Zonja dhe zotërinj,

Të nderuar familjar të Din Mehmetit,

Miq të Din Mehmetit të paharruar,

Akademia përkujtimore që po organizohet sot, ngaUniversiteti “Fehmi Agani” dhe Klubi letrar “Gj. N. Kazazi”, me rastin e 90 vjetorit të lindjes dhe 9 vjetorit të vdekjes së poetit Din Mehmeti, ka një rëndësi të madhe për ne, sepse ne nuk i harrojmë kontribuesit e mëdhenj, në ketë rast Din Mehmetin, i cili bëri shumë për kulturën tonë e arsimimin e gjeneratave të shumta. Kumtesa  ime ka për objekt trajtimi, Mitingun e poezisë dhe formësimin e shumë gjeneratave poetesh nga Din Mehmeti. Sidomos për Klubin dhe Mitingun, sinonim i njeri tjetrit, tashmë ka një monografi, të cilin e përpiloj krijues i ndjerë HalilHaxhosaj. Ndërsa, sa i përket formësimit të shumë poeteve nga Din Mehmeti do të sjell disa të dhëna interesante.

Pra, nga të dhënat e dokumentuara dhe nga dëshmitë e  pjesëmarrëseve në themelimin  e Mitingut të poezisë, del në pah, se Din Mehmeti, e ka meritën e madhe, së bashkume Enver Gjergjekun, Ali Musajn, Jusuf Buxhovin, Nusrete Vula, Masar Kupa, Besim Nura, Hasan Hasanietj, në themelimin e mitingut të poezisë, organiziminletrar shqiptar më të madhin në rang kombëtar dhe mëtradicionali, që nga  maji i vitit 1964. Viti që do të vije, mitingu i poezisë shënon 56 vjetorin e tij.  Me duhet t’iu them, se kam hulumtuar jetëgjatësinë e çdo asociacioni letrar shqiptar dhe nuk kam gjetur një tjetër organizim letrar, me moshë 56 vjeçare, me 56 vite vazhdimësi , në të dy kohët, atë ideologjike komuniste dhe në tranzicion.

Mitingu i poezisë , lindur dhe i rritur në qytetin e Gjakovës, ua tejkalon edhe organizimeve qendrore në Tiranë dhe në Prishtinë, sidomos më vazhdimësinë e palëkundur dhe të pakëputur asnjëherë. Mitingu i poezisë i Gjakovës është organizimi me kombëtar dhe gjithëkombëtar që e ka hapësira letrare shqiptare.  Dhe potë shikohet lista e pjesëmarrëseve në miting, që nga I. Kadare, D. Agolli, F. Arapi, N. Lako, XH. Spahiu, V. Zhiti, S. Bejko,  L. Leshanaku, H. Alija, S. Buçpapaj, I. Bobaj. A. Paplekaj, edhe kur kishte kufi të mbyllurndërmjet nesh dhe po t’i shtohen edhe emrat e poetevevendor D. Mehmeti. E. Gjergjeku, B. Bokshi, A. Podrimja, T. Dervishi, R. Hoxha, A. Deva, A. Gjakova,  A.  Shkreli,  Rr. Dedaj, Q. Ujkani, F. Gungaj, E. Basha, A. Vinca, S. Hamiti,  B. Çapriqi. E. Shkriu,  F. Açka, Xh.  Bajraj, J. Kelmendi etj., del, se  që të gjithë këta krijues të shquar kanë fituar çmimin kryesor në miting, për poezinë më të mirë  apo librin me të mirë ndërmjet dy mitingjeve. Në fakt, edhe dy antologjitë kryesore, të poezisë bashkëkohore shqipe, ajo e A. Aliut dhe B. Kuçukut, nuk kanë mund të përpilohen pa emrat e gati të gjithë këtyre poeteve elitar në nivel kombëtar. Asnjë organizmi letrarshqiptar tjetër nuk e ka këtë liste të  te shpërblyerve, si nëmitingun e poezisë. Dhe në qoftë se do të kontestonim nëpërqindje çmimet e dhëna në mitingu e poezisë, përqindjaështë vetëm pesë për qind.  Kjo meritë i takon Din Mehmetit dhe krijueseve të shquar gjakovar, themelues tëmitingut, ruajtës dhe konsolidues të tij. Din Mehmeti gjithnjë porosiste, ruajeni mitingun nga çmimet e pamerituara!

