Kam arsye që të flas për bicikletën se jo vetëm ajo ka qenë”makina”ime -dhe jo vetëm imja- por,me bicikletën kam shumë e shumë kujtime.Këto biçikletat kanë qenë “makinat” tona të punës jo
vetëm në Myzeqe ku kam jetuar unë,po kudo nëpër Shqipëri ku ky mjet mund të përdorej..Gjatë dyzet e ca vjetëve punë unë kam përodur,pothuaj,të gjithë llojet e markave të bicikletave që janë
shitur në Shqipëri.E kam filluar me një “Robusta”,kam vazhduar me një”Mifa”,me “Diamant”(të zi)(Këto qenë më të fortat nga të gjithë bicikletat dhe pastakj kam vazhduar me një “Minsk”,me një “Zil”(ruse këto marka) dhe,për të përfunduar në vitet e fundit me një bicikletë kimeze grarishte që,këtë të fundit,e përdornim herë unë dhe herë imeshoqe.Kjo qe edhe e fundit që përdorëm, se,pastaj,lindën”kollajllëke” të tjera:pra,hynë makinat që i nxorrën si jashktëkohe bicikletat.
* * *
Së pari,kam patur një”Robust” grarishte dhe kjo ka ndodhur në Janar 1962.E mora grarishte ,se po në janar 1962 u martova dhe ime shoqe e kish punën larg..Gruan jo vetëm e mora kaure (kjo atë kohë,sidomos në fshat) ,qe si një thagmë,qoftë për njerëzit e mi,po ashtu dhe për ata të gruas,po ku dëgjoja unë me atë vesh,se…Jo vetëm kaure,por e mora për ditë hëne(se,siç kuptohet,e “rrëmbeva”) ,dhe,në paragjykimin popullor,për ditë të hëne,u martokan vetëm gratë e veja,ndaj dhe ,rreth e qark,shihja gratë e lagjes që shkulnin faqet.Më quanin të krisur.Po “krisja” ime nuk kish as anë dhe as fund.E solla time shoqe në shtëpi të hënën e 21 janarit 1962 (atë ditë mbusha plot 19 -vjeç,pra,kisha ditëlindjen!!!) ,dhe jo më vonë se të nesërmen ,mbasdite,mora bicikletën dhe bashkë timeshoqe,dola në xhade-si punë e asj këngë që thotë:”Të dielë u martove,të hënën në punë!!!),- (xhadenë’e kam as 20 çapa nga shtëpia) , për t’i mësuar bicikletën!!! T’i mësoja bicikletën se duhet të shkonte në punë si infermiere që qe.Kur panë që “kokëkrisjet” e mia vazhdonin,atëherë grave të lagjes u ranë faqet copë:në vënd të uronin,të trashëgohet,dhanë britmën:-Zengjine
(emri i sime ëme që ka vjete që më ka lënë) ,ç’të ka gjetur!!! Por unë as që nuk pyeta,sado që e shihja mospëlqimin nga prindërit e mi.Por e bëja nga e keqja.Jo vetëm ia mësova bicikletën simeshoqeje,por mos iu duket çudi,po t’ju them se ime shoqe ka qenë femra e parë që ka ngarë bicikletë në qytetin e Fierit.Ndoshta ka patur qytetare që e ngisnin bicikletën,por kjo qe e para se do vinte në punë.Pra,e para që dukej çdo ditë mbi bicikletë.
