Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, njofton se të premten në mbrëmje ka darkuar me ish- Përfaqësuesen e Lartë të BE-së për Politikë të Jashtme dhe të Sigurisë, Baroneshën Catherine Ashton, ku kanë diskutuar për politikën dhe çështjet evropiane, përfshirë edhe ato rajonale.

“Kryeministri nënvizoi se edhe sot, ndonëse rolet e tyre janë të ndryshëm në krahasim me dhjetë vjet më parë, shumë çështje me të cilat përballemi janë të njëjta”, citohet Kurti në komunikatën e Zyrës së Kryeministrit.

Ish-përfaqësuesja e lartë e Bashkimit Evropian për Politikë të Jashtme, Catherine Ashton, gjatë qëndrimit në Kosovë ka kërkuar që dialogu Kosovë-Serbi të ecë përpara dhe të ketë normalizim të marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve.

Leposaviqi dhe Zubin Potoku janë anëtarësuar në Asociacionin e Komunave të Kosovës më 14 shtator, njoftoi partia në pushtet, Lëvizja Vetëvendosje.

Vetëvendosje tha në rrjetin social Facebook se “kuvendet komunale të Leposaviqit dhe Zubin Potokut votuan pro bashkimit në Asociacionin e Komunave të Kosovës.

Lista Serbe e kundërshtoi këtë vendim, duke thënë se “ai nuk është në përputhje me kërkesat e serbëve lokalë”, dhe se si i tillë “do të vazhdojë ta përshkallëzojë situatën në veri të Kosovës”.

Në fund të muajit të kaluar, Asociacionit iu bashkua edhe Komuna e Mitrovicës së Veriut.

Pas zgjedhjes së kryetarëve të rinj shqiptarë në komunat në veri të Kosovës në prill – Mitrovicë të Veriut, Leposaviq, Zubin Potok dhe Zveçan – në zgjedhjet e bojkotuara nga qytetarët serbë, Mitrovica e Veriut dhe Leposaviqi kishin kërkuar gjithashtu nga institucionet kosovare që ndërtesat publike të këtyre komunave të kyçen në sistemin energjetik të Kosovës dhe të paguajnë për energjinë elektrike të komunave që udhëheqin.

Mitrovica e Veriut, së bashku me tri komunat e tjera në veri të Kosovës të banuara me shumicë serbe, Leposaviq, Zubin Potok dhe Zveçan, që nga përfundimi i luftës më 1999, nuk kanë paguar për rrymën e shpenzuar.

Faturat e energjisë së shpenzuar në veri, fillimisht janë paguar nga qytetarët e pjesëve të tjera të Kosovës dhe që nga viti 2017 nga Qeveria e Kosovës.

Megjithatë, në këto dy komuna dhe në dy të tjerat në veri të Kosovës pritet të mbahen zgjedhje të parakohshme, të kërkuara nga komuniteti ndërkombëtar për shtensionim të situatës në veri, që është përkeqësuar që nga fundi i majit.

Ministri i Administrimit të Pushtetit Lokal, Elbert Krasniqi, ka thënë se zgjedhjet e parakohshme mund të zhvillohen nëse 20 për qind e votuesve në një komunë nënshkruajnë një peticion për largimin e kryetarit të asaj komune.

Sipas Ligjit për vetëqeverisje lokale, në zgjedhje të parakohshme për kryetar të komunës mund të shkohet në rast se kryetari aktual jep dorëheqje; në rast se qytetarët kërkojnë shkarkimin e kryetarit të komunës përmes një peticioni të nënshkruar nga 20 për qind e votuesve të komunës përkatëse; si dhe në rast se kryetari i komunës nuk paraqitet në vendin e punës më shumë se një muaj, pa arsye.rel

“Dorëheqjet – rrugë më e shpejtë”

Zeqiri i Zubin Potokut dhe Peci i Zveçanit – të dy nga Partia Demokratike e Kosovës në opozitë – thonë se janë të gatshëm t’i shqyrtojnë dorëheqjet vetëm në marrëveshje me Qeverinë dhe Presidencën e Kosovës.