Ju prezantoj, se teksa e vizituam në shtëpinë e tij, Din Mehmetin, në ditën e fundit të jetës së tij, unë, Agim Byci, Halil Haxhosaj, Qemajl Juniku, Engjëll Berisha dhe Tahir Bezhani, kur ai ishte në momentet e frymëmarrjes së fundit, na la amanet: Ruani mitingun dhe Klubin! Duke na lënë amanet krijesat letrare, për të cilat dha shumë Dina i shquar,  me përmallim dhe përkushtim, ne e pamë lidhjen e tij të përjetshme me mitingun.

Bërja e mitingut të poezisë  ndërkombëtar, sidomos pas rënies së regjimit komunist, ku morën pjesë emra te shquar të letërsisë botërore, si De Tracy, Francë, Koste Valeta, Dinos Koubatis, Greqi, Tonja Poasola dhe Gustavo Mansilla, Spanjë, Dimtrije Tuciak, Ukrainë, Maria Barroso, Portugali, Laura Garavaglia, Itali, Rikardo Rubio, Argjentinë, dhe nobelestit  Erenesto Kahan etj, që të gjithë fitues të çmimit “Nëna Terezë”, çmim i formuar nga Klubi për krijuesit ndërkombëtar, jo vetëm na bën nder letërsisë shqipe në përgjithësi dhe asaj gjakovar në veçanti, por, edhe na shquan me këtë. Din Mehmeti u gëzua shumë kur Klubi në bashkëpunim me Jeton Kelmendin nisem të ftojmë disa nga  poetet e lartë cekur. Ju lumtë, na thoshte plot ngazëllim.

Mitingu i poezisë  u bashkëorganizua edhe në qytetin e Bajram Currit, tash sa vite së bashku me Klubin e artisteve dhe Shkrimtarëve „Tropoja“, të cilin e udheheq Z. Lulzim Logu, krjiues dhe profesor i shquar tropojan.Shumë iu gezua kësaj Din Mehmeti!

Me tej, po të analizojmë shtyllën e dytë  të mitingut, temën e tribunës së mitingut, temat e debatuara në të janë nder më  letraret, ndër më poetiket, ndër më profesionalet. Të gjitha kumtesat e temës se tribunës së mitingut i kanë mbajtur studiuesit më të shquar të letërsisë shqipe, profesorët më të mirë të letërsisë shqipe dhe krijuesit më të mirë të letërsisë shqipe. Pak kund në  organizime tjera letrare shqiptare  ka kaq nivel të lartë  profesional,  sa në temën e tribunës se mitingut të poezisë  së Gjakovës. Edhe për ketë merita i takon Din Mehmetit dhe krijueseve të shquar gjakovar, natyrisht për një kohë bukur të gjatë edhe Shoqatës së Shkrimtareve të Kosovës si  bashkorganizatore e mitingut të poezisë për shumë vite së bashku.

Vazhdimësia e mitingut të  poezisë duke i  rezistuar censurës ideologjike të regjimit komuniste, gati për 30 vite me radhe dhe që po i reziston edhe tranzicionit anarkik letrar që gati 30 vite, është fakt. Pse ka ndodhur kjo, shtrohet pyetja? Përgjigjem, fal krijueseve me te mirë kombëtar gjakovar, publikut artdashës gjakovar dhe vizionit të tyre tërësisht letrar dhe profesional. E sado që patë tendenca, të jashtme dhe të brendshme, për ta shuar dhe tjetërsuar mitingun e poezisë, ato dështuan dhe do te dështojnë deri sa ne do të nderojmë, Din Mehmetin, Enver Gjergjekun, Ali Podrimjen, Besim Bokshin, Rexhep Hoxhën, Teki Dervishin, Ali Musajn, dhe shumë e shumë krijues të tjerë  gjakovar  kontribuues në miting dhe Klub.

