Gjatë muajve mars,prill të vitit 1997 në kuadrin e revoltave antifajde bashkë me të gjithë institucionet e tjera të shtetit shqiptar u shkatërrua edhe ushtria, si në kuptimin e strukturave organizative, ashtu edhe përsa i përket inventarit material,përfshi ketu,armatimin,teknikën e shumëllojshme luftarake, veshmbathjen, bazën ushqimore, etj. Kështu, këto ngjarje e çuan,pothuaj në zero të kapacitetin organizativo-komandues dhe materialo-teknik të ushtrisë shqiptare, duke e bërë ineficiente aftësinë mbrojtëse të vendit tonë.
Kjo qe një një ngjarje pa precedent të mëparshëm, qoftë edhe në vende të tjera të botës, pra qe një “prodhim shqiptar”, që na habiti dhe na tronditi fort. Na tronditi për faktin se një gjë e tillë vinte në dyshim aftësinë e ushtrisë sonë për të përballuar situata të rënda, siç ndodhi në ngjarjet e muajve mars, prill të vitit 1997, jo më përkundrejt masave të popullit tonë, siç ndodhi në këtë rast, por sidomos përballë rreziqeve që, eventualisht, mund të na vinin nga agresorë të jashtëm. Ngjarjet e kësaj periudhe qenë një luftë e një lloji të veçantë që bënte populli shqiptar. Ishte një luftë vetëm me një “palë”, pa armik të deklaruar. Ishte një luftë vetasgjësuese, ku secili në të njëjtën kohë ishte edhe “agresori” edhe “viktima”. Asnjëherë nuk më kishte shkuar në mendje se do të na paraqitej një situatë e tillë. Edhe në planifikimin luftarak, nga aparati i Ministrisë së Mbrojtjes, nga komandat dhe shtabet e njësive ushtarake, as që ishin menduar, jo më planifikuar, masa për përballimin e një situate të tillë. Pikërisht për këtë “mosparashikim” ushtria jonë pësoi disfatën më të rëndë, që mund të pësojë ndonjëherë një ushtri, shkatërrimin e plotë të sa,j edhe pa u ndeshur me asnjë agresor.
Duke ndjekur emisionet televizive, shtypin e atyre ditëve, me informacione për “pushtimin” dhe shkatërrimin e reparteve dhe njësive të ushtrisë sonë, e ndjeja veten tepër të zhgënjyer dhe shumë ngushtë para njerëzve që më rrethonin, të cilët, të shokuar nga rrjedha që po merrnin ngjarjet, më bënin një varg pyetjesh, të cilat donin përgjigje. Pyetje të tilla si: pse po ndodh kështu?, çfarë bëjnë oficerët?, kush mban përgjegjësi për këtë që po ndodh?, a është e mundur që të mbrohen repartet, qoftë edhe duke përdorur armët?, etj, nuk ishin vetëm sa për të shtyrë bisedën e për kuriozitet por përmbanin të gjithë shqetësimin e njerëzve të thjeshtë, për atë që po ndodhte në Shqipëri dhe për rreziqet që paraqiste një zhvillim i tillë.
Këto ngjarje sillnin pasoja katastrofike për fatin e popullit tonë dhe të shtetit shqiptar për momentin kur ato po ndodhnin, veçanërisht për të ardhmen e tyre. Ajo që po ndodhte gjatë atyre ditëve ishte një tragjedi me pasoja mjaft të rënda për vendin tonë, për ushtrinë tonë, për ngritjen dhe forcimin e së cilës populli ynë kishte kontribuar me djersën dhe gjakun e tij. Vetë ne shqiptarët të ndarë, nuk dihet se përse, kaq armiqësisht, në kampe të ndryshme politike, po i vinim kazmën dhe po shkatërronim atë çka populli ynë, brezat paraardhës e kishin ndërtuar me aq mund dhe sakrifica, pra po shkatërronim kontributin e një gjenerate të tërë ushtarësh dhe kuadrosh, po shkatërronim Ushtrinë Popullore, që deri në ato momente kishte qenë një nga krenaritë tona më të mëdha. Si rezultat i një dalldisjeje të tillë ushtria jonë, në vend që të ishte e gatshme përballonte çdo situatë që mund të kërcënonte tërësinë tokësore dhe sovranitetin e vendit tonë, u shpërbë për 48 orë, u shkri si “kripa në ujë”, duke sjellë në evidencë një akt të pashembullt me pasoja jo vetëm materiale, që llogariten në dhjetëra miliardë dollarë, por edhe politike, morale e shpirtërore dhe veçanërisht ushtarake për të ardhmen e Shqipërisë dhe të kombit shqiptar.
Ngjarjet tragjike të pranverës së vitit 1997 hapën plagë të mëdha për popullin tonë, plagë që ende nuk janë mbyllur e që do të duhet shumë kohë të tejkalohen, të shërohen.
Komisioni “Ngjela”
Një gjë e tillë e ka vënë në siklet klasën politike shqiptare, e cila është përgjegjësja kryesore për atë që ndodhi. Për këtë arsye ajo ka bërë dhe vazhdon të bëjë përpjekje për të “gjetur” shkaqet dhe fajtorët për këto ngjarje. Në shtypin e përditshëm, në atë partiak apo të pavarur, në radio dhe në televizion janë bërë përpjekje “për të hedhur dritë” mbi shkaqet dhe përgjegjësitë e atyre që i nxitën dhe i realizuan ato veprime, të cilat çuan në shkatërrimin e plotë të shtetit shqiptar, të të gjithë institucioneve të tij, përfshi këtu edhe ushtrinë, organet e policisë dhe të shik-ut. Në këtë kuadër edhe Kuvendi i Shqipërisë, i dalë nga zgjedhjet e 29 qershorit të vitit 1997, ngriti një komision të posaçëm, të ashtuquajturin “komisioni Ngjela”, me qenë se në krye të tij u caktua deputeti i Partisë Lëvizja e Legalitetit (PLL), Spartak Ngjela. Por të gjitha këto përpjekje rezultuan të kota e më shumë demagogjike. Ato në fakt shërbyen, jo për të zbuluar dhe vënë para përgjegjësisë shkaktarët e vërtetë të një tragjedie të tillë, por më shumë për t`i mbuluar ato dhe për t`a “mbyllur” një herë e mirë dosjen e këtyre ngjarjeve në kasafortat e harresës.
