Këto ditë, përmes një akti paligjshmërie, draftit “.. Për projektimin dhe realizimin e projektit urban dhe godinës së re të Teatrit Kombëtar”, qeveria filloi procedurat për shkatërrimin e së vetmes godinë futuriste të inxhinierit dhe arkitektit italian, Giulio Berté, ndërtesë e fillimjanarit të vitit 1938, përfunduar në shtator të 1939- s.
Pas shkatërrimit të stadiumit kombëtar, vepër e një tjetër arkitekti italian, Gherardo Bosio, ndërtesa historike e radhës, planifikuar për t’u shembur nga qeveria, është ish- godina kulturore e Rrethit Italo-Shqiptar ‘Scanderbeg”, sot godina e Teatrit Kombëtar. Gënjeshtra, spekulime, deklarata idioteske u thanë nga ofiqarë dhe sharlatanë për këtë kryevepër të arkitekturës moderniste, ndërtuar në fund të mbretërisë shqiptare; gjithçka bërë e thënë, vetëm e vetëm me qëllim shkatërrimin e saj.
Edhe mungesa e fondeve për restaurim pjesor apo të plotë, lidhet vetëm me përmbushjen e këtij plani korruptiv. Ministria e Kulturës deklaroi me shqetësim të madh se godina po shembet se është e amortizuar, se italianët e paskëshin projektuar të jetojë vetëm 15 vjet – veç mrekullia e paska mbajtur më këmbë! Thuhej se ka qenë “dopolavoro” (pas-pune) e ushtrisë italiane apo kazermë e tyre, se është karakatinë prej populiti dhe shurre, që herët a vonë do na zërë përfund stafin e teatrit etj., etj..
Ndërsa kryetari i bashkisë, pas shumë kërkimesh, zbuloi se ishte pikërisht asbesti që ndodhej në çatinë e godinës, shkaku që u kish marrë jetën disa aktorëve mbi 78 vjeç. Por e vërteta është krejt ndryshe. I vetmi “problem” i kësaj ndërtese është njolla e bollshme dhe e majme e ndërtimit, pra toka nën të, plot 13 mijë metra katrore sipërfaqe, të paktën kaq rezulton në dokumentet e dikurshme, (sot mund të jetë rrudhur ca prej hajdutllëkut ndër vite). E dyta, është pronësia e saj publike.
Si shkak i dy të parave – pasoja është mospërfshirja e saj nga lista e monumenteve të kulturës dhe nxjerrja jashtë edhe prej zonës së mbrojtur, duke krijuar rrethanën ideale për shkatërrimin dhe grabitjen e saj, nëpërmjet një marrëveshjeje PPP-je (partneritet publik- privat). Sipas pikës 3 të projektligjit, që pritet të kalojë në Parlament, komisioni që do të ngrihet nga qeveria gëzon gjithë të drejtat për vlerësim dhe tjetërsimin e pronave në pronësi të pushtetit qendror dhe vendor, bazuar në legjislacionin në fuqi për tjetërsimin e tyre.
Thënë ndryshe, kalimin e pronës nga publike (të përbashkët) tek individi privat. Me këtë projektligj të ri, ndërtesa e porositur nga monarkia shqiptare, ndërtuar në bazë të marrëveshjes italo- shqiptare të janarit të vitit 1938 – aktualisht sot Teatri Kombëtar- de jure nuk ekziston më. Tanimë është shndërruar në një shesh ndërtimi, ku komisioni qeveritar do të negociojë me subjektin privat për ndërtimin e një godine të re teatrore, shumë herë më të vogël në sipërfaqe se sa ky institucion ka sot në pronësi. Përfaqësia e teatrit, e shtrënguar të pranojë këtë marrëveshje shkëmbimi, do të dorëzojë pjesën më të madhe të tokës te klienti i qeverisë.
Në shkëmbim, klienti do të ndërtojë në një cep një godinë të re betoni për Teatrin Kombëtar. Ndërsa pjesa më e madhe e tokës, dikur pronësi publike e shtetit dhe e Teatrit, do të kalojë në pronësi të firmës private për ndërtime kullash shumëkatëshe, qendra tregtare, dyqane etj., që më pas do të shiten me çmime të majme për xhepin e klientit të qeverisë dhe të ndonjë tjetër xhepi të padukshëm. Marrëveshje e denjë për një “republikë bananesh”. Ky është zhvillimi urban që pritet të pësojë kjo zonë. Sigurisht, në këtë skenar nuk mund të mungonte as arkitekti apo studioja arkitektonike e huaj, tanimë kthyer në stereotip “zhvillimi perëndimor”.
Klientelistë me procedura dhe konkurse jotransparente, me lidhje të dyshimta me pushtetin, këto studio arkitekturore të huaja, që gëlojnë në nëntokën e pistë të politikës shqiptare, shfaqen sa herë prishet një qendër qyteti, godinë a ndërtesë e vjetër. Pa asnjë ndjeshmëri dhe etikë profesionale në lidhje me historinë dhe trashëgiminë kulturore dhe historike të këtij vendi, të paskrupuj për atë që shkatërrojnë, por edhe për atë që lënë pas, në një Tiranë që po denatyrohet sistematikisht.
Në një demokraci përfaqësuese, prona publike është në pronësi të qytetarëve, ajo është e përbashkët, e administruar në mirëbesim prej qeverisë. U përket njerëzve në përgjithësi, jo një personi, as një qeverie. Por me sa duket, ky commonsense i gjithëpranuar kudo, nuk vlejtka për Republikën tonë. E njëjta skemë që u përdor në rastin e stadiumit, ku u paracaktua si firma ndërtuese, ashtu edhe studioja arkitekturore pa filluar ende procedura e tenderit, e njëjta gjë po ndodh edhe me rastin e godinës së Teatrit Kombëtar. Por me një ndryshim të vogël: këtë radhë nevojitet një ligj që të votohet në Parlament për të legjitimuar tjetërsimin e pronës dhe shembjen e godinës.
Me një akt të përsëritur abuzivizmi, pa asnjë transparencë publike, qeveria do të kalojë në Parlament, me gjasë vetëm me votat e socialistëve, projektligjin për tjetërsimin e pronës publike në pronë private, duke mundësuar kështu shembjen e godinës historike të Teatrit Kombëtar.
HISTORIKU, NDËRTIMI DHE FUNKSIONI I GODINËS
Urbanizimi i Shqipërisë gjatë periudhës mes dy luftërave botërore u udhëhoq prej italianëve. Italianët e konsideronin Shqipërinë si një shtrirje të territorit të vet, sesa një koloni të tyre. Rreth viteve 1928 krijohet Zyra për Ndërtim dhe Planifikim Urban të Shqipërisë në Tiranë, drejtues i së cilës në vitet 1930 –‘35 rezulton të jetë Giulio Berté. Pas përfundimit të kompleksit të ministrive nga arkitekti Florestano Di Fausto, Berté-së do t’i besohej plani rregullues i qendrës së Tiranës.
Po në ato vite, ai do të projektonte vilën e kryetarit të bashkisë së kohës, Abedin Nepravishta, godinë fatmirësisht mbetur në këmbë te Rruga e Kavajës, më pas ai do të punonte edhe për Vilën Mbretërore (Pallati i Brigadave). Në vitin 1938 do të projektonte godinën e Rrethit Italo-shqiptar “Scanderbeg”, qendër kulturore, artistike, sportive dhe argëtuese, punime të realizuara nga firma “Pater”, sot Teatri Kombëtar. Godina do të përfundonte pak muaj pas pushtimit të Shqipërisë.
Në gazetën “Fashizmi” – e Mërkurë, 31 Maj 1939 – Vjeti XVII me titull: “Rrethi “Scanderbeg”- Ngrehinë e madhe kulturore, artistike dhe argtimore” – jepet një përshkrim i plotë i hapësirës që zë godina e përfunduar dhe sallat e saj. Citoj: “Rrethi “Scanderbeg”, që asht ngritë në qendrën kryesore të Tiranës: në rrethin e Sheshit të Ministrivet, përfshinë në gjanësinë e tij një vend prej trembëdhjetë mij metrash katrorë, nga të cilat shtatë mij metra katrorë, janë të mbulueme nga ndërtesa…”.
Ndërsa jep këtë përshkrim të brendshëm të ndërtesës: “Vizitori hyn në një hajat të madh e të gjanë që bashkon të dy degët e mëdhaja të ndërtesës, nga të cilat njana asht e destinueme për theatër, sallë e madhe që do mundë të përfshijë në rreth të vet, në komoditet të plotë, një sasi publiku prej tetëqind vetësh, ndërsa tjetra asht një varg sallash të mëdhaja, që vijnë njana mas tjetrës, në rend të përkryem artistik dhe që janë të destinueme: nji për pritje, nji për Biblotheke, nji për lojë, nji për restorant, nji për zyrë…Përbri të dy godinavet të mëdhaja asht ngrehun, mandej, Palestra e Gjimnastikës …. Mbas saja vjen salla e Tenisit, nji nga të cilat do të jetë e mbulueme, në fund asht pishina …” Citova të gjitha këto, për të sqaruar se kjo godinë ka nisur punimet në janar të 1938-s dhe ka përfunduar në shtator të 1939-s.
