Mërgata – shtylla historike e Kosovës që sot përballet me një sulm të padrejtë!

Ky shkrim synon të vë në pah rolin historik, politik dhe patriotik të mërgatës, si dhe të denoncojë narrativat e padrejta që po shfaqen ndaj saj.

Mjaft është mjaft. Diskursi i viteve të fundit, i ushqyer nga disa media dhe nga disa zëra publikë në Kosovë, ka marrë kahje shqetësuese, duke e trajtuar mërgatën me përbuzje, nënçmim dhe përjashtim. Kjo nuk është çështje teknike zgjedhore, por një tentativë për të minimizuar e margjinalizuar një pjesë të pandarë të kombit, pjesën që historikisht ka qenë vendimtare për mbijetesën dhe shtet-formimin e Kosovës.

Mërgata jonë politike e atdhetare, sidomos në vitet e 90-ta, ndërtuan një platformë të fuqishme rezistence kombëtare, institucionale dhe diplomatike. Mërgimtarët krijuan ura komunikimi me botën demokratike, financuan arsimin, shëndetësinë dhe gjithë sistemin paralel, duke e ndihmuar rezistencën paqësore të shqiptarëve në Kosovë. Ky angazhim afatgjatë e vendosi Kosovën në tryezën ndërkombëtare, duke i ofruar asaj fakte historike, materiale të shkruara dhe program politik mbi shqiptarët dhe Kosovën.

Kontributi i mërgatës në bërjen e luftës tonë çlirimtare është i padiskutueshëm. Shumë prej dëshmorëve dhe heronjve të luftës ishin bijë të mërgatës, të cilët e lanë jetën dhe punën në mërgim, për t’u kthyer e për të luftuar. Pjesa më e madhe e mbështetjes financiare, logjistike dhe diplomatike për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës i ka ardhur nga mërgata. Ndërkohë që ata luftonin dhe binin në front, sot disa qarqe publike shfaqin harresë të qëllimshme, duke e reduktuar sakrificën e tyre në objekt përçmimi dhe akuzash të pacipë.

Pas vitit 1999, mërgata mbeti forca më e madhe zhvillimore e vendit, pa kërkuar shpërblime, ajo investoi në rindërtimin e Kosovës së shkatërruar nga lufta, në biznes, në punësim dhe në modernizimin e infrastrukturës urbane. Një pjesë e konsiderueshme e zhvillimit ekonomik të Kosovës është rezultat i drejtpërdrejtë i angazhimit financiar, profesional dhe material i mërgatës, e cila ruan fuqishëm lidhjen shpirtërore dhe organike me vendlindjen.

Megjithatë, në diskursin publik kohëve të fundit po krijohet një narrativë e rrezikshme, ku mërgata paraqitet si trup i huaj, si e çorientuar dhe e paaftë ta kuptojë realitetin në Kosovë. Disa, madje kërkojnë kufizimin ose heqjen e drejtës së saj të votës, me arsyetime që bien ndesh me parimet themelore të shtetësisë dhe kombit. Qytetarët që mbajnë dokumente të Kosovës, paguajnë tatime, ruajnë prona, investojnë dhe ndihmojnë familjet e tyre, nuk mund të përjashtohen nga proceset politike të vendit të tyre.

Vota e mërgatës ka qenë dhe mbetet e lirë dhe e pavarur. Ajo është e ndjeshme ndaj premtimeve politike, sepse e donë vendin e vet, por nuk është e manipulueshme. Ajo nuk është as instrument i partive që duan t’i mjelin votat e saj vetëm para zgjedhjeve, dhe që paradoksalisht, disa kërkojnë nga mërgimtarët që t’u rezervojnë hotele luksoze kur vijnë në vizita, duke shfaqur sjellje të papërgjegjshme që e dëmtojnë imazhin e Kosovës.

Sulmet dhe kritikat ndaj mërgatës shpesh burojnë nga frustrimet e humbjeve zgjedhore, meqë në shoqëritë e vogla është e lehtë të krijohen ndarje artificiale mes atyre që jetojnë brenda dhe atyre që jetojnë jashtë vendit. Por, një popull që e ndanë veten në dy pjesë, i dëmton rëndë themelet e shtetit të vet.

Kontributi i mërgatës shtrihet përtej Kosovës: ajo ka luajtur rol të rëndësishëm për shqiptarët në Maqedoninë e Veriut, Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi, si dhe ka ndërtuar një imazh të respektuar kulturor dhe profesional në botë. Mërgata jonë paguan taksa, ruan pronat, investon, e përfaqëson Kosovën me dinjitet në vendet ku jeton, si dhe vazhdon të jetë aset kombëtar.

Përballë këtij roli të gjerë, sulmet publike, talljet dhe tendencat për përjashtim të mërgatës nga proceset politike në Kosovë, janë tregues të një mentaliteti egocentrik dhe regresiv. Po aq shqetësuese janë edhe shfaqjet e hapura të zilisë e mosmirënjohjes ndaj figurave kombëtare që kanë arritur suksese historike në internacionalizimin e çështjes së Kosovës në vitet e 90-ta si dhe pas çlirimit të saj me 1999.

Historia tregon se mërgata ka qenë shtylla kryesore e Rilindjes Kombëtare, shtyllë e pavarësisë së Shqipërisë, si dhe forcë vendimtare e çlirimit dhe shtet-formimit të Kosovës. Asnjë projekt politik modern nuk mund ta zhvlerësojë këtë rol historik të saj. Çdo përpjekje e tillë është e dëmshme dhe mund ta dëmtojë lidhjen organike atdhe-mërgatë, e cila e ka garantuar mbijetesën kombëtare në momentet më të vështira të kombit.

Mërgata ka qenë, është dhe do të mbetet pjesë e pandarë e shtetit të Kosovës. Të sulmosh mërgatën do të thotë të sulmosh themelet e shtetit.