Edhe komisioni “Ngjela” rezultoi të ishte një duel midis këtyre dy pistave, pro dhe anti PD/PS. Hetimet e kryera nga ana e tij dhe raporti që ai paraqiti në Kuvend më shumë e çoroditen opinionin publik, rreth këtyre ngjarjeve dhe e çuan nxjerrjen e fajtoreve të vërtetë në “kalendat greke”. Kjo u vërtetua me fatin e konkluzioneve të këtij komisioni, dhe me dështimin e hetimit e të gjykimit të disa personave, me shumë ish oficerë të ushtrisë,të policisë e të SHIK-ut, që u akuzuan si përgjegjës për veprimet ushtarake kundër protestuesve në disa qytete të jugut të Shqipërisë. Madje këta persona PD i mori haptas në mbrojtje dhe i`a doli t`i nxirrte nga përgjegjësia penale dhe nga akuzat e ngritura ndaj tyre, gjë që tregoi se organet e drejtësisë dhe vetë shteti shqiptar, edhe pas ardhjes në pushtet të PS dhe aleatëve të saj, nuk ishin të interesuar të nxirreshin fajtorët e vërtetë. Në fakt u vërtetua një thënie e Safet Zhulalit, ish ministrit të mbrojtjes gjatë këtyre ngjarjeve, të cilin edhe PS edhe PD e akuzonin për veprimtari në dëm të interesave të mbrojtjes, i cili në një emision televiziv, në TVSH tha se “… dosja e ngjarjeve të muajve mars,prill të vitit 1997 nuk do të hapet ndonjëherë”. Dhe në fakt as nuk u hap dhe as ka ndërmend të hapet kurrë, edhe në të ardhmen. Një gjë e tillë i komprometon të dy krahët e politikës shqiptare, edhe PD edhe PS dhe aleatet e tyre, pavarësisht nga akuzat e ndërsjellta që bën secila palë për këto ngjarje.
Interesante ishte se, gjatë këtyre “analizave”, në shtyp doli edhe një pistë e tretë, shumë “origjinale”, sipas së cilës shkatërrimi i ushtrisë “lidhej në radhë të parë me udhëheqjen e PPSH dhe të E. Hoxhës, me masat që ishin marrë që në vitin 1966, me rivendosjen e komisarëve politike dhe të komiteteve të partisë dhe të kontrollit të tyre mbi komandat dhe shtabet ushtarake”.
Pra ushtria, sipas këtyre “analistëve” edhe pa ngjarjet e pranverës së vitit 1997, ka qenë e dobësuar, ka qenë pa aftësitë e duhura për të realizuar detyrat në fushën e mbrojtjes së vendit dhe në çdo rast mund t`a priste një fat i tillë, siç ndodhi në këto ngjarje. Një pistë të tillë, më shumë, e propagandonin disa ushtarakë apo ish ushtarakë, veçanërisht ata që “kishin vuajtur shumë në kohën e PPSH” duke qëndruar vazhdimisht në njësitë dhe repartet ushtarake të Tiranës, në aparatin e MM,në organet e shtypit ushtarak, etj, e që tani u “qante zemra” për fatet e atdheut dhe të ushtrisë. Mbase është ky fakt, më shumë se të tjerët, që më ngacmoi të hedh këto shënime për atë çfarë i ndodhi ushtrisë sonë në pranverë të vitit 1997.
Trashëgimia
Në fillim të viteve 90-të ne trashëguam një armatë ushtarake me kapacitete dhe aftësi shumë të mëdha në fushën e mbrojtjes. Ajo ishte ngritur dhe përgatitur, për gati 50 vjet me rradhë, me mundin, djersën dhe gjakun e të gjithë popullit tonë. Kjo armatë me kapacitetet që zotëronte në fillim të viteve 90-të ishte një nga institucionet më të rëndësishme dhe më të besueshme për mbrojtjen e tërësisë tokësore e të lirisë së vendit tonë si dhe për të garantuar e mbështetur zhvillimin normal të proceseve transformuese që kishin filluar edhe në Shqipëri. Ajo i kishte të gjithë kualitetet dhe treguesit sasiorë për t`a përmbushur me sukses një mision të tillë e të bëhej kështu një nga shtyllat më të fuqishme të procesit të demokratizimit të të gjithë jetës së vendit. Por ndodhi e kundërta. I gjithë ky investim dhjetëra vjeçar u shkatërrua në vitin 1997, brenda 5,6 ditëve, duke sjellë në evidencë një shembull unikal në të gjithë botën, vetëshkatërrimin e ushtrisë, duke mos patur përballë asnjë kundërshtar të jashtëm, duke mos qenë të sulmuar nga asnjë forcë ushtarake e ndonjë shteti tjetër.
***
Deri në fund të vitit 1991 ushtria jonë ishte një Armatë e madhe me aftësi të konsiderueshme luftarake. Pa përmendur të dhëna të hollësishme do të evidentoj disa tregues të përgjithshëm dhe opinione personale që janë të mjaftueshme për të vërtetuar atë që thashë më lart, për aftësitë e saj ushtarake.
Në përbërjen e saj, ishin 22 divizione këmbësorie,1 divizion xhenjoje, Komanda e Mbrojtjes Kundërajrore,Komanda e Aviacionit, Komanda e Flotës Ushtarake Detare dhe institucione të ndryshme ushtarake. Në strukturën e këtyre divizioneve dhe komandave ishin të paktën 74 brigada këmbësorie (BrK),19 brigada sulmuese (BrS), 8 brigada të RSHA-së (BrRSHA), 6 brigada studentore(Br St), 11 brigada tankesh (BrT), 13 brigada të artilerisë tokësore (BrAT), 6 regjimente të artilerisë kundër tanke (RAKT),4 regjimente të artilerisë bregdetare (RABD), 23 regjimente të artilerisë kundërajrore (RAKA), 1 regjiment i raketave tokë- ajër, 5 regjimente të aviacionit reaktiv, 1 regjiment helikopterësh, 5 baza detare, 1 brigadë nëndetësesh, 3 brigada xhenjere, 1 brigadë nderlidhje, 1 regjiment i mbrojtjes kundër kimike,1 regjiment i zbulimit teknik të artilerisë, 1 regjiment i radiozbulimit, 5 baza furnizimi dhe shumë elementë të tjerë të formacionit luftarak të ushtrisë.
Në saje të një pune të madhe të bërë në dekada dhe të përvojës së fituar, në periudhën e fillimit të proceseve demokratike në vendin tonë, ushtria jonë zotëronte kapacitete materiale e teknike, organizative,taktike dhe operativo-strategjike që, pa asnjë diskutim, ishin të krahasueshme me ushtritë e vendeve më të zhvilluara europiane
Cilët ishin këto kapacitete?