Pjesa më e rëndësishme e aktivitetit të saj ka qenë dokumentimi, studimi dhe përhapja e prodhimit kulturor dhe artistik të kohës, nëpërmjet Bibliotekës, Zyrës së Informacionit, Zyrës së përkthimit letrar etj.
Pavarësisht se po e botoj të plotë (të përkthyer) statutin dhe shërbimin kulturor të Rrethit Italo- Shqiptar, i cili gjendet në Arkivin Qendror, dëshiroj të citoj: “Pika A: Biblioteka …Mbledh dokumente të letërsisë së shkruar shqiptare dhe sidomos veprat e Jeronim de Radës, Luigj Gurakuqit, Antonio Maria Zanonit, Ndre Mjedës, Patër Fishtës, Xhuzepe Skiroit, Ali Asllanit, prozatorëve Lumo Skëndo, Faik Konica, Patër Anton Harapi dhe të bashkëkohorëve, sidomos të klasikëve të gjallë si Koliqi dhe simbolistëve si Pogradeci … Pika D: Kujdeset ose drejtpërdrejt, ose duke ia besuar punënë shkrimtarëve të mirënjohuer, për përkthimin e veprave shqiptare në gjuhën italiane dhe të veprave italiane në gjuhën shqipe…”
Për ilustrim citova disa fragmente të shkëputura nga struktura e shërbimit kulturor të institucionit të dikurshëm artistik Rrethi “Scanderbeg”, për të treguar falsitetin e deklaratave të bëra me qëllim manipulimin e opinionit publik, se gjoja godina na paskësh qenë kazermë ushtarake” apo “dopolavoro” për argëtimin e ushtarëve italianë. Spekulime, bërë në injorancë të plotë me faktin historik, me qëllim zhdukjen dhe denigrimin e rolit që luajti ky institucion në emancipimin dhe kulturimin shoqëror të shqiptarëve nga 1939 deri në vendosjen e komunizmit.
Gjithashtu, përpjekja për ta paraqitur godinën si një objekt arkitektonik të pavlerë, ka për synim vetëm shkatërrimin e paralajmëruar të saj. Rrethi Italo-Shqiptar “Scanderbeg”, projektuar nga Giulio Berté nuk ka pasur funksion dopolavoristik. Ajo çka në terminologjinë fashiste quhet Organizatë e Dopolavoros (Organizata e Mbaspunës) krijuar nga Benito Musolini, u instalua në Shqipëri me krijimin e Partisë Fashiste Shqiptare. Struktura dopolavoristike shqiptare ishte pjesë integrale e aktivitetit të Partisë Fashiste Shqiptare.
Selia qendrore e Veprës Kombëtare e Paspunës do të ndërtohej në vitet e para të pushtimit nga Gherardo Bosio dhe është pikërisht Universiteti i Arteve sot. Gjatë pushtimit italian, godina e Rrethit “Scanderbeg” ka shërbyer për aktivitete kulturore dhe sportive. Pas kapitullimit italian, ndërtesa u transformua në kinema dhe ndërroi emër në “Kinema Kosova”.
Në vitet e para të komunizmit shërbeu herë si kinema, herë si sallë për gjyqet e kundërshtarëve politikë të regjimit, ndërsa godina tjetër u kthye në bar-kafe të Lidhjes së Shkrimtarëve. Në 1945 mbyll kalvarin e ndryshimeve, duke u shndërruar në Teatër Popullor, sot Teatri Kombëtar. Në 2018 rrezikon seriozisht shembjen, duke marrë me vete edhe historinë e vet. Përgjithmonë! Si një ambiguitet mes futurizmit dhe racionalizmit, me një simetri ekzakte, godina karakterizohet nga linja të gjata, dinamike, që sugjerojnë lëvizje dhe lirizëm.
Është pa dyshim ndërhyrja e parë tipike moderniste, bërë nga italianët në Shqipëri me vlerë arkitektonike të papërsëritshme jo vetëm për Shqipërinë. Gjithashtu materialet e ndërtimit të përdoruara ishin më inovativet për kohën. Sipas një studimi të vitit 2008 nga Instituti Politeknik i Barit, ndërtesa u bë me materiale të parafabrikuara në Milano – një lloj çimentoje eksperimentale e përzierë me fibra plepi, i njohur me emrin komercial & quat-populit”. Pozicionuar në linjën e dytë të pasurisë kulturore arkitektonike, lënë nga italianët, pas brezit të ministrive të Di Faustos, godina në vetvete ka krijuar një harmoni të veçantë me një tjetër godinë simotër moderniste, ndërtuar 35 vite më pas, Galerinë Kombëtare të Arteve, e arkitektit Enver Faja.
Madje, mund të thuhet se ishte pikërisht godina e Giulio Berté-s ajo që kondicionoi lartësinë, linjat dhe volumet e Galerisë Kombëtare të Arteve. Ndërtesa e Teatrit, Galerisë, Hotel “Dajtit” e me radhë ndërtimet e viteve 1940 të Gherardo Bosios, përbëjnë trashëgiminë arkitekturore moderniste të Tiranës. Ky ansambël duhet ruajtur en bloc me fanatizëm si kujtesa historike e qytetit. Shkatërrimi i njërës përçudnon tjetrën, ato janë në korrelacion me njëra-tjetrën, si të tilla janë menduar dhe si të tilla duhen parë dhe ruajtur. Sot, fatkeqësisht, godinës së Teatrit Kombëtar arbitrarisht i është hequr statusi i trashëgimisë kulturore, për t’i hapur rrugë shkatërrimit dhe si rrjedhojë, edhe shëmtimit të gjithë zonës përreth.
DEBATI
Sipas Ministrisë së Kulturës, meqenëse godina është e vjetër dhe e amortizuar prej mungesës së fondeve dhe mirëmbajtjes në vite, ajo duhet prishur. Ky është i vetmi argumentim dhënë opinionit publik. Po sipas Ministrisë, restaurimi është më i shtrenjtë se ndërtimi i një godinë të re. Atëherë zgjidhja qenka fare e thjeshtë: shemb të vjetrën, bëj një të re. Ky naivitet i shprehur në deklaratë dhe argument, në fakt fsheh një skemë korruptive të qëllimshme, të menduar në çdo detaj. Hapi i parë ishte heqja në mënyrë arbitrare e godinës nga zona e mbrojtur e monumenteve të kulturës.
Hapi i dytë ishte prerja e çdo fondi mirëmbajtjeje dhe investimi me qëllim degradimin e mëtejshëm të ndërtesës dhe akti final është planifikimi i shembjes së saj, me argumentin absurd se është e amortizuar. Vjetërsia, amortizimi nuk mund të shërbejnë si argument për shembjen e një godine historike. Nisur nga ky arsyetim dhe precedent i krijuar, çdo politikan, për tekë apo për aferë korruptive, mund të bëjë rrafsh me tokën tërë Ansamblin Historik të Tiranës, pa pasur asnjë konsekuencë apo ndëshkim ligjor.
Kjo që po ndodh me këtë ndërtesë është një akt arbitrariteti i paprecedentë dhe shumë i rrezikshëm për demokracinë në vend. Godina e arkitektit Giulio Berté, si e para ndërtesë moderniste ndërtuar në Tiranë, duhet të ruhet dhe restaurohet si monument shumë i rëndësishëm për trashëgiminë kulturore dhe historike të kryeqytetit. Madje, duhej plotësuar sipas dizenjove të arkitektit edhe me elementin e papërfunduar, portikun me kolonada, që lidh të dyja godinat. Teatri Kombëtar nuk e ka të nevojshme një ndërtesë të re, restaurimi tërësor i godinës ekzistuese përmbush më së miri nevojat e tij.
Këtë kërkojnë dhe aktorët – pjesa stoike, me integritet dhe e pafrikësuar e tyre. Shkatërrimi i godinës së Teatrit në mënyrë të dhunshme dhe arbitrare prej qeverisë do të regjistrohet në histori si një akt vandalizmi politik, krim i së njëjtës përmasë me shkatërrimin e veprës së Di Faustos, Bashkisë së Tiranës, gjatë regjimit komunist në vitin 1980. Tek e fundit, diktatura e Enver Hoxhës shembi Bashkinë për të ngritur Muzeun Kombëtar, ndërsa Rilindja shemb godinën e Teatrit për të ndërtuar qendër tregtare dhe kulla.
STATUTI THEMELTAR I RRETHIT ITALO-SHQIPTAR “SCANDERBEG”
Neni 1
Me synim intensifikimin e marrëdhënieve miqësore mes popullit shqiptar dhe atij italian, nëpërmjet një bashkëpunimi më të ngushtë në fushat kulturore, artistike, sportive dhe argëtuese, nën patronazhin e lartë të Madhërisë së tij Mbretit të Shqiptarëve dhe nën presidencën e Shkëlqesisë së Tij, Ministrit të Italisë në Tiranë, dhe të Shkëlqesisë së Tij Ministrit të Punëve të Jashtme të Shqipërisë, ngrihet Rrethi ItaloShqiptar “Skanderbeg”.
Neni 2
Rrethi Italo-Shqiptar “Skanderbeg” ka seli qendrore në Tiranë dhe degë varësie në qendrat me të rëndësishme të shtetit shqiptar.
Neni 3
Në realizimin e qëllimeve të Rrethit kujdeset një Drejtori e përbërë nga shërbime dhe zyra.