* * *
Natyrisht,të gjitha nuk i mbaj mënd,por bicikletën “Zil” e mbaj mënd.Kisha vajtur dhe e bleva të re-akull në Tiranë.Ato kishin dhe kilometrazh.Nga kilometrazhi dhe më kujtohet.Me mikun tim,Zenel Sallata,sapo i kishim blerë dhe një ditë,në Fier (ka qenë ditë e dielë),”Apolonia” do luante në Peqin.Sado që qemë në kategorinë e dytë,ne nuk i ndaheshim skuadrës sonë.Brënda apo dhe jashtë,po të luante.Vendosëm që me bicikletë të niseshim për Peqin.Një rrugë e dy punë:Çuam kilomterazhet zero se donim të matnim distancën.Se sa orë e bëmë,nuk ka rëndësi,se e bëmë ec e qëndro,po e gjetëm:Peqini nga Fieri qe plot 54 kilometra.Dhe ndeshjen e Peqinit e paguam për një thelë-një pelë..Jo vetëm që u mundëm 2 me 4 nga Peqini,po,kur u kthyemë,në Lushnje na sosën fuqitë.Nuk po e shtynim dot më dhe ndaluam një makinë.Ky,shoferi,një i njohur imi,pasi na urdhëroi që të hidhnim bicikletat lart,na mori përpara dhe,kur zbritëm,në Mbrostar-Urën time,më tha:-Nga 100 lek për person.Si!!!-shfaqja habinë unë,nga Lushnja dhe as deri në Fier nga 100 lekë? Po shoferi qe më i zgjuar nga unë:-Papi,Papi,qejfi paguhet.Qetë për futboll,hajd tundni lekët,se faj pata unë që nuk u lashë atje,në Lushnje.Kështu që “tundëm” lekët.Por se mos ishim të vetmit që ndiqnim ndeshjet me bicikelta.Po ka këtu vënd për të shënuar për një të “sëmurë” pas “Apolonisë” që e ndiqte skuadrën e Fierit kudo:ky ka qenë elktricisti fierak,Jani Tole.Do të çuditeni,po ky,Jani Tole,kish ardhur me biciklete deri në Lezhë për ta parë skuadrën e tij të zëmrës.Unë aso kohe isha ushtar në Shëngjin dhe kur shkova për të parë ndeshjen me Fierin,takoj fierakë të njohur dhe,mes tyre,Jani Tole,me bicikletë.Patjetër ky është “ginesi” i pashpallur.Kushedi se ku e ka vërtirur kjo era e emigracionit,por kurrë nuk e harroj pasionin e ti,pothuaj,të sëmurë,pas “Apolonisë”.
* * *
Dhe me të vëretë,ato,bicikleta,qenë “makinat” tona.Qenë dhe këmbët tona.Pa ato,nuk do vinim dot në punë dhe na kanë bërë shërbime të mëdha.Po të ndodhte që të prisheshin apo ca më shumë të na i vidhninn (se duhet thënë që vidheshin),ndjenim sikur kishim humbur diçka të shtrenjtë;ndjenin dhe dhimbje se e dinim se të nesërmen e kësaj humbjeje krejt “aksidenatle”,do na lindnin vështirësi,pothuaj jetike. Dhe kujt nuk i ka ndodhur një “avari” e tillë.Për “prishjet”,kish dhe ilaç:qenë punishtet e artizanatit ku kish mjeshtra të vërtetë,që,ne,pasi i njihnim,mundoheshim t’i zinim miq,se na duheshin për ditë të keqe.Për t’i zënë miq,u jepnim pak përmbi hakën:herë drejt për drejt dhe herë,me fshehuri syve të të tjerëve që punonin atje.Më mjeshtërin në Fier,e kisha zënë mik.Sa herë që çoja bicikletën,e kisha mësuar që i jepja diçka:qoft dhe një dhjetëshe të vjetër,de!Një ditë,i them një shoku:-Çoje pak këtë biciketën time për t’i bërë një pulle.I dhashë dhe lekët,po pa atë “bishtin” prapa.Ma solli shoku dhe thashë:-Hera e parë që nuk pagova ryshfet.Po,kur bëra të ikja nga Fieri,ballë për ballë me ustanë (atë,pra,mjeshtërin).Më thotë ai:-Sot e kishe dërguar me atë shokun bicikletën.Dhe ta rregullova.Merreni me mend:me qindra e qindra bicikleta nëpër duart e tij,megjithatë,ai e mbante mënd bicikletën time,se gjithmonëe dorovitja.. Kambanat binin fort. -Ah,i thashë,më fal usta,se qeshë zënë me punë dhe tak nxora nga xhepi një peëshjetëshe të vjetër (vetëm atë kisha),kështu që dola rruar qethur.Por a mund të mbarojnë historitë me bicikletën dhe me bicikletat?Kur e titullova shkrimin tim”Më shumë se një tregim),kam aryse se,më poshtë unë do rreshtoj disa”histori” që,gjithsesi,kanë në qendër bicikletat.
