25 vjet pas luftës çlirimtare kundër okupatorëve nazistë-terroristë serbo-sllavë dhe 15 vjetorit të pavarësisë së Kosovës, ia vlen të pyesim se kush fitoi. A ishte liria?
***
Nderim i pakufishëm dhe i pavdekshëm dëshmorëve të Shqipërisë natyrale, si kujtim të një dashurie dhe mirënjohjeje të pashtershme për të rinjtë e shumtë të vrarë gjatë luftës kundër forcave pushtuese serbo-barbare (1998-1999). Duke sakrifikuar jetën në luftën për lirinë tonë, dëshmorët dërguan një sinjal të fortë se liria nga pushtuesit, paqja, demokracia, solidariteti dhe bashkimi mes vëllezërve dhe motrave të të njëjtit gjak e gjuhë kudo që janë, nuk është diçka që të tjerët do ta japin. Ju duhet ta ndërtoni vetë. Nga themeli.
***
Veprimet e dhunshme janë punë e ushtarëve. Nëse veprimet janë të suksesshme apo jo përcaktohet nga aftësitë në këtë profesion. Në ushtri, duhet të ketë rregull, përndryshe ju nuk mund të mbroni fare vendin nga armiqtë. Dhe, një popull me dinjitet, krenar, nuk nënshtrohet kur rreziku i kërcënohet, por detyrohet të luftojë në mënyrë që fqinji egërsirë të bindet se ju jeni ende në gjendje të mirë. Trualli i kodrave do të na mbulonte nëse i lejonim një pushtuesi (kushdo qoftë ai) të bënte me ne si të donte.
Lufta është si tërheqja e litarit, rezultati i së cilës nuk varet nga forcat absolute por nga ato relative. Faktorët ose “fijet” që përcaktojnë luftën (midis të tjerave) janë cilësia dhe aftësia e komandantit. Këtu futen personaliteti që është burim për frymëzimin e trupave për të pas besim në vetvete nën udhëheqjen e tij.
***
Fragmente nga Ditari im luftarak: “Dera e pestë e ferrit”, Tetor 1994
Kërcitja e vdekur metalike e mitralozëve kumbonte në heshtjen e ftohtë. Shkelja e çizmeve ishte si një e shtënë, një qen që përgjon, ose njerëz që ulërinin. Fëmijët që qanin, të moshuarit që vdiqën ndërsa u shtypën në shkëmbinj, gra të dhunuara dhe të masakruara në ditën e fundit të vdekjes së diellit. Gjaku mpikset në kapjen brutale të ngricës. Për të mos harruar kurrë gjakun e të vrarëve. Aty ishte lufta (…).
Tingulli i largët metalik ngrihet në një ulërimë. Qindra granata afrohen në një kreshendo ulëritëse. Ne rrotullohemi dhe shtrihemi sheshtë mbi gjethet e thata të tokës. Në një moment të tillë njeriu i ka zili morrat. Granatat nuk u bëjnë asgjë atyre. Pa pushim, gjëmon nga të gjitha anët… Pranë meje qëndron një djalë i ri 17 vjeçar, në moshën time, i fundit i një kompanie të tërë. Është vendës, nuk e kuptojmë gjuhën e njëri-tjetrit. Ai më shikon i frikësuar, duke buzëqeshur me buzë të zbehta. Edhe pse nuk kishte qenë këtu për një kohë të gjatë, ai kishte parë tashmë një botë tmerresh. Granatat lëvizin ngadalë përpara. Ne heqim pushkët automatike nga pjesët e poshtme, zvarritemi së bashku në ato terrene të vështira dhe pozicionohemi në vijën e parë, pranë vëllezërve të fushëbetejës (…). Ne heshtim, mezi guxojmë të marrim frymë, jemi shumë të emocionuar. Dhjetë metra larg nesh të “përzgjedhurit qiellor” ndalen dhe nxjerrin disa kuti me municion nga një bunker i ulët. Në fakt, ata janë jonjerëzor. “Vëllai i vogël” humbë dylbitë. Me zhurmë, ajo rrokulliset poshtë shpatit. Tingulli i bën kanibalët të shikojnë larg nesh. Ata nuk e kanë idenë se jeta e tyre varet në një fije shumë të hollë. Krejt papritur, të gjitha armët automatike gjuajnë kundër murit të valëzuar të njerëzve në tokën e askujt. Disa hapa, dhe ne hidhemi mbi ta. Ata bien si kokrrat e një kositëse… Forcat e reja të këmbësorisë ngrihen nga balta dhe stuhia vazhdon përpara (…). E tillë është lufta.
***
Në një kohë krize, rolet tona janë riorganizuar. Kartat vendosen përsëri. Tani është ekzistenca, jo esenca, ajo që është në rrezik. Është e gjalla, asaj që vibron dhe asaj autentike që tani i jepet hapësirë ​​më e madhe në jetën tonë. 25 vjet më parë, shqiptarët në Kosovë (të ndihmuar nga diaspora dhe shqiptarët e trojeve) filluan një luftë çlirimtare për jetë a vdekje – për lirinë. Le të mendojmë se çfarë lirie është më e rëndësishme.