Neni 4
Godinat e Selisë Qendrore dhe të degëve të varësisë, si edhe materialet që Rrethi ka në dispozicion, janë pronësi e Legatës Mbretërore të Italisë, e cila ia jep ato përkohësisht në përdorim vetë Rrethit.
Neni 5
Pranimi në Rreth në cilësinë e anëtarit, si dhe përjashtimi eventual, janë tagër i padiskutueshëm i Presidencës.
Neni 6
Presidenca asistohet nga një Këshill Teknik Këshillimor, i përbërë nga … anëtarë. Ata emërohen nga Presidenca, qëndrojnë në detyrë një vit dhe në skadencë mund të rikonfirmohen.
Neni 7
Këshilli Teknik Këshillimor thirret nga Presidenca çdo herë që e gjykon të dobishme për interesin e Rrethit.
Neni 8
Në krye të shërbimeve dhe të zyrave caktohet një drejtor i emëruar nga Presidenca. Drejtori ushtron të gjitha pushtetet që i janë deleguar. Ai përgjigjet për mbarëvajtjen teknike dhe administrative të Rrethit. Merr pjesë në mbledhjet e Këshillit Teknik Këshillimor në cilësinë e Zv.presidentit.
Neni 10
Presidenca përcakton me rregullore të posaçme normat e funksionimit të shërbimeve dhe të zyrave të ndryshme të Rrethit, frekuentimin e anëtarësisë dhe kuotizacionet e detyrueshme të regjistrimit dhe ato mujore.
SHERBIMI KULTUROR
Programi i aktivitetit qendror dhe atij periferik ka tre synime: dokumentimin, studimin dhe përhapjen. Elementet janë si më poshtë:
A. BIBLIOTEKA Mbledh katalogun në mënyrë organike dhe ruan, duke mundësuar leximin në Seli, në një sektor të veçantë veprat me karakter historik, letrar dhe politik, të shkruara mbi Shqipërinë, në Shqipëri, Itali apo jashtë. Mbledh dokumentimet dhe transkriptimet e rapsodive historike shqiptare (Kangë Kreshnikësh), të këngëve të dasmave, të dashurisë, të zisë dhe të ninullave. Mbledh dokumente të letërsisë së shkruar shqiptare dhe sidomos veprat e Jeronim de Radës, Luigj Gurakuqit, Antonio Maria Zanonit, Ndre Mjedës, Patër Fishtës, Xhuzepe Skiroit, Ali Asllanit, prozatorëve Lumo Skëndo, Faik Konica, Patër Anton Harapi dhe të bashkëkohorëve, sidomos të klasikëve të gjallë si Koliqi dhe simbolistëve si Poradeci. Mbledh, katalogon dhe jep në lexim botime italiane me karakter historik, sociologjik dhe letrar të botuara nga 1925-a e më pas. Ofron konsultimin dhe leximin në mjediset e selisë të Enciklopedive kryesore dhe të revistave, si italiane ashtu edhe shqiptare.
B. EMEROTEKA Mbledh – sipas përcaktimeve të shërbimit të shtypit -, katalogun dhe jep për lexim në seli, botimet periodike dhe artikujt që trajtojnë Shqipërinë të botuara në Itali dhe jashtë.
C. Informacioni Jep informacione bibliografike mbi Shqipërinë nga 1912-ta dhe për Italinë nga 1936-ta e këtej, duke ngritur dhe mirëmbajtur përditësimin mujor të një skedari të veçantë bibliografik.
D. PERKTHIME Kujdeset, ose drejtpërdrejt ose duke ia besuar punën shkrimtarëve të mirënjohur, për përkthimin e veprave shqiptare në gjuhën italiane dhe të veprave italiane në gjuhën shqipe, si dhe për përhapjen e këtyre përkthimeve në Itali dhe Shqipëri.
E. DITA E KULTURES Mban çdo pesëmbëdhjetë ditë, të paktën gjashtë muaj në vit, biseda, leksione ose konferenca mbi tema të aktualitetit apo që lidhen me marrëdhëniet italo-shqiptare, me letërsinë shqiptare apo atë italiane.
F. RACA Studion raportet vëllazërore mes racave romano-italiane dhe asaj ilirike, si dhe përhap këto njohuri në Shqipëri dhe Itali.
G. BASHKEPUNIMI Bashkëpunon me revistën mujore të Rrethit me artikuj dhe njoftime mbi lëvizjen kulturore-shkollore dhe të organizatave rinore në Itali dhe Shqipëri, dhe mbi funksionimin e shërbimit kulturor të Rrethit.
Normat e emigrimit të rinjve në Shqipëri në 10 vitet e fundit kalojnë edhe vendet që kanë përjetuar lufta të përgjakshme, atyre që jetojnë në diktuara ekstreme dhe vendeve tmerrësisht të varfra.
Të dhënat e fundit të Eurostat tregojnë se nga viti 2013 në 2023 në vendet e bashkimit Europian kërkuan azil 64.2 mijë shqiptarë nën 18 vjeç.
Në vlerë absolute kjo shifër ishte e pesta në botë, por, në raport me popullsinë, Shqipëria kishte normën e dytë më të lartë në botë të azilkërkuesve nën 18 vjeç në BE, me 241 të rinj për 10 mijë banorë.
Shqipëria lë pas vetëm Sirinë, që ka 266 kërkesa për azil për 10 mijë banorë. Prej katër vitesh, Siria është e përfshirë në një luftë të ashpër civile, që ka detyruar një emigrim masiv nga vendi. Ndërsa prej një dekade Shqipëria është në negociata për tu anëtarësuar në Bashkimin Europian dhe renditet në listën e vendeve të sigurta, pasi nuk është në luftë dhe është kandidate për Bashkimin Europian.
Përveç Sirisë, Shqipëria ka një diferencë me vendet që e pasojnë në renditje. Eritrea një vend diktatorial në Afrikë kishte një normë emigrimi 162.3 persona nën 18 vjeç për 10 mijë banorë, më pas në renditje vjen Gjeorgjia me 100 të rinj azilantë nën 18 vjeç për 10 mijë banorë, Iraku me 38 azilantë për 10 mijë banorë dhe Somalia me 32 (shiko grafikun e mëposhtëm).
Ndonëse me një popullsi të vogël ndër vendet e origjinës së emigrantëve Shqipëria kryeson renditjen globale të azilkërkuesve të rinj në Europë edhe në numër personash.
Të dhënat e Eurostat tregojnë se përgjatë 10-vjeçarit të fundit 64,215 mijë të rinj nën 18 vjeç nga Shqipëria kërkuan azil në një nga vendet e BE-së, duke e renditur vendin tonë të katërtin në botë pas Sirisë (590 mijë), Afganistanit (358 mijë), Irakut (170 mijë) dhe Turqisë (64.2 mijë), të cilat kanë qenë në luftë (përveç Turqisë) dhe kanë popullsi shumë më të madhe se Shqipëria.
Emigrimi në Shqipëria ka marrë përmasat e një hemorragjie që nuk po ndalon. Të dhënat tregojnë se vendet e tjera që kanë përjetuar flukse të larta të azilantëve në grupet e reja moshore në luftë dhe prag lufte, ndërsa në vendin tonë fenomeni është sistematik dhe po vijon edhe pse Shqipëria është vend demokratik dhe me rritje ekonomike.
Flukset më të larta të emigrimit të 18 vjeçarëve shqiptare kulmuan në vitin 2015 kur rreth 22 mijë të rinj nën 18vjec kërkuan azil në një vend të BE-se, shumica e të cilëve ishin pjesë përbërëse e familjeve, të cilat braktisën vendin në atë kohë.
Flukset ishin të larta dhe mbeten të tilla, por ti krahasojmë me të rinjtë që kanë mbetur në vend. Psh në vitin 2023 kanë kërkuar azil në BE 2,455 persona nën 18 vjeç, duke e renditur vendin tonë të katërtin në botë në krahasim me popullsinë.
Por të dhënat nga burimet vendase tregojnë se flukset e ikjeve të rinjve janë më të larta se numri i azilkërkuesve, pasi një pjesë e madhe tashmë po ikin për studime dhe të tjera, me kontrata të përkohshme ose të përhershme të punës dhe të tjerë ikin me bashkim familjar.
Pritshmëritë nga anketat mbi potencialet e migracionit tregojnë se flukset e emigrimit do të vijojnë. Vitin e fundit teksa norma e përgjithshme e papunësisë ka ardhur në rënie, papunësia tek të rinjtë është rritur.
Një anketë e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal më 2023 tregoi se, 31 për qind e shqiptarëve planifikojnë të largohen nga vendi.
Por më rëndësishmja është se, 18 për qind e tyre tashmë kanë plane dhe kanë gjetur mënyrat për të ikur. Rezultatet tregojnë se emigracioni në Shqipëri është më agresiv se në të vendet e tjera pasi, në një përqindje më të madhe shqiptarët nuk dëshirojnë të emigrojnë përkohësisht por përgjithmonë.
Organizata “Reporterët Pa Kufij” shpreh shqetësim për gjendjen e lirisë së shtypit në botë e cila sipas saj po kërcënohet pikërisht nga ata që duhet të ishin garantuesit e saj, autoritetet politike.