Së pari, ushtria jonë zotëronte resurse të shumta njerëzore.Shteti shqiptar në ndërtimin strukturor të ushtrisë dhe të kontigjenteve të tjera të mbrojtjes ishte mbështetur në dy parime shumë të rëndësishme, me ndikim të madh në përcaktimin e fatit të luftës, masivitetin në përfshirjen e kontingjenteve njerëzore në organikat e reparteve ushtarake dhe shumëllojshmërinë e domosdoshme të armëve dhe të shërbimeve të nevojshme për çdo ushtri.
Skema jonë e mobilizimit ushtarak i kapërcente kufijtë e skemave të pranuara, të cilat zakonisht përfshinin deri në 20% të popullsisë aktive në strukturat e ushtrisë. Ajo siguronte mobilizimin e të gjithë qytetarëve të aftë për të përdorur armët duke i organizuar ato, përveç se në radhët e ushtrisë, edhe në struktura të tjera ushtarake siç ishin Forcat Vullnetare të Vetëmbrojtjes Popullore (FVVP),Rinia Shkollore e Armatosur (RSHA), Mbrojtja Civile e Republikës(MCR), duke e çuar numrin e të mobilizuarve, në interes të frontit, afro 1 milion vetë, gjë që përbënte një rast unikal dhe një garanci shumë të madhe për arritjen e suksesit në një luftë të mundshme kundër çdo agresori.
Po ashtu, në përputhje me kushtet e vendit tonë, me kushtet e terrenit tonë malor dhe me karakteristikat e një lufte të mundëshme kundër nesh, ushtria jonë kishte realizuar një strukturë mjaft efektive, përsa i përket llojeve të armëve dhe të shërbimeve të domosdoshme për një ushtri moderne. Në këtë kuadër rëndësi vendimtare i ishte dhënë organizimit dhe përgatitjes së forcave tokësore, të cilat më shumë se çdo faktor tjetër, do të vendosnin fatin e fitores në luftë. Kështu, ne kishim në përbërje të ushtrisë sonë njësi këmbësorie, njësi tankesh, njësi të forcave sulmuese, njësi të artilerisë tokësore dhe kundërajrore, për të organizuar një mbrojtje të qëndrueshme dhe tepër aktive si dhe për të ndërmarrë veprime luftarake mësymëse të çdo shkalle qoftë. Në përbërje të ushtrisë sonë ne kishim edhe struktura të veçanta, siç ishin FVVP, RSHA,organikat e MCR-së, etj, për veprime luftarake në të gjithë dispozitivin luftarak, në front, në prapavijat e armikut por edhe në prapavijat tona. Veç kësaj ushtria jonë kishte të organizuara të gjitha llojet e shërbimeve të domosdoshme për një luftë moderne, si atë të ndërlidhjes, të zbulimit, të kimisë, të xhenjos, të autotraktorëve, të prapavijës, të shëndetësisë, të topografisë, etj. Pra nga pikëpamja strukturore ushtria shqiptare ishte në kufijtë e kërkesave të kohës, ishte një ushtri me standarde cilësore bashkëkohore.
Së dyti, në fillim të viteve 90-të ushtria jonë, të gjitha strukturat e mbrojtjes zotëronin një nivel të kënaqshëm përsa i përket aftësive morale, teknike,taktike dhe fizike për të përballuar çdo situatë luftarake që mund të na paraqitej. Ky nivel i lartë aftësie ushtarake lidhej me efektet e punës dhjetëra vjeçare të bërë nga komandat dhe shtabet e ushtrisë, për të përgatitur kontingjente sa më të afta për mbrojtjen e vendit. Nuk do të sjell shembuj për këtë çështje, sepse këto janë të njohura edhe nga qytetarët e thjeshtë, por do të theksoj se parametrat moral, fizik, teknik dhe taktik të ushtrisë sonë ishin të barazvlefshëm me ato të ushtrive të tjera moderne.
Së treti ushtria jonë kishte arritur të aplikonte një sistem krejt të veçantë për kompletimin dhe hapjen luftarake të njësive dhe reparteve të saj si dhe të strukturave të tjera të mbrojtjes, që garantonte zënien e pozicioneve, rajoneve e zonave të mbrojtjes në afate shumë minimale, për të bërë të pavlefshme të gjitha skemat e befasisë strategjike të kundërshtarëve tanë. Kështu ushtria jonë aplikonte norma gatishmërie, që fillonin nga 30 minuta, për efektivat e reparteve të gatëshme (aktive) të këmbësorisë, të tankeve, të artilerisë kundërajrore, të artilerisë tokësore; në 2-3 orë për efektivat rezerviste, të reparteve të vijës së parë, të çdo lloj arme dhe shërbimi; në 6 orë, për njësitë e skalionit të parë si BrK,BrS,BrAT, etj, dhe deri 12 orë, afat brenda të cilit kompletohej dhe vihej në gatishmëri gjithë ushtria, të gjithë strukturat e mbrojtjes, organet e pushtetit dhe të ekonomisë në terren, në shkallë vendi, apo në drejtimet e sulmuara, dhe sipas kërkesave të Planeve Luftarake të njësive dhe reparteve ushtarake.
Së katërti, ushtria jonë zotëronte një armatim dhe teknikë luftarake të pranueshme për kohën dhe mjaft efektive për kushtet e mbrojtjes sonë. Armatimi i lehtë i këmbësorisë, teknika e AT, e AKA, tanket dhe deri tek mjetet e aviacionit e të marinës luftarake detare ishin mjaft cilësore dhe me kapacitete të mjaftueshme për të organizuar një mbrojtje efektive kundër çdo agresori që do të na sulmonte. Në mënyrë të veçante ushtria jonë zotëronte një sasi të madhe të armatimit dhe të municioneve të këmbësorisë, gjë që garantonte jo vetëm angazhimin e një sasie të madhe forcash të afta për luftë,por edhe një luftë të gjatë në kohë.
Së pesti, pavarësisht nga tejkalimi në sasi,fakt për të cilin çdo ushtarak ka reflektimet e veta, ushtria jonë kishte në dispozicion një sistem të pashembullt fortifikimi. I shumëllojshëm për nga funksionet, me të dhëna taktike, në dendësi, në rreshtim dhe hapësirë, nga më të mirat, i shtrirë në të gjithë teatrin e veprimeve luftarake, në shkallë vendi, me fortësi për të përballuar efektet e të gjitha llojeve të armëve, fortifikimi ynë mund të konsiderohej si faktor që do të n`a vinte në pozita superiore mbi kundërshtarin dhe do të n`a garantonte fitoren edhe në një luftë të pabarabartë për sa i takon raportit në forca dhe në mjete.
