Conrad Ferdinand Meyer (Zyrih, 11 tetor 1825 – Kilchberg, 28 nëntor 1898) ishte një shkrimtar zviceran. Eksponent i realizmit, ai u muar kryesisht me poezi, tregime të shkurtra dhe romane historike. Së bashku me kolegët Gottfried Keller dhe Jeremias Gotthelf, ai është një nga shkrimtarët më të njohur zviceranë të gjuhës gjermane të shekullit të nëntëmbëdhjetë.
Meyer lindi në Zyrih. Babai i tij, i cili vdiq herët, ishte burrë shteti dhe historian, ndërsa nëna e tij ishte një grua shumë e kulturuar. Gjatë gjithë fëmijërisë së tij u vunë re dy tipare që më vonë e karakterizuan burrin dhe poetin: ai kishte një konsideratë shumë të kujdesshme për pastërtinë dhe rregullsinë, dhe ai jetoi dhe përjetoi më thellë në të shkuarën sesa në të tashmen e menjëhershme. Ai vuante nga periudha sëmundjesh mendore, të cilat ndonjëherë kërkonin shtrim në spital; nëna e tij, e prekur në mënyrë të ngjashme, por më rëndë, u vetrëvra
Pasi mbaroi gjimnazin, filloi studimet për drejtësi, por historia dhe shkencat humane ishin me interes më të madh për të. Ai shkoi për periudha të konsiderueshme në Lozanë, Gjenevë, Paris dhe Itali, ku u interesua për kërkime historike. Dy historianët që ndikuan veçanërisht te Meyer ishin Louis Vulliemin në Lozanë dhe Jacob Burckhardt në Bazel, libri i të cilit mbi Kulturën e Rilindjes i nxiti imagjinatën dhe interesin. Nga udhëtimet e tij në Francë dhe Itali (1857) Meyer mori shumë frymëzim për mjediset dhe personazhet e romaneve të tij historike. Në vitin 1875, ai u vendos në Kilchberg, pranë Zyrihut.
Meyer e gjeti prirjen e tij vetëm vonë në jetë; për shumë kohë, duke qenë praktikisht dygjuhësh, ai luhatej midis frëngjishtes dhe gjermanishtes. Lufta Franko-Prusiane solli vendimin përfundimtar. Në romanet e Meyer, një krizë e madhe shpesh çliron energji latente dhe përshpejton një katastrofë. Në të njëjtën mënyrë, jeta e tij, e cila para luftës kishte qenë një jetë ëndrrash dhe eksperimentesh, u trazua deri në thellësi nga ngjarjet e vitit 1870. Meyer e identifikoi veten me kauzën gjermane dhe, si një manifest të simpative të tij, botoi epikën e vogël “Ditët e Fundit të Hutten” në vitin 1871. Pas kësaj, veprat e tij u shfaqën me shpejtësi. Në vitin 1880, ai mori një doktoraturë nderi nga Universiteti i Zyrihut. Ai vdiq në shtëpinë e tij në Kilchberg më 28 nëntor 1898, në moshën 73 vjeçare.
Veprat e tij u mblodhën në tetë vëllime në vitin 1912.
Që nga viti 1938, qyteti i Zyrihut iu jep, në kujtim të tij, Çmimin Conrad Ferdinand Meyer çdo vit artistëve, shkrimtarëve ose studiuesve, aktivitetet e të cilëve kanë lidhje të ngushta me kantonin e Zyrihut.
Veprat e C.F. Meyer karakterizohen nga një humor i fshehur. Ndonjëherë njerëzit e famshëm shfaqen si personazhe dytësorë të një kornize narrative si Mbreti Gustavo IV Adolfo i Suedisë (në Faqen e Gustavo Adolfos), ose Luigji XVI (në Vuajtjet e një Djali) ose Dante Alighieri (në Dasmën e Murgut). Shkrimtari supozon se lexuesi është në dijeni të këtyre personazheve historikë, edhe pse ndonjëherë fut elemente të papritura rreth tyre. Kuadri narrativ dhe veprimi kryesor janë gjithmonë të ndërthurura ngushtë.
Elida Buçpapaj
VETËM DIELLI ËSHTË PËRJETËSISHT I RI
Këmbët e mia më çuan sot sërish
te kujtimet e viteve të hershme,
lugina thellë krejt e shkretë ish,
malet e larta rrotull zhveshur gjethesh.
Ograjat e mia, travajat e mi,
kodrina që si ah nxini për mnerë-
Vetëm dielli është përjetësisht i ri,
vetëm dielli është i bukur përgjithherë.
