Shqipëria kjo është! Vendi i njerëzve të ikur dhe kaq!
Kjo nuk është një letër si ato kur të shkruaja për t’i lexuar vetëm, si dikur kur të shkruaja gjithçka që i shkruhet nënës, në kohën kur dërgonim letra. Për ndonjë rast lajmi të mirë apo të keq përdornim telegramin, të cilin e lexonin dhe të tjerë njerëz, jo vetëm ti, ose ati im. Dikur nuk kishim telefona inteligjentë për të biseduar gjatë si sot. Por si dikur edhe sot, ashtu siç sapo ta thashë, lajmet e bukura dhe të rënda, të gëzueshme apo të hidhura, i përcillnim me telegram, të cilin mund ta lexonte kushdo tjetër.
E bukura ime e trishtuar, e lodhura ime nga mërzia, e trishtuara ime nga jeta! Shtëpitë tona u boshatisën! Këtë e dimë jo vetëm ne të dyja, por gjithë të tjerët, të gjithë ata që fëmijët e tyre dhe fëmijët e fëmijëve të tyre i kanë rrugëve të botës, si qytetarë të saj apo edhe më keq si azilantë!
Kështu ka qenë gjithmonë, e kjo nuk është asgjë e re! Kur unë isha fëmijë aq sa nipat e mbesat e tua sot, kur të pyesja për shtëpinë e madhe dhe bosh të nënës tënde, ti heshtje. Edhe kur më merrje për dore për tu ngjitur lart në kodrën ku ishte shtëpia bosh e nënës tënde, ti heshtje. Ti ishe shumë e re dhe shumë e bukur njëkohësisht, ndërsa unë që gjithmonë kisha shumë pyetje dhe aq shumë fjalë, heshtja jote më vinte përfundi, deri aq sa pushoja së foluri dhe i gëzohesha luleve, pishave, ujit, dhe shtëpisë të madhe të nënës tënde, ku gjithmonë na priste vetëm një grua, ajo që unë i thosha ‘nëna’ ndërsa ishte motra e nënës tënde të ndjerë, e vetmja grua e fortë që kam njohur në jetën time.
E bukura ime e tronditur! Sa fuqi kishte ajo grua në atë shtëpinë e madhe, hijerëndë, të vetmuar, e përgjithmonë bosh, të jetonte? Sot po ta bëj këtë pyetje? Si mundej ajo të jetonte ndërsa ia kishin vrarë të Atin, vëllain dhe burrin që donte ashtu siç të vrisnin në kohë lufte dhe në diktaturë?! Si mundi ajo të ishte e kthjellët, e fortë, e zonja, ndërsa nipat i kishte ose në burg ose në internim? Si mundej ajo që nuk kishte askënd rrotull ta mbushte shtëpinë me njerëz që nuk ishin?!
Tani po ta sjell në kujtesën tënde të lodhur, në kujtesën tënde që ti nuk ke fuqi ta kthjellosh…Ajo bisedonte me kafshët e shtëpisë. Me dhinë e vetme, ose me qenin. I fliste edhe drurëve, edhe trëndafilave. Në dimër e në mot të keq, fliste me muret, me veten. Po fliste. Ajo, ndryshe nga ti e lënduara ime, më të dashurit e saj i kishte nën tokë, me edhe pa varr. Ajo ndryshe nga Ti, ata që i kishin mbetur gjallë, i kishte në burg ose në internim. Ajo ndryshe nga Ti e dashura ime, kishte qenë edhe vetë e burgosur në të njëjtin burg politik me vëllain e saj, të vetmin që i mbeti gjallë deri sa u shua edhe ai në kampin e internimit…
E di që vëllai jot, vëllai jot i vogël, do të ta lexojë këtë letër, sepse kjo është publike dhe ai ka një faqe si kjo e imja. Do ta lexojë m zë të lartë. E di që atit tim do t’i ndërrojë ngjyra e syve, do i mblidhen retë atje e do lëshojë lot.
Tani po të pyes ty:- A e mban mend kur unë shkruaja romanin “ Të korrat e Krishtlindjeve”, në shtëpinë tonë të madhe, me një makinë shkrimi Oliveti, dhe ti herë pas here lexoje faqet e mbushura me tekst? “ Lotët në sytë e një burri janë kumti i një gjëme të madhe”- pate thënë ti, për personazhin tim. Kështu me këtë fjali tënden u mbyll edhe ai libër.