Kontribut i shquar i Din Mehmetit, është edhe në formësimin e poeteve gjakovar dhe të  Kosovës, të cilën punë e beri me shumë pasion dhe profesionalizëm. Nuk ka një poet gjakovar, që librin e tij nuk ia ka redaktuar dhe formësuar Din Mehmeti. Ose, po bëhem me konkret dhe me i drejtpërdrejtë, ata poet që libri i tyre u redaktua nga Din Mehmeti, përfituan shumë. Ai u tregonte hapur ç’është poezia. Ua thoshte hapur, çfarë nuk është poezi në krijimtarinë e tyre. Ne këtë mision, bacloku ka qenë në shumicën e rasteve i pa kompromis me krijimet  e tyre. Kështu, ai ua ka krijuar shijet e poezisë se vërtet një numër jo të vogël të  krijueseve  gjakovar. Po të marrin në dorë çdo libër që e ka redaktuar Bacloku, apo punuar, rezultojnë që  janë librat më të mirë te atyre autoreve në gjithë krijimtarinë e tyre. Shpesh me kujtohet mënyra e marrjes në dorë, e librit apo poezisë, e dorëshkrimeve tona  nga Din Mehmeti. I  lexonte dhe  rilexonte, heshtte së medituari dhe kur fliste e të thoshte është poezi, vërtet ishte. Ose kur të thoshte nuk është realizuar si poezi, tregonte mos-gjetjen poetike, tënden. Po të thoshte  nuk është fare poezi, as që  donte të ia dinte për zhgënjim tënd. Ose, e merrte stilolapsin dhe anash fletës, nga 20 apo 30 vargjet e tua i nxjerrtë vetëm 5 vargje nga to dhe vërtet, behej poezia e vërtet. Sot u mungon poezisë  se të rinjve një  bacloku apo përvoja e krijuesit  të mirëfilltë, kam përshtypjen.

Në përfundim, mund të thuhet, me plotë gojë, se  Din Mehmeti qe shkollë poetike për të gjithë krijuesit e Gjakovës dhe me tej. Prandaj i mungon Klubit dhe mitingut fizikisht, kurse me poetiken e tij kulmore që na la trashëgim, do të jetë model i krijueseve  të vërtet elitar, edhe si Ali Podrimja, si Besim Bokshi, si Enver Gjergjeku, si Teki Dervishi, si Rexhep Hoxha, si Agim Deva e ndonjë tjetër,  për të gjithë brezat krijuesish  që janë dhe për ata që do të vijnë.

Faleminderit!  Gjakovë, 11.11.2019

Dihet tashmë se bashkë me Murin e Berlinit filloi shembja dhe rrëzimi, njeri pas tjetrit, i regjimeve totalitare në RDGJ, pak ditë më vonë në Çekosllovaki, Hungari, Rumani, Bullgari, e kështu me radhë! Po në Shqipëri  ç’po ndodhte?

Rënia e Murit e gjeti të papërgatitur udhëheqjen komuniste të “ vazhdimësisë”; madje ajo ndodhej në momente jubilare festive, me pompën, fanfarat dhe trumpetat e saj. Ditën që po shembej Muri, sapo ishte përkujtuar 72-vjetori i Revolucionit të Tetorit dhe 48-vjetori i krijimit të Partisë; ndërkohë ishin në kulm përgatitjet për festimin e jubileut të 45-vjetorit të Çlirimit të Atdheut dhe 77-vjetorit të Pavarësisë.

Tirana zyrtare synonte të krijonte përshtypjen e rreme në popull dhe në opinionin e huaj se gjithçka po shkonte normalisht. Mirëpo, momentet entuziaste e të gëzimit të papërmbajtur, të shfaqura në ekranet e botës u panë dhe nga shumica e shqiptarëve; djemtë ia kishin gjetur hilen me kohë edhe “zhurmuesve” nëpërmjet “kanoçeve” historike. Ndaj, manifestimet madhështore të berlinezëve ato ditë të flakta Nëntori zgjuan dhe ngjallën shpresën e madhe të shqiptarëve për një fillim të ri.