Në këtë kontekst, është i domosdoshëm një debat i sinqertë dhe konstruktiv mes qytetarëve rezidentë dhe atyre jo-rezidentë, për të sqaruar rolin e mërgatës patriotike e politike, e cila do të mbetet gjithmonë pjesë organike e vendit si dhe ambasadore e vlerave shqiptare kudo që jetojnë dhe punojnë mërgimtarët tanë.

Po ashtu, mërgimtarët duhet të ruajnë me vëmendje dhe respekt ndjenjat dhe nevojat e bashkëkombësve në vendlindje, duke kontribuar në ndërtimin e një raporti të shëndoshë vëllazëror dhe kulturor.

E preka dhe e trajtova këtë temë, sepse janë tejkaluar limitet e nënçmimit dhe kalkulimeve politike ndaj mërgatës, e cila nuk heq dorë nga pjesëmarrja aktive politike në vendin e vet, të cilin e donë emocionalisht dhe që dëshiron ta shohë të zhvilluar e të integruar në institucionet ndërkombëtare si shtet modern, demokratik dhe të zhvilluar ekonomikisht.

Hafiz Gagica

Stuttgart, 30.11.2025

Nëna e Mark Samsonit, 23-vjeçarit që vrau ish-të dashurën e tij shqiptare, Ilaria Sula, krim i ndodhur më 26 mars, është dënuar me dy vjet burg për fshehjen e një kufome.

Nosr Manlapaz dyshohet se e ndihmoi të birin të fshihte trupin e studentes. Vendimi i dha dy ditë pasi, gjyqtari miratoi marrëveshjen e saj për pranimin e fajësisë, duke i dhënë dënimin me kusht.

Ndërkohë seanca paraprake për gjyqin e Mark Samsonit do të fillojë më 9 dhjetor. Babai i 23-vjeçares, pas dhënies së vendimit të dënimit për nënën e autorit, u shpreh se kjo s’është drejtësi.

“Për ne, kjo nuk është drejtësi”, tha Flamur Sula, babai i Ilarias, teksa komentoi mbi marrëveshjen e pranimit të fajësisë nga nëna e Mark Samsonit.

“Ne u shkatërruam nga ajo që pamë dhe dëgjuam, një gjyq që zgjati vetëm pesë minuta”, shtoi ai. “Një person që pastroi litra gjak të vajzës sime duke e hedhur në tualet. Për ne, kjo nuk është drejtësi”. gsh

Gazetari Sokol Brahaj ka përshkruar atmosferën festive të krijuar nga komuniteti shqiptar në Turqi me rastin e 28 Nëntorit, Ditës së Flamurit. Ai tha se diaspora shqiptare në këtë vend është ndër më të mëdhatë dhe më të organizuarat në botë, duke e cilësuar Turqinë si vendin ku ekziston “lobi më i madh shqiptar”.

Në një lidhje online në “Neës24 Fundjavë”, festimet janë pritur pozitivisht nga qytetarët dhe institucionet turke.

Ai u shpreh se shqiptarët në Turqi ndihen të respektuar dhe të vlerësuar në çdo fushë.

Një nga momentet më simbolike të festimeve ishte ndriçimi kuq e zi i urës së Bosforit në Stamboll. Krahas saj, shqiptaret festuan me aktivitete të shumta në Ankara, Bursa dhe Stamboll, ku rrugët u mbushën me makina të dekoruara me flamuj të Shqipërisë etnike.

“Jemi një nga komunitetet më të mëdha të diasporës jashtë Shqipërisë. Lobi më i madh shqiptar është në Turqi. Këtu nuk reagojnë keq kur bëjmë flamurin, madje gëzohen shumë.
Në festën e Flamurit në të gjithë Turqinë, pjesëmarrës janë nga të gjithë partitë turke, edhe nga ato ultra nacionaliste.
Na quajnë vëllezër dhe motra, në këtë vend kemi shumë privilegje dhe na vlerësojnë në të gjitha fushat.
Ura e Bosforit u ndriçua kuq e zi. Kemi festuar në Ankara, Bursa, Stamboll, me makina me flamuj të Shqipërisë etnike”, tha ai.

Festë jo vetëm në trevat shqiptare, por edhe në qytetet europiane dhe botërore, kudo ku ka komunitet shqiptarësh.

Qytetarët shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Greqi, e festuan Ditën e Pavarësisë, 28 nëntorit të 1912-ës, me një tubim shpërthyes mbrëmjen e sotme në sheshin mitik të vendit fqinj, “Syntagma”.

“Kjo është dita, e njohur edhe si Dita e Flamurit, e cila përkujton pavarësinë e vendit fqinj nga Perandoria Osmane. Shqipëria e pavarur u shpall në Vlorë më 28 nëntor 1912”, shkruan “Protothema”.

Me rastin e këtij eventi, qindra shqiptarë, shumë prej tyre me fëmijët e tyre, duke mbajtur flamuj kuq e zi dhe simbole tradicionale e historiko-patriotike, u mblodhën përsëri këtë vit në sheshin Syntagma.

Të pranishëm ishin me qindra vetë, që kënduan dhe festuan të pashqetësuar, mes tyre dhe shumë fëmijë.gsh

Prishtinë, 25.11.2025

Prirje e natyrshme e Gani Azemit ndaj historisë, shërbeu si themel i angazhimit të mëvonshëm politik dhe shoqëror për pavarësinë e Republikës së Kosovës.

Në lagjen Dragodan të Komunës së Prishtinës, më 25 nëntor 2025, u zhvilluan homazhe me rastin e 13-vjetorit të ndarjes nga jeta të diplomatit Gani Azemi. Në emër të delegacionit pjesëmarrës, z. Hysen Ibrahimi vendosi lule të freskëta mbi varrin e tij dhe propozoi që të nderohej kujtimi i Azemit me një minutë heshtje. Pas këtij momenti përkujtimor, z. Ibrahimi mbajti një fjalë rasti kushtuar jetës dhe veprës së diplomatit të ndjerë.