* * *
Sa e pashë një kolegun tim,më të vjetër nga unë në moshë , e ftova për kafe.Koli,- i thirra,- hajde të pimë një kafe.Tek u afrua,pashë që po shfrynnte:-Po njëherë,njëherë nuk më fali.Nuk po kuptoja dhe kërkova që të shpjegohej. Ja, për këtë,që mos e pifsha dhe m’u bëftë farmak,e pagova (më tregoi cigaren që po e thithte,sikur do t’i nxirte tërë vrerin,) për këtë,sa u zgjata tek baraka për të blerë një paketë,dikush më vodhi bicikletën.Dhe kafenë e piu zeher,pa sheqer. Pa sheqer,shfaqa habinë unë.Po mua dhe nepërka,po më kafshoi,e mbys,-më tha helm e vrerë.Dhe kish hak.E me se do shkonte në punë të nesërmen.Por gjithmonë ka keq dhe më keq.Sado që e keqja jote të duket më e keqja,por,tek gjerbnim kafen,mbrriti një i njohur tjetër.Ky qe nga një fshat ngjitur me qytetin.E pamë që qe bërë tym dhe Koli,para meje,i thotë:-Ore,burazer,mos të ka ngrënë gomari bukën që nxinë e sterron kështu.Të bëj unë që më vodhën biçikletën hajde de,por ti…Ky,tjetri,sa zu vënd,ripërsëriti:-Çfarë the,o Koli,të kanë vjedhur bicikletën?.Po mua ca më keq:shkova në degë të brëndëshme dhe,sa u futa brënda,për të takuar të plotfuqishmin,kur dola jashtë bicikleta kish “avulluar”.Kthehem brënda që të ankohem.Kot.Ku ta gjejmë ne?-thanë ata të policisë.Tym dhe sos në shtëpi.Më panë ata që nuk qeshë mirë dhe kur u rrëfeva ç’më kish gjetur,im vëlla,më i vogël
nga unë,po është shpuzë dhe nuk mbahet.-Bicikletën!-bërtiti.Ku?Në Degë të Brëndshme/?Vete dhe e gjej unë.I hipi bicikletës së tij dhe u bë erë.Pas një ore u kthye.E pashë kur hyri në shtëpi,që i kishin rënë pëndët.Po prisnim që të na rrëfente “trimërinë” e tij,por…foli si nëpër gojë:-E vodhën edhe timen!!!Koli,humbësi,sdado i mërzitur,ia dha të qeshurit:-Paska dhe më, keq…Po,ku mbarohen ato të shkreta histori me bicikleta.Kur plakesh,kështu siç jam plakur unë,të vjen parasysh e kaluara dhe zë e çmallesh apo më shumë përmallohesh.Siç m’u kujtu dhe mua bicikleta dhe disa histori që,gjithsesi,kanë dhe pak komicitet brënda.Duke e sjellë për lexuesit,them që secili mund të ketë të tilla dhe nuk ka për t’u mërzitur.
Tiranë, 26 prill 2024
Me duhet kohe ta mesoj’ Dua ta recitoj.Them se do ta realizoj.
Ju flm shume i nderuar z.Sako. ju pershendes. Elida
Me duhet kohe ta mesoj’ Dua ta recitoj.Them se do ta realizoj.
I nderuar z.Sako, ju flm shume. Pershendetjet tona.
Më pyetën se çfarë është liria.
Unë iu përgjigja se ajo është e mirë tepër e rëndësishme,
vështirë për të arritur dhe për të ruajtur.
Shumë prej tyre kanë luftuar për të,
Ata i janë nënshtruar torturës
madje edhe me koston e jetës.
Të tjerë e kanë nënvlerësuar, shkelur,
e kanë lenë të kaloj nga duart e tyre.
Si jeta e dhimbshme pa liri!
Thjesht pyesni ata që kanë qenë të privuar:
i dënuari, populli i nënshtruar dhe të nënshtruar,
i cili është i detyruar të marrë në zemër ndjenjat dhe pasionet.
Liria është agimi pas natës,
ajri që jep jetë,
siguria pas frikës.
është dhurata që Perëndia i ka dhuruar të gjitha krijesave të tij.
është çlodhja pas punës,
jeta pas vdekjes.
le ta duam,ta fitojmë
ta mbajmë ngushtë,
Kjo është pasuria jonë më e vlefshme.
Po liria eshte fondamentale ne jeten e iindividit, shoqerise, vendit.
Nje mallkim zemre, nje vershim brillant, nje pishtar per cdo emigrant ne udhet e botes, nje realitet i frigshem por frymezues nese akoma na ka mbetur nje fije fryme gjalle.
Urime nuse e shquar e At’Dheut.
I nferuar Lexues i Voal.ch ju shpreh mirenjohjen.time. Flm shume.
Një “këngë” e trishtë, një zë i thellë, që del si një brengë e vjetër nga thellësia e kraharorit : Atdhe, Atdhe, Atdhe…..në duar të kujt je?Tingujt e poemës tuaj sikur thonë këtë emër. Është një nga poemat e brumosur nga realiteti mjerisht i hidhur dhembja dhe dashuria për Atdheun, e rrallë në letërsinë e trevave shqiptare. Do të ua mësoj nxënësve të mi. Që ajo të tregohet si një legjendë dhe të mbetet e gjallë ndër breza.
Rilindësja e ditëve të sotme:Urime!