Shkurt, kishte filluar numërimi mbrapsht i ditëve drejt lirisë dhe demokracisë së vërtetë.  Në ato vite punoja si ekspert në ish-Ministrinë e Tregtisë së Jashtme; aty e shihja nga afër shushatjen politike të regjimit. U shtuan pa masë tensioni, kërkesat për mobilizim “ditë e natë” në punë, kërkohej kapërcimi i krizës ekonomike që kishte kohë që kishte trokitur nëpërmjet shtimit të prodhimit dhe eksportit, por me se? Puna kishte shkuar deri atje sa për të siguruar valutën aq të nevojshme për importin e mallrave më të domosdoshme të eksportonim dhe rërë e kripë deti, gurë dhe zhavorr, qengja, keca dhe bretkosa, madje dhe  gomarë, apo të përdornim forma tregtie  të Shekullit të XVII, si barteri (këmbimi mall me mall)  dhe te tjera forma tregtie të prapambetura ;gjithsesi, dhe në rastin më të mirë, të ardhurat prej tyre ishin «një pikë uji në oqeanin» e halleve dhe urisë ulëritëse që kishin pllakosur vendin në vitet 80.

Ashtu si kanë pohuar publikisht dhe ish zyrtarë të lartë partiakë të asaj kohe, krerët e atëhershëm komunistë po linin të nënkuptohej se ngjarjet në Berlin nuk kishin lidhje me Shqipërinë, sepse ajo ishte vend i vërtetë i vetëm socialist në botë!

Ndaj, është interesante, sidomos për brezin e ri të 20 dhe 30 vjeçarëve që nuk e kanë jetuar atë periudhë, që të ndalemi disi më gjatë në kronikat e atij muaji pështjellues, duke iu referuar kryesisht pasqyrimit të tij në faqet e gazetës “Zëri i Popullit”. Kjo mbasi gjithë gazetat e tjera, radioja dhe televizioni i vetëm shtetëror  pasqyronin me besnikëri “frymën dhe germat” ZP-së, për shkak të  censurës së partisë- shtet mbi median dhe shtypin e asaj kohe.

Për ironi të fatit, në aspektin e brendshëm, pikërisht në ato ditë Nëntori 1989, ZP-ja dhe gjithë organet e tjera të medias jepnin kronika të gjata dhe kryeartikuj ekzaltues për jehonën e Konferencës Kombëtare të Gjeologjisë shqiptare!!?

Vendin kryesor ato ditë e zinin Konferencat e Partisë në rrethe dhe fjalimet e   presidentit të vendit dhe liderit të ish PPSH-së, Ramiz Alisë.

Kështu, pikërisht më  9 Nëntor, ditën e Rënies në Murit, ai mbante një fjalim në Pogradec, ku shprehej “ me krenari  për socializmin fitimtar, sepse  “Shqipëria  nuk ishte  as lindje dhe as perëndim”.

Ndërsa në një artikull të gjatë të datës 28 Nëntor 1989 me titull “ Nuk dështoi komunizmi, por deformimi i tij” shprehej ende bindja në drejtësinë e vijës së Partisë dhe të komunizmit si ideologji!!

Ndërkohë, numri i ZP-së i 30 Nëntorit 1989 ishte mbushur me fjalën e R. Alisë në Paradën ushtarake tradicionale më 29 Nëntor, me titullin bombastik “ Forca jonë uniteti, rruga jonë socializmi”! Mirëpo dhe lideri gjermano-lindor Honeker, dy muaj më parë kishte pohuar të njëjtën gjë në manifestimin me rastin e 40 vjetorit të krijimit të RDGJ-së, me Gorbaçovin në krah; por, vetëm një muaj më vonë ai e pa veten dhe regjimin e tij të shkërmoqur bashkë me Murin.

Gjithashtu, faqet e ZP-së dhe medias televizive shqiptare “gumëzhinin” nga qindrat e telegrameve rutinorë të urimit, sidomos nga partitë marksiste – leniniste për festat dhe nga ceremonitë e dekorimit të dhjetëra qytetarëve dhe drejtuesve të lartë shqiptarë.

Shkurt, çdo gjë mund të gjendej ato ditë në ZP dhe televizionin shqiptar, por jo LAJMI dhe NGJARJA mbi shembjen e Murit të Berlinit, bashkë me Erën e madhe të NDRYSHIMIT në lindje, ku ndodhej dhe Shqipëria, veçse në ekstremin e saj!

