe të pasur, fshatarë dhe qytetarë, demokratë e socialistë, qofshin prindërit e tyre. Po me të njëjtin kujdes e përkushtim, këtë gjë vazhdon të bëjë edhe sot. Në lagjet më të varfëra të Kryeqytetit, në Allias dhe në Brakë.
Ambulanca e lagjes në Brakë i ngjante dikur një kasolleje, ku tavani pikonte dhe çatia ishte gjithmonë duke rënë. Liri Berisha me të njëjtën buzëqeshje, e me të njëjten dashuri si atehere kur qe zonja e parë, e dytë, dhe qytetare e thjeshtë, nuk pranoi asnjëherë, asnjë shpërblim për ç`fardo përkujdesje, e në ç`do kohë. Shtëpinë e saj gjithnjë të hapur për fëmijët e sëmurë duke shpëtuar jetë, me profesionin dhe shpirtin e saj human. Prindër të shumtë kanë parë tek kjo grua, shëmbëllimin e një Nenë Tereze.
Kam shumë për të thënë, do të shkruaj shumë gjatë, ndoshta kur të jetë një qytetare e thjeshtë siç është edhe sot, pasi misioni saj vazhdon njësoj gjithmonë. Lili, punon shumë, flet pak dhe jep shumë dashuri, dëgjon të thuhet shpesh nga prindërit e fëmijëve. …………….”

L. -Jo, çudi nuk e paskam lexuar, se do të kisha falenderuar në telefon të paktën. Faleminderit po të them tani, por kam bërë detyrën.

N. -E kam thënë këtë të vërtetë, pa e ditur fare, se ke hapur fondacionin, “Nënë Tereza”, në promovimin e figurës së ndritur të shënjtores shqiptare që na bën krenarë kudo në botë, me jetën dhe veprën e saj humane. Do flasim gjërë e gjatë për këtë, por si fillim do tregojmë për “ Fondacionin e fëmijëve shqiptarë”, në ndihmë të fëmijëve në nevojë e kryesisht të prekurit nga Autizmi.
Do ta nisim këtu bashkëbisedimin, për të dalë, tek fillimet e punës si mjeke, kur jetoje në pallatin peskatësh, fare pranë me prindërit e mi. Ngjarjet dhe historitë e dhimbëshme qysh prej fillimit të punës si mjeke në lagjet më të varfra të kryeqytitetit. Këtë pjesë e njoh mirë si dritën e diellit. Jam pjesë e atyre historive, jo vetëm të dëgjuara, por edhe të përjetuara.

Në fillim dua të më rrëfesh këtë pjesën tjetër unike, që ti kryen prej disa vitesh. Të vërtetën Lili, pa modestinë tënde të theksuar. Sinqeriteti është përbërësi kryesor i karakterit. Jo vetëm ta njoh mirë atë, por edhe e çmoj.

L. -Kur je i sinqertë dhe duhet të përballesh, duhet ti shohësh njerëzitn në sy. Dhe unë e kam bërë tërë jetën këtë dhe kur shikimi më është errësuar nga lotët e dhimbjes.