Poshtë në thellutën me kallame,
ku tani prehet pellgu në përgjumje,
në orët e mia të rinisë së mbrame
një baticë e gjallë seç përkundej,
nëpër thepa, nëpër shkrepa, ja tani
buis nga thellësi e tokës një jehonë-
Vetëm dielli është përjetësisht i ri,
Vetëm dielli është i bukur përgjithmonë.
DASHURIA E VDEKUR
Ne ecim tashi drejt
Fshatit që dielli e puth,
Pothuaj si çifti i dishepujve
Për në Emaus,
Duke pëshpëritur ndërvete,
Në heshtje ndoqën
Mjeshtrin që iu priu
Dhe që vuajti mortjen.
Kështu ecën midis nesh
Në dritën e mbrëmjes
Dashuria jonë e vdekur,
Që flet butë, flet ëmbël.
Ajo ia di të fshehtës sonë
Një fjalë të fshehtë,
Ajo e ia di shpirtit tonë
Thesarin më të thellë.
Ajo shtjellon dhe shpjegon
Për ne gjithçka,
Ajo thotë: Kështu ndodhi
Që unë vara në trà.
Ti më mohove
Dhe më talle keqas,
U krodha në të purpurt,
Gjakosur, në rrjetë gjembash,
Unë e vuajta mortjen,
Shpejt e mposhta mortjen,
Dhe eci midis jush
Si një figurë qiellore –
Pastaj bashkudhëtarin
Ne të dy e njohëm,
Si të dishpeujve pastaj
Zemrat tona u dogjën.
HEDERA
Hedera, mikja e vjetër e shtëpisë
Je me gjethe të reja plot haré dhe dritë,
Ti kaq e ashpër dhe kaq dimërore
A pajtohesh me vrullet pranverore?
– “Po pse jo? Dhe jeta jote ka
Gjethe të vjetra dhe të reja, pra.
Një të ashpër dhe të errët, një dritëplot
Pranvere dhe gëzimi! E pse jo?”
DRITA E FLOKUT TË BORËS
Si më rreh në gjoks kjo zemra ime
Tej dëshirës djaloshare për udhtime,
Në shtëpi kur kthehesha, pashë gjithku
Malet mbuluar ëmbëlsisht me blu,
Shkëlqim i madh, shkëlqim i heshtur!
Frymëmora shpejt, si i zënë me vjedhje,
Mjegullën e tregjeve, pluhurin e qyteteve.
Betejën pashë. Çfarë i thua kësaj sonte,
Drita ime e pastër e flokut, moj, të borës,
Ti shkëlqim i madh, shkëlqim i heshtur?
Me atdheun tim nuk mburrem tepër
E megjithatë e dua me gjithë zemër!
Në qenien dhe poezinë time, po,
Drita e flokut të borës është kudo,
Shkëlqim i madh, shkëlqim i heshtur.
Ç’ mund të bëj për ty atdhe më shumë,
Para se në varr të prehem unë?
Ç’t’i jap diç që i shpëton vdekjes vallë?
Ndoshta një këngë, ndoshta një fjalë,
Një shkëlqim të vogël e të heshtur!
KORI I TË VDEKURVE
Ne të vdekurit, të vdekurit jemi ushtri më e fortë
Se jeni ju në det, se jeni ju në tokë!
I lëruam me mund e me durim ne arat,
Ju tundni drapërit që të korrni farat,
Dhe çfarë ne mbaruam dhe çfarë nisëm dikur
Mbush botën me qilimat që ne i patëm thurë,
Dhe gjithë dashuritë tona, beteja dhe urrejtje
Ende trokasin tash në venat tuaja vdekëse,
Me ligjet që zbuluam, rregullat, parimet
Janë të lidhura në tokë gjithandej ndryshimet,
Dhe këngët tona, poezitë dhe tablotë
Skalitur ne dikur ndriçojnë sot në botë,
Për qëllimet njerëzore jemi ende në kërkim –
Ndaj nder e vetëmohim për ne! Se jemi pa mbarim!
LAVDI VJESHTËS
Mjaft nuk është kurrë mjaft! Vjeshtës
Lavdi. S’ka degë që të mos ketë një frut.
Shumë asosh përkulen stërngarkuar peshës,
Molla bie në tokë me një tigull shurdh.
Mjaft nuk është kurrë mjaft! Qeshin fletët!
Pjeshka e lëngshme e fton fytin e etur,
Të dehura vërtiten e gumëzhijnë grerët:
“Mjaft nuk është mjaft!” mbi kalavesh të pjekur.
Mjaft nuk është mjaft! Në burim të dehjes
Shpirti i poetit nginjet, pi me hurbë,
Edhe zemra vetë do bollëk patjetër,
Mjaft nuk është kurrë! Nuk është kurrë!