Së gjashti, ushtria jonë zotëronte, veç tjerash, një potencial të madh dhe të aftë komandimi dhe drejtimi, që nga aparati i MM, në njësitë dhe repartet ushtarake dhe në të gjithë hallkat drejtuese të elementëve të mbrojtjes sonë.Shteti shqiptar kishte bërë një investim të madh për përgatitjen dhe kualifikimin e kuadrove të ushtrisë dhe të të gjithë sektorëve të tjerë të mbrojtjes. Është realitet se një nga arritjet më të mëdha në ushtri, gjatë viteve të socializmit, ka qenë përgatitja e lartë, profesionale e kuadrit oficer, aktiv dhe rezervist, si në reparte dhe nënreparte por veçanërisht në komanda dhe shtabe të njësive,të cilët ishin përgjegjës për planëzimin, organizimin dhe drejtimin e operacioneve ushtarake të çdo shkalle. Së shtati, por jo e fundit për nga rëndësia. Deri në fund të viteve 80-të dhe në fillim të viteve 90-të ushtria jonë gëzonte një status të veçantë, gëzonte respektin dhe dashurinë më të madhe të popullit shqiptar. Çështja e mbrojtjes konsiderohej, nga çdo qytetar, si detyrë e “dorës së parë”. Ushtria në këtë kuadër shikohej dhe vlerësohej si garantuesja kryesore e mbrojtjes së atdheut, e lirisë dhe e pavarësisë së tij dhe i jepej një mbështetje e madhe morale dhe materiale, në realizimin e këtij misioni. Këtu nuk përjashtoj problemet që lindnin për çështje konkrete të përgatitjes për mbrojtje nga qytetarë apo institucione të veçanta,por do të theksoj atë që kur masa e madhe e popullit e kuptonte seriozitetin e situatës politike angazhimi në realizimin e programit të përgatitjes e të gatishmërisë për mbrojtje ishte në nivele mjaft të larta. Për këtë do të sjell dy shembuj, atë të vitit 1968 kur Traktati i Varshavës pushtoi Çekosllovakinë dhe vënia në gatishmëri e njësive dhe reparteve të zonës veri-lindore të Shqipërisë, në shkurt të vitit 1990, për arsye të gjendjes së nderë të marrëdhënieve me Jugosllavinë. Në të dyja rastet efektivat ushtarake dhe popullsia e këtyre zonave kanë demonstruar një gatishmëri të lartë morale dhe tregues shumë cilësorë në aktivitetin luftarak të tyre për të përballuar çdo rrezik.
Veç sa sipër,masiviteti i mobilizimit ushtarak,shtrirja gjeografike e reparteve e nënreparteve, përbërja sociale dhe prejardhja e kuadrove të ushtrisë, stërvitjet e përbashkëta të strukturave të mbrojtjes kishin ndikuar dukshëm në rritjen e kohezionit shpirtëror të popullit tonë. Ushtria ishte një familje e madhe ku të gjithë ishin të barabartë, të gjithë përgatiteshin për të njëjtin qëllim, pa asnjë dallim në trajtimin material, shpirtëror e fizik. Shoqëria ushtarake dhe i gjithë aktiviteti i ushtrisë ishin bërë burim lidhjesh dhe miqësie mes qytetarëve nga të gjithë krahinat e atdheut, ishin bërë faktorë të veçantë në forcimin e unitetit tonë kombëtar. Ushtria Popullore ishte krenaria e popullit tonë.
Ka edhe të tjera kapacitete që zotëronte ushtria jonë, për të cilët mund të flitet gjatë, por unë u ndala vetëm tek kapacitetet më të përgjithshme që duhet të karakterizojnë një ushtri të fortë. Specialistët ushtarakë,kuadrot e sektorit operativ, të organizimit, veçanërisht ato të llojeve të armëve dhe të shërbimeve, mund të sjellin të dhëna të hollësishme për mundësitë luftarake të ushtrisë sonë,të cilat arrinin në kuota të krahasueshme edhe me ushtritë e vendeve të tjera, por që në raport me numrin e popullatës, me përmasat e territorit tonë dhe me veçori të tjera, përbënin nivele shumë superiore ndaj kundërshtarëve tanë më të mundshëm. Në vazhdim të kësaj ideja do sjell vlerësimin e kolonel Halil Katanës, i cili thotë se ’’…ne kishim një ushtri të madhe,shumë të madhe në raport me numrin e popullsisë dhe të paisur më së miri me të gjithë llojet e armëve konvencionale të kohës. Ashtu e kërkonte ajo kohë, koha e Luftës së Ftohtë,sepse edhe të tjerët forconin ushtritë e tyre, armatoseshin çdo ditë dhe n`a kërcënonin vazhdimisht’’. (Halil Katana, ‘’Ringritja e Ushtrise Shqiptare’’, fq.18). Me kapacitetet që zotëronte ushtria jonë ishte plotësisht e gatëshme, e përgatitur dhe e aftë të përballonte çdo emergjencë ushtarake, të çdo shkalle qoftë. Nisur nga analizat që bëjmë sot, mbase, nuk mund të them se ajo ishte në gjendje të përballonte agresione të ndërmarra nga ana e blloqeve ushtarake, si NATO,Traktati i Varshavës,siç parashikohej nga PPSH dhe shtabet tona ushtarake,por e them me siguri se ushtria shqiptare ishte në gjendje të përballonte çdo veprim ushtarak, edhe në nivelin e një agresioni të gjerë, të ndërmarrë nga fqinjët tanë në drejtim tokësor apo detar.
Arsyet e shkatërrimit të saj, më së shumti, duhen kërkuar në përvojën dhe në masat e marra pas vitit 1991, në të ashtuquajturën “politikë të mbrojtjes”, që u ndoq nga klasa jonë politike, pas vendosjes së pluralizmit politik në Shqipëri, në “reformën” që u programua dhe zbatua në fushën e mbrojtjes.