Në fjalimin e tij, z. Ibrahimi theksoi se Gani Azemi, me prejardhje nga fshati Babush, Komuna e Lipjanit, ka qenë dhe mbetet një figurë me rëndësi të veçantë historike dhe shoqërore për popullin shqiptar. Ai vuri në dukje se dëftesat shkollore të Azemit, veçanërisht rezultatet e larta në lëndën e historisë, dëshmojnë për një formim të hershëm të orientuar drejt dijes historike dhe idealeve kombëtare.

Sipas z. Ibrahimit, kjo prirje e natyrshme e Gani Azemit ndaj historisë shërbeu si themel i angazhimit të mëvonshëm politik dhe shoqëror për pavarësinë e Republikës së Kosovës. Ai u shqua si njohës i thelluar i historiografisë shqiptare, të cilën e prezantoi me kompetencë në takimet me deputetë të Bashkimit Evropian. Në këto diskutime, Azemi argumentoi origjinën pellazgo–ilire të shqiptarëve dhe vuri në pah kontributin historik të figurave madhore si Gjergj Kastrioti–Skënderbeu dhe Shën Nëna Terezë, të cilët kanë luajtur rol të rëndësishëm në historinë evropiane e botërore.

Gani Azemi u dallua gjithashtu për stilin e tij komunikues dhe aftësinë për të debat­uar me përfaqësues të huaj. Ai zotëronte një bagazh të gjerë njohurish, ishte i lexuar, i informuar dhe shquhej për qasjen e tij të afërt dhe respektuese ndaj bashkëbiseduesve. Një takim me të shpesh mjaftonte për të krijuar një miqësi të qëndrueshme.

Me argumentime të strukturuara dhe të mbështetura mirë, Azemi kontribuoi në ekspozimin e politikave hegjemoniste dhe fashiste të Serbisë, duke forcuar pozitën dhe të drejtat e shqiptarëve në arenën ndërkombëtare, sidomos në institucionet e Bashkimit Evropian në Bruksel. Atje, ai ishte aktiv në diplomaci, lobim ndërkombëtar dhe komunikim me median, duke përfaqësuar çështjen kosovare në instanca evropiane. Në vitet e fundit të jetës së tij, shërbeu si këshilltar në Ambasadën e Republikës së Kosovës në Bruksel.

Gani Azemi lindi më 30 korrik 1951 dhe u nda nga jeta më 25 nëntor 2012. “I përjetshëm qoftë kujtimi për Gani Azemin dhe veprën e tij”, përfundoi fjalën e tij z. Hysen Ibrahimi.

Prishtinë, 20 nëntor 2025

Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, i shoqëruar nga zëvendësministrja e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Liza Gashi, mirëpriti sot në takim Kryetarin e Bashkisë Hora e Arbëreshëve (Piana degli Albanesi), Rosario Petta.

Duke i uruar mirëseardhje në Prishtinë, kryeministri Kurti shprehu interesimin e Qeverisë së Republikës së Kosovës për zgjerimin e bashkëpunimit me komunitetin Arbëresh, veçanërisht në ruajtjen, promovimin dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore arbëreshe, si pjesë e rëndësishme e historisë sonë të përbashkët.

Në takim u theksua rëndësia e rritjes së shkëmbimeve kulturore dhe akademike, duke vlerësuar hapat pozitivë të ndërmarrë në vitet e fundit. Diskutuan edhe për mundësinë e bashkëpunimit përmes festivalit të filmit, me synimin që Kosova të prezantohet në Kalabri dhe Sicili përmes aktiviteteve artistike e kulturore.

Një prej temave të rëndësishme ishte edhe përfshirja e komunitetit Arbëresh në programin veror “Shijo Kosovën”, me qëllim fuqizimin e lidhjeve kulturore dhe njohjen më të mirë të Kosovës nga të rinjtë dhe familjet arbëreshe. Po ashtu, u theksua nevoja për të nxitur lidhje të reja ndërmjet institucioneve të arsimit të lartë në Kosovë dhe universiteteve të rajonit, me fokus në projekte të përbashkëta kërkimore, shkëmbime akademike dhe mobilitet të studentëve. Ai gjithashtu shprehu gatishmërinë e tij për të mbështetur promovimin dhe mësimin e gjuhës arbëreshe, si një urë lidhëse dhe si pjesë e identitetit të përbashkët kombëtar dhe kulturor.

Të dy u pajtuan që në kuadër të këtij bashkëpunimi të ndërtohet një shtatore e Komandantit Legjendar, Adem Jashari në Bashkinë Hora e Arbëreshëve. Zyra e Kryeministrit