“Nëse Kosova po sanksionohet për shkak të kësaj administrate në veri, unë jam i hapur për t’i biseduar të gjitha opsionet, por zgjidhja është me dakordim. Nëse ka marrëveshje të të gjithë kryetarëve, Qeverisë dhe partive për dorëheqje, kjo mund të ndodhë dhe është një rrugë më e shpejtë”, thotë Zeqiri për Radion Evropa e Lirë.

Sipas tij, çështja e dorëheqjeve nuk është diskutuar ende me aktorët qeveritarë.

Nëse ndodhin, Peci thotë se dorëheqjet do të duhej të vinin nga të katër kryetarët e komunave në veri.

“Nuk çon peshë vetëm njëri të japë dorëheqje e tre të mbesin”, thotë ai.

“Për hir të qytetarëve, për hir të shtetit do të arrinim një mirëkuptim, por të shohim … deri tani nuk kemi pasur asnjë ftesë zyrtare për të dhënë dorëheqje apo ndonjë takim”, thotë Peci për Radion Evropa e Lirë.

“Duhet marrëveshje e gjerë”

Çfarë parasheh Udhëzimi Administrativ?

Pritjet nga takimi i radhës në Bruksel për profesorin dhe analistin e njohur, Daniel Serwer, janë të ulëta dhe nuk sheh përgatitje për një rezultat të suksesshëm nga të dyja palët, arsyeja, sipas tij, është se nuk shihet ndonjë reflektim i madh.

“Nuk shoh diçka të madhe nga ana e Beogradit, por as ndonjë veprim serioz sa i përket Asociacionit, thjesht nuk shoh ndonjë përpjekje për ndonjë kompromis”, deklaroi Daniel Serwer në “Lajmet e fundit”, në RTK.

Për telefonatat që kryeministri Kurti pranon nga përfaqësues dhe emisarë ndërkombëtarë, analisti Server tha se është një dozë e madhe e trysnisë, e presionit mbi kryeministrin Kurti.

“Kemi parë disa nga pasojat, tashmë, dhe do të mund të kishte akoma,por nuk mendoj se do të funksionojnë, ngase as Prishtina e as Beogradi nuk janë të gatshëm për kompromis”, deklaroi Serwer.

Sipas tij, Beogradi është duke gëzuar mbështetje të madhe nga SHBA dhe BE pa pasoja, sidomos për sulmin ndaj trupave të NATO-s, apo për kidnapimin e zyrtarëve policorë. Sjellja e Serbisë, tha ai, është konsistente dhe nuk ka gatishmëri për kompromis, derisa shtoi se ka nevojë për zgjidhje të shumë çështjeve.

“Vuçiç e ka bërë të qartë se nuk është i gatshëm ta njohë Kosovën dhe në mënyrë të qartë thekson se është i interesuar për ta mbajtur veriun, për të pushtuar atë dhe unë mendoj se ka mundësi ta bëjë”, ka deklaruar analisti Daniel Serwer në “Lajmet e fundit”, në RTK.

Ministri për Komunitete dhe Kthim në Qeverinë e Kosovës, Nenad Rashiq, i bëri thirrje të dielën, siç e quajti ai, regjimit radikal të Serbisë ta lirojë drejtorin e ri të Komunës së Leposaviqit, Nikolla Radimiroviq, për të cilin tha se u arrestua më 9 shtator dhe po mbahet në Rashkë, jugperëndim të Serbisë.

Ministri i Mbrojtjes i Kosovës, Xhelal Sveçla, tha të shtunën vonë se politikan serb i Kosovës Radimiroviq u arrestua së bashku me të fejuarën e vet.

Nikolla është i biri i zëvendësministrit për Komunitete dhe Kthim në Qeverinë e Kosovës, Radoica Radimiroviq.