Me autizmin kam filluar të merem qysh në vitin 2008, e shtyrë nga një zonjë e madhe e cila ngriti organizatën me të madhe të autizmit në Amerike. Znj. Suzanne Wright.
Ishim në Katar, në Doha, Kryeqyteti i Katarit. Sheika Moza, që ishte Mbretëresha e Katarit, kishte organizuar një aktivitet të madh për fëmijët, ku merrnin pjesë përsonalitete nga e gjithë Bota, midis tyre ishte dhe zonja Sheri Blair e Suzanne Wright.
Zonja, Suzanne Wright, bashkë më Sheri Blair, me ftojnë në një mëngjes pune dhe më thonë ndër të tjera: “Ju zonja Liri, si mjeke me përvojë dhe zonja e kryeministrit, duhet tw merresh me ngritjen e shwrbimit për Autizmin.
Unë autizmin nuk e njihja fare, nuk e kishim studiuar në shkollë, vetëm e kisha hasur si term, duke parë pasaportat e vaksinave. Ishte një vaksinë treshe që na erdhi atëherë: e rubeolës e fruthit dhe e shytave, ku thoshte se: “një në njëqindmijë fëmijë, kjo vaksinë mund të japë autizëm”. Autizmi nuk njihej në vendin tonw, megjithëse kishim 10 vite punë. Ndaj e pyes Saliun për këtë. -Është diçka që ka lidhje me neurologjinë. Duhet pyetur një neurolog për ta sqaruar më mirë. – ishte përgjigjja e tij. Takoj profesorin neurolog, Anastas Suli, e pyes për autizmin dhe ai më përgjigjet: – Është një fenomen i rrallë, s’ke për ti takuar ndonjëherë. Një çregullim tek disa fëmijë që nuk konsiderohen të sëmurë psiqik. Ata futen në botën e tyre pa u lidhur me ambjentin dhe normalitetin. Kaq mjafton të dish, sepse tek ne s’ke për ti takuar ndonjëherë, janë tepër të rralla këto raste.
Nga fundi i viteve ’70 kisha patur raste me fëmijë të tillë, por i dërgoja për kurim te neurologu, sepse s’kishim dijeni të shtjelluar për këto simptoma. Kishim kohë që kërkonim materiale, por nuk gjetëm. Kështu ishin mundwsitë atyre kohëve. Ndaj i pyeta, dy zonjat:- Pse ju i keni kaq të larta shifrat e fëmijëve autik? Ne i hasim shumë rrallë në vendin tonë! – Keni po aq sa ne zonja Liri, në 160 fëmijë një është me autizëm, po ju nuk e dini.
U ndjeva keq kur dëgjova përgjigjen e saj dhe brenda meje lindi preokupacioni për angazhimin tim në këtë drejtim. Por për ngritjen e këtij shërbimi nuk u angazhova. Mu duk një ndërmarje tepër e vështirë. Nuk do mundja ta bëja dot.
Në Katar aktiviteti ndërkombëtar zhvillohej për fëmijët në nevojë. Unë isha e interesuar kryesisht për fëmijët talasemikë, problem i njohur nw vendin tonë. Pikërisht për këtë diskutova në atë podium, për fëmijët anemikë dhe problemin e mungesave të gjakut. Në atë takim ndërkombëtar kishte pjesmarrës që nuk e njihnin talaseminë. Pata goxha interes dhe intervista lidhur me temën time. Ndërsa mua mendja më ngeli tek problemet që ngriti znj. Wright për autizmin. Këmbëngulja e tyre për ngritjen e këtij shërbimi më vuri në pozitë. Pranova që nuk e njihja, do ta mendoja dhe diskutoja gjatë me koleget e mija kur të kthehesha në Shqipëri.
Sapo u ktheva, i thira në një diskutim shumë nga koleget e mia pediatre. Ndjeva keqardhje pwr mosnjohjen e këtij fenomeni nga mjekwt. Ndwrsa shoqëria nuk e njihte fare Disa mendonin se lidhej me veshë apo aotomobilat. Mirpo, kur nuk e njeh një fenomen, as nuk e ndihmon dot. Fëmijët me autizëm tek ne quheshin të sëmurë mendorë. Ndaj prindërit e gjorë i fshihnin këta fëmijë, sepse kishte njerëz të pa ndërgjegjshëm që i bullizonin.
N. -Vetëm njerëz nuk mund ti quash. Ata fëmijë janë dhimbje.
L. – Takova përsëri Profesor Sulin, ja tregova me hollësi të gjitha. Profesori, u tregua shumë i gatshëm të më ndihmonte me gjithçka mundej. Tek ne s’kishte as metoda, as programe, e as mjekime, pothuaj, asgjë. Ndaj unë isha e stepur. Do takohesha me zonjat në një tjetër aktivitet dhe pyetja e parë ishte- Hë si vendosët, do të merreni me Autizmin apo jo?
Ashtu ndodhi. -Po, do të mërrem. Gjendja është shumë e vështirë. Zonjave Wright dhe Blair, nuk mund tu thoja se nuk mund ta bëj, në radhë të parë si mjëke po edhe se; bëhej fjalë për fëmijët shqipëtarë. Nuk ka asnjë material, si të trajtohen e si do mjekohen këta fëmijë. – “Ne do të ndihmojmë, të premtojmw.”
Fillova, mblodha bordin dhe ua shtrova problemin. Së pari duhet të ndërgjegjësohemi ne si mjekë, por duhet të ndërgjegjësojmë prindërit dhe shoqërinë. Këtë duhet ta bëjmë me mediat, televizionet, posterat, shoqatat e fëmijëve. Dolëm në konkluzionin se duhet të bënim një konferencë ndërkombëtare për Autizmin në Shqipëri. Si fillim patëm shqetësimin se si do të siguronim forndet për të realizuar konferencën. Mora në telefon zonjën Suzanne Wright. I them: -Jemi prapa me punët, por kemi menduar diçka të guximshme. Të sjellim në Shqipëri specialistët më të mirë të botës për spektrin e autizmit dhe të bëjmë një konferencë ndërkombëtare
Unë nuk do lë shtylla, e mure dhe qoshe pa vënë një poster për autizmin. Kam kaq shumë vite si mjeke dhe nuk kam parë asnjë sensibilizim të tillë për autizmin.
Kështu u bë. Konferenca përfundoi me sukses. Profesionistët, ekspertë të fushws dhanë idetë dhe eksperiencën e tyre. Po, tani ç’duhet të bënim me fëmijet autikë? Fillova të afroj prindërit dhe të punoja me ta. Përsëri e gjendur në vështirësi, u lidha me Suzanne Wright. Ajo e gatshme si përherë më dërgoi drejtorin e fondacionit të saj në SHBA, zotin Andy Shih. I Cili ka ardhur disa herë këtu tek ne, në Shqipëri. Solli metoda dhe programe të botuara në Amerikë, duke trajnuar dhe përgatitur stafin e punës më fëmijët. Gjithashtu, solli gati çdo muaj, dy ose tre specialitë për të përgatitur dhe ndihmuar stafin tonë. Ky staf përgatiti stafin tjetër, e kështu me radhë stafin për rajonin, qendrat e hapura në Shkup e Gostivar, Malin e Zi, Ulqin, etj. pothuaj në të gjitha qytetet e vendit tonë dhe shtetit fqinj, kudo jetojnë shqiptarët. Lidhja dhe shkëmbimi i përvojave me këto qendra është tepër e vlefshme për bashkëpunimin dhe krijimin e protokolleve të përbashkëta për trajnimin e fëmijëve.
Kam dhimbje në shpirt pë ata fëmijë dhe ata prindër, po edhe krenare që ja arrita qëllimit. Prindërit me fëmijët autikë, filluan të afrohen, të tjerë ishin kuriozë dhe kërkonin informacion ç’është kjo sëmundje.
Duhet t’u shpjegoja se nuk është sëmundje, është një çregullim. Ardhja e mjekëve specialistë të huaj dhe eksperienca që ata ndanë me ne, na ndërgjegjësoi që edhe në vendin tonë, autizmi është evident dhe i përhapur. Kështu ngritëm qendrën e parë, ku nuk vonoi të mbaj premtimin edhe Znj. Sheri Blair e cila erdhi për vizitw.
N. -Me siguri do shkojmë ta vizitojmë edhe bashkë. Dua ta prek.
L. – Pa tjetër. Ngritja e kësaj qendre, punon edhe me prindërit, sesi duhet të merren dhe edukohet ky fëmijë dhe çfar duhet bërë me këtë fëmijë në keto raste, për të hyrë në rjedhat e jetës dhe integrimin e tij në shoqëri, për tu bërë i aftë për veten për familjen dhe komunitetin.
Kam marrë pjesë në shumë takime dhe konferenca Ndërkombëtare për Autizmin, jo vetëm në Amerikë, por edhe në Barcelonë, edhe në Kuvajt edhe në Katar. Puna jonë është vlerësuar në të gjitha këto aktivitete duke u pranuar në dy organizatave të mëdha, ”Autism Speaks” dhe “Autism Europe” patëm fatin të merrnim pjesë në shumë konferenca specifikisht shkencore, në të cilat në ë cilat studiues shkencorë me emër në botë paraqesnin studimet e tyre shkencore në këtë fushë.
N. -Cilat janë metodat e kurimit e reabilitimit të këtyre fëmijëve?
L. – Ne kemi pwrdorur metodat më bashkëkohore të ardhura nga SHBA, si përshembull, një prej tyre është terapia ABA. Kjo terapi ka një terapiste për çdo fëmijë. Terapia ABA, që sot konsiderohet si terapia më e efektshme dhe më e suksesshme për fëmijët me këtë çrregullim, kërkonte specializim të stafit tonë. Dhe ishim me fat që ky specializim i stafit tonë, të mundësohej nga organizata “Autism Speaks”. Të drejtuara nga profesioniste të shquara, profesoret amerikan, Deborah Fein, shkencëtare me përvojë të gjatë pune në SHBA Lynn Brennan e Susann Nicolson, profesioniste të fushës, psikoanaliste të sjelljes me eksperiencë të gjatë në këtë fushë, bashkëpunuan, dhe krijuan një staf të përgatitur i cili ngjalli shpresë dhe besim tek prindërit.
Një ndihmë të çmuar u ofrua nga Profesori dhe kirurgu italian Bocchiotti, i cili morri përsipër të specializojë një pjesë të stafit në një nga qendrat e Autizmit në Torino, i cili bashkë me familjen e tij u bënë pjesë e pandarë e preoblemeve tona, si mik i çmuar i Fondacionit tonë, “Fëmijët shqiptarë”. Fondacion i themeluar nga Domenick Scaglione, një zotëri lartë që e donte Shqipërinë dhe e mbështeste në zgjidhjen e disa problemeve, në kë rast ndihmën e fëmijëve në nevojë. Ku drejtoreshë ishte znj. Karen Roncari.
Unë i quaj misionare dhe janë misionare të vërteta. Të bësh të flaës një fëmijë që nuk flet dot. Të të ndjekë një fëmijë që nuk të ndiqte dot. Të bësh të ndjekë shkollën një fëmijë që deri dje quhej fëmijë me të meta mendore. Të arrish të qetësosh një nënë, që gjithë jetën ka qarë për atë fëmijë, të arrish të shohësh në sytë e saj lotë gëzimi. Seriozisht emocionohem shumë edhe në këto momente që flasim bashkë jam shumë e prekur. Dhe ky emocion më ka shoqëruar gjithë kohën, që kur kam filluar të merrem me autizmin. Fondacioni “Fëmijët Shqiptarë” iu përkushtuan problemit të autizmit.
N. – Po kurat me ilaçe nuk përdoren fare?
L. – Jo! S’ka ilaçe. Vetëm në raste kur fillon adoleshenca, pubertiteti, kur fillon agresiviteti dhe shqetësime të kësaj natyre, të cilat ndonjëherë shoqërohen dhe me epilepsi, do marrin ilaçet përkatëse. Edhe atëherë me këshillën e mjekut duhet të përdoren, pasi japin plogështi dhe pasivitet.
Kam njohur nëna heroina të fëmijëve të tyre, të cilat luftonin me jetën, kishin frikë të bënin një fëmijë të dytë, se mos edhe ai u dilte një fëmijë autik. Ju lutem të gjitha nënave dhe grave, gjithë shoqërisë; duaini këto gra, njihini këto gra, pwr ti ndihmuar. Nëse ulëret ai fëmijë në audobuz apo në rrugë dhe ti bërtet; çfar nëne është kjo, që nuk e paska edukuar dot. Sepse, ti nuk e njeh autizmin dhe paragjykon nënën. E di çfar ndihme do ajo? Ti vesh dorën tek supi, dhe ti thuash një fjalë të mirë, nëse nuk bën dot më tepër. Ti thuash, të lumtë për durimin dhe rritjen e këtij fëmije. Atë fëmijë që shoqëria dhe shokët nuk e afrojnë, madje një pjesë e quajnë një sëmundje ngjitëse. Dhe nuk lëndojnë vetëm nënën, po, nuk u afrohen as vëllezërve dhe motrave të tyre, duke i përçmuar, se ti ke një motër apo një vëlla autik.
Ndaj, Fondacioni ynë në 80- apo 90 % të punës së tij, ka punuar për rehabilitimin, aftësimin e këtyre fëmijëve dhe familjeve që vuajnë autizmin. Kushtet e punës, metodat dhe përkushtimi, është si shumë qendra tw pëparuara në botë.