Gazetari dhe shkrimtari i shumë librave mbi luftërat në ish-Jugosllavi, dhe i pari në historinë shqiptare të Kosovës që me hapur e quajti dhe deklaroi se në Kosovë kishte ndodhur apartheid – Sören Sommelius – ka ndërruar jetë. Munda ta kontaktoj dhe të flas me Sörenin me telefon në pranverën e vonë të këtij viti lidhur me vizitat e tij në Ballkan gjatë viteve ’90 dhe punën e tij si gazetar hulumtues për krimet dhe dhunën që ushtronte regjimi i asaj kohe ndaj popullit shqiptar në ish-Jugosllavi, të cilat ai i trajtoi në librin e tij me titull “Kosova pa yll”, botuar në 1993, dhe në një bisedë që zhvilluam në shtator 2025, kur gjithashtu përfundova përkthimin e librit të tij për apartheidin në Kosovë. Do të ndaj këtu edhe këtë letër që ai më shkroi pas 32 vjetësh, kur kishte botuar librin e tij.
Po ashtu ndjeva dhimbjen për humbjen e një miku të popullit shqiptar, një humanist që me qetësi e quante me emër apartheidin që ushtruan autoritetet jugosllave dhe serbe në kohën e tyre ndaj shqiptarëve në territoret e tyre etnike, me plot qartësi. Shpreh ngushëllimet e mia familjes, miqve, bashkëpunëtorëve dhe redaksisë së HD-së.
Gjatë punës sime si shkrimtar, dhe më vonë edhe si përkthyes, para gjashtë muajsh hasa në bibliotekën time një libër që ngjalli kureshtjen time të menjëhershme për titullin e tij në suedisht “Kosova utan stjärna”, që në shqip do të thotë “Kosova pa yll”. Fillova menjëherë leximin dhe analizimin e veprës dhe u përfshiva thellë nga përmbajtja e saj.
Autori i librit, një gazetar suedez, kishte vitet 1991–1993 dëshmuar nga afër ngjarjet e tmerrshme që populli shqiptar përjetoi në ish-Jugosllavinë në shpërbërje – ose, më saktë, në getoizimin e ngjashëm me apartheidin ku jetonin shqiptarët aty.
Këtu është ajo që ai, 32 vjet më vonë, ka për të thënë në veprën që unë tani e kam përkthyer në shqip dhe që së shpejti do të arrijë tek lexuesit.
Sören Sommelius, Helsingborg, shtator 2025
“Në 1993, shtëpia botuese Carlsson në Stokholm botoi librin tim “Kosova pa yll”, një libër mbi “jo-dhunën kundër apartheidit në ish-Jugosllavi”, veçanërisht në Kosovë – në shqip Kosova – gjatë viteve shkatërruese të luftës civile në vend, dhe mbi refugjatët nga Kosova që nuk ishin të mirëpritur në Suedi. Një ditë korriku, më shumë se tridhjetë vjet më vonë, në 2025, u kontaktova nga shkrimtari Sokol Demaku, i vendosur tani në Borås, por i lindur në Kosovë, i cili kishte ardhur në Suedi si refugjat gjatë viteve të luftës. Sot ai është shkrimtar dhe përkthyes suedo-shqiptar, anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve Suedezë dhe Klubit Suedez të Pen-it. Sokol ka lexuar librin tim mbi Kosovën dhe dëshiron ta përkthejë në shqip, për t’u dhënë shqiptarëve në Kosovë, Shqipëri, Suedi dhe diku tjetër një kujtesë për atë që ndodhi në Kosovë dhe në ish-Jugosllavinë e përfshirë nga konflikti dhe lufta. Natyrisht që më gëzon kjo, por mendoj që duhet të rishikoj librin tim dhe të ndiej nëse mund të qëndroj pas asaj që kam shkruar kaq kohë më parë. A është e rëndësishme në kohën tonë? Duhet ta pyesja botuesin tim atëherë, Trygve Carlsson, nëse është në rregull. Kur e rishikoj librin tim ndjej që teksti është i gjallë dhe ngjall kujtime të forta nga pesë udhëtimet e gjata në Kosovë gjatë viteve të luftës, mbi të cilat bazohet libri.
Unë mbështeta popullin shqiptar të Kosovës dhe jo më pak udhëheqësin e atëhershëm dhe më vonë presidentin Ibrahim Rugova, të cilin e takova dhe intervistova dy herë dhe në librin tim e përshkrova si një gandhist mes liderëve të ashpër të luftës. Isha gjithashtu kritik ndaj imazhit të zakonshëm të konflikteve dhe luftërave në ish-Jugosllavi në mediat suedeze atëherë, që i atribuonin kryesisht përplasjet etnike. Rugova themeloi në 1989 Partinë Demokratike të Kosovës, LDK, e cila kishte mbështetjen e 90% të shqiptarëve të Kosovës. Ai mbështeste krijimin e pavarësisë së Kosovës me mjete paqësore. Kjo ishte krejt ndryshe nga shumica e liderëve nacionalistë dhe të gatshëm për luftë në Jugosllavi atëherë – si Millosheviçi në Serbi dhe Tuđman në Kroaci.
Në atë kohë, në provincën serbe të Kosovës në shtetin jugosllav Serbi, jetonin dy milion shqiptarë të Kosovës në një territor afërsisht sa Skåne. Deri në 1912, shqiptarët e Kosovës ishin qytetarë të Perandorisë Osmane, gjë që ndikoi shumë më vonë tek njerëzit dhe ndërtimet. Në Suedi, kur libri u publikua, shqiptarët ishin grupi më i madh i refugjatëve. Nëntë nga dhjetë aplikantë për azil ishin shqiptarë të Kosovës. Por ata trajtoheshin për një kohë të gjatë nga autoritetet suedeze për azil me një ftohtësi të pabesueshme dhe me përçmim. Gjatë pranverës 1993, 90% e të gjithë aplikantëve shqiptarë nga Kosova u refuzuan nga Suedia. Një gazetë suedeze krijoi paragjykime duke intervistuar fëmijë refugjatë shqiptarë të Kosovës në Landskrona, të cilët në një artikull citohej të kenë thënë “ne kemi dhunën në gjak”. Nuk ishte e lehtë të jesh refugjat shqiptar në Suedi. Ata jetonin në një kulturë klanore të dominuar nga burri. Shumica kishin arsim të dobët në ish-Jugosllavi, në një sistem shkollor pothuajse të papërfillshëm. Dhe si grup popullor, shqiptarët e Kosovës ishin ndër më të varfrit dhe më të pambrojturit në Evropë.
Në Shoqatën Kulturore Shqiptare në Malmö takova një të dielë marsi 1993 Adam Demaçin, “Nelson Mandela i Kosovës”, i cili kishte kaluar 28 vjet në burgjet jugosllavo-serbe. Ishim takuar më parë edhe në Kosovë dhe Strövelstorp. Kur u ndamë ai tha si një magji: “Na shohim përsëri në Prishtinën e lirë.” Kur shkrova “Kosova pa yll” ishte larg një “Kosove të lirë”. Në librin tim shkruaj: “Jeta e përditshme në Kosovë karakterizohet nga shkeljet e të drejtave nga ana e nacionalistëve ekstrem serbë kundër popullatës civile shqiptare. Ajo që ndodh është e tillë që mund të përshkruhet vetëm me një fjalë, apartheid. Meqenëse pothuajse nuk ka media funksionale shqiptare në Kosovë, raportet për jetën e përditshme nën apartheid arrijnë shumë rrallë ose kurrë tek ne në Suedi.”
Shumë – veçanërisht autoritetet suedeze që trajtonin refugjatët dhe çështjet e azilit – nxorrën përfundimin se nuk kishte shtypje për të folur dhe se refugjatët që vinin në Suedi nuk ishin refugjatë të vërtetë, por më shumë kërkues fatmirësie. Ishte një perceptim thellësisht i padrejtë. Kur shkruaj këtë, ka kaluar shumë kohë. Kosova është një komb i pavarur me 1.600.000 banorë (2024), prej të cilëve tre për qind janë serbë (sipas Institutit për Politikë të Jashtme). 800.000 shqiptarë të Kosovës jetojnë dhe punojnë në BE, prej të cilëve gjysma në Gjermani. Mbi njëqind vende e kanë njohur Kosovën si shtet të pavarur, përfshirë Suedinë.”