Rashiqi tha më 10 shtator në një konferencë për media në Prishtinë se “arsyeja për arrestimin e Nikollës është presioni ndaj Radoicas.”

“Guxoj të them se kjo është pjesë e metodologjisë së shantazheve”, theksoi Rashiq.

Radimiroviq u emërua drejtor i Administratës së Komunës së Leposaviqit pas zgjedhjeve të prillit në katër komunat me shumicë serbe në veri, nga të cilat dolën kryetarët shqiptarë dhe të cilat u bojkotuan dhe u kundërshtuan nga serbët – duke çuar në tensionimin e gjendjes.

Ai e përshkroi gjendjen si “më të vërtetë dramatike”, duke shtuar se “është një metodologji e cila po zbatohet që 7-8 vite, kur them aq vite, rasti im personal zgjatet kaq shumë. Sa herë jam përpjekur ta kalojë kufirin jam ndaluar [nga policia serbe] për disa orë, çdo herë. Unë zakonisht shkoj [në Serbi] për vizita familjare.”

Rashiq tregoi se Radimiroviqi ishte ndaluar në pikën kufitare në Leposaviq për më shumë se tetë orë, para se të dërgohej në një stacion policor në Rashkë, ku është duke u mbajtur në pritje të gjykatësit paraprak.

“Ai është marrë në pyetje nga persona që prezantohen si anëtarë të BIA-s [Agjencisë për Siguri dhe Informacion të Serbisë]. Sipas informacioneve, ai do të mbahet atje deri të hënën së paku.”

Rashiq e akuzoi Qeverinë e Serbisë se po bën përpjekje për t’i kontrolluar politikanët serbë të Kosovës përmes presionit dhe shantazheve.

“Kemi arritur në kulmin e një situate ku secili prej nesh që mendon ndryshe prej regjimit radikal, ekstrem, që fatkeqësisht e ka pushtetin në Beograd, jemi bërë cak i veprimeve të vrazhda dhe johumane.”

Rashiq u emërua në postin e ministrit për Komunitete dhe Kthim nga kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, pasi Goran Rakiq dha dorëheqje, së bashku me serbë të tjerë nga veriu, në nëntor të vitit të kaluar.

Rakiq vjen nga radhët e Listës Serbe – e vetmja parti që kishte mbështetjen e Beogradit për të marrë pjesë në institucionet e Kosovës.

Presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, e quajti Rashiqin “llum”, pasi u emërua ministër në Qeverinë e Kurtit.

Arrestimi i Radimiroviqit vjen më pak se një javë para rinisjes së dialogut mes Prishtinës dhe Beogradit në nivel të lartë në Bruksel.

Ministri Sveçla i kërkoi Serbisë t’i ndalë presionet dhe “aktet e jashtëligjshme ndaj shtetasve të Kosovës, veçanërisht ndaj atyre të etnisë serbe të cilët janë lojal ndaj shtetit të tyre, Republikës së Kosovës, e në shërbim të të gjithë qytetarëve të saj.”rel

Aleksandar Spiriq, shkarkohet nga pozita e kryetarit të Komunës paralele të Mitrovicës së Veriut. Javën e kaluar u mësua se Spiriq ishte rrahur brutalisht nga Milan Radojçiq për interesa të ngushta financiare.

Para disa ditësh është raportuar se kryetari i Komunës paralele të Mitrovicë së Veriut, Aleksandar Spiriq, është rrahur brutalisht nga Milan Radojçiq.

Një gjë të tillë për RTV Dukagjini e kanë konfirmuar burime brenda organeve të sigurisë së Kosovës.

Ngjarja ka ndodhur në fund të gushtit, ndërkohë që nga të njëjtat burime nga organet e sigurisë konfirmohet se Aleksandar Spiriq është dërguar në malet e Kopaonikut dhe atje është rrahur brutalisht nga ana e Milan Radojçiqit.