N. – Ju e keni bërë mësëmiri këtë që thoni. Kam parë emisione, intervista, organizime e ekspozita pikture të realizuara prej tyre dhe jam mahnitur. Punime të ndryshme nga duart e tyre të brishta.
L. – Edhe unë pikërisht kështu e kam filluar librin tim kushtuar, këtyre fëmijëve. Me pikturën e Rudinës, që banonte në lagjen 10, atje ku banonim unë dhe ti dikur. Rudina ishte pacientja ime, e kuroja e kujdesesha për të, qysh atëherë kur unë nuk e njihja autizmin. E kam kuptuar vonë që Rudina ishte me autizëm. E kam ndjekur vazhdimisht, Dhe kur pashë ekspozitën e saj u mrekullova me pikturën. Desha ta blija. Ata ma dhuruan dhe unë e kam një nga gjerat më të veçanta në muret e zyrws time. Rudina tani është rreth të dyzetave e përmirësuar dhe integruar me jetën dhe shoqërinë.
N. – I kam ndjekur në emisione, ata kanë filluar të flasin të komunikojnë dhe të integrohen. Kemi parë jo vetëm fëmijë të qeshur por edhe prindër të lumtur. Ka gëzim dhe emocion në shpirtin e secilit njeri besoj.
L. – E vërtetë, shumë prej këtyre historive unë i kam shkruar në një libër i cili del këto ditë. Disave u kam vënë emrat realë, disa të tjerëve u kam vënë një emër të përafërt, pasi nuk kanë dashur të identifikohen.
Po, po nuk deshën, as sot nuk duan. Akoma shoqëria jonë në këtë drejtim duhet emancipuar, duhet ndihmuar sepse ndihen të paragjykuar. Nënën e pushojnë nga puna sepse shkon ndonjëherë me vonesë. Drejtori sheh orën dhe e qorton, pa e pyetur për shkakun. Ajo ulet me shoqet të punojë dhe ato qeshin e tregojnë për fëmijët e tyre normal, që kanë të njëjtën moshë. Asaj i vjen të bërtsë me sa zë që ka në kokë: “ mjaftni më, se ju nuk e dini se çfar halli kam unë! “
Kishte raste që nuk mund ta vazhdoja librin nga shqetësimet që më shkaktonin këto ngjarje të dhimbëshme. Nuk e prekja dot kompjuterin me ditë të tëra. Po ndërgjigja nuk më linte. Janë histori të dhimbshme shumë. Kam shkruar në radhë të parë për nënat që kanë fëmijët me autizëm dhe nuk i tregojnë. Gabojnë, sepse këta fëmijë në 80% të rasteve ecin, përparojnë, bëhen të aftë për në shkollë. Mund të integrohen nw dëgë të ndryshme profesionale. Mund të behet, një guzhinier, një berber, apo një punëtor i mirë në zanatin e tij. Do jetë i integruar në shoqëri, do jetë mes njerëzve jo i mbyllur në shtëpi.
Këtë muaj del ky libër, sepse prilli është muaji i ndërgjegjësimit ndaj autizmit. Unë e kam shkruar me përgjegjësi dhe vërtetësi absolute këtë libër, po sesi do pritet nga njerëzit nuk di të të them të drejtën. Duke shkruar librin, unë i kam përjetuar ngjarjet njësoj si atëherë kur takoja nënat e tyre për herë të parë. E traumatizuar, e shkatëruar, e vrarë, që kishte lënë mënjanë fëmijët e tjerë. Mbante shtrënguar në krahë një fëmijë dhe kishte lëshuar të tjerët. Kishte lëshuar familjen. Me lot në sy shprehej: -E kujt i duhet kjo jetë moj doktoreshë?
E kujt më shumë se djalit tënd, -ja ktheva unë me ton qortues.- Një nënë ka vlera kur di të rrisë fëmijët e saj, kur ka forcë të përballet me sfidat e jo vetëm kur kënaqet me haretë që sjellin fëmijët.
Ajo që më ka tronditur më shumë: duke qenë mjeke pediatre kam pasur të bëj me shumë nëna. E kam ndjerë shqetësimin dhe trishtimin e tyre sikur të isha unë.
N.- E sa fëmijë të tillë në nëvojë për tu kuruar, ju kam sjellë unë në qendër me anë të telefonit tënd. Pa të pyetur fare madje. Vetëm një rast do të tregoj, që të mos zgjatem pasi fjalën e ke ti sot.
Udhëtoja me audobuzin urban për në qendër, përballë meje ishte ulur një grua e re me një djalë 3 vjeçar. I cili grindej dhe donte të kacavirej në xhamat e dritares, nëna nuk e linte duke mbajtur fort në prehër. Ai lëshonte piskama herë pas here. Si gjyshe, kam dobësi për të vegjëlit. E përkedhela fëmijën dhe e afrova pranë vetes duke i folur me përkedheli. E pyeta dhe për emrin, kopshtin, shokët. Por ai nuk fliste fare vetëm ulte kokën.
-Nuk flet fare, u përgjigj, nëna e tij e re. -Pse?- e pyes e lenduar. -Se di! Deri në moshën dy vjeç e gjysëm fliste për bukuri, pastaj e preu si me thikë. -Mos ka pësuar ndonjë traum apo rrëzuar diku. -Jo, -më thotë, se di të këtë ndodhur ndonjë gjë. Thjesht nuk flet, është bërë nervoz dhe dobësuar. E kam vizituar, nuk kanë konstatuar gjë. – Po tek Liri Berisha e ke vizituar.- Jo, ku ta gjej, më ndihmo! – patjetër i thashë, ndërsa gruaja u bë gati të zbriste, unë zbrita bashkë me të. I dhashë numrin tënd Lili dhe e orientova mesa dija. Lamë një orë dhe ditë takimi po në atë vend.
Njëmijë urime nxirte nga shpirti ajo grua, për ty dhe qendrën tënde. Kështu edhe rroja i sigurisë në institucionin ku punoja, më tregoi se kishte shtëpi dhe vila, kish të gjitha të mirat, por ishte i plagosur në shpirt se kishte një nip, me autizëm. I tregova për ty dhe fondacionin tuaj, i dhashë numrin, u mrekullua. E kështu kudo dëgjoja raste të tilla, i kam adresuar tek ty, duke ditur se kush je dhe çfarë ke bërë dhe çfar bën për fëmijët.
N. – Marr guximin të pyes Liri: A ndikojnë vaksinat në kromozonet e këtyre fëmijëve. Egziston një frikë tek prindërit, të cilët edhe ngurojnë ndonjëherë ti vaksinojnë fëmijët e tyre. Ka madje që nuk i vaksinojnë fare.
L. – Ta them unë këtë; është shumë e rëndë, sepse jam marrë tërë jetën me profilaksitë dhe vaksinimin e fëmijëve, mund të them se vaksinimi qysh në fëmijëri, ka qenë një revolucion i madh i shpëtimit nga sëmundjet vdekjeprurëse. Nuk po marr si shembull sëmundjet më të rënda vdekjeprurëse, si kolera, murtaja etj. Por do të marr një sëmundje të fëmijëve, si fruthi. Fruthi është një sëmundje që hyn nga vrima e çelësit, nuk është një sëmundje që po u takove me njëriun e sëmurë të ngjitet. Fruthi, po hyri në Shqipëri, i kap të gjithë. Vaksinimi i ka shpëtuar, sepse fruthi kishte komplikacione të tilla vdekjeprurëse. Doli dhe vaksina treshe, “shytat, rubeola, fruthi”, kjo vaksinë ka mundesi që të japë autizëm një në njëqind mijë thoshin atëherë. Njerëzit filluan të mos e bënin. Nuk e bëjmë thoshin dhe nuk e bënin. Po unë isha tepër e shqetësuar për këtë dhe nuk mund të qëndroja indiferente, punoja me to, që ti vaksinonin fëmijët e tyre. Pse do thoni ju?
Si mjekw tw rinj, profesorwt tanw na e fillonin ditën në salllën e morgut, dhe kur shikonim fëmijë pa shpit mbi tavolinat e tij, ndëruar jetë nga difteriti, nga polimeliti, nga lija e tetanozi e shumë sëmundje të tjera. Të gjitha këto nga mosvaksinimi, kur vaksina do ti shpëtonte. Ndieja një trishtim të madh, shumicën e tyre e kisha njohur në ambulancë, i kisha prekur me dorë, i kisha marrë në krahë. E them vazhdimisht: vaksina është një revolucion botëror për shëndetin.
Por të them të vërtetën, sot në rolin e gjyshes, kam frikë kur shoh t’u injektojnë fëmijëve të porsalindur, shtatë vaksina brenda ditës.
N. – Po pse, kush mban përgjegjësi, dëgjojmë raste të dhimbëshme nga këto vaksina?
L. – Vaksinat bëhen me protokoll të ardhur nga OBSH-ja.
N. – Më fal po këtë OBSH-në, nuk e besoj qysh prej kohës së covidit… Tjetër temë kjo. Sot dua të flasim për ty dhe misionin tënd.
L. – Siç e theksova, mjeku nuk e bën vaksinën në kokën e tij, por ka një protokoll nga Organizata Botërore e Shëndetit.
N. – Thonë, se këto vaksina testohen në vendet e treta. Mesa duket, ata të OBSH-së, na kategorizojnë kështu.
L. – Nuk e kam këtë informacion, por siç të thashë edhe unë tronditem nga ky lloj vaksinimi me doza të shumta vaksinash tek latantët.
N. – Diskutim i thellë ky, me themel për ekspertët e fushës. Qëndrojmë tek misioni yt i fundit, Reabilitimi dhe trajtimi i fëmijëve Autik.
L. – Ky libër do ti ndihmojë nënat me autizëm, nënat që janë në fillimet e tyre për të lindur fëmijë dhe mos neglizhojnë në simptomat e para të zhvillimit të tyre dhe ardhjes në jetë. Pra duhet të mos neglizhojnë vajtjen tek mjeku nw konsultore.
Nënat me fëmijë autikë duhet të dinë se jo të gjithë fëmijët që vuajnë prej tij, kanë të njëjtat simptoma. Ka një spektër të gjërë autizmi, jo gjithmonë ajo që më bën mua efekt të bën edhe ty. Kush sheh shenja të veçanta apo tw reja, mos i neglizhoni.
Gjëja më e rëndësishme për një fëmijë autik është diagnostikimi. Sa më i hershëm të jetë ky diagnostikim aq me i mirë do të jetë përparimi i tij dhe integrimi në jetë e shoqëri. Nëna është zakonisht ajo që e kupton e para, se tek fëmija i saj nuk po ecën mirë, ndryshon diçka, dhe fillon dhe shqetësohet. Ajo si fillim heziton të shkoj te mjeku, dyshon, por mendon se mos është diçka kalimtare. Fëmija e kthen kokën nga një gërvishtje, s’dwgjon, s’kërkon ujë dhe ëmbëlsirat që ka qef, nuk bashkohet të luajë me fimijët e tjerë po rri i mbyllur në vetvete. Nëna kupton që këtu ka diçka që nuk shkon, por nuk e beson. Kjo është vonesa më e dëmshme. Vonesa tjetër mund të ndodhë, kur nëna shkon tek mjekja e lagjes, dhe ajo i thotë se duhet të paraqitet tek qendra rajonale e autizmit. Me pak vonesë vjen tek ne, atëherë kur sheh se fëmijës po i rëndohen simptomat. Akoma mw keq zgjedh tw shkoj tej jo profesionistët.
Por kur vjen tek ne, aty e pret një ekip multidisiplinor i vlerësimit të diagnozës. Vlerësohet nga logopedi, nga psikologu, nga terapistja, nga neuro-psikiatri. Pra janë katër përsona që konkludojnë dhe vendosin diagnozën e fëmijës dhe përcaktojnë terapinë, trajtimin e duhur, që duhet të marrë fëmija. Kur fëmija ka një diagnozë të lehtë, futen në trajtim dhe ecin shumë mirë. Të tjerë që vinë në gjendje bazike shumë të rënduar, me kohë kanë shenja përmirsimi, gjatë kohës dhe moshës së tyre. Por puna për ti diagnostikuar ata, për ti trajtuar fëmijët, por dhe prindërit të cilët ndihen të rrënuar shpirtërisht, me ëndrrat e prishura. Ringritja e prindërve është shumë e vështirë por e domozdoshme. Terapia zgjat, por ne kemi terapiste të përgatitur nga terapistë të huaj të çertifikuar me metoda dhe programe të ardhura nga Amerika. Ekspertë ndërkombëtrarë të Autizmit, Dr. Lynn Brennan dhe Susan Nicholson, kanë bërë një punë të madhe gjatë trajnimit me terapistet tona.
Drejtori Shkencor për Europën Dr. Simon Wallace. Ministri i Shëndetësisë Petrit Vasili, Prof. Dr. Ariel Çomo drejtori shkencor i Qendrës, dhe unë, punuam me përkushtim në hartimin e strategjisë kombëtare për autizmin.
Nga hiçi tashmë ne kemi një bibliotekë me materialet e duhura për metodat e trajtimit të tyre. Suksesi më i madh i qendrës tonë, është kur ky fëmijë bëhet për shkollë, ky fëmijë fillon të flaës, të integrohet në shoqëri.
N.- Kuptova qartë punën tuaj të palodhur e cila ka dhënë rezultate të dukshme dhe shumë të rëndësishme, jo vetëm për fëmijët, familjet e tyre por dhe shoqërinë. Dua të di si funksionojnë, pra cilat janë rregullat e pranimit të këtyre fëmijëve në qëndrën tuaj. Pra kundrejt një pagese apo falas.