Në Indeksin i fundit vjetor Botëror mbi Lirinë e Shtypit hartuar nga kjo organizatë, vërehet se mungesa e vullnetit politik për mbrojtjen e të drejtave të medias po përshpejton rënien e lirisë së saj.
Gjetjet e Indeksit mbështeten në faktin se nga pesë treguesit e përdorur për të bërë renditjen përkatëse, më shumë ka rënë treguesi politik, duke regjistruar një rënie mesatare vjetore globale prej 7.6 pikë.
“Një numër shtetesh dhe autoritetesh politike në rritje nuk po e pëmbushin rolin e tyre si garant të mjedisit më të mirë të mundshëm për gazetarët si edhe të së drejtës së opinionit publik për të marrë informacion të besueshëm, të pavarur dhe të larmishëm. Organizata ‘Reporterët pa Kufij’ vëren një rënie shqetësuese të mbështetjes dhe respektimit të pavarësisë së media dhe rritje të trysnisë nga shteti ose aktorë të tjerë politikë”, thuhet në Indeksin e bërë publik në Ditën Botërore të Lirisë së Shtypit.
Indeksi e klasifikon nivelin e shtypit si “të mirë”, “të kënaqshëm”, “problematik”,“të vështirë” ose “shumë të rrezikshëm”.
Norvegjia renditet e para për të tetin vit radhazi, ndërsa tre vendet e fundit, me gjendjen më të keqe të lirisë së shtypit në botë janë Afganistani, Siria dhe Eritrea.
Në raport vërehet se “interesat politike krijojnë një atmosferë mbytëse për gazetarët në shumë vende kandidate për anëtarësim në Bashkimin Europian, si Bosnje-Herzegovinë (renditur e 81-ta), Serbia (e 98-ta) dhe Shqipëria (e 99-ta). Turqia (e 158-ta) vazhdon të burgosë gazetarë dhe të minojë median nëpërmjet censurës në median on line dhe kontrollit mbi pushtetin gjyqësor”.
Rënie e mëtejshme është shënuar në Europën Lindore dhe në Azinë Qendrore, ku liria e shtypit nuk është e garantuar dhe ku mediat përdoren gjithnjë e më shumë në fushata dezinformimi.
Shteti rus (renditet i 162-ti) ka vazhduar sulmin kundër gazetarisë së pavarur, ndërsa mbi 1,500 gazetarë janë larguar jashtë vendit pas agresionit rus ndaj Ukrainës.
Shqipëri, konflikti i interesit dhe ndërhyrja e pronarëve pengojnë pavarësinë e medias
Shqipëria ka shënuar përkeqësim të lirisë së shtypit duke e renditur e fundit mes vendeve të rajonit dhe shteteve kandidate për në Bashkimin Europian.
Në Indeksin që përfshin 180 vende, ajo radhitet në vendin e 99-të. Kosova radhitet e 75-ta.
Organizata “Reporterët Pa Kufij” vlerëson se mjedisi për lirinë e shtypit në Shqipëri “është i vështirë”. Ajo ka humbur tre vende krahasuar me një vit më parë, kur listohej e 96-ta.
“Në Shqipëri, pavarësia editoriale kërcënohet nga rregullat me frymë partiake. Gazetarët bien viktima të krimit të organizuar dhe hera herës të dhunës policore, e nxitur nga dështimi i qeverisë për mbrojtjen e tyre”.
Së bashku me Serbinë, Shqipëria përballet me rënien më të madhe në Indeks në shtetet e të Ballkanit Perëndimor.
Pavol Szalai, redaktor i Raportit të “Reporterëve pa Kufij” për BE-në dhe Ballkanin thotë në një intervistë për Zërin e Amerikës se krahasuar me standardet evropiane, gjendja për gazetarët në Shqipëri është jashtëzakonisht e vështirë. “Vitin e kaluar një punonjës i sigurisë u vra si pasojë e të shtënave ndaj godinës së televizionit ‘Top Channel’. Në vlerësimin për Shqipërinë, kjo pasqyrohet në një tregues më të ulët të sigurisë. Por dhe 4 treguesit e tjerë të lirisë së shtypit kanë shënuar rënie – mjedisi ekonomik, mjedisi politik, kuadri ligjor dhe treguesi i jetës shoqërore”, shprehet ai.
Sipas zotit Szalai gjatë vitit të kaluar problemet e vazhdueshme të Shqipërisë janë thelluar. “Problemi më i madh është konflikti i interesit dhe ndërhyrja e pronarëve të medias mbi pavarësinë editoriale. Një tjetër problem është niveli i ulët i zhvillimit të qëndrueshëm afat-gjatë të medias në Shqipëri, që ndërlikohet më tej nga censura në median online, në rrjetet sociale, diçka e zakonshme atje dhe nga sulmet verbale politike kundër gazetarëve, të cilat bëhen nga të dyja palët, qeveria dhe opozita”, shprehet ai.
Sa i përket sigurisë së gazetarëve ai vë në dukje “problemin e krimit të organizuar, si dhe të fushatave online në media të caktuara, me shumë urrejtje dhe shpifje kundër gazetarëve”.
Sipas tij,”kjo nuk është diçka e re, por problemet në Shqipëri janë akoma më të mëdha, ndaj ajo renditet e fundit në rajon”.
Kosovë, shtimi i tensioneve me Serbinë përkeqësoi sigurinë e gazetarëve
Kosova përfshihet në grupin e vendeve ku mjedisi i medias është “problematik”. Ajo radhitet e 75-ta duke humbur 19 vende nga viti i kaluar, kur u listua e 56-ta.
“Këtë rënie ne duhet ta shohim në kontekstin e tensioneve midis Kosovës dhe Serbisë, në këtë kontekst, gazetarët në Kosovë janë përballur dhe kanë duruar shumë sulme fizike ndaj tyre. Janë me dhjetra sulme të tilla, ndërkohë që Partia në pushtet shtoi trysninë ndaj medias së pavarur. Ka patur dhe një lloj përndjekjeje administrative ndaj stacionit privat televiziv ‘Klan Kosova’. Nga ana tjetër, u bë zgjedhja e drejtorit të televizionit publik, i cili është i lidhur me kampin qeveritar. Pra, janë këto rreziqe të sigurisë dhe rreziqe politike, të cilat ju e dini se kanë patur pasoja të rënda mbi lirinë e shtypit në Kosovë”, thotë për Zërin e Amerikës”, thotë për Zërin e Amerikës Pavol Szalai, i “Reporterëve pa Kufij”
Liria e shtypit në Ballkanin Perëndimor
Të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor janë përballur me rënie të lirisë së shtypit, përveç Maqedonisë së Veriut, e cila ka shënuar përmirësim duke u renditur e 36-ta.
Serbia është radhitur e 98-ta, renditja e saj më e keqe në 22 vitet e fundit, që kur “Reporterët Pa Kufij” nisën publikimin e Indeksit Botëror mbi Lirinë e Shtypit.
“Gazetaria cilësore dhe fituese e çmimeve, e cila investigon krimin dhe korrupsionin, ndodhet e kapur mes lajmeve të rreme jashtë çdo kontrolli dhe propagandës. Ndonëse korniza ligjore është e fortë, gazetarët kërcënohen nga trysnitë politike dhe mosndëshkimi i krimeve të kryera ndaj tyre”, thuhet në raport.
Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi vlerësohen si vende ku gjendja e lirisë së shtypit është e “kënaqshme’. Maqedonia është përmirësuar me dy vende nga viti i kaluar, kur u rendit e 38-ta.
Mali i Zi radhitet në vend të 40, nga 39 që ishte vjet.
Bosnje Hercegovina listohet e 81-ta, 17 vende më poshtë se vitin e shkuar.
Gazetaria përballë dezinformimit
Organizata thotë se përdorimi i inteligjencës artificiale për përhapjen e dezinformimit për qëllime politike është shqetësues, duke theksuar se lajmet e rreme po zënë një rol të rëndësishëm në ndikimin e procesit zgjedhor.
Sipas saj, grupet politike shpesh shërbejnë si kanale për përhapjen e dezinformimit apo edhe nxitjen e tij. Në 138 vende nga 180 që vlerësohen në Indeks, të anketuarit e pyetuar kanë pohuar se aktorët politikë shpesh përfshihen në përhapjen e propagandës ose fushatat e dezinformimit.
Në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, veçanërisht në Bjellorusi, Gjeorgji, Kirgistan dhe Azerbajxhan është forcuar ndjeshëm censura mbi median, duke imituar metodat shtypëse të Rusisë, thuhet në raport. “Ndikimi i Kremlinit ka arritur deri në Serbi, ku mediat pro-qeveritare përhapin propagandën ruse dhe autoritetet kërcënojnë gazetarët rusë në mërgim”, thuhet në raport.
Gjendja e shtypit në botë
Vendet ku gjendja e lirisë së shtypit është “e mirë” ndodhen të gjitha në Evropë dhe më konkretisht brenda Bashkimit Europian.
Për të tetin vit radhazi, vendin e parë e zë Norvegjia, e ndjekur nga Danimarka dhe Suedia. Organizata vëren se politikanët në Evropë po përpiqen të ngushtojnë hapësirën për gazetari të pavarur. “Në krye të kësaj prirjeje të rrezikshme janë kryeministri i Hungarisë që mbështet Kremlinin, Viktor Orban dhe homologu i tij sllovak Robert Fico”.