Ndërkaq, mësohet se Spiriq, është shkarkuar nga pozita e kryetari të Komunës paralel të Mitrovicës së veriut.

Viti i ri shkollor në Kosovë, prej kohësh, nuk nis pa ndonjë sfidë – sivjet ishte sigurimi i teksteve shkollore, vjet ishte greva e mësimdhënësve.

Por ajo që e përcjell vazhdimisht, është mungesa e digjitalizimit të shkollave në epokën e bumit digjital.

Të dhënat e Ministrisë së Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit [MASHTI], të publikuara vitin e kaluar në Strategjinë e Arsimit 2022-2026, tregojnë se numri i kompjuterëve në shkollat publike të Kosovës është 9.138, apo mesatarisht 1 kompjuter për 35 nxënës.

MASHTI nuk i është përgjigjur interesimit të Radios Evropa e Lirë nëse këto statistika kanë ndryshuar.

Por në një konferencë në muajin prill, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, i ka konfirmuar ato dhe ka thënë se Qeveria e tij ka ndarë një buxhet prej 18 milionë eurosh – për një periudhë trevjeçare – për blerjen e pajisjeve digjitale në shkolla.

REL-i pyeti Zyrën e Kurtit se sa shkolla janë pajisur, ndërkohë, me kompjuterë, por nuk mori përgjigje.

Përse është i rëndësishëm digjitalizimi i arsimit?

“Digjitalizimi e bën mësimdhënien dhe mësimnxënien më atraktive dhe është në përputhje me ‘modën e të rinjve’, të cilët janë gjithnjë e më shumë në internet. Atraktiviteti rrit, pastaj, përqendrimin dhe rezultatet e mësimnxënies”, thotë Jonuz Salihu, ekspert i çështjeve të arsimit, për Radion Evropa e Lirë.

REL-i vizitoi këtë javë Shkollën Fillore “Hilmi Rakovica” në Prishtinë, ku mësimi zhvillohet në mënyrë klasike, për shkak të numrit të pamjaftueshëm të pajisjeve kompjuterike. Aty nuk ka pasur ndonjë investim së voni.

Drejtori Skënder Halimi tha se shkolla me 1.276 nxënës ka 32 llaptopë në kabinetin e Teknologjisë Informative.

“Jo të gjithë llaptopët janë funksionalë, pasi janë të modelit të vjetër – të viteve 2012-2013. Këto pajisje i shfrytëzojnë nxënësit për lëndën e Teknologjisë Informative, por edhe arsimtarët dhe mësuesit për nevoja të shkollës”, tha Halimi.

Valbona, e cila ka dy vajza që i ndjekin mësimet në këtë shkollë, thotë se digjitalizimi i teksteve shkollore do të ishte një ndihmesë e madhe për të.

Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ajo thotë se, për shkak të peshës së rëndë të librave në çantë, detyrohet që çdo ditë t’i dërgojë dhe t’i marrë vajzat nga shkolla – njëra në klasën e pestë në ndërrimin e paradites, tjetra në klasën e shtatë në ndërrimin e pasdites.

“Digjitalizimi do të ishte shpëtim edhe për vajzat, edhe për mua… Vajzat kalojnë shumë kohë me telefona… Ndoshta do të ishte edhe më atraktive për mësim dhe do ta lehtësonte shkuarjen në shkollë”, thotë Valbona.

Edhe në Këshillin e Prindërve të Kosovës thonë se digjitalizimi i arsimit është një proces i domosdoshëm, meqë mësimnxënia aktuale nuk përkon me epokën digjitale.

“Do të kishim përfitime të mëdha”, thotë kreu i këtij këshilli, Besnik Dragusha. “Do të rritej cilësia, pamja vizuale e teksteve, si dhe do të bëhej përditësimi i tyre me informacione të reja”.

Për më tepër, shton ai, do të rritej ndërveprueshmëria e nxënësve, si dhe bashkëpunimi i tyre me mësimdhënësit.