Ishte e logjikshme që, në kuadrin e ndryshimeve rrënjësore në fushën politike, sociale dhe ekonomike që po kryheshin në vendin tonë, edhe në fushën e mbrojtjes, qoftë në sferën e mendimit ushtarak e të politikës ushtarake të shtetit shqiptar, ashtu edhe në drejtim të strukturës organizative dhe të aktivitetit praktik të ushtrisë të bëheshin ndryshime të mëdha. Pra ishte plotësisht e drejtë dhe e nevojshme të kryhej, ajo që në ato vite u quajt “Reforma në Ushtri”. Një objektiv të tillë e kishin parashtruar të gjitha forcat politike opozitare me PPSH, në programet e tyre elektorale. Konkretisht ato deklaronin se do të punonin për ta ngritur ushtrinë tonë, si nga pikëpamja organizative ashtu edhe për sa i përket përgatitjes dhe pajisjes së saj teknike, në nivelet e ushtrive të vendeve të tjera të zhvilluara. Të gjithë shqiptarët, veçanërisht ne që kishim punuar gjithë jetën në ushtri dhe qe i`a njihnim realisht, asaj, edhe arritjet por edhe të metat, në raport me standardet ndërkombëtare, e uronim një gjë të tillë.
Por fatkeqësisht nuk ndodhi kështu. Ushtria jonë jo vetëm nuk u forcua dhe nuk u modernizua siç deklarohej, përkundrazi, gjatë viteve të “postdiktaturës”, erdhi vazhdimisht duke u dobësuar, në të gjithë komponentët e saj, deri sa ndodhi ajo që neve kurrë nuk na kishte shkuar në mendje, shkatërrimi i plotë i saj.
Ky proces shkatërrimi nuk është rezultat vetëm i ngjarjeve të pranverës së vitit 1997. Këto ngjarje qenë akti i fundit i tragjedisë. Shkatërrimi ushtrisë sonë lidhet me një sërë veprimesh të ndërmarra,edhe me qëllim, përgjatë viteve 90-të. Shkatërrimi i ushtrisë, në mënyrë të pa deklaruar,ka qenë synimi i forcave politike që erdhën në pushtet pas vitit 1992. Këtë të vërtetë të hidhur e venë në dukje edhe përfaqësues të ushtrive të huaja, të atashuar pranë qeverisë dhe Ministrisë së Mbrojtjes shqiptare. Ndër ta, këshilltari i lartë ushtarak amerikan pranë Ministrisë së Mbrojtjes, në vitet 1995-1997, Charles Lane thotë se ’’Ushtria Shqiptare është e prirur dhe e hapur ndaj ndryshimeve. Por problem kryesor ishte se qeveria kishte vendosur për ta shkatërruar gjithçka të mëparëshme, pavarësisht në se ishte e vlefëshme apo jo’’.(Eqrem Osmani,’’Zbuluesi,syri i pagjumë i mëmëdheut’’, fq.186).
Sulmi politik mbi ushtrinë
Ky ka qenë momenti i parë nga i cili ka marrë rrugë shkatërrimi i ushtrisë sonë. Në fillim të viteve 90-të, forcat e reja politike që erdhën në pushtet, duke vlerësuar gabim situatat politiko-ushtarake në rajon e në nivel global, ndryshuan plotësisht konceptin strategjik dhe politikën e mbrojtjes së shtetit shqiptar. Në vija të përgjithshme u promovua koncepti se tashmë rreziku i luftës në rajon e veçanërisht kundër vendit tonë nuk ekzistonte më. Dhe. në se do të paraqitej ndonjë rrezik ne do t`a përballonim atë në kuadër të veprimit të strukturave ushtarake ndërkombëtare, veçanërisht në kuadër të NATO-s. Ndryshimi i konceptit për mbrojtjen u pasua me veprime që në fakt shumë shpejt çuan në dobësimin e kapaciteteve morale dhe ushtarake, deri në shkatërrimin e plotë të ushtrisë.
Që në fillim,në kuadrin e luftës kundër përvojës së viteve të socializmit, ushtria u konsiderua si një instrument dhune në dorë të PPSH dhe të udhëheqjes saj. Duke e konsideruar të tillë ushtrinë, ajo filloi të shihej dhe të goditej si një e keqe e madhe, dhe më shumë si një barrë e panevojshme për popullin shqiptar. Nisur nga disa detyra që mori përsipër,sidomos aksionet në ruajtje të rendit,të qetësisë publike dhe objekteve të rëndësishme politike,sociale,ekonomike dhe ushtarake, ushtria u akuzua si forcë e errët në dorë të udhëheqjes së PPSH. U stisën edhe veprime, si demonstrimet e shkollave ushtarake në mbrojtje të veprës e të monumenteve të Enver Hoxhës,vetëm e vetëm për ta paraqitur ushtrinë si një mjet presioni kundër zhvillimeve demokratike në Shqipëri. Në të njëjtën kohë u godit baza morale, fondamenti mbi të cilin ishte ndërtuar koncepti ynë mbi mbrojtjen, sipas të cilit “mbrojtja e vendit ishte përgjegjësi dhe detyrim moral për çdo qytetar”.Në çdo miting të partive opozitare,në radio, në televizion, në shtypin e shkruar dhe në forma nga më të ndryshmet, propagandohej se… çfarë që është bërë në fushën e mbrojtjes nga PPSH ka qenë e panevojshme, ka qenë një shfaqje e megalomanisë së saj dhe, se në konkluzion të fundit, ka qenë një barrë e rëndë, e kotë, për ekonominë, për popullin dhe shtetin shqiptar. Në kronikat televizive qytetarët filluan të “flisnin” me neveri për ushtrinë, për stërvitjen ushtarake, për zboret, për provat e gatishmërisë, për fortifikimin ,etj. Ata me “kompetence” deklaronin edhe pavërtetësinë e një rreziku ushtarak ndaj vendit tonë. Çdo ditë televizioni paraqiste njerëz, me varre dhe me vegla të tjera, që shkatërronin objekte të fortifikimit, vetëm e vetëm për të marrë një sasi të papërfillshme hekuri ose për të liruar një sipërfaqe të vogël toke, për interesa private. Për të diskretituar sistemin tonë të fortifikimit u formulua cilësori, i “bunkerizuar” dhe u arrit deri atje sa të dekonspiroheshin objekte të karakterit tepër sekret.
E gjithë kjo propagandë synonte të krijonte tek njerëzit e thjeshtë, tek qytetarët bindjen se “çështja e mbrojtjes ka qenë vetëm një alibi e PPSH dhe e Enver Hoxhës, për të garantuar jetëgjatësinë e pushtetit të tyre dhe se vendit tonë nuk i kanosej asnjë rrezik ushtarak”.