Liria e shtypit është vënë në provë nga partitë në pushtet në Hungari, (vendi 67), Maltë (vendi 73) dhe Greqi (vendi 88), vendet europiane me renditjen më të ulët. Edhe Italia që drejtohet nga kryeministrja Giorgia Meloni ka zbritur me tre vende duke u renditur në vendin e 46. Dhe në Evropën Lindore kushtet për të bërë gazetari po përkeqësohen për shkak të dezinformimit dhe censurës mediatike, nëpërmjet ngritjes së akuzave të pavërteta për terrorizëm ose për dëmtim të sigurisë kombëtare.
Kështu po ndodh në Rusi (vendi 162), në Bjellorusi (vendi 167) dhe në Turkmenistan (i 175-ti), ndërkohë që në Gjeorgji, e cila ka zbritur 26 vende, duke u renditur e 103-ta, partia në pushtet po nxit politikën e afrimit me Moskën.
Falë përmirësimit të treguesit të saj të sigurisë – më pak gazetarë të vrarë dhe treguesit politik, Ukraina është ngjitur 18 vende, duke u renditur e 61-ta.
Afganistani, që përndjek pa rreshtur gazetarët qëkurse talebanët morën kontrollin në vend, Siria dhe Eritrea renditen në tre vendet e fundit, ku gjendja për gazetarët është “shumë e rrezikshme”.
Indeksi i rendit Shtetet e Bashkuara në vendin e 55, me një rënie prej 10 vendesh, duke zbritur nga shtetet me gjendje “të kënaqshme” në ato “problematike” për lirinë e shtypit. “SHBA-të zbresin me 10 vende ndërsa përgatiten për zgjedhjet presidenciale 2024 mes rritjes së mosbesimit në media, e nxitur pjesërisht dhe nga antagonizmi i hapur dashakeq i zyrtarëve politikë ndaj saj, përfshirë dhe thirrjet për burgosjen e gazetarëve”, vëren Organizata “Reporterët Pa Kufij”. “Në disa raste të profilit të lartë, organet ligjzbatuese vendore kanë kryer veprime frikësimi, përfshirë bastisjen në redaksi dhe arrestimin e gazetarëve”.
Në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut, gjendja është “shumë e rrezikshme” në afro gjysmën e shteteve. Gjatë këtij viti, 8 vendeve të tjera – Jemenit, Arabisë Saudite, Iranit, Palestinës, Irakut, Bahreinit, Sirisë dhe Egjiptit, të shënuara me të kuqe në hartë, i janë bashkuar dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Territoret palestineze, më vdekjeprurësit për gazetarët, renditen gjithashtu afër fundit të Indeksit. Katari është vendi i vetëm në këtë rajon, ku gjendja nuk cilësohet as “e vështirë” dhe as “shumë rrezikshme”.
Organizata vlerëson se prej tetorit të vitit 2023, lufta në Gazë ka shënuar një numër rekord sulmesh kundër medias dhe gazetarëve. Mbi 100 reporterë palestinezë janë vrarë nga forcat e mbrojtjes izraelite, përfshirë të paktën 22 gazetarë të vrarë ndërsa ishin në punë.
Përveç se është vendi me numrin më të lartë të gazetarëve të arrestuar në botë, qeveria e Kinës (e renditur në vendin e 172) vazhdon të ushtrojë kontroll të rreptë mbi kanalet e informacionit, me politika censuruese dhe kontrolluese, duke bërë rregullime të përmbajtjes në internet dhe duke kufizuar përhapjen e informacionit që konsiderohet i ndjeshëm ose në kundërshtim me linjën e partisë.
Turqia ka vijuar të humbasë pikë në Indeks, duke u renditur në vendin e 158. “Reporterët Pa Kufij” vërejnë se burim për një farë shqetësimi përbën dhe rizgjedhja e Presidentit Recep Tayyip Erdogan.
Anëtarët e NATO-s janë “thellësisht të shqetësuar” për sulmet e fundit në Republikën Çeke, Estoni, Gjermani, Letoni, Lituani, Poloni dhe Britani, që sipas tyre vijnë nga Rusia, thanë zyrtarët e aleancës përmes një deklarate të enjten.
“Këto incidente janë pjesë e një fushate të intensifikuar të aktiviteteve që Rusia vazhdon t’i kryejë në të gjithë zonën euro-atlantike, përfshirë territorin e Aleancës dhe nëpërmjet grupeve që Moska i mbështet”, thuhet në deklaratën e NATO-s.
Javët e fundit, shërbimet evropiane të sigurisë zbuluan një sërë aktivitetesh, që ata i quajtën spiunazh rus, duke përfshirë një rrjet spiunësh që drejtonin një media online, të mbyllur nga hetuesit çekë, një veprim që nxiti autoritetet në shtetet e tjera të kryejnë hetime të ngjashme.
Mediat evropiane raportuan gjithashtu se një anëtar i partisë së ekstremit të djathtë, Alternativa për Gjermaninë (AfD) dyshohet se kishte marrë para nga faqja e medias pro-ruse, një akuzë që politikani gjerman e mohon.
Vendet anëtare të NATO-s u zotuan që të “vazhdojnë të rrisin” qëndrueshmërinë e tyre kundër sulmeve të tilla dhe të përdorin mjetet e tyre për të “kontestuar dhe për t’iu kundërvënë veprimeve hibride ruse”.
“Veprimet e Rusisë nuk do t’i pengojnë aleatët që të vazhdojnë mbështetjen për Ukrainën”, thuhet më tej në deklaratën e NATOs.
Dhoma e Ulët e Parlamentit britanik ka miratuar të enjten një mocion për Kosovën dhe Bosnjë e Hercegovinën të propozuar nga deputetja Alicia Kearns, me të cilën Britania mbështet integritetin territorial të Kosovës dhe dënon sulmin në Banjskë ndaj Policisë së Kosovës.
Ky mocion u propozua nga Kearns pas një debati që u zhvillua mbi sigurinë në Ballkanin Perëndimor. “Kërkoj që kjo Dhomë të lëvizë në njohjen e situatës akute të sigurisë në Ballkanin Perëndimor, të mbështesë integritetin territorial dhe sovranitetin e Kosovës dhe Bosnjë e Hercegovinës, të dënojë sulmin e militantëve nacionalistë serbë në Banjska në Kosovë më 24 shtator 2023”, thuhet në mocionin e propozuar nga deputetja Kearns, i miratuar në Parlamentin britanik.
Po ashtu në mocionin e miratuar kërkohet të mbështet autoritetin i Gjykatës Kushtetuese në Bosnje dhe Hercegovinë dhe të dënohet ndërhyrjen ruse në Ballkan.
“Parlamenti vëren me shqetësim retorikën politike irredentiste pro-ruse dhe pro-serbe në Mal të Zi dhe i kërkon qeverisë të rrisë angazhimin e saj me partnerët rajonalë dhe aleatët ndërkombëtarë për të përmirësuar peizazhin e sigurisë të Ballkanit Perëndimor”, thuhet në mocionin e miratuar në Londër.
“E kënaqur që Parlamenti sot njëzëri ra dakord me këtë mocion për Ballkanin Perëndimor”, ka shkruar Kearns në platformën “X”.
Deputetja Alicia Kearns në fjalimin e mbajtur gjatë debatit mbi sigurinë në Ballkanin Perëndimor në Parlamentin britanik, ka folur rreth sulmit në Banjskë, anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës, Asociacionin dhe kërcënimet e presidentit serb Aleksandar Vuçiq.
Kearns ka bërë të ditur se SHBA ka përfunduar një raport mbi përgjegjësit e sulmit në Banjskë, i cili ende nuk është publikuar.
Ajo tha se ky raport duhet të publikohet për t’u ditur e vërteta rreth sulmit për të cilin përgjegjësinë e mori Milan Radojçiq, i kërkuar tashmë nga INTERPOL-i dhe i cili gjendet i lirë në Serbi.
“SHBA ka përfunduar një raport se kush është përgjegjës dhe lidhjet e tyre me qeverinë serbe, aleatët tanë duhet ta publikojnë urgjentisht, sepse e vërteta ka rëndësi, sepse përgjegjësia ka rëndësi, sepse pa atë raport, e vërteta mohohet dhe pa atë raport, nuk ka asnjë pengesë, sepse mosndëshkimi ngjall përbuzje për sundimin e ligjit dhe rendit. Përgjegjësia e shpejtë dhe e barabartë për aktet e agresionit është thelbësore nëse duam të dekurajojmë dhunën e ardhshme dhe të shpërndajmë çdo nocion qetësimi”.
“Ndaj do të pyes përsëri; kush e organizoi sulmin në Banjskë? Kush e ka siguruar armatimin dhe çfarë vlerësojmë me qëllimin e tyre? Dhe do të isha mirënjohëse nëse ministri mund t’i përgjigjet kësaj kur të përgjigjet. Ajo që ne dimë pa dyshim është se sulmi u drejtua nga Milan Radoiçiq, një ish-nënkryetar i partisë serbe… Atë që ne pamë atëherë ishte një sulm i dhunshëm ndaj KFOR-it nga policia serbe, e cila plagosi 25 pjesëtarë të trupave italiane, hungareze, disa prej të cilëve nuk do të mund të ecin më kurrë. Në atë kohë, Britania e Madhe, SHBA, BE e dënuan Kosovën për instalimin e kryetarëve të komunave të zgjedhur në mënyrë demokratike, por nuk e kritikuan Serbinë për mbështetjen e saj ndaj bojkotit dhe Listës Serbe…”, tha Kearns.