PEMA E DASHUR
Unë e mbolla pemë të re,
Rritja e saj sa më këndell,
Numëroj vitet e tua dhe
Sot mezi janë bërë njëzet.
Shpesh mendja ime dehet
Nëpër blunë lart mbi mua,
Ato të imtat e tua, degët,
Unë t’i rrit të forta dua.
Veç hije të endura prej dritës
Shtrin e shtron ti mbi pëlhurë,
Sa ta mbulosh fushën errësirë,
Veç një hije do të jem unë.
Mua nuk më kapin dot
Përndjekësit, nuk më zënë,
Nga drita do përvidhem
Diku nën lëvoren tënde.
Lëngje të freskëta vershojnë,
Nëpër heshtje duke zhurmëruar.
Në mua, te unë enden e ndërtojnë
Vullnetin e pamort për të jetuar.
Gjysmë ëndërr gjysmë zhgjëndërr
Me dritë krejt mbuluar,
Për ty pema ime e zemrës
S’do resht duke shkruar.
KËNGA E MËNGJESIT
Me kuqëlim e ngjyer
dhe këngëdritë mëllenje,
me trëndafila dhe fyej
dita e re kërthnezet.
Hapi udhëtar i jetës
është ende valle e lehtë,
Unë vërtitem vërdallë
me një kurorë të freskët.
Ju kurora spërkatur me vesë,
me hov të ri mëngjesesh,
të hedhura fort përpjetë
dhe të pritura hareshëm –
Kam lënë shumë të vyshken
edhe para pikës së vapës;
Shumë sosh i kam shqyer
nga tërbimi i mbrapshtë.
Me kuqëlim e ngjyer
dhe këngëdritë mëllenje,
me trëndafila dhe fyej
dita e re kërthnezet-
Vajtim i errët, larg duart
nga kjo dritë, ky shkëlqim i jetës!
Dhimbja e ditëve të humbura
është mbuluar me kurorë të freskët.
NATË E TRAZUAR
Mbrëmë deri sot në agim,
Gjumi im u gris, u bë copë,
Zemrën time me tërbim
E rrihnin çekiçë të fortë.
A thua një hordhi harrakatë
Po ma kalëronin shtëpinë,
Me çekiçë e me tokmakë
Vazhduan deri në agim.
Tashi, në dritën e ditës,
Duket ç’bënin ata horra mbrëmë:
Në faltoren e zemrës sime
E kanë varur portretin tënd!
KËNGA E DETIT
O re, fëmijët e mi, a doni të dilni
Nëpër botë? Mirupafshim! Udhambarë!
Shpirtrat tuaj endacakë kurrsesi
Në prehër nuk mund t’i mbaj më gjatë.
Jeni të mërzitur mbi valët e mia,
Toka atje larg ju ka tunduar:
Brigjet, shkëmbinjtë dhe flaka e farit!
Hopa, fëmijë! Shkoni në aventura!
Lundroni, marinarë të guximshëm, në ajër!
Kërkoni majat! Pushoni mbi shkëmbinj të lartë!
Thyeni stuhitë! Vetëtimat! Përviljuni dueleve!
Vishni rrobat e purpurta të betejës së zjarrtë!
Duke rendur nëpër shi! Murmuritur në burimet!
Mbushini rrëketë! Rrëshqisni nëpër valë!
Duke gjëmuar poshtë si lumenjtë nëpër tokë –
Ejani, fëmijët e mi, ejani këtu prapë!
PERËNDIM DIELLI NË PYLL
Unë u zhduka në pyje thellë,
Kafshë e egër për vdekje plaguar,
Që në prushin e fundit diellor
Frymon në trungjet e lëmuar.
Unë bie duke dihatur. Në ije
Përskuqem, ja, myshku dhe guri-
A është ky gjak nga plagët e mia?
Apo e mbrëmjes drita e fundit?
KËNGË DASME
Nga shtëpia dhe pushteti prindëror
Po del ti moj nuse e bardhë borë
Në guaskën e jetës – shko dhe duaj –
Shko dhe dashuro dhe vuaj!
E pafajshme, e nënshtruar,
Si të rrah i njomi kraharuar
Nën vello mëndafshi – shko dhe duaj-
Shko dhe dashuro dhe vuaj!
Sytë gjithë epshe rrezatojnë sot
Ndritshëm mbi gjoksin përplot
Me stoli farfuritëse – shko dhe duaj –
Shko dhe dashuro dhe vuaj!
Mos harro, flokëverdhë e bardhë:
Lumnia e pikëllimi janë binjakë
Të pandashëm të dy – shko dhe duaj –
Shko dhe dashuro dhe vuaj!
Përktheu Skënder Buçpapaj