Rinor Qehaja, drejtor i Institutit EdGuard në Prishtinë, i cili merret me çështje të edukimit, shprehet ngjashëm, por shton se ky proces, njëherësh, është edhe “kompleks”.

“Digjitalizimi nuk nënkupton vetëm kalimin e librave nga të printuara në elektronike, mirëpo kërkon shumë zhvillim, përmirësim të materialeve që duhet të jenë më interaktive”, thotë ai.

Në Kosovë, sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave, mbi 94 për qind e ekonomive familjare kanë qasje në internet.

Digjitalizimi i arsimit është ndër pesë objektivat kryesore të Strategjisë së Arsimit 2022-2026, e cila është miratuar në fund të vitit të kaluar.

Në këtë dokument thuhet se gjatë një periudhe 5-vjeçare do të punohet, mes tjerash, në përgatitjen dhe prodhimin e materialeve mësimore digjitale për lëndë dhe klasë të ndryshme, si dhe në furnizimin e institucioneve edukative-arsimore me rrjet cilësor të internetit dhe me pajisje të nevojshme teknologjike.

Për këtë synim janë ndarë 52 milionë euro, nga rreth 323 milionë sa parashihet të jetë kostoja e përgjithshme e strategjisë.

Cilësia e arsimit

Sipas Agjencisë së Statistikave, Kosova ka mbi 300.000 nxënës që ndjekin shkollimin fillor dhe të mesëm në mbi 1.000 shkolla.

Cilësia e arsimit në sistemin parauniversitar të vendit është kritikuar shpesh nga institucionet ndërkombëtare.

Në një raport që ka publikuar Banka Botërore në vitin 2020, është thënë se nxënësit në Kosovë “kanë ngecje të madhe në mësimnxënie”.

Në dy teste të PISA-s më 2015 dhe 2018 – program ndërkombëtar për vlerësimin e nxënësve – Kosova ka dalë gati në fund të listës botërore.

PISA u mbajt edhe në vitin 2022, por rezultatet e këtij testi pritet të publikohen në dhjetor të këtij viti.

Autoritetet në Kosovë kanë paralajmëruar se deri më 8 shtator, katër institucione serbe duhet të largohen nga një objekt në Lagjen e Boshnjakëve, pasi kanë argumentuar se i përket komunës së Mitrovicës së Veriut.

Zëvendësdrejtori i Policisë së Kosovës për Rajonin e Veriut, Veton Elshani, tha për Radion Evropa e Lirë se “deri tani nuk kemi asnjë kërkesë” nga komuna për të asistuar në largimin e këtyre institucioneve nga ky objekt. Megjithatë, ai shtoi se policia është e gatshme të kryejë detyrat e saj për këtë çështje në momentin që i kërkohet.

Sipas ekipit të Radios Evropa e Lirë që gjendet në terren, mëngjesin e së premtes situata para këtij objekti ishte e qetë.

Zyra për Kosovën e Qeverisë së Serbisë, Drejtoria e Fondit të Sigurimit Pensional dhe Invalidor, Qarku Administrativ i Mitrovicës së Kosovës dhe Qendra për Punë Sociale prej kohësh përdorin këtë ndërtesë komunale.

Një aksion për largimin e këtyre institucioneve të Serbisë nga objekti komunal në Mitrovicë të Veriut, fillimisht ishte paraparë të zhvillohej më 25 gusht, por ishte shtyrë për dy javë.

Para kësaj, inspektorati komunal u kishte dërguar këtyre institucioneve një paralajmërim që të lironin zyrat pasi ato nuk kishin dorëzuar dokumente apo kontrata për të dëshmuar se kanë leje ta shfrytëzojnë objektin.