Po në këtë linjë, me këtë skenar dhe me këto synime u godit edhe përmbajtja e karakteri i luftës sonë çlirimtare dhe i UNÇL, e cila ishte pararendësja e ushtrisë sonë dhe e misionit të saj, në mbrojtje të atdheut. Lufta nacionalçlirimtare u quajt “luftë civile”, “luftë vëllavrasëse”, madje, në shumë raste, edhe një “luftë e panevojshme” me qenë se, sipas kësaj propagande, “forcat gjermane ishin vetëm në një operacion kalimi dhe jo pushtimi ndaj Shqipërisë”,duke ngarkuar me përgjegjësi për këtë PKSH,Shtabin e Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, si krahun e saj të armatosur. Duke goditur ushtrinë çlirimtare, veprën e saj të lavdishme, çlirimin e vendit, historikun e saj dhe të njësive partizane, goditej në të njëjtën kohë edhe ushtria jonë popullore, që ishte, në realitet, vazhduesja dhe bartësja e vlerave më të mira të ushtrisë çlirimtare, të ushtrisë partizane. Pra po goditej krenaria e vazhdimësisë dhe e ekzistencës së saj. U ndalua kremtimi i përvjetorëve të krijimit të njësive të ushtrisë Nacional Çlirimtare, që lidheshin edhe me krijimin dhe aktivitetin e njësive ushtarake, të armëve e shërbimeve të ushtrisë popullore. Vetëm për të hequr yllin e kuq dhe simbole të tjera “komuniste” nga uniforma e ushtrisë u zbatuan masa që cenuan rëndë paraqitjen e jashtme të ushtarakëve dhe dinjitetin e tyre e të ushtrisë, duke i bërë ata objekt të humorit, pa ose të qëllimshëm, të opinionit publik. “Ushtria humbi shumë nga dinjiteti i saj se ia morën armët dhe simbolet, dy nga elementët kryesorë që përbëjnë nderin e saj”,-Halil Katana.(Ringritja e Ushtrisë Shqiptare’’, fq.19)
Veç sa theksova më lart, në lidhje me aspektin politik të problemit, me fillimin e proceseve demokratike u cenua edhe baza ligjore mbi të cilën ishte mbështetur detyrimi i qytetarëve në interes të mbrojtjes së vendit. Kështu u tolerua dhe nuk u muar asnjë masë për një pjesë të madhe të ushtarëve të shërbimit të detyrueshëm, të cilët u larguan nga ushtria, dezertuan nga radhët e saj, dhe shkuan në vendbanimet e tyre apo edhe jashtë vendit. Këto kontigjente jo vetëm nuk u vunë para përgjegjësisë për dezertim nga ushtria por edhe kur ktheheshin në reparte iu njihej si shërbim ushtarak edhe periudha e largimit.
Si për t`i dhënë goditjen e fundit seriozitetit dhe domosdoshmërisë së shërbimit ushtarak Ministria e Mbrojtjes adoptoi ligjin e pagesës së shërbimit ushtarak, çka do të thoshte se cilido që paguante një sasi lekësh mund të mos shkonte në ushtri. Një praktikë e tillë jo vetëm që e komprometonte më tepër çështjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak por hapi edhe një aferë të re, atë të pagesës nën dorë të kuadrove të sektorit të organizimit dhe të kuadrove të tjerë përgjegjës, në njësi e reparte ushtarake. U bënë të zakonshme rastet kur ushtari regjistrohej në repart, por atje paraqitej vetëm në fund të afatit të shërbimit,për të marrë librezën e shërbimit ushtarak, madje edhe me karakteristikën për kryerjen me “rezultate shumë të mira” të detyrës ushtarake. E gjithë kjo përvojë e gabuar rezultoi në zvenitjen, deri në neglizhimin e plotë, të ndjenjës së përgjegjësisë qytetare për mbrojtjen e vendit, rrjedhimisht edhe ndaj detyrimeve për shërbimin ushtarak dhe për përgatitjen ushtarake, të përcaktuar edhe në ligjin themelor, në Kushtetutën e Shqipërisë.
Në këtë rrugë, hap pas hapi, ushtria u gjend para vështirësive të mëdha, në shumë drejtime, sidomos në fushën e kompletimit dhe të përgatitjes së saj luftarake. Në se, edhe në situatë të zakonshme, jo më në situate të acaruara politike dhe ushtarake, repartet dhe njësitë e ushtrisë sonë kompletoheshin në masën 70,80 %, pas vitit 1991 asnjëherë ky kompletim nuk arriti as në masën 20%, përqindje që nuk garantonte futjen e tyre në veprime luftarake, në se situata do t`a kërkonte një gjë të tillë.
Keqpërdorimi i reformës në ushtri
Reforma e ndërmarrë në ushtri, pas vitit 1991,veçanërisht keqpërdorimi i saj për qëllime politike e përfitimi është momenti i dytë që ka ndikuar, me së shumti, në procesin e shkatërrimit të ushtrisë,në të gjitha drejtimet. Përkundër deklarimeve se reforma do të forconte dhe do të modernizonte ushtrinë tonë rezultoi që ajo nxiti më tej procesin e dëmtimit dhe të shkatërrimit të saj.
Ishte e domosdoshme që reforma, që u aplikua në ushtri, të bazohej në kritere shkencore, pra të realizohej mbi bazën e një programi, që do të garantonte në të njëjtën kohë ndryshimet e domosdoshme në fushën e organizimit, të përgatitjes dhe të pajisjes së ushtrisë, por edhe mbajtjen në gjendje gatishmërie luftarake të të gjithë elementeve të mbrojtjes dhe, mbi të gjitha, të forcave të armatosura.
Si rregull një procedurë e tillë duhej të kalonte në tre faza kryesore: në ripërcaktimin e parimeve kryesore të politikës së shtetit shqiptar në fushën e mbrojtjes dhe të objektivave kryesore të kësaj politike; në përcaktimin e kapaciteteve të domosdoshme njerëzore, materiale e teknike për përmbushjen e këtyre objektivave; në kryerjen e riorganizimit të strukturës së forcave të armatosura, në bazë të kapaciteteve njerëzore e materiale të domosdoshme në situatën e re politike dhe ushtarake. Pastaj,në bazë të këtyre ndryshimeve përcaktoheshin dhe perfeksionoheshin edhe masat e përgatitjes, të komandimit dhe të drejtimit të ushtrisë,gjë që do të kërkonte domosdo edhe ripunimin e Artit Ushtarak,apo të doktrinës së Mbrojtjes,siç u bë zakon të artikulohej pas vitit 1991. Një skemë e tillë mund të realizohej, në të njëjtën kohë, duke ruajtur nivelin e aftësive ushtarake të ushtrisë dhe gjendjen e gatishmërisë luftarake të njesive dhe të reparteve të saj. Vetem kështu reforma ushtarake do t`a ruante të pacenuar dhe do t`a ngrinte më lart efektivitetin e sistemit tonë të përgatitjes dhe të gatishmërise luftarake. Kështu vepron çdo shtet e çdo shtatmadhori e përgjegjëshme për fatet e vendit të tyre.