Edhe më absurde dhe butaforike ishte propaganda e saj në frontin e jashtëm, madje dhe në Gjermani.

Kështu, më 3 – 4 Nëntor, kur në RDGJ po bëhej nami me protesta dhe marshime kundër Murit që po tundej nga themelet, Shqipërinë po e vizitonte në krye të një delegacioni qeveritar, zv.kryeministri Gjermano-lindor, Horst Zöle, i cili nënshkroi me autoritetet tona përkatëse Marrëveshjen e Bashkëpunimit Ekonomik dhe Teknik. Në fakt, kjo vizitë dhe Marrëveshja e sipërpërmendur“ e cila ishte si të thuash “ e vdekur para se të lindte” zuri shumë më tepër vend në kronikat  mediatike të asaj kohe se gjithë ngjarjet që kishin të bënin me Murin e Berlinit gjatë periudhës Nëntor – Dhjetor 1989! Madje, në intervistën e tij në ZP, i pyetur enkas mbi gjendjen politike në Berlinin Lindor, ai sikur të vinte nga një planet tjetër, përgjigjet se nuk po ndodhte kush e di se çfarë! Ndërsa, duke folur me admirim për arritjet e popullit shqiptar, ai shprehte besimin në vazhdimin e bashkëpunimit ndërmjet RDGJ-së dhe Shqipërisë, madje deri aty nga viti  2010!  “ E shihni, – sikur donte të thoshte propaganda shqiptare e asaj kohe – ja ku po e dëgjoni nga goja e një zyrtari mjaft të lartë gjermano-lindor, nuk ka ndodhur ndonjë hata atje! Mirëpo edhe vetë Zöle, vetëm pas një jave dha dorëheqjen bashkë me anëtarët e tjerë të Byrosë Politike të PK të RDGJ-së!

Kurse më 9 Nëntor, kur në Berlin sapo kishte filluar shembja e Murit, në Tiranë ndodhej për vizitë Ministri i Jashtëm i Kubës!

Dy ditë më vonë, më 11 Nëntor 1989, ZP-ja jep një njoftim telegrafik fare të thatë mbi miratimin nga ana e Qeverisë së RDGJ-së të “ Rregullave të reja për shtetasit gjermano-lindorë, të cilët mund të udhëtonin në Berlinin Perëndimor e të qëndronin aty pa pasur nevojë për  vizë” Siç dihet tashmë, ishte pikërisht artikulimi i këtij vendimi dy ditë më parë në një Konferencë konfuze shtypi, që kishte ngritur e nxitur turmat e shumta nga të dy anët e Berlinit për të filluar aty, në Portat e Brandenburgut, procesin madhor historik të shembjes së Murit! Njoftimi vijon pastaj duke shkruar se menjëherë pas këtij njoftimi, Kancelari Kohl kishte ndërprerë vizitën e tij në Poloni dhe kishte shkuar në Berlin, e pastaj në Bon,  ku kishte mbledhur urgjentisht  kabinetin qeveritar! Kësaj i thonë “ Hiç, hiç, po Habili vdiq!” As 10 rreshta të thatë nuk zinte në një vend fare të padukshëm në faqen 4 të ZP-së, ky njoftim vërtet historik! Kurse për koment as që bëhej fjalë! Logjika e propagandës komuniste ishte:“ E pse të zgjatemi, kjo s’ka ndonjë lidhje me ne, një vendim qeverie i RDGJ-së dhe aq!!!

Ndërsa më 12 Nëntor, sërish në një njoftim telegrafik, madje çuditërisht në Rubrikën “ Me pak fjalë”!!!” ZP-ja njofton mbi bisedën telefonike të liderit të ri të RDGJ-së E. Krenz me Kancelarin Kohl. Por edhe ky njoftim, me sens negativ, thjesht përmendte faktin se Krenz i ka thënë Kohl, se nuk bëhet fjalë për ribashkim, por thjesht që të dy vendet të shkojnë sa më mirë me njeri tjetrin, si dy vende sovrane! Dhe aq!!