Drejtori i Zyrës për Kosovën në Qeverinë serbe, Petar Petkoviq, më 7 shtator iu drejtua komunitetit ndërkombëtar, përfshirë shteteve të QUINT-it dhe përfaqësuesit të Bashkimit Evropian për dialogun, Mirosllav Lajçak, duke thënë se paralajmërimi për largimin nga ky objekt i institucioneve serbe “mund të çojë në thellimin e krizës në veri të Kosovës dhe rritjen shtesë të tensioneve në terren”.

Në letrën, që Petkoviq u dërgoi përfaqësuesve ndërkombëtar, u tha se veprimet e tilla të “njëanshme dhe joligjore nga Prishtina paraqesin një provokim të rrezikshëm” që sipas tij kërcënojnë të drejtat dhe jetën e popullit serb që jeton në veri të Kosovës.

Mitrovica e Veriut gjendet në veri të Kosovës, zonë e banuar me shumicë serbe. Kjo komunë, së bashku me tri komuna të tjera në veri, që nga prilli kanë kryetarë shqiptarë, të cilët u zgjodhën në votimet e bojkotuara nga popullata serbe.

Në fund të majit, tensionet në veri të Kosovës u rritën, pasi kryetarët e rinj shqiptarë, me asistimin e Policisë së Kosovës, hynë në ndërtesat komunale.

Pas rritje së tensioneve, Qeveria e Kosovës u pajtua në korrik që të ndërmerrte hapa drejt shtensionimit të plotë të situatës. Një ndër hapat për të cilat u pajtuan Prishtina dhe Brukseli parasheh edhe krijimin e bazës ligjore që do të mundësonte mbajtjen e zgjedhjeve të reja në katër komunat në veri.

Në këtë drejtim, më 5 shtator u publikua udhëzimi i ri administrativ që mundëson largimin e kryetarëve të komunave përmes një peticioni.

Ministri i Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës në Kosovë, Liburn Aliu, ka thënë të enjten se në Kosovë do të ndalohet prodhimi i qeseve të plastikës nga 0 deri në 25 mikronë.

Ai ka thënë se qeset e holla të plastikës, të cilat përdoren aktualisht dhe mund të merren nëpër markete, do të ndalohen plotësisht.

“Nga zero deri në 25 mikron do të lejohen vetëm qeset të cilat përdoren për fruta, të cilat nuk do t’i kenë mbajtëset. Ndërsa për qeset nga 25 deri në 50 mikron do të lejohet përdorimi i tyre, do të kushtojnë pesë centë, por nuk do të lejohen që të kenë logo të prodhuesve, apo logo reklamuese”.

Në një konferencë për media, Aliu ka thënë se për qeset biodegraduese dhe të kompostueshme të çfarëdo madhësie dhe trashësie, me certifikatë përkatëse, që vërteton se qeset janë nga materiali i biodegradueshëm, nuk do të vendoset çmim minimal.

“Për qeset e plastikës me mbajtëse deri në 50 mikron nuk do të vendoset çmim minimal dhe as tarifë”.

Kosova është vendi i vetëm i Ballkanit Perëndimor në të cilin qeset e plastikës për një përdorim ofrohen falas për konsumatorët.

Maqedonia e Veriut, Bosnjë e Hercegovina, Mali i Zi janë disa nga vendet në të cilat duhet paguar për t’u pajisur me qese plastike, derisa Shqipëria e ka ndaluar përdorimin e tyre vitin e kaluar.

Sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, në vitin 2021 në këtë vend janë grumbulluar 485 mijë tonë mbeturina komunale – ku përfshihen edhe qeset e plastikës.

Gjatë një viti, mesatarja e mbeturinave për kokë banori është 273 kilogramë apo 0.75 kilogram në ditë.

Për natyrën qeset e plastikës janë të dëmshme dhe atyre u duhen shumë vite të dekompozohen.

Përveç kësaj, kur qeset e plastikës shkatërrohen nën rrezet e diellit, në tokë lëshohen substanca toksike.

Sipas Programit të Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (UNEP), çdo minutë, në të gjithë botën, përdoren një milion qese të plastikës.