Përkundër kësaj metode, reforma në ushtrinë tonë u realizua jashtë këtyre kërkesave, larg së qeni shkencore. Ajo u përvijua dhe u realizua plotësisht mbi baza politike, partiake, në interes të marrjes dhe të konsolidimit të pushtetit politik dhe ekonomik të një grupi,a të një partie politike.
Reforma që u krye në ushtri u keqpërdor në dy plane
Në planin politik ajo u përdor për të kompromentuar,për të diskredituar, politikën ushtarake të PPSH,konceptet mbi të cilët organizohej mbrojtja e vendit tonë si dhe për të larguar nga rradhët e ushtrisë kuadrot,që në atë kohë u etiketuan si të nomenklaturës së lartë, të “nomenklaturës së kuqe” të cilët, për forcat që erdhën në pushtet, ishin të padëshirueshëm si dhe për të denigruar vlerat, përvojën dhe historinë e ushtrisë sonë.
Në të gjitha masat që reklamoheshin në kuadër të reformës ushtarake ishte e dukëshme përpjekja për të diskredituar politikën që kishte ndjekur shteti shqiptar në fushën e mbrojtjes, parimet, normat dhe konceptet mbi të cilët mbështetej Arti ynë Ushtarak për të organizuar dhe përgatitur ushtrinë dhe popullin për këtë qëllim. Në këtë kohë dhe në kuadrin e kësaj reforma u formuluan përfundime që e përmbysnin plotësisht mendimin dhe vlerësimin që kishte populli për problemin e ushtrisë dhe të mbrojtjes. U formulua dhe u propagandua përfundimi se Shqipëria nuk ka qenë ndonjëherë e rrezikuar nga agresorë të jashtëm. Kështu që, e gjithë puna e bërë në këtë drejtim ka qenë një shfaqje e megalomanisë së udhëheqjes së lartë të shtetit dhe të PPSH për të ruajtur sa më gjatë pushtetin e tyre. U formulua, dhe u propagandua, gjithashtu, përfundimi se, edhe në se do të kishte ndonjë agresion ushtarak ndaj vendit tonë, ne nuk do të ishim në gjendje të mbroheshim me forcat tona. Kjo gjë, sipas përpiluesve të politikës së re të mbrojtjes, mund të bëhej vetëm në kuadër të aleancave ushtarake ndërkombëtare, të aleateve të fuqishëm rajonal apo global. Në analiza e diskurse të çështjeve ushtarake flitej vetëm për integrimin e forcave tona të armatosura në struktura ushtarake ndërkombëtare, në NATO dhe në organizma të tjera rajonale, deklarohej pjesëmarrja e “suksesshme” e reparteve të ushtrisë sonë në operacione paqeruajtëse në vende të ndryshme, duke evidentuar konceptin që, tash e tutje, mbrojtja e vendit do të realizohej në kuadër të bashkëpunimit e të bashkëveprimit me faktorë të jashtëm ushtarakë. Vetvetiu kjo politikë të çonte në konkluzionin që të gjitha shpenzimet e bëra për këtë qëllim, deri në fillim të viteve 90-të, kanë qenë të panevojshme dhe në dëm të gjendjes ekonomike të popullit tonë. Në këtë mënyrë, kërkesa “mbrojtja e atdheut është detyrë mbi të gjithë detyrat” konsiderohej vetëm si parullë propagandistike e PPSH.
Fillimisht reforma kishte si qëllim imediat të largonte nga radhët e ushtrisë të gjithë ato kuadro, që partitë politike, veçanërisht partitë e reja opozitare, që erdhën në pushtet me zgjedhjet e 22 marsit të vitit 1992, i konsideronin si pengesë në vënien e ushtrisë nën kontrollin e tyre dhe në shërbim të objektivave për marrjen dhe konsolidimin e pushtetit politik. Në këtë kuadër nuk u kursye asnjë ushtarak i cili, në forma të ndryshme, shfaqte mosaprovim për proceset që po zhvilloheshin në Shqipëri, jo si procese objektive, por për pasojat negative që ato po sillnin. Kryesisht u synua të largohej nga ushtria ai kontigjent kuadrosh, që përbënte bërthamën më të aftë, potencialin e vërtetë drejtues të ushtrisë. Kështu me një vendim qeverie, u larguan nga ushtria dhe nga struktura të tjera të mbrojtjes,nga policia, nga organet e sigurimit të shtetit, të gjithë kuadrot mbi 48 vjeç, në grupin e të cilëve bënin pjesë gati të gjithë drejtuesit e aparatit të MM,të komandave dhe të shtabeve të njësive kryesore, të divizioneve dhe brigadave, të të gjithë llojeve të armëve dhe shërbimeve, dhe të sektorëve të tjerë të ushtrisë. Një masë e tillë e la ushtrinë shqiptare pa përvojën dhe aftësitë drejtuese të kuadrove dhe të specialistëve më të zotë të saj, të cilët përbënin potencialin më të madh, që mund të garantonte realizimin me sukses të ristrukturimit dhe forcimit të mëtejshëm të saj edhe në kushtet e transformimeve të mëdha politike.
Kuadrot e ngritura në vend të tyre nuk kishin as aftësitë profesionale, as përvojën e mjaftueshme, e mbi të gjitha, për arsye të deklarimit partiak të tyre, nuk siguronin as besimin dhe mbështetjen e plotë të masës së gjerë të efektivave të reparteve dhe të njësive, që morën në komandë, për të realizuar me sukses transformimet që duheshin bërë në ushtri. Nuk më duket etike të përmend emra konkrete, por disa nga të emëruarit në krye të njësive ushtarake dhe të sektorëve të veçantë në aparatin e Ministrisë së Mbrojtjes dhe të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë rezultonin të ishin nga ata kuadro që para viteve 90-të kishin demonstruar paaftësi dhe mungesë përgjegjësie të madhe në plotësimin e detyrave funksionale.
Në aspektin ushtarak, reforma në ushtri qe një katrahurë, qe një periudhë agonie për ushtrinë shqiptare. Ajo, në fakt, degradoi në një proces që, më shumë se në interes të forcimit të aftësive mbrojtëse të vendit, përdorej në interes të forcimit të kapitalit politik të forcave që e kishin pushtetin apo që e synonin atë.