Siç transmeton KP, deputetja britanike ka thënë se Kosova i ka përmbushur obligimet e saj demokratike dhe anëtarësimi i saj në Këshillin e Evropës do të shënonte një moment historik, teksa për formimin e Asociacionit të komunave serbe ka thënë se nuk mund të ketë një republikë tjetër serbe në Ballkan.
“Pavarësisht pengesave të vazhdueshme nga Rusia dhe Serbia, Kosova është në prag të anëtarësimit në Këshillin e Evropës, me aplikimin e saj që këtë muaj kaloi në Komitetin e Ministrave për miratim. Anëtarësimi do të shënonte një moment historik jetik në përparimin e Kosovës në ditët e errëta të viteve 1990 dhe rrugëtimi i Kosovës është ai për të cilin ne kemi luajtur një rol të rëndësishëm dhe për të cilin të gjithë duhet të jemi krenarë. Megjithatë, ka nga ata ndërkombëtarë që kanë thënë se Kosova duhet të pranohet vetëm nëse krijon një asociacion të komunave serbe. Mbretëria e Bashkuar duhet ta refuzojë këtë me vendosmëri. Përderisa unë nuk dua një republikë tjetër të serbëve nga Ballkani Perëndimor, Asociacion i komunave me shumicë serbe do të krijohet si pjesë e dialogut Beograd-Prishtinë, por nuk mund të nxitohet dhe nuk mund të bëhet me presion të jashtëm”, ka thënë Kearns.
Ajo ka theksuar se Britania e Madhe duhet të merr një rol më aktiv në bisedimet e paqes dhe të angazhohet në pesë shtetet e BE-së që nuk e njohin sovranitetin e Kosovës për të ndihmuar Kosovën drejt anëtarësimit në BE dhe NATO.
“I bëj thirrje qeverisë tani që të punojë me partnerët e NATO-s për të siguruar që KFOR-it t’i jepet mbështetja dhe detyrat që i nevojiten për të bërë paqe, për të ruajtur paqen dhe stabilitetin në mbarë Kosovën. Ne duhet të konsiderojmë krijimin e një aleance të re të sigurisë ndërmjet SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe shteteve të tjera anëtare të NATO-s të gatshme me Kosovën, sepse kjo do të ndihmonte në përcaktimin e shqetësimeve të menjëhershme të sigurisë që ne shohim, dhe më lejoni t’ju jap një shembull se pse kjo është e nevojshme. Dhjetorin e kaluar, presidenti Vuçiq tha se Serbia thjesht duhet të ndjekë shembullin e Azerbajxhanit në Nagorno-Karabakh dhe të presë rrethanat e veçanta gjeopolitike që do ta lejojnë atë të rimarrë Kosovën. Kjo është një deklaratë e qëllimit (që ai ka) dhe që nuk duhet të injorohet. Komente të tilla nga një kryeministër shteti janë të papranueshme. Në të vërtetë, Vuçiq më kërcënoi mua vitin e kaluar që fola kundër kontrabandës së armëve në Kosovë”, ka përfunduar Kearns.bw
Deputetët britanikë sot do të mbajnë një debat mbi sigurinë në Ballkanin Perëndimor.
Këtë debat e ka futur në agjendë deputetja Alicia Kearns, e cila është edhe në krye të Komitetit për Punë të Jashtme, raporton Gazeta Express.
Mbretëria e Bashkuar duhet t’i kushtojë më shumë vëmendje Ballkanit në mes rreziqeve të destabilizimit në rajonin europian, ka paralajmëruar Kearns.
Deputetja konservatore Alicia Kearns do të udhëheqë një debat në House of Commons për rajonin juglindor të Europës të enjten, duke paralajmëruar se ai mund të bëhet vendi i një “konflikti të tretë global, të madh”, së bashku me Ukrainën dhe Gazën, nëse nuk ndërmerren veprime parandaluese, siç shkruan “The Standard”.
“Ballkani ka rëndësi dhe nëse ne e shpërfillim atë do të përfundojmë duke pasë një zjarr në pragun tonë”, tha ajo për agjencinë e lajmeve PA.
“Kjo ka rëndësi jo vetëm për sigurinë europiane, sepse në thelb është oborri ynë i zgjeruar dhe nëse ka krizë në Ballkan, ne do ta ndiejmë atë këtu, do të ndikojë tek të gjithë ne; dhe ne nuk mund të përballojmë një konflikt të tretë global, të madh dhe kjo është pikërisht ajo që do të ndodhte”.
Kearns e përmendi vizitën e presidentit kinez Xi Jinping në Serbi në ditët e fundit ndër zhvillimet që sugjerojnë se tensionet rreth rajonit mund të rriten.
Një qeveri e re pro-ruse ka ardhur në pushtet në Serbi, e cila disa frikësohen se mund të çojë në përplasje me Perëndimin, shkruan kjo gazetë britanike.
Diskutimet në OKB për ta shënuar zyrtarisht masakrën e Srebrenicës në Bosnje dhe Hercegovinë së fundmi janë dëshmuar gjithashtu si një pikë mosmarrëveshjeje, me Rusinë dhe Serbinë që kërkojnë të kundërshtojnë një rezolutë për këtë çështje.
Ndërkohë Kosova, e cila shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, është në bisedime për t’u anëtarësuar në Këshillin e Europës, duke sinjalizuar një marrëdhënie më të ngushtë me vendet perëndimore.
Kearns sugjeroi se Rusia synon të mbjellë kaos në rajon.
“E gjitha ka të bëjë me krijimin e sa më shumë që munden të teatrove të konfliktit. Unë kam mbajtur shumë fjalime ku kam folur për faktin se për Rusinë, nëse Ukraina nuk do të shkonte mirë, unë do të destabilizoja Ballkanin”.
Ndërsa ajo pranoi se qeveria britanike ishte e angazhuar në përpjekjet e vazhdueshme politike në Ukrainë dhe Izrael, ndër të tjera, ajo paralajmëroi nevojën për të ndërmarrë hapa parandalues edhe në Ballkan.
“Politika e jashtme ju vjen shpejt, por problemi është se shumë shpesh sekretarët e jashtëm mendojnë se politika e jashtme është diçka që ju thjesht i përgjigjeni”, tha ajo.
“Nuk është, ne kemi aftësinë për ta formësuar atë dhe kemi aftësinë për të zbutur ekseset më të këqija. Ne duhet të zgjedhim në mënyrë aktive për ta bërë këtë”.
Studentët e mjekësisë që u ngritën kundër ligjit të qeverisë për mbajtjen peng të diplomave të tyre në përfundim të studimeve, kanë ngritur sërish zërin kundër projektligjit që ka përgatitur Ministria e Arsimit, një vit pas atyre protestave.
Ata nuk bien dakord me ndryshimet e bëra në ligjin e punës së detyruar në Shqipëri pas diplomimit pa u konsultuar me ta dhe e palajmëruan mazhorancën qeverisëse që do të vazhdojnë të ndjekin jo vetëm rrugën ligjore, por do t’i kthehen protestave që bënë jehonë edhe përtej vendit një vit më parë.
“U informuam nëpërmjet mediave në lidhje me një projektligj të draftuar nga Ministria e Arsimit për ndryshimin e ligjit nr. 60/2023, – thanë studentët sot. – Shprehim keqardhjen dhe indinjatën në lidhje me faktin që pavarësisht përpjekjeve tona, u injoruam për të dytën herë radhazi në procesin e hartimit të projektligjit.
Duke pasur parasysh shkeljen e afatit të lënë prej Gjykatës Kushtetuese dhe mosplotësimin e boshllëkut ligjor në lidhje me kriteret për punësim, jemi duke u konsultuar me ekipin ligjor për të ndërmarrë gjithë hapat e nevojshme gjyqësore dhe kushtetuese. Çdo përpjekje për të na injoruar në vazhdim, do të marrë përgjigjjen tonë në çdo formë, ashtu si një vit më parë. sn
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha se shteti ka përmbushur të gjitha kërkesat e Bashkimit Evropian për heqjen e masave kufizuese që blloku ka vendosur ndaj Kosovës.
Komisioni Evropian kishte vendosur masa ndëshkuese ndaj Kosovës një vit më parë për shkak të përshkallëzimit të situatës së sigurisë në veri të shtetit.
Kurti tha se javën e kaluar BE-ja miratoi Planin e Rritjes ekonomike – në vlerë prej 6 miliardë eurosh – për Ballkanin Perëndimor, i cili një ndër synimet ka edhe përshpejtimin e anëtarësimit të rajonit në bllok.
“Masa që janë në fuqi ndaj Kosovës bien ndesh me përpjekjet e rajonit për integrim të përshpejtuar në BE, sidomos edhe në Planin e Rritjes dhe qëllimin e tij. Në anën tjetër po vazhdojmë me përpjekjet tona që të hapim më tepër mundësi në kuadër të dialogut të reformave me BE-në. Në këtë kontekst, kemi përmbushur të gjitha kërkesat e BE-së për heqjen masave kufizuese dhe këto masa duhet të largohen”, tha Kurti gjatë mbledhjes së Këshillit ministror për integrim evropian më 2 maj.