L.- Kjo është një qendër jo fitimprurëse, jo qeveritare, pra është qendër private. Asnjë qindarkë dhe asnjë financim nga shteti. Zero. Të jem e saktë, si gruaja e Kryeministrin në fillimet e saj, kur u hap, u jam drejtuar, bizneseve private, individëve dhe më kanë ndihmuar, për ta bërë punën shpejt, bukur saktë ashtu si duhej dhe si e kërkonte koha dhe të huajt që na ndihmuan. I kam kërkuar, burrit tim kryeministër që bëri rrugët e mëdha të vendit, atë të kombit, Tunelin e Qafës Krrabës e pa besueshme për të gjithë. Autostradat e tjera, duke shmangur rrugët e tmerrshme të asaj kohe, të më bente 200 m. rrugë që lidhte qendrën me rrugën kryesore, të lidheshin me qendrat e vendit, më tha mirë, po nuk e bëri. I kam kërkuar të na japë falas, tokën ku do ndërtonim qendrën, toka është e shtetit, dhe duhej bërë kjo qendër për të mirën e vendit. – Lili më tha, nuk ta jap dot, quhet konflikt interesi. Qëndrën po e ngre ti, gjithashtu je gruaja ime, kështu që nuk bëhet. – Po mirë i thashë, le të jetë dhe qendra për autizmin e shtetit. Jo. Nuk ma dha.
Të them të drejtën jam zëmëruar shumë dhe nuk i tregoja fare ato kohë se çfar projekti kisha për qendrën, edhe kur më pyeste. I mbajta qëndrim për këtë gjasë. Ku ti gjeja lekët unë, ne thjesht ishim një fondacion i sapofilluar për fëmijët në nevojë.
N.- Për gjithë këtë shërbim professional dhe human prindërit duhet të paguajnë apo është gratis gjithçka.