Një njoftim i tillë i thatë u dha në shtypin dhe në  televizionin tonë edhe më 29 Nëntor 1989, kur u shpall  Plani i famshëm me 10 Pika nga Kancelari Kohl, ku ai parashtroi platformën historike të ribashkimit gjerman. E megjithatë, theksi në shkrimin e ZP-së vihej mbi demek kundërshtimet që ishin paraqitur nga homologët e tij eropianë.

Ndërsa më 22 Dhjetor 1989, një ditë pas ceremonisë së hapjes zyrtare të Portave të Brandenburgut, mbi Murin tashmë të shembur, me pjesëmarrjen edhe të  dy liderëve të RFGJ-së dhe RDGJ-së, ZP-ja jepte sërish vetëm një njoftim telegrafik në Rubrikën “ Me pak fjalë”. Duhej të ishte tepër, tepër i vëmendshëm dhe të kishe informacion nga burime të tjera që të mund të “ lexoje përmes rreshtave” e të kuptoje se në Berlin kishte ndodhur një mrekulli demokratike me efekte planetare dhe jo thjesht se ishin hapur dy dyer apo porta “do si do!”

Bie gjithashtu në sy se më 21 Dhjetor, ZP-ja i jepte vend të dukshëm në faqen e saj të 4 për lajmet e jashtme një seminari të organizuar në qendër të Berlinit Perëndimor nga Shoqata e Miqësisë Shqipëri – Gjermani, shoqatë që në fakt ishte nën ndikimin e Partisë Komuniste Gjermane. Edhe pse do thënë se në  këto shoqata ka pasur dhe dashamirës e miq të vendit dhe popullit tonë. Kryetari i saj, Peter Platzman, mik i vendit tonë dhe i lidhur ngushtësisht me të, në fjalimin e tij nënvizoi se “ ngjarjet në Berlin nuk kanë kurrfarë lidhje me Shqipërinë. Sepse ajo kishte mbi 20 vjet që ishte shkëputur nga Traktati i Varshavës dhe 30 vjet nga ndikimi i Moskës dhe se arritjet e popullit shqiptar ishin dëshmia më e qartë për këtë” Pak a shumë të njëjtat mesazhe të gabuara ishin pohuar edhe në një veprimtari tjetër të organizuar në Hamburg, me pjesëmarrjen edhe të diplomatëve të Ambasadës shqiptarë në RDGJ.

Me pak fjalë, duhej të ishte tepër, tepër i vëmendshëm dhe të kishe informacion nga burime të tjera që të mund të “ lexoje përmes rreshtave” e të kuptoje se në Berlin kishte ndodhur një mrekulli demokratike me efekte planetare dhe jo thjesht se ishin hapur dy dyer apo porta “dosido!” Kjo ndodhte sepse në Tiranë, krahas bunkerëve të panumërt  ishte ngritur me kohë një “Mur” i madh Heshtjeje për ngjarjet demokratike në Berlin; por dhe ai Mur Heshtjeje do të shembej një vit më vonë.

Qeveria e Serbisë në vazhdimësi ndan miliona euro për komunat me shumicë serbe, me një përqendrim në katër komunat veriore të Kosovës. Sipas projeksioneve të fundit të parashikuara me Projektligjin për buxhet të vitit 2020, Serbia ka paparë të investojë në Kosovë rreth 89 milionë euro të parave të taksapaguesve të saj.

Rreth 63.7 milionë euro janë planifikuar për Zyrën për Kosovën që funksionon në kuadër të Qeverisë së Serbisë. Pjesa më e madhe e fondeve, parashihet të shpenzohet për “mbështetjen e funksionimit të institucioneve dhe organizatave në territorin e Kosovës”. Fjala është para së gjithash për strukturat paralele apo “organet e përkohshme” të shtetit serb në Kosovë, të cilat Kosova nuk i njeh dhe, sipas marrëveshjes midis Beogradit dhe Prishtinës në Bruksel, ato do të duhej të integroheshin në institucionet e Kosovës.

Këto investime për strukturat paralele, nga ekspert të çështjeve ekonomike dhe qeveria në largim, konsiderohen të kundërligjshme.

Naim Gashi, ekspert i fushës së ekonomisë, tha për Radion Evropa e Lirë se investimet e tilla janë antikushtetuese, pasi që kanë për qëllim që të financojnë strukturat paralele që vazhdimisht angazhohen kundër shtetësisë së Kosovës.