Nga korriku i vitit 2021, Bashkimi Evropian ka fuqizuar direktivën që ndalon plastikën për një përdorim.

Produktet e plastikës për një përdorim përfshijnë: pjatat, gotat, shkopinjtë për pirje dhe ato qese që, sipas BE-së, shndërrohen në mikroplastikë dhe mbeten gjatë në mjedis.

Këto plastika, sipas vlerësimeve të BE-së, përbëjnë rreth 70 për qind të mbeturinave detare në Evropë.

Qëllimi përfundimtar i BE-së është që deri në vitin 2030, çdo plastikë e mbetur të jetë e ripërdorshme ose e riciklueshme.

Papunësia në Kosovë, brenda dhjetë vjetësh, ka shënuar rënie për mbi 17 për qind, tregojnë të dhënat e fundit të Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK).

Nga 30 për qind sa ka qenë në vitin 2013, ka rënë në 12.6 për qind vitin e kaluar.

Më saktësisht, sipas ASK-së, numri i të punësuarave në vitin 2013 ka qenë 338.365, ndërsa 403.813 më 2022.

Për profesorin e ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, Berim Ramosaj, rënia e papunësisë është reale, por nuk i atribuohet rritjes eventuale ekonomike.

Sipas tij, faktor kyç që ka ndikuar në të është emigrimi i popullatës.

“Ikja është e përqendruar te kontingjenti i punës, respektivisht te personat që janë në moshë pune dhe kanë vullnet që të hyjnë në tregun e punës”, thotë Ramosaj për Radion Evropa e Lirë.

ASK-ja nuk ka ende të dhëna për vitin 2022, por ato të vitit 2021 tregojnë se nga Kosova janë larguar mbi 42 mijë banorë, për arsye të ndryshme.

Në vitin 2020 – kur ka shpërthyer pandemia e koronavirusit – kanë emigruar mbi 8.000 veta; më 2019 mbi 34.000 dhe më 2018 mbi 28.000.

Rritje e pamjaftueshme ekonomike

Ramosaj thotë se rritja ekonomike në Kosovë ka qenë e ulët për të gjeneruar mjaftueshëm vende të reja pune. Në dhjetë vjetët e fundit, mesatarja nuk ka kaluar 4-5 për qind.

“Rritja ekonomike njëshifrore nuk e adreson problemin e papunësisë”, thotë ai.

Të dhënat e fundit të Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) parashikojnë që në vitin 2023 Kosova të ketë rritje ekonomike për 3.5 për qind, ndërsa në vitin 2024 për 4 për qind.

Përfaqësues të bizneseve thonë se as ata nuk kanë mundur të jenë kontribuues të mëdhenj në zbutjen e papunësisë.

Sipas tyre, në dhjetë vjetët e fundit, nuk ka pasur lehtësira fiskale, të cilat do t’i ndihmonin bizneset prodhuese të zhvilloheshin më shumë dhe, rrjedhimisht, të hapnin më shumë vende pune.

“Në rast se investon në shtetet e rajonit, lirohesh nga një pjesë e madhe e tatimeve, si tatimi në fitim e të tjera, ndërkohë që në Kosovë nuk ka lehtësira të tilla”, thotë për Radion Evropa e Lirë Skënder Krasniqi, drejtor i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë në Prishtinë.

“Ne jemi vend importues i të gjitha produkteve dhe eksportojmë shumë pak. Tregtia hap më pak vende pune sesa do të mund të hapte sektori i zhvilluar i prodhimit”, shton ai.

Të dhënat e Bankës Qendrore të Kosovës konfirmojnë, po ashtu, se investimet në sektorin e prodhimit janë më të vogla nëse krahasohen me sektorë të tjerë.

Formalizmi i vendeve të punës

Profesori Ramosaj thotë se shifrat më të ulëta të papunësisë i ka ndikuar, deri në njëfarë mase, edhe formalizimi i punësimit.