(Më 25 nëntor 2025, mbushen 13 vjet pa ty Gani Azemi)

Presidenti Dr. Ibrahim Rugova ka vlerësuar vazhdimisht në mënyrë pozitive personalitetin dhe integritetin profesional të diplomatët Gani Azemi, duke e cilësuar atë si një intelektual përparimtar dhe mbështetës të lëvizjeve që kanë afirmuar të vërtetën historike të popullit shqiptar.

Është fakt i njohur se angazhimi i Gani Azemit në shërbim të kauzës kombëtare ka marrë vlerësime të gjera, ndër të cilat spikat edhe vlerësimi i Presidentit Historik të Republikës së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova. Presidenti Rugova ka theksuar në më shumë se një rast rolin dhe kontributin e Azemit në diplomacinë kosovare, vlerësime të cilat kam pasur rastin t’i dëgjoj personalisht nga ai.

Ndër të tjera, Presidenti Rugova ka nënvizuar se Gani Azemi dallohej për karakterin e tij të fortë, për kulturën e gjerë intelektuale dhe për orientimin e tij progresist në mbështetje të çështjeve historike shqiptare. Sipas Rugovës, Azemi ka ditur ta sensibilizojë me shumë kompetencë çështjen shqiptare në Bruksel, duke u treguar jo vetëm diplomat i aftë, por edhe njohës i thellë i historisë së popullit shqiptar. Rugova i është referuar shpesh këtij dimensioni të punës së Gani Azemit sa herë që e ka përmendur emrin e tij.

Këto vlerësime të Presidentit Ibrahim Rugova lidhen drejtpërdrejt me veprimtarinë e Gani Azemit dhe përfaqësojnë një pasqyrim të qartë të rolit të tij. Presidenti Rugova shpesh ka theksuar—po e riprodhoj këtu afërsisht sipas mënyrës së tij të shprehjes—citat: “Mund të jetë edhe një konstatim shkencor imi për Gani Azemin, sepse ai ka dhënë një kontribut të dukshëm në Bruksel për afirmimin e çështjes shqiptare, për pavarësinë e Republikës së Kosovës dhe në bashkëpunimin që kam pasur me të.” – fund citati.

Gjithashtu, sa herë që zhvillohej diskutim mbi Evropën apo Bashkimin Evropian, Presidenti Rugova nënvizonte se Gani Azemi kishte krijuar një “epokë të re të lidhjeve ndërmjet Dardanisë dhe Evropës”, duke e cilësuar atë si zërin më të fuqishëm që u dëgjua në këtë drejtim. Këto vlerësime dëshmojnë se bashkëpunimi dhe marrëdhënia ndërmjet Presidentit Dr. Ibrahim Rugova dhe diplomatit Gani Azemi kanë qenë tepër të ngushta.

Kontributi i Gani Azemit si përfaqësues i Presidentit Rugova në Bruksel është i dokumentuar jo vetëm përmes deklarimeve të vetë Presidentit, por edhe përmes burimeve zyrtare. Në vitin 2005, një dokument i Senatit belg përmend dhe konfirmon qartë këtë rol, ku një zyrtar belg deklaron—citat: “Gani Azemi ishte përfaqësues në Bruksel i Presidentit të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova.” – fund citati.

Kontributi më domethënës në sensibilizimin e gjendjes së rënduar politike dhe ekonomike në Bashkimin Evropian u realizua nga Gani Azemi. Këtë e dëshmojnë edhe një sërë artikujsh, në të cilët theksohet se Presidenti Dr. Ibrahim Rugova e konsideronte Azemin si një nga zërat kryesorë të lobimit ndërkombëtar për Kosovën, duke e cilësuar shpesh si “Zërin e pavarësisë së Kosovës në Bruksel”.

Me qasjen e tij diplomatike, Gani Azemi u shndërrua në një hallkë lidhëse të rëndësishme midis Prishtinës dhe Brukselit. Ai veproi në përputhje me strategjinë e Presidentit Rugova për ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës përmes institucioneve evropiane dhe atyre euroatlantike, duke kontribuar në afirmimin e saj në arenën ndërkombëtare.