L.- Qendra funksionon me specialist dhe staf që shërben. Aty ka mjekë, terapistë, shofer, magazinier, economist dhe drejtor shkencor, drejtor ekonomik, ka roje, dhe ata duhet të paguhen. Bordi është me bazë vullnetare. Dhe të gjitha vendimet i merr ky bord. Jo unë personalisht.

N.- Sa është kuota që normalisht një prind duhet të paguaj për një fëmijë?

L. – 300 dollarë, euro apo lek. Në muaj. Por nese nuk është në gjendje ekonomike të mirë, paguan gjysmat. Të tjerët që nuk kanë fare mundësi ekonomike i paguan Fondacioni. U drejtohemi biznesmenëve apo njerëzve që kanë mundësi, të mbulojnë shpenzimet për një vit, te dy, ose tre fëmijëve për trajtimin e tyre. Të dy fëmijët e mi për shëmbull, që nga koha prej 20 vitesh që është ndërtuar qendra mbajnë secili nga tre fëmijë në këtë qendër, për çdo vit. Dhe askush se dinte. Derisa ndonjë nga këta survejuesit e nxorrën, edhe duke sajuar gjëra të shëmtuara.

N. – Çfar mund të shpifet në këtë rast?

L. – Po ja që unë marr lekët e fëmijëve të të mi nëpërjet fondacionit.

N. – Sa qesharake!

L. – Jo nuk është për të qeshur po për të lebetitur. (të lutem mos e shkruaj këtë, ata nuk duan kurrësesi që ndihma e tyre të reklamohet se është në kundërshtim me Perëndinë, të dy fëmijët edhe dhëndri janë shumë besimtarë, ndihmojnë fëmijë të sëmurë në spitale, në qendra, po e shkrove e di që do më flasin se absolutisht nuk duan.)