“Së fundi është parë që bizneset, në përgjithësi, i deklarojnë punëtorët tek institucionet përkatëse, e që me vite i kanë mbajtur në të zezën”, thotë ai.

Administrata Tatimore e Kosovës (ATK), vitin e kaluar, ka nisur projektin e ashtuquajtur “Punësimi joformal”, i cili ka për qëllim inspektimin e bizneseve, identifikimin e punëtorëve të paregjistruar dhe regjistrimin e tyre.

Ushtruesi i detyrës së drejtorit ekzekutiv të ATK-së, Ilir Murtezaj, ka thënë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë më 26 gusht se zbatimi i këtij projekti ka çuar, deri më tash, në identifikimin e mbi 7.000 punëtorëve të padeklaruar.

Krasniqi, nga Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë në Prishtinë, tërheq vërejtjen se jo të gjithë të papunët regjistrohen në Agjencinë e Punësimit dhe kjo, sipas tij, bën që shifrat e papunësisë të kenë trend të rënies.

“Në vendet evropiane, të papunët regjistrohen si të papunë, pasi përfitojnë mjete financiare nga shteti. Në Kosovë nuk përfiton asgjë dhe kjo është arsyeja që nuk lajmërohen si të papunë dhe papunësia del të jetë e vogël”, thotë ai.

Të dhënat e Agjencisë së Punësimit të Kosovës flasin për rënie të numrit të punëkërkuesve.

Nga rreth 300 mijë punëkërkues të regjistruar në vitin 2013, numri i tyre ka rënë në rreth 29 mijë në prill të këtij viti.

Papunësia bie, por punëtorë nuk ka

Edhe pse shifra e papunësisë mbetet mbi 12 për qind, bizneset në Kosovë, sidomos në dy vjetët e fundit, ankohen për mungesë punëtorësh.

Disa, madje, kanë importuar fuqi punëtore nga jashtë.

Krasniqi thotë se kjo ndodh si pasojë e mungesës së harmonizimit midis arsimit dhe kërkesave të tregut të punës.

“Ministria e Arsimit, për dhjetë vjet, i ka dhënë qytetarit shkollim që nuk i krijon vend pune. Ne arsimojmë të rinj [në ato fusha] që nuk u krijojnë të ardhme”, thotë ai.

Sipas Krasniqit, mungesë punëtorësh ka në sektorin e bujqësisë, të gastronomisë, të ndërtimtarisë dhe të tekstilit.

Ndërtimtaria, njëherësh, thith edhe numrin më të madh të punëtorëve, ashtu si edhe tregtia e arsimi.

Ministria e Arsimit, në anën tjetër, është në proces të zgjerimit të mësimit dual, që nënkupton aftësimin në një kompani të caktuar në kombinim me lëndët e një shkolle profesionale. Ky lloj mësimi ka filluar për herë të parë vitin e kaluar.

Ku janë mbi 750 mijë persona?

Sipas ekspertëve, një tjetër gjë që mbetet shqetësuese është shifra e personave ekonomikisht joaktivë – mbi 750 mijë, sipas të dhënave të ASK-së.

Me termin ekonomikisht joaktivë, ASK-ja përshkruan personat që nuk janë as të punësuar, as të regjistruar si të papunë dhe as nuk kërkojnë punë.

Profesori Ramosaj ka një shpjegim:

“Një pjesë [e personave ekonomikisht joaktivë] merret me veprimtari të pavarura që nuk janë të regjistruara si biznese, një pjesë ka të ardhura nga pasuria e paluajtshme dhe disa pranojnë remitenca dhe nuk punojnë”.

Me mbi 1.7 milion banorë, Kosova ka pagën më të ulët minimale në Evropë, që sillet nga 130 deri në 170 euro.

Paga mesatare bruto në vend, për dhjetë vjet, është rritur për 138 euro. Nga 383 euro sa ka qenë në vitin 2012, ajo është bërë 521 euro në vitin 2022.