Hysen Ibrahimi

Komuna Klinë, Budisalc, 31.09.2025
Prof. Prenk (Jak) Gjetaj – Intelektual i përmasave kombëtare dhe veprimtar i shquar në fushën arsimore, politike e shoqërore në Dardani

Homazhe pranë varrit të Prof. Prenk Gjetajt
Në nderim të veprës dhe kontributit të Prof. Prenk (Jak) Gjetajt, një figurë e shquar e arsimit, politikës dhe jetës shoqërore në Kosovë, Mr. Fadil Geci, Prof. Osman Ahmetgjekaj dhe z. Hysen Ibrahimi, në shoqërim të vëllezërve Pjetër dhe Anton Kola, zhvilluan homazhe pranë varrit të tij. Me këtë rast, ata vendosën buqeta me lule të freskëta në kujtim të ish-kryetarit të Komunës së Klinës dhe ish-kryetarit të Komisionit Qeveritar për Personat e Pagjetur në Qeverinë e Republikës së Kosovës — institucion përgjegjës për evidentimin e personave të zhdukur gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë. Ceremonia u mbajt me rastin e “Ditës së të Gjithë të Shenjtërve”.
Prof. Prenk Gjetaj ndërroi jetë në moshën 76-vjeçare, në një periudhë kur ai vazhdonte të ishte i domosdoshëm për jetën publike e institucionale të Kosovës, për komunën e Klinës, për fshatin e tij të lindjes, Budisalc, si dhe për mbarë shoqërinë kosovare.

Formimi arsimor dhe veprimtaria e hershme
I lindur në një familje me tradita të theksuara atdhetare, Prof. Prenk Gjetaj u edukua në frymën e dashurisë për kombin dhe për vlerat e historisë shqiptare. Ai përfundoi studimet e larta në fushën e historisë, me qëllim të njohjes më të thellë të historiografisë shqiptare. Që në moshë të re, Gjetaj ndërgjegjësohet për padrejtësitë e regjimit komunist jugosllav ndaj shqiptarëve dhe për politikën e tij shtypëse e diskriminuese.
Pas themelimit të Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) më 23 dhjetor 1989, ai, së bashku me bashkëveprimtarë si Ismet Rraci, Anton Kolaj e të tjerë, muarën iniciativën për themelimin e degës së LDK-së në komunën e Klinës (23 janar 1990), nën mbështetjen e Presidentit Dr. Ibrahim Rugova. Prof. Gjetaj dha një kontribut të jashtëzakonshëm në këtë proces dhe gëzonte respekt të veçantë brenda Kryesisë Qendrore të LDK-së, veçanërisht nga Presidenti Rugova.

Kontributi në arsim dhe kulturë kombëtare
Si pedagog dhe arsimtar i dalluar, Prof. Prenk Gjetaj kontribuoi ndjeshëm në zhvillimin e arsimit shqip në Kosovë, duke i qëndruar besnik misionit të tij për edukimin e brezave të rinj. Ai shërbeu për shumë vite si profesor historie në gjimnazin “Luigj Gurakuqi” në Klinë dhe ishte ndër të parët që dhanë mësim në lëndën e historisë në “Gjimnazin Luigj Gurakuqi” në Klinë, periudha kur arsimi kombëtar ishte nën presionin e pushtetit serbo-sllav.
Në rrethana të vështira politike, kur institucionet arsimore shqiptare detyroheshin të pranonin planprogramet serbe, Prof. Gjetaj qëndroi i palëkundur në mbrojtje të arsimit shqip. Vendosmëria e tij për të ruajtur identitetin arsimor dhe kulturor të shqiptarëve në Kosovë përbën një nga shtyllat e rëndësishme të kontributit të tij kombëtar.

Veprimtaria politike dhe institucionale

Përveç angazhimit në arsim, Prof. Gjetaj ushtroi funksione të rëndësishme politike e shtetërore. Si kryetar i Komunës së Klinës dhe më vonë si kryetar i Komisionit Qeveritar për Personat e Pagjetur, ai dha një kontribut të jashtëzakonshëm në procesin e dokumentimit të krimeve të luftës dhe në evidentimin e personave të zhdukur gjatë dhe pas luftës së fundit në Kosovë.
Nën drejtimin e tij, Komisioni luajti një rol të rëndësishëm në mbajtjen gjallë të kujtesës kombëtare, në përkujtimin e viktimave dhe në ngritjen e memorialeve për nder të tyre. Ai ishte ndër zërat më të fuqishëm që kërkonte drejtësi për viktimat e luftës dhe insistonte në transparencën e institucioneve shtetërore në trajtimin e kësaj çështjeje humane dhe kombëtare.

Bashkëpunimi me mërgatën shqiptare dhe dimensioni kombëtar i veprimtarisë së tij

Prof. Prenk Gjetaj gëzonte respekt të gjerë edhe në radhët e mërgatës shqiptare në Suedi, Gjermani, Zvicër, SHBA dhe në vende të tjera të Evropës. Ai kishte krijuar ura të qëndrueshme bashkëpunimi me diasporën, duke ndërtuar një rrjet të gjerë solidariteti dhe mbështetjeje për çështjen kombëtare. Sinqeriteti dhe përkushtimi i tij e shndërruan në një figurë me autoritet moral e institucional, e cila gërshetoi dimensionin intelektual me atë human e politik.
Kontributi i Prof. Prenk Jak Gjetajt në zbardhjen e së vërtetës historike ka pasur një rol thelbësor në evidentimin e personave të zhdukur gjatë dhe pas luftës së fundit në Kosovë. Ai është shquar si një nga zërat më të qëndrueshëm në kërkimin e drejtësisë për viktimat e luftës, duke theksuar vazhdimisht domosdoshmërinë e transparencës institucionale dhe të dokumentimit të saktë të fakteve historike.
Përveç kësaj, Prof. Gjetaj ka qenë një ndër iniciatorët kryesorë të përkujtimit të viktimave shqiptare të vrara nga pushtuesi serbo-sllav. Nën drejtimin e tij janë zhvilluar një sërë aktivitetesh për nderimin e viktimave të luftës, përfshirë ceremonitë përkujtimore dhe ngritjen e memorialeve që ruajnë kujtesën e tyre kolektive. Falë përkushtimit të tij, çështja e personave të zhdukur është mbajtur në qendër të agjendës institucionale dhe kombëtare, duke u trajtuar si një detyrim moral dhe shtetëror.
Prof. Prenk Jak Gjetaj është vlerësuar lart nga bashkëkohësit, si brenda vendit ashtu edhe në mërgatë, për integritetin moral dhe përkushtimin e tij të palëkundur ndaj çështjes kombëtare. Ai është perceptuar si një atdhetar i devotshëm dhe njeri me ndershmëri të lartë, i cili ka vepruar në funksion të interesit publik dhe drejtësisë historike, pa u udhëhequr nga përfitime personale apo politike.
Në veprimtarinë e tij intelektuale e institucionale, Prof. Gjetaj ka dhënë një kontribut të çmuar në ruajtjen e kujtesës kolektive të shqiptarëve. Ai ka marrë pjesë në konferenca shkencore, botime dhe nisma kulturore që synojnë të forcojnë identitetin kombëtar dhe të dokumentojnë periudhat e errëta të historisë sonë.