N. – Ndjesë po unë e shkrova, le të zëmërohen me mua. Ashtu si thoshin gjyshet, “kur e jep me dorën e djathtë mos ta shohë e majta”. Po u mburre nuk quhet!

L.- Jo, ata nuk dinë të mburrën. Po, mos u çudit, se ka edhe të tjerë, ka edhe studente që mbajnë për një vit nga një fëmijë. Kanë ardhur si vizitore, janë prekur në shpirt prej fëmijëve dhe punës tonë. Një rast, janë bërë bashkë, një studente e ekonomikut dhe një e inxhinierisë dhe mbajnë një fëmijë autik për tërë kohën.E bëjmë për shpirtin tonë, thonë. Nuk duam reklamë, po as ta dinë prindërit e fëmijës se jemi ne. I kemi prindërit në gjendje, na dërgojnë lek dhe ne duam ta bëjmë këtë gjë për shpirtin tonë.

N.- Po ku derdhen këto para, në Fondacion?

L. – Jo në bankë, me numër llogarie. Me to mërren drejtorët ekonomike dhe për çdo shpenzim firmoset nga bordi, për financimin e këtyre fëmijëve në nevojë, që nuk kanë mundësi ekonomike. Pra çdo fëmijë që paraqitet në Qendrën tonë, trajtohet njësoj, sado që pagesat janë sipas mundësive.
Ndaj u bëj thirrje të gjithëve atyre që dyshojnë, të vinë ta vizitojnë qendrën, të shohin si punohet. Të vinë të na kontrollojnë çdo qindarkë. Kanë ardhur dhe gazetare investigative të maskuara, dhe kanë ikur duke qarë, se janë prekur nga këta fëmijë dhe puna jonë me ta. Ejani, shikoni, dëgjoni, kontrolloni pastaj flisni. Ejani ju biznesmenë, ju të pasurit të kamurit, ndihmoni fëmijët në nevojë. Sepse autizmi nuk zgjeth, ai i kap të çdo lloji, të pasur e të varfër, me ngjyrë dhe të bardhë, fshatarë e qytetarë. Ndaj të tregohemi humanë dhe të njerëzishëm. Autizmi të vë përpara sfidave të mëdha. Dhe në se të bie ky fat i keq e kupton sa sa e vështirë është.
Ka 20 vjet qendra dhe unë punoj, pa asnjë shpërblim, pa asnjë kokër leku. Pa asnjë lloj përfitimi. E gjithë kënaqësia ime është kur mbaron një projekt dhe ka dalë me sukses. Edhe bordi i Fondacionit “Fëmijët shqiptarë” janë vullnetarë, asnjë lek nuk marrin. Ata merren me mbarëvajtjen e punëve të qendrës, me projektet dhe vendimarjet për gjithçka. Kujt do ti drejtohemi për ndihmë, kë do marrim për zbatimin e tyre, me shpenzimet dhe gjetjen e donatorëve. Kur im shoq ishte në pushtet e kisha më të thjeshtë të gjeja donatorë, tani nuk japin më ata, po përpiqemi të gjejmë të tjerë. Përveç fëmijëve të mi, ka edhe njerëz të tjerë që ndihmojnë. Këtë ambient zyre ku po flasim, e kam marrë këtu brenda Tiranës, për t’ua lehtësuar punën njerëzve, prindërve të fëmijëve në nevojë, fëmijëve autikë. Pasi Farka është më larg dhe jo kushdo nga rrethinat dhe rrethet mund të vi kollaj te qendra në Farkë. Bashkë me mua këtu punojnë, një koordinatore dhe një sekretare. Njëra është ekonomiste, vajza tjetër ka mbaruar linguistikën, njeh mirë gjuhën anglese.
Qendra vetë ka drejtorin administrative, që merret me stafin me problemet e qëndrës. Dhe pagesat e prindërve e të gjitha veprimet bëhet me bankë nga ekonomistja brenda ditës. Edhe në rastet kur mungon fëmija. Lekët kthehen mbrapsht.
N.- Pse dalin ca syresh e thonë; shkova në fondacion me djalin e sëmurë dhe Liri Berisha me kërkoi para për fëmijën dhe unë ika.

L.- Kurrë, liri Berisha nuk kërkon para, as ka pasur dhe as ka nevojë të kërkojë. Kam pasur të ardhurat e mia me të cila kam ndërtuar jetën. Ato janë para harram. Kanë pyetur për rregullat dhe unë u’a kam treguar. Nëse kishin të ardhura do të paguanin aq sa të shpjegova për fëmijën e tyre, me ato mundësi që kishin. Të plotë, gjysëm apo fare falas, nëse nuk mundeshin. Unë nuk i kërkoja babait tim lek, kur isha studente dhe e fejuar, asnjëherë, jo më t’u kërkoj të tjerëve. Përkundrazi, kam dhënë dhe kam ndihmuar familjarisht.
Por politika e egër i ka ndarë njerëzit më dysh. Në njërëz që abuzojnë e shpifin në lidhje me paratë, me moralin, me thashethemet, është e tmerrshme ta mendosh. Po si besimtare që jam, them se Zoti i di të gjitha.
Janë dy dhoma me xham, në Qendrwn e Trajnimit tw Farkws, ku ti sheh Brenda, por ty ata nuk të shohin. Kështu që mund të vi, kushdo që do ti vizitojë. Aty vinë studentët e Fakultetit të Mjeksisë, vijnë prindër dhe shohin, se si bëhet terapia e fëmijës së tyre, apo njerëz të interesuar. Përveç terapisë së fëmijëve bëjnë terapi dhe të dy prindërit e tij. Sepse ky prind do të jetë, nesër terapisti, mësuesi shoku i tij.

N.- Të dëgjoj me dhimbje në fakt kur mendja më shkon tek pluhuri dhe balta e hedhur sepse të njoh në thelb prej kohësh.

L.- Mos u shqetëso Nadire, kam 20 vjet që i dëgjoj.

N.- Jo vetëm shqetësuese por e dhimbëshme. Më thotë një mikja ime, se në një aktivitet grash, s’më kujtohet se për ç’rast. Njëra nga gratë hedh mendimin, se duhet të japim të gjitha nga dhjetmijë lekë të vjetra, për fondacionin e Liri Berishës. Dhe ne i dhamë-tregon ajo. Të ndihmosh fondacionet bamirësie është një gjë e mirë, por forma, mënyra si janë kërkuar nuk më pëlqeu.