Masat e vendosura nga BE-ja ndaj Kosovës përfshinin: suspendimin e përkohshëm të grupeve punuese për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, mosftesën e Kosovës në takime të nivelit të lartë dhe suspendimn e vizitave bilaterale.
Gjithashtu, u suspendua edhe programimi i fondeve për Kosovën, të cilat ishin paraparë të dorëzoheshin përmes Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor dhe IPA 2024 (Intrumentet e Para-Anëtarësimit).
Pas masave ndëshkuese, Kosova mbeti jashtë granteve që BE-ja miratoi në korrik të vitit të kaluar, në vlerë prej 2.1 miliardë eurosh.
Në fund të prillit, disa burime diplomatike në BE i thanë Radios Evropa e Lirë se shumica e shteteve dërguese të bllokut janë në favor të heqjes të të gjitha masave ndaj Kosovës, ndërsa një numër më i vogël i shteteve do që heqja e tyre të bëhet në mënyrë graduale.
Kundër heqjes së masave, sipas këtyre burimeve, nuk është shprehur asnjë vend anëtar i BE-së.
Gjatë mbledhjes së Këshillit ministror, Kurti foli edhe për aspiratat e Kosovës që të bëhet anëtare e Bashkimit Evropian.
Ai tha se Prishtina është e gatshme që të marrë statusin e vendit kandidat dhe të hapë negociatat për anëtarësim në bllok.
“Besojmë që anëtarësimi në BE duhet të jetë i bazuar në meritokraci. Si demokracia më e avancuar në rajon ne jemi të gatshëm t’iu përgjigjemi mijëra pyetjeve teknike që vijnë nga Komisioni Evropian. Krahasuar me rajonin, Kosova është jo vetëm e gatshme për statusin kandidat, por edhe për të hapur negociatat dhe kapitujt e shumtë drejtë anëtarësimit. Anëtarësimi në Bashkimin Evropian është zgjedhje strategjike. Ne kemi bërë zgjedhje, andaj Agjenda e Reformave Evropiane në Qeverinë tonë, që nga fillimi i mandatit, është trajtuar me shumë seriozitet”, ka deklaruar Kurti.
Më 15 dhjetor 2022, Kosova ka aplikuar për anëtarësim në BE. Kosova është vendi i vetëm në Ballkanin Perëndimor që nuk ka statusin e vendit kandidat për anëtarësim në bllok.REL
Një ushtar ukrainas duke operuar një dron. Fotografi ilustruese nga arkivi.
Dronët ukrainas kanë goditur infrastrukturën e energjisë në rajonin Smolensk të Rusisë më 2 maj, bëri të ditur guvernatori i këtij rajoni, Vasily Ankhin, përmes një postimi në Telegram.
“Sot, rajoni i Smolenskut u godit sërish nga dronët ukrainas. Në qarkun Rosllav, armiku tentoi të dëmtojë një ndërtesë së energjisë. Nuk ka viktima. Ekipet e shpëtimit dhe ata të zbatimit të ligjit janë në vendin e ngjarjes”, shkroi ai, pa dhënë detaje të tjera.
Ndaras, Ministria ruse e Mbrojtjes tha se sistemet e saj kundërajrore kanë rrëzuar 12 dronë ukrainas në pesë rajone.
Ukraina, e cila po përballet me pushtimin e nisur nga Moska më 2022, nuk ka komentuar për këto pretendime të Rusisë, të cilat nuk kanë mundur të verifikohen në mënyrë të pavarur.
Kohëve të fundit, Ukraina po përballet me sulme të vazhdueshme ruse, të cilat po shënjestrojnë edhe infrastrukturën e energjisë. Kievi, ndërkaq, kryen vazhdimisht sulme ajrore në rajonet ruse që janë në kufi me territorin ukrainas.REL
Rruga e Kosovës drejt anëtarësimit në Këshillin e Evropës vlerësohet se mund të rrezikohet pas rekomandimeve të fundit franko-gjermane. Këto dy shtete po kërkojnë miratimin me dekret qeveritar të draft statutit të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe. Njohës të procesit shpresojnë që këto rekomandime të mos jenë kushtëzime thelbësore për anëtarësim.
Hapat e fundit të Kosovës drejt anëtarësimit në Këshillin e Evropës mund të marrin kthesë tjetër. Kështu të paktën mendojnë njohës të fushës, pas mesazheve të fundit të Francës dhe Gjermanisë, njofton RTK.
Afrim Hoti, njohës i çështjeve politike, shpjegon procedurën e anëtarësimin në Këshillin e Ministrave. Ai thotë se ministrat e jashtëm duhet vetëm të japin fjalën e fundit për anëtarësim, por thotë se ka mundësi që të kërkohet nga ndonjë ministër edhe asociacioni.
Kur Kosova gati se ka mbërritur në fund të procesit për anëtarësim në Këshill të Evropës, kumbarët e planit franko-gjerman po kërkojnë miratimin me dekret qeveritar të draft statutit të Asociacionit.
Sipas njohësit të kësaj fushe, Albinot Maloku, Kosova ka qëndruar mirë sa u përket procedurave për anëtarësim. Andaj, ai shpreson që rekomandimet franko-gjermane të mos jenë kushtëzime thelbësore për anëtarësim.
Në prill të këtij viti, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës mbështeti raportin që rekomandon anëtarësimin në këtë organizatë.
I njëjti ka kaluar në duart e ministrave të Jashtëm të këtij këshilli, i cili do të vendosë nëse Kosova do të bëhet anëtarja më e re e tij.
Me tkurrjen e popullsisë, numri i mjekëve për banorë erdhi në përmirësim vitet e fundit, por sërish Shqipëria renditet e fundit në Europë për këtë tregues, referuar të dhënave të fundit të Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
Të dhënat për Shqipërinë, që i takojnë vitit 2020, tregojnë se, numri i mjekëve për 10 mijë banorë është 18.8 në vitin 2020, niveli më i ulët në rang europian dhe në rajon. Pas Shqipërisë, numrin më të ulët të mjekëve për banorë e ka Turqia me 20.4 doktorë për 10 mijë banorë dhe më pas Bosnja me 21 doktorë, e ndjekur nga Mali i Zi me 27.4 doktorë për 10 mijë banorë.
Në anën tjetër, Greqia kryeson listën për numrin e lartë të mjekëve për 10 mijë banorë. Në vitin 2020, ky vend kishte 63.1 doktorë për 20 mijë banorë e ndjekur nga Portugalia me 56,2 mjekë për 10 mijë banorë, Austria me 53.5 mjekë, Norvegjia me 50.9 mjekë për 10 mijë banorë.
Vendet e zhvilluara të Europës kanë mbi 40 mjekë për 10 mijë banorë. Madje edhe Moldavia që është një ndër vendet më të varfra të Europës ka 40.6 mjekë për 10 mijë banorë.
Në rajon, numrin më të lartë të mjekëve për banorë e ka Serbia me 36.7 për 10 mijë banorë.
Në vitin 1990, Shqipëria kishte 13.7 mjekë për 10 mijë banorë, por treguesi u përkeqësua deri në vitin 2016 kur numëroheshin 12.3 mjekë për 10 mijë banorë, si rrjedhojë e emigrimit të lartë në këtë profesion dhe investimeve të dobëta publike në shëndetësi.
Në vitin 2018 treguesi shënoi rritje në 21.5 mjekë për banorë si pasojë e zbatimit të një plani për shtimin e organikës ne entet publike te shëndetësisë dhe nga ana tjetër rënia e popullsisë ka favorizuar përmirësimin e raportit.
Mirëpo emigracioni i fortë në këtë grup, sidomos drejt Gjermanisë, e përkeqësoi sërish treguesin përgjatë 2018-2020, i cili arriti në 18.8 mjekë për 10 mijë banorë.
Ekspertët vendas të statistikave të shëndetit pohojnë se vitet e fundit për shkak se popullsia banuese në vend është më e ulët se popullsia zyrtare që raporton INSTAT, të gjitha prevalencat për sëmundjet, duke përfshirë dhe mjekët për banorë janë të pasakta.
Ata pohojnë se, të dhënat e censit nuk duhen vonuar pasi shifra e pasaktë e popullsisë po behët shkak për deformimin e politikave shëndetësorë dhe shpërndarjen e financimeve në sektor.
Gjatë pandemisë Covid-19, Shqipëria u përball me vdekje shtesë ndër më të lartat në Europë, teksa barra e sëmundjeve në rritje për shkak të plakjes së popullsie sugjeron më shumë investime në këtë sektor.
Në shënim të 25-vjetorit të masakrës në Nabërgjan të Komunës së Pejës, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, bëri homazhe dhe vendosi lule të freskëta, në nderim dhe kujtim të të vrarëve nga forcat armike serbe.
“ Kriminelët serbë vranë shumë shqiptarë, mirëpo ata nuk arritën ta shfarosin popullin tonë, gjenocidi tyre dështoi sepse ne jemi këtu dhe ata ikën”, deklaroi kryeministri Kurti.