Të gjithë, në mënyrë unanime — Mr. Fadil Geci, Prof. Osman Ahmetgjekaj, z. Hysen Ibrahimi, si dhe Pjetër dhe Anton Kola — ishim të një mendimi se prof. Prenk (Jak) Gjetaj ka qenë dhe mbetet një intelektual i përmasave kombëtare, si dhe një veprimtar i shquar në fushën arsimore, politike dhe shoqërore në Dardani.
Kujtimi i Prof. Prenk Jak Gjetajt do të mbetet i paharruar, si shembull i përkushtimit ndaj së vërtetës, drejtësisë dhe atdheut.

Në pasditën e së dieles së 26 tetorit 2025, në Pieve Di Soligo (TV-Itali) u mbajt Edicioni i Parë i festivalit kulturor “Mosaico Di Culture” (Mozaiku i Kulturave), nën moton “Bellezza Della Conoscenza” (Bukuria e Njohjes). Sikurse ngjyrat e vjeshtës ishin mbledhur mërgimtarët nga mëse 20 vende të botës. Secili nacionalitet e kishte një bukuri të veçantë të veshjeve tradicionale, të valleve, kulturës, traditës dhe historisë, ku të gjitha së bashku e përbënin mozaikun e diversitetit kulturor. Bashkëjetesa dhe diversiteti kulturor janë vlera të një bote të re që po e ndërtojmë.

Homazh për artistin e madh Arif Musaj

Kësaj radhe shqiptarët u përfaqësuan nga Grupi Artistik “Bajram Curri” me vallet tradicionale nga trevat shqiptare! Tenda e përbashkët me mbishkrimin ‘Albania-Kosovo’, e zbukuruar për mrekulli me ngjyrat e flamurit kuq e zi dhe simboleve tjera kombëtare. Nga largësia dalloheshin prej vizitorëve të shumtë dy flamujt e dy shteteve shqiptare, një kolorit ky tashmë është i kthyer në traditë në aktivitetet e mërgatës sonë.

Moderatori i kësaj ngjarje, Andrea Borton me një simpati të madhe e ftojë në skenë grupin e përbashkët artiastik Shqipëria-Kosova, duke paralajmëuar tingujt magjeps të daulles shqiptare.

Moderatori bashkë me grupin e ftojë edhe veprimtaren Etleva Petriti për të prezantuar në gjuhën shqipe dhe italiane katër vallet e bukura tradicionale shqipe nga trevat etnike: Vallja e Tropojes, Shqipet e Drenicës, Kërce moj çikë Tropoje, Valle Came dhe këngën Shqipëri o nëna ime (kënduar me pasion nga këngëtarja e re, por shumë e talentuar, Isabella Shabi).

Paraprakisht moderatori e nderoj me disa fjalë udhëheqësin e grupit artistik “Bajram Curri”, të ndjerin Arif Musaj, i cili para disa ditësh iku papritmas nga kjo botë, po citoj: “Arifi i kishte filluar përgatitjet për këtë festë kulturore dhe kishte premtuar që do t’i sjellë 18 valletare të mrekullueshme shqiptare dhe se kjo do të jetë një festë e jashtëzakonshme. Por, Arifi sot nuk është në mesin tonë, Ai vallëzon diku në qiell. Ta përshendesim të gjithë me duartrokitje, nuk do ta harrojmë asnjëherë”!

Pas përfundimit të përformancës së shkëlqyer në skenë të grupit artistik “Bajram Curri”, moderatori e vendosi Plisin e Bardhë në kokë si shenjë nderimi për shqiptarët.

Më pas e ftojë në skenë, bashkëshorten e artistit Arif Musaj, zonjen Famire (Hysenaj) Musaj për një paraqitje të shkurtër para të panishmëve. Ajo edhe pse me zemër të thyer për mungesën e bashkudhëtarit të jetës, ndër të tjera i tha këto fjalë: ”Faleminderit të gjithëve, ishte kjo një paraqitje e veçantë për mua dhe familjen time, për grupin e valleve “Bajram Curri” dhe besoj për të gjithë komunitetin shqiptarë në përgjithësi. Ne do ta vazhdojmë aty ku e ka lënë Arifi, do të përpiqemi të bëjmë të njëjtën që e bëri Ai, për këtë do të angazhohemi me tërë forcën shpirtërore”!

Pas kësaj fjale emocionuese të Fatmires, moderatori e kërkojë një minutë heshtje për Arif Musaj, duke thënë, se e kemi të vështirë në këso rastes ta bëjmë një gjë të tillë shkaku prezencës së madhe, por këtë e kemi për obligim ta bëjmë për mikun tonë të respektuar!

Arif Musaj, shqiponjë në tokë dhe shqiponjë në qiell

Duhet theksuar se Arif Musaj ishte prezent në të gjitha festat multietnike dhe ato nacionale të mërgatës sonë.