L. – Absolutisht jo. Nese vërtet ka ndodhur, ato i kanë marrë për vete. Unë vetëm se kam organizuar disa ballo, me qëllimin e mirë për donacionet vullnetare, secili sipas deshirës dhe mundësisë. Ashtu siç i bën bota. Në këto ballo bamirësie, kam bërë ankande me tablo pikture të blera te Galeria e Arteve.
Kam njëzet vjet që u them ejani shikojeni punën tonë. Kontrollojeni pastaj flisni.
Kam njëzet vjet, që jap kontributin tim me gjithë shpirt. Shpërblimi im i vetëm, janë ata fëmijë që përparojnë dhe ata prindër që janë të kënaqur nga puna jonë.
Suksesi i kësaj pune matet me përparimin e fëmijëve, për mua e rëndësishme është se 80% e fëmijëve autike arrijnë të shkojnë në shkollë. Në rast se qendra i përgatit fëmijët të jenë të gatshëm të shkojnë në shkollë, kemi bërë punën më të madhe. Nuk mund të thëm se ai është më i miri i klasës, por mëson të shkruaj të lexoje apo të nxjerrë dhe talentin që fle brenda qenies së tij. Dikush di të pikturojë, dikush shquhet në matematikë, dikush di të këndojë. Pra fillon e integrohet nuk përfundon i abadonuar nga shokët dhe shoqeria.
Ne e kapëm këtë fenomen dhe e sollëm deri këtu, ata janë adoleshentët e parë që qendra jonë i mori fëmijë dhe i solli deri këtu.
Shqetësimi ynë është se, ku shkojnë këta fëmijë tani, ku do përfundojnë. Nuk ka qendra, nuk ka specialistë nuk ka metoda, nuk janë të mirpritur në shkola të mesme apo universitete. Prindërit janë të shqetësuar, sepse kanë investuar deri më tani për përparimin e tyre, për mirëqënien. Qendra gjithashtu. Tani, ku do shkojnë këta adoleshentë?.
N.- Kam parë në media dhe dëgjuar për disa qendra me emra të ndryshëm këtu në Tiranë që lidhen me autizmin. Me programin e qendrës tuaj punojnë ato?

L.- Jo, disa janë si këpurdhat që mbinë pas shiut. Duhet të mbyllen. Sepse nuk kanë programe dhe metoda bashkëkohore, të sjella nga vende që e trajtojnë si duhet autizmin.
Problem tjetër është se prinidi shpesh është i shqetësuar: Kush do të kujdeset për fëmijën tim kur të mos jemi ne? Ndaj duhet të ketë qendra të veçanta për këta fëmijë. Me programe, me specialist me metoda e me gjithçka duhet ashtu si i ka bota e përparuar.

N.- Pse nuk e vazhdoni ju zgjidhjen e këtij problemi?

L. – Sepse nuk mundem, ndihem e lodhur nga prapësitë dhe shkopinjtë që më venë nën rrota. Ç’far nuk thonë për qendrën, ç’far nuk shpifin për Liri Berishën dhe fëmijët e saj. Kur ne kemi vënë shpirtin në këtë qendër.

L. – Po mirë, shoh këtu në këtë albumin e Qendrës, përsonalitete të larta nga bota, që e kanë ndihmuar dhe vizituar shpesh herë. Të cilët shprehen me fjalët më të mira dhe supërlativa për qendrën dhe punën tuaj dhe kanë informacionet e tyre për këtë. Ç’far thonë dhe çfar bëjnë ata në këto raste, kur dëgjojnë këto bëma të mbrapshta që dekurajojnë jo vetëm juve, por edhe të vuajturit dhe tërë shoqërinë?

L.- Ata më kanë falenderuar, lavdëruar dhe dekoruar me shumë çmime Por unë nuk i quaj të miat personale këto çmime e vlerësime. Ato i takojnë të gjithë stafit të qëndrës, specialistëve dhe punëtorëve që kanë punuar me përkushtim për arritjen e këtyre rezultateve.

N.- Lexoj këtu: Vlerësuar me çmime dhe trofe nga rrjeti i Informacionit të Grave në Washington DC. Shtetor 2009
Me Çmimin Vjetor të “ROAD MAP” Federation Of Ballkan American Associations (FEBA) Shtator 2012
Nga Bob dhe Suzanne Wright, nga bashkëshortja e ish sekretarit të OKB -së, Znj. Ban Soon-Taek, i dorrëzon Znj. Berisha, çmimin e Dr. Shekhar Saxena, OBSH.
Çmimi i dytë vjetor Bob dhe Suzanne Wright, për Arritjet Ndërkombëtare për Autizmin. Shtator 2014
Nga Presidenti i Republikës Z. Bujar Nishani, i jepet Fondacionit Fëmijët Shqiptarë, me Urdhrin “Nënë Tereza”. V. 2012
Vlerisim Special “Çmimi për Paqen” në vitin 2011 nga Presidenti i Rajonit të Lombardisë Z. Roberto Formigoni, Lombardi. I njejti çmimim për Fondacionin, dhe personalisht znj. Liri Berisha.
Çmimi nga National Albanian American Council, Shtator 2010.
E kështu me radhe çmimet nga Konferenca e 4 Ndërkombëtare në Kuvajt. Nëntor 2014.
Përvjetori i tretë i Ditës Botërore të Ndërgjegjësimit për autizmin, “Autism Speaks”, çeli Bursën në New York me Shqipërinë.
Çmimi i mirënjohjes nga Shoqata “Motrat Qiriazi”. Mars 2009.
Përsëri Presidentja e Fondacionit Fëmijët Shqiptarë, nderohet me çmimin prestigjoz nga rrjeti i Informacionit të grave në Washington DC.
Urdhri “Nënë Tereza” me motivacion: “Për ndihmën e vyer ndaj fëmijëve në nevojë”.
N. – Ndoshta dhe ju duhet t’i propagandoni më tepër këto rezultate dhe vlerësime nga bota.

L. – Jo, Nadire. Nuk janë çmimet e Lavdërimet ato që mbanë hapur një qendër. Le të flas puna vetë, unë edhe kur vlerësohem jam në siklet, se duhet të bëj më shumë. Ajo është punë e mediave. Tek ne vrapojne pas politikës, jo pas gjërave që i shërbejnë komunitetit.

N.- Vjedhja dhe përvetësimi i padrejtë, është një ves i turpshëm vërtetë. Por në vorbullën korruptive ku notojmë, dëgjojmë e përjetojmë çudira, prej kohësh kjo sa vjen dhe shtohet, sa korrupsioni është kthyer në një ligj, në një institucion. Ngrihet hajduti me njëqind funksione i arratisur tutje, akuzon e thërret -kapeni hajdutin. Është vështirë të besohet se një zonjë si ju dhe një institucion i rëndësishëm për trajtimin e shëndetit të fëmijëve me Autizëm, punon me ndërgjegje të lartë dhe pa u korruptuar. Të shkon mendja tek të “Mjerët” e Hygoit. Ai fukarai i uritur është në burg se vodhi një bukë, ndërsa pushtetari apo biznesmeni i pasuruar nw mwnyrw tw padrejtë zhvatës i paskrupull i shoqërisë, vazhdon hajninë i qetë. Nuk e gjen asgjë.