Libër për njerëz të ikur, për kaosin dhe fatalitetin e njerëzve të këtij vendi. Për njerëz si ne!
Po. Këtij vendi i kanë ikur njerëz e bukura ime . I kanë ikur gjithë jetën. O grua! Shtëpitë bosh kanë qene prej shumë shekujsh. Zgjohu! Kanë ikur! Pranoje! Kanë ikur gjithmonë!
E di. Ti ke lexuar shumë, përveçse ke parë shumë. E di që do thuash; -Po kanë ikur. Ishte kohë tjetër! Iknin sepse ashtu ishte koha në pesë shekuj perandori otomane, dhe një shekull rrëmujë! Unë e di. Ti je lodhur! Ty të është sosur kuptimi. Ti nuk do të kuptosh ikjen e fëmijëve të tu, të fëmijëve të tyre, në këto vitet e fundit, sidomos në këto dy vitet e fundit, sepse ti je lënduar e mira ime e trishtë.
Ata janë qytetarë të botës dhe njëkohësisht azilantë, në kampe refugjatësh. Qetësohu e bukura ime. Nuk janë në kampe internimi, as në kampet e vdekjes në dhoma gazi ku asgjësoheshin njerëz si ne, në luftën e dytë botërore. Kanë shkuar me avion. Jetojnë në shtëpi sociale. Shkojnë në shkollë. Flasin në telefon me ty. Ti i sheh ne ekranin e kompjuterit. Janë mirë.
Nuk je e vetmja me shtëpinë bosh! Shqiptarët kështu janë, si ti, e si ati im. Vetëm. Shtëpitë tona janë boshatisur. Shqipëria kjo është! Vendi i njerëzve të ikur dhe kaq!
E mira ime. Ty të ka vënë përfundi trishtimi. Zbrazësia e vendit bosh. Kur të shoh ty se si i hap sytë dhe si pret të shfaqet ndonjë prej fëmijëve në prag, më kthen nga balada.
E bukura ime e lënduar. Arbri thotë: – këtu ku jam në Metz, edhe mjelmat janë me edukatë. Ai sot flet frëngjisht. Shqipen pothuajse e ka harruar. Albani është rritur. Më thotë se shkolla i pëlqen shumë. Thotë se i mungojnë gjyshërit por asgjë tjetër. Ajlini vazhdon të jetë e para jo vetëm në mësime por edhe si qytetare e Francës merr pjesë në mbledhjet e komunës. Ndërsa Maeva, ka hyrë në klasën e baletit. Të kujtohen Ajlin dhe Maeva në gushtin kaluar, në sheshin Nëna Terezë? Të kujtohet e qeshura e Maevës, ndërsa përpiqej të imitonte shpendët. Ajo e dinte se si mund të bënte një gjel, por jo se si mund të bënte një Shqiponjë. Shqiponjën mund ta shpjegonte vetëm përmes simbolit të duarve ashtu si kishte parë shpesh në televizor kohët e fundit…
E urta ime e mençur. O grua e bukur! Këtu ekranet janë lodhur nga zhurma. Nëse pyesim përse shqiptarët ikën në katër vitet e fundit sidomos, i pari njeri që do të thotë ikën për një jetë më të mirë: është kryetari i qeverisë, komandant i legjionit të nderit, shpallur së fundi nga Franca ku mbesat e tua janë lindur. Pas tij do vazhdojë ndonjë tjetër, ti bjerë kambanës se shqiptarët kështu kanë bërë gjithmonë…kanë ikur, e kjo nuk është as e habitshme…
E bukura ime. Unë e di që ti nuk i dëgjon më lajmet, dhe as i lexon më librat. Shumë mirë bën! Nuk vlejnë! Nuk vlejnë ata që flasin në ekranet tona, pasi ata nuk kanë fuqi të mbushin mendjen tënde, sepse ata me dhimbjen tënde luajnë ose qeshin. Qeshin përbindshëm, pasi kurrë nuk krijuan për këtë vend mundësinë për ti pasur ti këtu bijtë e tu dhe fëmijët e tyre. Shtëpitë tona u zbrazën e bukura ime! Njeriu është i fortë, e lënduara ime! Ti ma ke mësuar këtë! Ti më mirë se unë i di të gjitha këto, por ndryshe prej meje ty të ka sosur durimi…
7.04.2017
Komentet