VOAL – Përfaqësuesi maksimal i metodës së re të veprimit të Studio Actor që u krijua në kinemanë amerikane në mesin e viteve ’50 (metoda e famshme “Stanislavsky Method”), Marlon Brando fillimisht u vendos si një aktor me thellësi të konsiderueshme dhe më pas si një aktor i vërtetë ikonë, falë aftësisë së tij për të jetuar karakteret që ai luajti duke zgjeruar impulset e brendshme psikologjike, shpesh të sugjeruara nga skenarët.
I lindur në Omaha, Nebraska më 3 prill 1924, biri i një shitësi udhëtues dhe një aktoreje të dorës së dytë, para se të aktronte, fillimisht nisi një karrierë ushtarake, por, i padisiplinuar dhe intolerant i rregullave hierarkike në fuqi në kazermë, u dëbua nga Akademia Ushtarake e Minesotës. Ai u zhvendos në Nju Jork dhe mori pjesë në një kurs drame që debutoi në vitin 1944 në Broadway. Tre vjet më vonë ai triumfon në teatër me karakterin e Stanley Kowalski, protagonist i dramës prekëse të Tennessee Williams “Një tramvaj i quajtur dëshirë”. Në vitin 1950, nën drejtimin e Elia Kazan, ai ndoqi të famshmen Actor’s Studio, e cila më në fund ia hapi dyert për kinemanë.
Pas stërvitjes së gjatë dhe të lodhshme Marlon Brando debutoi në ekranin e madh në vitin 1950 me filmin “Uomini” nga Fred Zinneman, në të cilin luan një veteran paraplegjik të luftës. Për këtë rol ai mbyllet për një muaj duke studiuar sjelljen e personave me aftësi të kufizuara në një spital të specializuar. Fytyra e tij, magnetizmi i tij, mbetet shumë i impresionuar nga spektatorët që e shohin filmin; Brando mban spektatorët e mbështetur me forcën e tij, shprehjet e tij intensive, si dhe një ndjesi të përhapur të mashkullorësisë që ai arrin të na bëjë ta perceptojmë pothuajse fizikisht.
Megjithatë, suksesi i vërtetë erdhi vitin e ardhshëm, me të njëjtin tekst që e hodhi në teatër: versioni i filmit “Një tramvaj i quajtur dëshirüe” (drejtuar nga Elia Kazan, me Vivien Leigh) e projekton atë direkt në imagjinatën femërore të një brezi të tërë. Në ekran Marlon Brando është me hijeshi të jashtëzakonshme dhe karakteri i tij kombinon karakteristika kontradiktore që, me sa duket, i impresionuan veçanërisht zonjat e kohës: jo vetëm që ai është i bukur në mënyrë çarmatosëse, por është gjithashtu në të njëjtën kohë i vështirë dhe thellësisht i ndjeshëm, rebel dhe jokonformist. Shkurtimisht, një rol që nuk mund të kishte shkuar pa u vënë re në një shoqëri aq të lidhur me rregullat dhe konventat si Amerika e atëhershme.
Për fat të keq, në vitet e ardhshme kësaj hijeshje të madhe do t’i mbetet vetëm hija. Brando, në mënyrë të pashpjegueshme, humbet plotësisht formën madhështore fizike të së kaluarës dhe ndoshta për shkak të problemeve të mëdha që lidhen me familjen e tij (djali i parë vrau të dashurin e motrës së tij Cheyenne dhe u dënua me dënimin maksimal, dhjetë vjet, edhe pse babai i tij dëshmoi në favor të tij, Cheyenne më vonë bëri vetëvrasje duke e varur veten), ai u tërhoq plotësisht. Do të vijë në mbipeshë 160 kg dhe tabloidët do të konkurrojnë në botimin e fotografive të fundit, duke i krahasuar pa mëshirë ato me imazhet e kohës së artë.
Përveç episodit tronditës të djalit të tij, pjesa tjetër e jetës private të Brando nuk ishte tamam si duke marrë një pushim. Jo vetëm që ishte martuar tri herë (me Anna Kashfi, me Movita dhe Tarita), por kishte marrëdhënie të tjera të rëndësishme që përfunduan, në të mirë, me një lamtumirë të dhimbshme. Midis shumë grave të saj, Pina Pellicier kreu vetëvrasje në vitin 1961, ndërsa Rita Moreno u përpoq dy herë pa sukses. Brando gjithashtu ka tetë njohje të atësive për fëmijë jashtë martese.
Jo më pak të shqetësuar janë marrëdhëniet e tij me statujën më të lakmuar nga të gjithë aktorët: pas katër nominimeve të njëpasnjëshme (që nga vitet 1950), më në fund me “Fronte del porto” (1954), drejtuar nga Elia Kazan, merr çmimin e aktorit kryesor më të mirë, me rolin e Terry Malloy. Ai gjithashtu fitoi çmimin më të mirë aktor në Festivalin e Filmit në Kanë.
Gjithashtu në vitin 1954 ai luajti një rebel të ri në “Il Selvaggio” nga Laszlo Benedek dhe u bë simbol i një brezi të shpërndarë dhe të zhgënjyer. Për t’u përgatitur për interpretimin ai frekuenton grupe të mitur si ato të përshkruara në film që vijnë për të përfunduar në burg për një natë.
Vitet 60-të paraqesin një dekadë rënieje për aktorin, të aftë vetëm për të thirrur një sërë veprash mediokre (me përjashtim të drejtimit të tij unik 1961, “Dy fytyrat e hakmarrjes”) dhe të krijimit të një serie të pafund të problemeve në grupet që ai merr pjesë dhe të prodhimeve që e angazhojnë atë (në vitin 1969 ai e ekspozon zakonisht të qetë Gillo Pontecorvo gjatë filmimit të filmit “Queimada”, në mënyrë që regjisori të hedh poshtë filmin).
Në vitet 70 Marlon Brando u ringjall me fjalë: ishte viti 1972 kur ai mendoi një rol që do të mbetet në historinë e interpretimit, atë të Don Vito Corleone në filmin Il Padrino nga Francis Ford Coppola. Gjatë audicionit, Brando improvizoi trukun tani të famshëm për të “bërë” Don Viton: flokët e mbajtura mbrapa me shkëlqim, lustrim i ndritshëm këpucësh në fytyrë dhe ball, Kleenex mbushur faqet. Për rolin merr Oscar, por, me një veprim të papritur, refuzon ta tërheqë atë dhe, për të protestuar kundër mënyrës se si qeveria amerikane i trajton indianët, dërgon një Apache të ri në vendin e vet.
Në të njëjtin vit ai luajti në filmin skandal “Tango e Fundit në Paris” nga Bernardo Bertolucci, një film i cili, ndër disavantazhet e tij, digjet në sheshin publik. Gjithashtu me këtë rast “marka” Brando e bën veten të ndihet dhe stili, qëndrimet arrogante që ai i jep personazhit të tij, do të bëhet emblematike dhe e paimitueshme.
Në vitin 1979 ishte rradha e një tjetër rol të madh, magnetik, të Kolonelit Kurz në “Apokalipsi Tani” nga Francis Ford Coppola. Shfaqja e tij në fazat e fundit të filmit është e trishtuar, e habitshme, aktori duket plotësisht i panjohur. Kritikët qajnë me mrekulli, dikush e përshëndet atë si aktori më i mirë ndonjëherë. Pas përfundimit të kryeveprës së Coppolës, aktori del në skenë për rreth një dekadë: më vonë ai do të shfaqet vetëm në role me kapelë. Ndër filmat e tij më të shquar janë “Don Juan De Marco, mjeshtër i dashurisë” (1994, me Johnny Depp) dhe “The Score” (2001, me Robert De Niro dhe Edward Norton).
Për të kuptuar madhështinë e Brando është një shaka e Al Pacino, e cila më vonë u bë e famshme, i cili luajti me të në “Il padrino”: “Është sikur të aktoresh me Perëndinë”.
Aktori i paharrueshëm vdiq në Los Angeles në moshën 80 vjeç më 2 korrik 2004. Elida Buçpapaj
FILMOGRAFIA
Superman II:The Richard Donner Cut (2006) (V) si Jor-El
The Godfather (2004) (VG) (zëri) (arkiv i përdorur) si Don Vito Corleone
The Score (2001) si Max
Free Money (1998) si Warden Sven ‘The Swede’ Sorenson
The Brave (1997) si McCarthy
The Island of Dr. Moreau (1996) si Dr. Moreau
Don Juan DeMarco (1995) si Dr. Jack Mickler
Christopher Columbus: The Discovery (1992) si Tomas de Torquemada
The Freshman (1990) si Carmine Sabatini, aka Jimmy The Toucan
A Dry White Season (1989) si Ian McKenzie
Apocalypse Pooh (1987) (V) (archive sound) (pa kredituar) si Eeyore
The Formula (1980) si Adam Steiffel, Chairman Titan Oil
Superman II (1980) si Jor-El
Apocalyps1980)e Now (1979) si Colonel Walter E. Kurtz
Roots: The Next Generations (1979) (mini) TV mini-seri si George Lincoln Rockwell
Superman (1978) si Jor-El
The Godfather: A Novel for Television (1977) (mini) TV mini-seri si Don Vito Corleone
The Missouri Breaks (1976) si Robert E. Lee Clayton
Ultimo tango a Parigi (1972) si Paul
The Godfather (1972) si Don Vito Corleone
The Nightcomers (1972) si Peter Quint
Queimada (1969) si Sir William Walker
The Night of the Following Day (1968) si Chauffeur
Candy (1968) si Grindl
Woman Times Seven (1967) (pa kredituar) si Bob – in Picture, segment ‘Two Against One’
A Countess from Hong Kong (1967) si Ogden Mears
The Appaloosa (1966) si Matt Fletcher
The Chase (1966) si Sheriff Calder
Morituri (1965) si Robert Crain
Bedtime Story (1964) si Freddy Benson
The Ugly American (1963) si Ambassador Harrison Carter MacWhite
Mutiny on the Bounty (1962) si 1st Lt. Fletcher Christian
One-Eyed Jacks (1961) si Rio
The Fugitive Kind (1959) si Valentine ‘Snakeskin’ Xavier
The Young Lions (1958) si Lt. Christian Diestl
Sayonara (1957) si maj. Lloyd ‘Ace’ Gruver – USAF
The Teahouse of the August Moon (1956) si Sakini
Guys and Dolls (1955/I) si Sky Masterson
Omnibus si Stanley Kowalski (1 seri, 1955)
Desirée (1954) si Napoleon Bonaparte
On the Waterfront (1954) si Terry Malloy
The Wild One (1953) si Johnny Strabler/Narrator
Julius Caesar (1953) si Mark Antony
Viva Zapata! (1952) si Emiliano Zapata
A Streetcar Named Desire (1951) si Stanley Kowalski
The Men (1950) si Kenneth ‘Ken’ Wilcheck/’Bud’
Actor’s Studio (1 seri, 1949)
Komentet