“Pjesa dërmuese e këtyre fondeve shkon edhe për strukturat paralele në veri, siç janë ‘rojat e urës’ të cilat njëherë u tha që u shpërbënë, pastaj u ri-aktualizuan edhe institucionet tjera të sigurisë që Serbia i financon në Kosovë dhe të cilat kanë për qëllim që të minojnë shtetin e Kosovës dhe të pengojnë integrimin e komunitetit serb në institucionet Kosovës”, thotë Gashi.

Kjo praktikë e investimit në strukturat paralele, shton Gashi, bien ndesh edhe me marrëveshjet e Brukselit që i ka nënshkruar Qeveria e Serbisë me Qeverinë e Kosovës dhe në këtë mënyrë, sipas Gashit, ato bien ndesh me parimet evropiane të fqinjësisë së mirë.

Pjesa veriore e Kosovës, që nga pas lufta ka funksionuar mbi bazën e një sistemi paralel të organizuar nga Beogradi. Në kuadër të dialogut të Brukselit, Prishtina dhe Beogradi patën arritur marrëveshje për integrimin e katër komunave veriore të banuara me shumicë serbe në kuadër të sistemit ligjor-kushtetues të Kosovës, ku investimet përbënin një element të rëndësishëm, krahas zgjedhjeve të lira, ndonëse ky proces integrues mbetet ende në vijim e sipër.

Brishtësia e institucioneve të sigurisë dhe të drejtësisë në Kosovë, thotë Naim Gashi, është shfrytëzuar më së miri nga Serbia.

“Është detyrë e shtetit të Kosovës që këto obstruksione dhe këto shkelje të rënda ligjore që ia bëjnë shtetit të Kosovës të luftohen përmes rendit dhe ligjit dhe bashkësia ndërkombëtare duhet të ushtrojë presionin e saj ndaj Serbisë për t’u ndalur kjo veprimtari armiqësore ndaj shtetit të Kosovës”, thotë Gashi.

Ndërkohë, zyrtarë të qeverisë në largim, thonë se institucionet e Kosovës nuk kanë arritur ende të shtrijnë sovranitetin e plotë në pjesën veriore. Haki Shatri, këshilltar i kryeministrit në detyrë Ramush Haradinaj, tha për Radion Evropa e Lirë se çdo investim që përfill ligjet në Kosovë nuk kundërshtohet, por që investimet e Serbisë në strukturat paralele janë të papranueshme dhe nuk do të duhet të bëhen.

“Gjithkush ka të drejtë të investojë në Kosovë duke respektuar ligjet dhe rregullat e Kosovës pa marrë parasysh se kush është Serbia apo ndonjë vend tjetër. Kushdo që vjen e investon për mirëqenien e komuniteteve e ka një liri më të madhe pasi që në ligjet tona është e paraparë që t’iu sigurohet mirëqenia nga shteti amë”.

“Ne kemi paraparë fonde të veçanta për të zhvilluar ekonominë, infrastrukturën në atë pjesë (në komunat veriore) është një fond i veçantë që është paraparë me ligj, por që është vështirë të zbatohet pasi që po pengohet nga Serbia, ata nuk po i lejojnë serbët që t’i marrin ato fonde atë përkrahje dhe ato fonde kanë mbetur pa u shfrytëzuar”, thotë Shatri.

Për të shmangur investimet e Serbisë në strukturat paralele, marrë parasysh se ato nuk përfillnin ligjet e Kosovës, në vitin 2013, në kuadër të dialogut të Brukselit, ishte arritur një marrëveshje ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit për doganat mbi bazën e së cilës ishte themeluar edhe Fondi i Mirëbesimit. Deri në fund të vitit 2018, ky fond ka arritur vlerën e mbi 15. 5 milionë euro, kurse 11 milionë euro janë shpenzuar në 30 projekte të ndryshme, disa nga të cilat, sipas zyrës së Bashkimit Evropian në Kosovë, janë në fazën e zbatimit.

Fondi, sipas BE-së, favorizon investimet në projektet publike, të cilat mund të kenë ndikim në zhvillimet socio-ekonomike në komunat në veri.