Kësaj praktike kaotike iu nënshtrua, në radhë të parë, procesi i riorganizimit të strukturave të ushtrisë, që ishte masa më e rëndësishme në kuadrin e reformës ushtarake.
Duke qenë konkretisht në pozitat e mohimit të vlerave të strukturave të mëparshme dhe të mos krijimit të strukturave të reja, në fakt u krijua një boshllëk strukturor, çka do të thotë që, edhe në “letër”, Shqipëria nuk kishte dhe nuk mund të mobilizonte ushtrinë e saj. Gjendja reale e strukturave të ushtrisë dhe emigrimi masiv, brenda dhe jashtë vendit, i kontigjenteve të afta për të luftuar, nuk garantonte një kundërveprim të suksesshëm ndaj ndonjë agresori të mundshëm. Çështja ishte se këtë gjendje e njihnin mjaft mirë edhe kundërshtarët tanë, të cilët gjenin rastin të deklaronin se “Shqipëria, për ta, ishte një objektiv shumë i lehtë…që mund t`a merrnin edhe me shoqatën e gjuetarëve”.
Një rrugë e tillë u ndoq edhe përsa i përket administrimit të armatimit, teknikës luftarake dhe të materialeve të tjera të ushtrisë. Me synimin për të zëvendësuar armatimin e ashtuquajtur lindor me armatim dhe me teknikë perëndimore, me të cilin ishin paisur vendet anëtare të NATO-s dhe në kuadrin e shkurtimit të organikave të njësive dhe të reparteve u bënë lëvizje të pajustifikuara të teknikës luftarake. Sipas disa shënimeve në të përditshmet tona inventari material që ka patur në dispozicion ushtria jone ka qenë kolosal, që llogaritet në dhjetëra miliardë dollarë. Unë kam sjellë të dhëna të hollësishme për këtë inventar të madh,sidomos në sektorin e armatim-municioneve dhe të teknikës luftarake. Duke qenë se inventari material i ushtrisë sonë ishte i administruar dhe i ruajtur rreptësisht, konkludohet lehtë se kontrabanda me të nuk mund të bëhej nga kuadrot e rangjeve të ulta, por nga struktura të veçanta të nivelit të lartë të hierarkisë së shtetit dhe të ushtrisë. Kështu,për fat të keq, pjesë e kësaj kontrabande u bënë edhe mjaft kuadro të lartë të ushtrisë shqiptare. Duke patur kontrollin mbi një sërë institucionesh ekonomike, financiare dhe të sigurisë ky nivel kuadrosh u bë promotor i kësaj veprimtarie kriminale. Madje guximi i tyre arriti deri në atë shkallë sa tregtia e armëve të bëhej e hapur, në sytë e opinionit të vendit dhe të atij ndërkombëtar, siç ka qenë rasti i disa avionëve që transportonin armatim dhe teknikë luftarake nga Shqipëria në vende të tjera,madje edhe në vende dhe rajone ku kishte konflikte ushtarake dhe që ndalohej nga OKB-ja.
Kjo tregti, duke u bërë jashtë rregullave,jo në interes të shtetit dhe të ekonomisë së vendit, por për përfitime personale, nxiti një praktikë krejtësisht liberale në administrimin dhe ruajtjen e armatimit dhe të teknikës tjetër luftarake, situatë kjo që e ktheu në epidemi vjedhjen dhe përdorimin për përfitim personal të pasurisë së ushtrisë, që ishte në të njëjtën kohë mundi dhe djersa e popullit tonë. Një fakt i tillë ishte tregues domethënës për të vërtetuar atë që ushtria ishte futur në një proces të pandalshëm degradimi edhe në planin material. Dhe kjo nuk bëhej në interes të arkës së ushtrisë, të shtetit shqiptar por në interes të klaneve e grupeve të veçantë. Pra,në kuadrin e reformës ushtarake u krye një krim i madh në dëm të interesave ekonomike të vendit. Inventari material e teknik i ushtrisë,që përbënte një pasuri të pallogaritshme të vendit tonë, u shfrytëzua për interesa të qarqeve ekonomike e mafioze brenda e jashtë vendit. Ky krim ishte shumë i madh për të mos u dekonspiruar. Prandaj ngjarjet e pranverës të vitit 1997 qenë “fatlume”, per këto qarqe mafioze, qenë një mundësi e mirë për të justifikuar këtë aferë të madhe biznesi. Mbase bash për këtë arsye ministri i mbrojtjes, i asaj periudhe, Safet Zhulali, bëri deklaratën që kam cituar më sipër se: “…dosja e ngjarjeve të mars, prillit 1997 nuk do të hapet ndonjëherë”. Pas vitit 1997 deri në vitin 2008, kur ndodhi tragjedia e Gërdecit, afera e armatimit, municioneve e teknikës luftarake do të merrte përmasa më të rrezikshme.
Megjithëse deri në vitin 1997 nuk pati ndryshime të mëdha në strukturat drejtuese të Ministrisë dhe të njësive të ushtrisë edhe në këtë drejtim reforma ushtarake solli mjaft çoroditje. Ideja për të ndarë funksionet politike me ato ushtarake, për të ndarë aparatin politik të Ministrisë së Mbrojtjes nga aparati i Shtabit të Përgjithshëm, ideja për të forcuar kontrollin politik në ushtri solli dobësim të vazhdueshëm të rolit të këtij të fundit, i vetmi organ përgjegjës dhe i aftë të mbante në dorë procesin e reformimit të ushtrisë, pa e dëmtuar atë. Me synimin,i drejtë në një shtet demokratik, për vendosjen e kontrollit civil mbi ushtrinë dhe organet e saj drejtuese u cenua dhe gati u përjashtua puna dhe përgjegjësia e Shtabit të Përgjithshëm, puna dhe përgjegjësia e komandave dhe shtabeve të njësive ushtarake. Koncepti i forcimit të kontrollit civil mbi ushtrinë solli në fakt nënshtrimin e institucioneve ushtarake, të Komandës e të Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura nga lloj-lloj ministrash e politikanësh amatorë e të papërgjegjshëm. Këto dhe të tjera veprime sollën pasoja shumë të rënda në drejtimin luftarak të ushtrisë. Kjo solli edhe atë që nuk duhet të ndodhte, nënshtrimin e organeve ushtarake ndaj politikës, aq më keq ndaj klaneve politike, ekonomike e mafioze.
Komentet