Arif Musaj ishte shqiponjë në tokë dhe tani shqiponjë në qiell!

Pak rëndësi ka sa jetojmë në këtë botë, rëndësi kanë veprat që i lëmë pas!

Arifi e ka lën pas një shekull me vepra në shërbim të mërgatës sonë!

Largimi i parakohshëm tij lë një boshllëk të madh dhe të pakompensueshëm në aktivitetet e mërgatës, por edhe në zemrat e të gjithë atyre që e njohën dhe bashkëpunuan me të.

Ishte mjeshtër dhe koreograf i vallëzimit nga i cili kanë mësuar shumë gjeneratat e reja kudo në shkollat shqipe dhe grupet e vallezimit, në eksplorimin e valleve të bukura shqipe me motive nga të gjitha trevat shqiptare.

Arif Musaj ishte një artist i madh, i paarritshëm dhe i papërseritshëm me stilin e tij karakteristik të vallëzimit dhe jo vetëm, me një gamë të gjërë të aktiviteve dhe veprimtarisë atdhetare gjithandej mërgatës shqiptare në Itali dhe përtej kujijve të shtetit italian.

Në këtë manifestim kulturor ishin të pranishëm shumë personalitete të njohura të mërgatës sonë, si: afaristi i njohur Muharrem Salihu (President i Confimpresa Italia- Venezia dhe kandidatë për Asamblenë Rajonale të Venetos), Edlira Cami (po ashtu kandidate për Asamble Rajonale), Migena Hajdari, Florim Zeqa (publicist), veprimtarët Hamdi Musaj, Veli Sinani, Ervin Ramaliu (këshilltar në komunën Azzano Decimo) dhe prindërit e nxënesve (valletareve) të grupit “Bajram Curri”.

Në fund ia vlenë për të theksuar, se promotor të grupit artistik “Bajram Curri” ishin vëllëzërit Mumin Brezaliu (koordinator) dhe Muamer Murtezani (koreograf), të cilët e kanë një përvojë të gjatë në organizimin e eventeve dhe aktiviteteve kulturore në mërgatën tonë.

Hysen Ibrahimi Mitrovicë, Biblioteka “Latif Berisha” 20 tetor 2025

Roli i bibliotekës në zhvillimin arsimor, kulturor dhe shoqëror
Mbështetja me libra, në funksion të arsimit dhe kërkimit shkencor, përbën një element thelbësor në formimin intelektual të nxënësve dhe studentëve, të cilët i përdorin librat për studime, detyra, projekte dhe hulumtime. Libri mbetet një mjet i pazëvendësueshëm në procesin e edukimit dhe të zhvillimit të dijes.

Për mua personalisht, biblioteka ka një rëndësi të veçantë në jetën arsimore, kulturore dhe shoqërore të individit dhe të komunitetit në përgjithësi. Ajo përfaqëson një qendër të dijes dhe informacionit, që ruan dhe ofron qasje në libra, revista, dokumente, materiale digjitale dhe burime të tjera të njohurive. Përmes kësaj, biblioteka kontribuon në zhvillimin e aftësive kritike, në nxitjen e mendimit të pavarur dhe në përhapjen e kulturës së leximit.
Duhet të jemi të vetëdijshëm se mbështetja e bibliotekës dhe ndihma në sigurimin e librave përbën një akt të rëndësishëm në ruajtjen e kulturës dhe trashëgimisë sonë kombëtare. Bibliotekat janë institucione që ruajnë kujtesën kulturore të një populli, duke përfshirë historinë, letërsinë dhe dokumentet e rëndësishme kombëtare. Librat janë pasqyrë e kujtesës shoqërore dhe mbartin identitetin kombëtar, gjuhën dhe vlerat kulturore të një kombi.

Biblioteka “Latif Berisha” e Mitrovicës, të cilën e vizitova më 20 tetor 2025, përfaqëson një hapësirë moderne dhe të qasshme për të gjithë qytetarët, pa dallim moshe apo statusi shoqëror. Sipas informacioneve që mora, më 2 korrik 2025 kjo bibliotekë e re është përuruar zyrtarisht, duke plotësuar një nevojë të kahershme të qytetit për një institucion bashkëkohor të dijes dhe kulturës.

Vizita ime e parë në këtë bibliotekë kishte ndodhur në qershor 2025, në kohën kur po bëheshin përgatitjet e fundit për përurimin e saj. Gjatë vizitës së tetorit u pritëm me mikpritje të veçantë nga Drejtoresha e Bibliotekës, znj. Mirlinda Beqiri Begu, dhe zonja Selevete Ibrahimi. Drejtoresha më informoi në detaje mbi organizimin e bibliotekës, përfshirë hapësirat përcjellëse, sallat e leximit dhe raftet e librave, të sistemuara me kujdes e estetikë të veçantë.

Në shenjë mirënjohjeje dhe bashkëpunimi, premtova se do të dërgoja një kontingjent librash të botuara nga Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klementi XI Albani” në Suedi, gjatë periudhës 2011–2023, kohë gjatë së cilës kam qenë kryetar i kësaj shoqate. Gjithashtu, u zotova të kontribuoj me vepra nga autorë shqiptarë të diasporës si dhe nga biblioteka ime personale.

Drejtoresha më njoftoi se në bibliotekë do të krijohej një këndi i librave nga mërgata shqiptare në Suedi, nismë që e përshëndeta me entuziazëm. Sot, më 20 tetor 2025, ky premtim u realizua përmes dhurimit të kontingjentit të librave, të cilët përfshijnë mbi 1000 ekzemplarë të llojeve të ndryshme. Ky akt përbën një kontribut modest, por domethënës, në pasurimin e fondit librar dhe në forcimin e lidhjeve kulturore ndërmjet mërgatës dhe vendlindjes.

Urime dhe gëzuar.