Në nderim të 17 të vrarëve të datës 1 të muajit maj të masakrës në Nabërgjan, kryeministri Kurti theksoi se nga data 1 deri me 18 maj janë vrarë 31 shqiptarë, duke mos kursyer që nga fëmijët e moshës 13 vjeçe deri tek të moshuarit të moshës 95 vjeçare. Këta civilë të paarmatosur e të pambrojtur, gjendeshin përballë një makinerie ushtarake policore e cila po marshonte me projektin gjenocidal të ideuar, të planifikuar në Beograd nga regjimi i Millosheviqit,për shfarosjen e popullit shqiptar tha Kryeministri.
“Ata u vranë për shkak se ishin shqiptarë dhe donin të jetojnë të lirë në tokën e tyre”, tha kryeministri Kurti.
Gjatë homazheve ai vlerësoi edhe të arriturat e shtetit të Kosovës, pasi që Kosova u çlirua, u pavarësua, Kosova po zhvillohet e po përparon. “Buzëqeshja e fëmijëve sot, zhvillimi i Kosovës, përparimi i saj edhe brenda edhe në arenën ndërkombëtare, është për çdo ditë konfirmim i lirisë së Kosovës, i pavarësisë së Republikës, dhe i fitores tonë para 25 vjetëve”, është shprehur kryeministri Kurti.
Tutje, ai përmendi edhe faktin që na nevojitet drejtësia sepse për 31 të vrarët në Nabërgjan, nga 1 deri më 18 maj 1999, sot e kësaj dite jo vetëm që nuk ka asnjë të dënuar, asnjë të gjykuar, por nuk ka asnjë të akuzuar, dhe për këtë fakt, siç u shpreh kryeministri na duhet drejtësia që të jemi të qetë, të jemi në paqe dhe të mbyllen plagët.
“Për këtë padrejtësi speciale që iu bë popullit tonë, pas 25 vjetëve ju bëjmë thirrje prokurorisë së shtetit, e në veçanti Prokurorisë Speciale që të akuzojë kriminelët për të cilët ka edhe dëshmi materiale, edhe dëshmitarë të gjallë, dhe dëshmi të intervistave të atyre që ishin dëshmitarë por që pas 25 vjetëve nuk janë më në mesin tonë” tha kryeministri.
Në përmbyllje teksa u shprehu ngushëllime familjarëve të të vrarëve mizorisht para 25 viteve, kryeministri tha se martirët dhe dëshmorët nuk janë vetëm të familjeve të tyre, por janë të historisë tonë kombëtare, janë të popullit tonë.
Në këto homazhe kryeministri Kurti, shoqërohej nga Ministrja e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari, Ministri i Administrimit të Pushtetit Lokal, Elbert Krasniqi, deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Fatmire Mulhaxha Kollçaku dhe Gramoz Agusholli, si dhe zëvendësministri i Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit, Taulant Kelmendi.
Fjala e plotë e kryeministrit Kurti:
Të dashura familje të dëshmorëve dhe martirëve të kombit,
Të dashur veteranë e invalidë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës,
Të nderuar ministra, ministre e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari, dhe ministër I Administrimit të Pushtetit Lokal, Elbert Krasniqi,
I nderuari kryetar i Komunës së Pejës, Gazmend Muhaxheri,
Të nderuar deputetë të Kuvendit të Republikës, Fatmire Mulhaxha Kollaçku, dhe Gramoz Agusholli,
I nderuari zëvendësministër i Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit, Taulant Kelmendi,
Zonja dhe zotërinj,
Të nderuar të pranishëm,
Motra dhe vëllezër,
Sa kemi dhembje e pikëllim për ata që nuk janë më në mesin tonë, po ashtu kemi edhe shumë krenari e mburrje që i patëm, që qëndruan dhe që fituan.
Këtu në Nabërgjan të Pejës, me datën 1 maj të vitit 1999-të, pra saktësisht para 25 viteve janë vrarë 17-të civilë të paarmatosur, të pambrojtur. E nga data 1 maj deri me datën 18 maj gjithsej janë vrarë 31 civilë, të të gjitha moshave, të dy gjinive, nga 13 vjeç deri në 95 vjeç. Ata u vranë për shkak se ishin shqiptarë dhe donin të jetojnë të lirë në tokën e tyre. Ndërkaq, përballë e kishin një makineri ushtarake policore e cila po marshonte me projektin gjenocidal të ideuar, të planifikuar në Beograd, nga regjimi i Millosheviqit për shfarosjen e shqiptarëve.
Kriminelët serbë vranë shumë shqiptarë, mirëpo ata nuk arritën ta shfarosin popullin tonë, gjenocidi tyre dështoi sepse ne jemi këtu dhe ata ikën. Kosova u çlirua, Kosova u pavarësua, Kosova po zhvillohet e po përparon, ndërkaq kriminelët struken në Serbi, me shpresë që atje regjimi nuk do ndërrohet asnjëherë, sepse qartazi ai po i strehon, e po i mbron ata.
Kosova me aleatët perëndimorë NATO-n, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, vendet e Bashkimit Evropian, me demokracitë e globit e fitoi luftën, mirëpo që ta fitojmë plotësisht paqen, përveç se zhvillimin e progresin na nevojitet drejtësia, na nevojitet drejtësia që të jemi të qetë, që të jemi në paqe, që të mbyllen plagët. Për 31 civilët e vrarë në Nabërgjan, nga 1 deri me 18 maj 1999, sot e kësaj dite jo vetëm që nuk ka asnjë të dënuar, jo vetëm që nuk ka asnjë të gjykuar, por nuk ka asnjë të akuzuar.
Qeveria e Republikës së Kosovës duke ngritur kapacitetin edhe të hetimit edhe kushtet e të ardhurat e prokurorëve ka krijuar të gjitha mundësitë që kriminelët qoftë në prezencë qoftë në mungesë, të akuzohen, gjykohen e dënohen. Andaj edhe njëherë, për këtë padrejtësi speciale që ju bë popullit tonë, pas 25 vjetëve iu bëjmë thirrje prokurorisë së shtetit, e në veçanti Prokurorisë Speciale që të akuzojë kriminelët për të cilët ka edhe dëshmi materiale, edhe dëshmitarë të gjallë, dhe gjithashtu edhe dëshmi të intervistave të atyre që ishin dëshmitarë por që pas 25 vjetëve fatkeqësisht nuk janë më në mesin tonë. E vërteta është në anën tonë, kemi nevojë për drejtësi.
Buzëqeshja e fëmijëve sot, zhvillimi i Kosovës, përparimi i saj edhe brenda edhe në arenën ndërkombëtare, është për çdo ditë konfirmim i lirisë së Kosovës, i pavarësisë së Republikës, dhe i fitores tonë para 25 vjetëve. Meqë është data 1 maj, më lejoni të ua uroj të gjithëve ditën e punëtorëve, por meqenëse dje fizikisht u ndamë përfundimisht nga Ali Lajci, i cili pas një sëmundje të rëndë e të gjatë ndërroi jetë, më lejoni që të gjithëve, secilit e secilës të ju shprehë ngushëllimet e mija të përzemërta për bacën Ali, për këtë veprimtar të paepur i cili nuk kurseu asgjë për të mirën e popullit dhe të shtetit tonë, i cili në çdo funksion që pati, qoftë në burg a në liri, qoftë në institucionet qendrore apo këtu në Pejë, dha maksimumin për nga dija e mundësitë, dhe na i la mësimet se si duhet atdheu dhe kombi shqiptar.
Ngushëllime të gjithë familjarëve që sot nuk i keni më mesin tuaj më të dashurit tuaj që ua vranë mizorisht para 25 vjetëve. Por në të njëjtën kohë lavdi të gjithë dëshmorëve dhe martirëve tuaj të kombit tonë sepse ndoshta familjet i keni më të vogla tash, por mos harroni që i keni edhe më të mëdha. Sepse martiret dhe dëshmorët nuk janë vetëm të familjeve të juaja por janë të historisë tonë kombëtare janë të popullit tonë dhe që të gjithë ne që nuk jemi në familjet tuaja, në fakt jemi anëtarë të rinj të ripërtërirë të cilëve do të na keni përherë këtu në mënyrë që e kaluara të mos na përsëritet por në të njëjtën kohë të sigurohemi që kjo arrihet nëpërmjet drejtësisë e cila as nuk falë as nuk harron.
Konfederata e Sindikatave të Shqipërisë ka zgjedhur po ashtu të protestojë këtë të mërkurë.
Në Ditën e Punëtorëve, ata po marshojnë në rrugën e Rinasit, por pa bllokuar qarkullimin e automjeteve.
“Mos u largoni! Atdheu ka nevojë për ju”, “Atdheu është një pasuri që duhet ruajtur e mbrojtur”, “Të gjithë ata që duan Shqipërinë, mos të marrin arratinë”, janë disa prej mesazheve që kanë shkruar në pankarta, banera apo bluza protestuesit.
Kauza e tyre lidhet me shpopullimin, largimin masiv të të rinjve jashtë vendit vitet e fundit.
Kujtojmë se prej mëngjesit të sotëm, mësuesit kanë dalë po ashtu në protestë para kryeministrisë duke kërkuar arsim më cilësor dhe rritje pagash. sn
Komentet