Liria është një fjalë të cilës ne i bashkojmë ndjenja të forta dhe për të cilën jemi të gatshëm të shkojmë në luftë.
Por çfarë kuptojmë në të vërtetë me liri? Liria është një koncept i pasur dhe i paqartë.
A nënkuptojmë lirinë nga ajo që kufizon?
Liria nga të tjerët për të vendosur se çfarë duhet të bëj apo të mendoj unë?
Apo liria për të qenë në gjendje të zgjedhësh të jesh një “shkrimtar në jetën tënde”? Të jetoj jetën ashtu siç dua dhe me kë dua?
Liria e parë është në rrezik në një situatë lufte.
Armiku e kufizon lirinë tuaj në gjithçka, dhe mund t’ju privojë nga themeli i jetës dhe mund t`ju marrë jetën.
Shpresa është të fitojmë luftën dhe të kthejmë lirinë. Fituesi përballet me sfida të reja…
Periudha e pasluftës duhet të kishte qenë një periudhë e mirëqenies, e drejtësisë (ligji i njëjtë për të gjithë, askush para ligjit), e karakterizuar nga rritja ekonomike, e shkollimit cilësor, vendeve të punës, e sigurisë (…). A është rritur kaq shumë cilësia e jetës? Një pjesë e rëndësishme e cilësisë së jetës është subjektive dhe kushtëzon lirinë e brendshme. Liri për t’u rritur si person, për t’u zhvilluar në përputhje me vlerat tuaja thelbësore, për të qenë në gjendje të bëheni versioni më i mirë i vetes.
A janë shqiptarët e Kosovës dukshëm më mirë në vitin 2023 nga sa prisnin se do të ishin?
A mund të mësojmë diçka nga vitet e luftës 1998-1999 (dhe para saj) që të mos e ftojmë armikun të kthehet në vendin tonë dhe të na sundojë, dhunojë, masakroj sërish? A jemi kaq idiotë kokëfortë që të ndahemi mes vete – dhe ta duam armikun që na urren pa masë – përjetësisht?!
Unë dua që ju të hulumtoni dhe përdorni përvojat nga lufta për të kërkuar përsëri mençurinë, marrëveshjen e plotë dhe mënyrën e të menduarit – për të rritur lirinë tuaj të brendshme. Për të forcuar solidaritetin, vëllazërinë – dhe ushtrinë.
Thuhet se në kriza tregojmë realisht kush jemi. Që ne tregojmë diçka, anë të panjohura si për ne ashtu edhe për të tjerët, është e sigurt.
Nga këndvështrimi i qeverisjes, është interesante të shihet se si situata e krizës krijon kërkesë për udhëheqësit, dhe sesi opozita duhet të bashkëpunoj plotësisht me qeverinë për të përballuar presionin e disa “ndërmjetësve” të huaj, dredhitë, djallëzitë, marifetet e tyre që përkëdhelin “kombin hyjnor” – për të pamundësuar asnjë lloj asociacioni kasapësh ardhacak nga shpellat aziatike – në tokën stërgjyshore tuaj.
Njerëzit janë krijues. Ne jemi kafshë tufe, shumë shoqërore nga natyra, një specie kureshtare që është e mirë në shpikjen e gjërave. Ndonjëherë ne shpikim gjëra që nuk e kuptojmë qëllimin e tyre. Shpikje që në vetvete mund të krijojnë kriza. Shpikja vjen së pari, më pas vjen kriza si pasojë. Krizën e kemi krijuar vetë, sepse në vend që të bashkohemi kundër armiqve të përjetshëm, bashkëpunojmë me ta – kundër vetes sonë.
Kriza domethënë një ndryshim i papritur, kthesë vendimtare ose përçarje fatale. Pa dyshim që këtu po flasim për një krizë të vërtetë.
***
Kriza është një gjendje produktive. Thjesht duhet të hiqni aromën e katastrofës.
Le ta dinë terroristët serbo-sllav dhe mercenarët shqipfolës:
Heshtja jonë (e deritanishme) është forcë. Heshtja jonë është si një shakullinë në det. Mos mendoni se heshtja jonë është dobësi, sepse nën sipërfaqen e qetë të tokës shtrihet vullkani.
***
Që nga kohërat e lashta në botë ka pasur njerëz që gjithmonë shikonin vetëm përfitimin e tyre. Duke menduar se do të mbeten të pandëshkuar me gjithë sjelljet hipokrite, lyheshin me gjithë yndyrën, por në fund pavarësisht e paguan me kokë.
Mendoni vetëm për Romën e lashtë. Diktatori romak Julius Caesar u sulmua në senat nga një grup senatorësh, përfshirë mikun dhe studentin e tij të ngushtë, Marcus Junius Brutus.
Domethënë, pasi Cezari u vetë-shpall sundimtar i përjetshëm, Kasius pa dyshim pësoi një krizë nervore dhe me mashtrim e “bindi” Brutin të merrte pjesë në sulmin ndaj Cezarit.
Cezari kur e pa, u thye fare dhe iu drejtua me atë fjalinë e njohur:
“Tu quoque, Brute, fili mi!” (Edhe ti, Brutus, biri im!).
Ai u godit 23 herë me thikë.

*Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike