Kanga XI
Ne skaj, ku zbret rrembyeshem nji bregore
Shkambijsh vigane, te çame, ne forme te qarkut,
Mbrritem e pame na vuejtje ma mizore.
.
Aty nje ere e qelbte te vinte hakut,
Kah avull ngrihej thellesish perpjete,
Prandej shpejtuem me u struke permbas kapakut
.
Te nje varri te madh, ku vrejta vete
Te tille mbishkrim: “Ndryj Anastasin pape,
Qe e nxuer Fotini rruges se vertete.”
.
“Ketij shtegu ngadale duhet me u kape,
sa t’msohemi me t’randin kundermim;
pastaj ky ma trazim nuk do na jape.”
.
Keshtu udheheqsi, e une: “Ndonje shpjegim
Me jep, qe koha kot mos te kaloje.”
E ai: “Mu per kete gja ishe n’mendim.
.
O biri im, – filloi ai te tregoje, –
Ketu me shkamb tre rrathe jane te ndertuem
Shkalle-shkalle, si ata qe lame kesaj rrenoje.
.
Te gjithe jane plym me shpirtna te mallkuem;
E qe te kesh, tue zbrite, ma qartesi,
T’them si e pse ma poshte rrijne grumbulluem.
.
Çdo e keqe, qe e ka qielli ne meni,
Synim ka fymjen, e ketij synimi
I arrihet o me dhune o me njimti.
.
Mbasi njimtine perdor veç njerezimi,
E urren Zoti ma fort; pra jane njimtare
Ata ne fund, – ma i rande per ta denimi.
.
Me perdhunues asht krejt brezi i pare;
Mbasi n’tri vehtje dhuna mund t’drejtohet,
Prandej tri shkallesh asht dhe rrethi mbare.
.
Ndaj Zotit, vehtes, fqinit perdorohet
Dhuna, mbi ata vete ose mbi gja
Te tyne; qarte do e shohesh mbas do kohet.
.
Me e plagose rande o fare ti me e vra
Mundesh nje fqinin tand, e atij gjane
Ia prish, ia ndez o mundesh pre me i ra, –
.
Pra ata qe shkaktuen plage ose qe vrane,
E shkatrrimtare e cuba i gjen zhyt
N’brezin e pare, ne çeta t’ndryshme jane.
.
Ngajhere njeriu vehtes i kcen ne fyt
O giane e vet shkatrron; prandej i ke
N’brezin e dyte, tue u qa tani pa fryt,
.
Ata qe fij’n e jetes s’vet kane pre,
N’loje humben pasunite o i shkrine e n’vaje
E çuen ate jete, ku duhet t’kesh hare.
.
Kunder Hyjnise njeriu dhune mund te baje
Tue e mohue ose tue blasfemue,
Tue shkele natyren, miresine e saj.
.
Prandej nje brez ma ngushte vule u ka vu
Sodomes e Kaorses; dnon pa shprese
Ata qe Zotin rrijne tue e mallkue.
.
Njimtine, mekat qe s’qitet ne harrese,
Mund ta perdoresh n’ke t’beson pa u tute
Ose tek ai, i cili s’te zen bese.
.
Ky lloj i fundit lidhjet i keput
Te dashunise, qe lind bashke me njerine;
Prandej n’rrethin e dyte jane per çdo skute:
.
Hipokrizi e lajke, kush ndjek magjine,
Falsifikimi, vjedhja e simonija,
Ke n’plehna tjere rrufjanin, batakçine.
.
N’llojin e pare braktiset dashunija
Qe fal natyra e çka njeriu i shton,
Nga rrjedh i gjithe besimi e afersija.
.
Prandej n’rrethin ma t’ngushte, mu n’thelb qendron
Te rruzullimit, ku seline ka Dite,
I torturuem perjete kush tradheton.”
.
E une: “Mesues, te me sqarosh ti dijte,
Pjeset e honit fare mire i shquen
Dhe popullsine e tij drejte paraqite,
.
Por m’thuej: ata n’kenete e ata n’furtune
Rrembye e barte, qe shiu e rreh krejt qulle,
O ata qe i pame kah shaheshin me dhune,
.
Pse s’i kane fute ne kete te zjarrten kulle
Per dnim, ne qofte se I mnin ai Zot i larte?
Ne qofte se jo, pse vuejne ashtu?”. M’u suell
.
Ne kete menyre: “Ti çka po flet perçart
E je ngatrrue ma fort se tjeter here?
Mos valle diçka mendon qe s’e shoh qarte?
.
Nuk te kujtohen ato fjale me vlere
T’Etikes sate, holle ku jane permendun
Tri prirjet, qe Zotyne urren ngahere,
.
Shfrenimi i plote e shtazerija e çmendun
Dhe shpirtligsija? Si shthurja e pamase
S’e fyen aq Hyun e s’shahet pra aq dendun?
.
Po ta studjosh çka thashe une ne kete rase
E n’qofte se ata te dnuem ne mend i mban,
Qe jane tue ba pendese jashta kalase,
.
Ti do kuptosh se pse i ndane veçan
Nga kta te mbrapshte, e pse jo aq pa meshire
Hakmarrja e Perendise u bje çekan.”
.
“O djell, qe syte e mjegulluem i dlir,
kaq me kenaq kah jep te qarte shpjegimin,
sa jo te dij, – t’dyshoj me vjen ma mire.
.
Pak mbrapa, lutem, hidh tani veshtrimin, –
I thashe, – atje ku thue fajdeja fyen
Mirsine hyjnore; zgjidhma, pra, dyshimin!”
.
“Filozofija, per ke thelle i hyn, – m’u gjegj,
– tregon jo vetem ne nje ane
se si natyra fillin nga Zotyne
.
e arti i hyjnueshem e ka zane;
e ne studjosh Fiziken tande, do t’i gjejsh
krejt mendimet, jo kah fundi jane,
.
aq arti juej, persa ai asht i zoti,
natyren ndjek si nxanes plot me zell;
pra artin tuej nip gati e ka Zoti.
,
Natyra e arti, n’qofte se nder mend sjell
Gjenezen q’prej fillimi, njerezvet
U ka dhane t’mbaren, i ka mbajte e knelle.
.
Por fajdexhiu rruge tjeter fare gjet;
Natyre e art mbasdore ai i len,
Se diku tjeter var shpresen e vet.
.
Por t’i lame fjalet, t’ecim me pelqen;
Hyllsija e Peshkut n’horizont veton
E Qerrja siper Korit vend po zen, –
.
Larg asht rrepina, qe perposh na çon.”
Komentet