L. – Vrtetë, unë kërkoj donatorë, për qëndrën, mirmbajtjen e saj e kryesisht për fëmijët në nëvojë. Po kurrë për vete, kurrë asnjë qindarkë. Përkundrazi kam vënë shpirtin.
Prej fillimit siç të tregova, u bej thirrje njerëzve, dyshuesve, mediave. Ejani, shikoni, kontrolloni investigoni, ngs burojnë të ardhurat, ku shkojnë, kush i merr. Kush firmos në manaxhimin e tyre. Po, askërkush nuk ka ardhur ta bëjë këtë, askush, përveç një gazetare investigative, që ja kishin dhënë si detyrë, dhe ka ikur e prekur duke qarë, nga puna e dhimbsur me fëmijët. Asgjë të padrejtë nuk ka konstatuar.
Qendra nuk ka vetëm Liri Berishën që punon pa u shpërblyer. Qendra ka terapistin, ka doktorin, ka logopedistin, ka ekonomiste dhe punonjës të shëbimeve për mbirmbajtjen, të cilët duhen paguar. Unë i kam shkruar të gjitha këto në librin që sapo del, jam sëmurur nga dhimbja kur po e shkruaja. U shkëputa disa herë se nuk mund të vazhdoja, nga rastet e dhimbëshme histori të tmerrëshme, që kemi trajtuar. Të tilla, që edhe po të mos jesh nënë, prekesh thellë, jo më ne që i përjetojmë si tonat.

N.- Pse nuk e shkrove më parë këtë libër Lili. Unw shoh këtu në revistën e qendrës tuaj, njerëz të rëndësishëm, ekspertë të huaj, donatorë dhe vizitorë, që shprehen me fjalët më të mira për Qendrën dhe punën tuaj të palodhur, me rezultate të dukshme dhe efektive. Ju shoh ju, në konferenca ndërkombëtare dhe projekte kombëtare pë autizmin, ulur në krye të vendit, e komentuar dhe komplimentuar si askush tjetwr, duke u marrw si shembull pwr punë të mirë. Po lexoj vetëm këtë të Z. Andy Shih-“Liri Berisha, është një shembull i lartw në punën me |Autizmin. Punon shumë…” e shumë të tjera.

L.- Dua të theksoj; se nuk janë çmimet dhe lavdërimit që mbajnë hapur një qendër si autizmi. Por janë rezultatet dhe arritjet në drejtim të fëmijëve autikë, ku unë nuk e kisha menduar kurrë qe do t’a bëja dhe se do të arrinim deri këtu. E kemi nisur nga zero, dhe kemi vrapuar, kemi shpejtuar, kemi lexuar, e punuar, na kanë ndihmuar, po kjo nuk do të thotë se kemi mbaruar, kemi akoma rrugë për të bërë. Bëmë gjithë këtë punë dhe ta lemë përgjysëm. Fëmijët e rritur ku do shkojnë? Ndaj ejani ta çojmë deri në fund edhe këtë pjesën tjetër. Të bëjmë një qendër rezidenciale. Kur të mos jenë prindërit, ku do shkojnë këta fëmijë. Ngrita qëndrën e parë për fëmijët e vegjël, qëndrën tjetër për fëmijët adoleshentë. Doja të bëja edhe qendrën e tretë, për të rriturit. Po asnjë ndihmw nga shteti. Kanë ardhur donatorët e huaj, kanë kontrolluar gjithçka dhe kanë mbetur tw kwnaqur nga rezultatet dhe pwrdorimi i donacioneve të tyre në ngritjen e dy qendrave tw para, për fëmijët dhe adoloshentët.

N.- Ç’farë bëjnë fëmijët adoleshentë në qëndrën e dytë, pra si trajtohen?
L.- Mësojnë rrobaqepësi, parukeri, mësojnë kompjuterat, te rejat e informatikës, mësojnë pikturën, bëjnë sport, punojnë tokën, mbjellin e rrisin bimë dhe lule. Ja e mbaruan edhe këtë fazë të jetës. Po tani duan punë, të punësohen të ingranohen në jetë, duan punën që të vazhdojnë përpara. Tani ç’duhet të bëjë unë, të vazhdoj të kërkoj fonde për këtë? Sigurisht, mirë do të ishte. Po të mendonin pozitivisht njerëzit, do ishte shumë e dobishme kjo gjasë. Por derisa të vazhdojnë të akuzojnë. Nuk mund të vazhdohet.
Kam marrë specialist të huaj për të trajnuar specialistët tanë, dhe i kemi paguar pikërisht nga këto donacione. Gjithçka nëpërmjet financës. Madje kam biseduar për ti sistemuar qëndrimin e tyre nëpër hotele. Ka pasur edhe njerëz të mirë biznesmenë që i kanë mbajtur gati një muaj pa paguar asnjë lek. Është një ndihmë e madhe që shqiptarët të ndihmojnë fëmijët autik.
U jam mirënjohëse. Të ndihmosh një fëmijë në nevojë, jam e bindur se mirënjohja e tij, do të të ndjekë gjithë jetën. Po në vënd të të japin atë që meriton, apo të mos flasin fare për një gjë që nuk e njohin, po ata bëjnë të kundërtën.
Këta fëmijë bëhen një barrë e madhe financiare dhe shpirtërore për prindërit nëse nuk marrin shërbimin e duhur. Ndaj sipas periudhave të rritjes ato duhet trajtohen me programe dhe metoda të tjera sipas moshës. Për këtë duhet të mbajnë përgjegjësi edhe institucionet shtetërore.
Gjej rastin t’u bëj thirje institucioneve përkatëse, bizneseve të sukseshme, individëve të sukseshëm, shoqërive dhe shoqatave të ndryshme, të gjithë atyre që kanë mundësi. Të ndihmojnë fëmijët në nevojë. Pasi duhet të kuptojnë se duke ndihmuar ata kanë ndihmuar veten. Bekohen nga Perëndia!
N. – Këtu e mbyllim pjesën e parë të bisedës mbresëlënëse e dashur Lili. E mbetur pa fjalë nga ç’farë dëgjova, mu klujtua një thënie e mençur filozofike: “E vërteta është si uji i pastër që rrjedh, e pavërteta është si zjarri. E zjarri djeg shumë, po asnjëherë nuk mund të djegë ujin. Uji e shuan zjarrin.”

Mirutakofshim!