Nexhimje Mehmetaj
E shtrenjta Nexhmije,
te shpreh mirenjohjen dhe falenderimet e mia.
Do te jem e lumtur nese nxenesit e tu do t’i kene ne duar keto vargje.
Te perqafoj
E veshtire te gjeshe vargje ku nga njera ane gjene dashurine deri ne pervelim per atdheun e lene pas dhe ne anen tjeter trishtimin ndaj atyre qe na kane vjelle atdheun qe u perket te gjithe shqiptareve . Ska fjale per kete gjemim apo kushtrim zemre si mund ta quajsh veq ndere dhe respekt per Ju z . Buqpapaj
I nderuar Anonymus, ju shpreh mirenjohjen dhe falenderimet e mia.
E shtrenjta Nexhmije, te shpreh mirenjohjen time. Do te ndihem shume e lumtur nëse nxenesit e tu do t’i kene ne duar keto vargje. Perqafimet e mia.
Nje poezi dritheruese , qe na kujton se megjithese Atdheu po regjohet, po mpaket njelloj siç kane bere armiqte e tij shekullore , kete gje po bejne dhe qeveritaret shqiptare, bile me suksesshem ne disa drejtime. Poetja me shpirtin e saj te madh revoltohet , i nem keta hajna te Atdheut, por dalengadale hajnat po behen Atdheu , s`ka me Atdhe , po ikin te gjithe intelektualet , te gjithe shqiptaret e vertete, se e shohi se s`ka mbetur gje nga Atdheu, s`ka mbetur as aq pak sa per te jetuar , per te mbajtur gjalle veten dhe familjen , e kane grabitur gjithçka , e kane zgerlaqur aq kea njeriun dhe Atdheun sa ka humbur shpresa se ky vend mund te behet, se ketu mund te jetohet dhe s`ka me keq per nje popull se kur humbet shpresen . Fqinjet tane me te poshtrit ne bote, vrane gjate shekujve milliona e miliona njerez , bene terror te pashembullt , por per çudi nuk munden ta vrasin shpresen per te ardhmen e tyre e te kombit dhe mbijetuam si rralle komb ne bote , por per me çudi akoma ate shprese qe na mbajti gjalle , poe vrasin hajnat siç i quan aq bukur poetja, qe jane me keq se hajna , jane bandite , kusare pa din e iman . Siç e ruajtem shpresen ne shekuj pushtimi te eger, le te shpresojme te fitojme dhe ta ruajme me armiqte me te eger te Atdheut hajnat e vete Atdheut.
Nje poezi dritheruese , qe na kujton se megjithese Atdheu po regjohet, po mpaket njelloj siç kane bere armiqte e tij shekullore , kete gje po bejne dhe qeveritaret shqiptare, bile me suksesshem ne disa drejtime. Poetja me shpirtin e saj te madh revoltohet , i nem keta hajna te Atdheut, por dalengadale hajnat po behen Atdheu , s`ka me Atdhe , po ikin te gjithe intelektualet , te gjithe shqiptaret e vertete, se e shohi se s`ka mbetur gje nga Atdheu, s`ka mbetur as aq pak sa per te jetuar , per te mbajtur gjalle veten dhe familjen , e kane grabitur gjithçka , e kane zgerlaqur aq kea njeriun dhe Atdheun sa ka humbur shpresa se ky vend mund te behet, se ketu mund te jetohet dhe s`ka me keq per nje popull se kur humbet shpresen . Fqinjet tane me te poshtrit ne bote, vrane gjate shekujve milliona e miliona njerez , bene terror te pashembullt , por per çudi nuk munden ta vrasin shpresen per te ardhmen e tyre e te kombit dhe mbijetuam si rralle komb ne bote , por per me çudi akoma ate shprese qe na mbajti gjalle , poe vrasin hajnat siç i quan aq bukur poetja, qe jane me keq se hajna , jane bandite , kusare pa din e iman . Siç e ruajtem shpresen ne shekuj pushtimi te eger, le te shpresojme te fitojme dhe ta ruajme me armiqte me te eger te Atdheut hajnat e vete Atdheut.
Ju flm shume Ilirjan.
Me mirenjohje
Elida
Shumë e bukur…..shumë domethënëse….më duhet ta mësoj dhe ta paraqis në ndonjë aktivitet shkollor .
Shume flm Olsi.
Ju pershendes
Ska si i thuhet më bukur hajnit të Atdheut. Të lumtë mëndja e t’ u mprehtë pena.
Por do të dëshironja të shikonja mes rreshtash, në krye a në fund të tyre emrin e hajnit kryesor që me hajnitë e tij dhe lukuninë e hajnave të tjerë që e ndjekin, për 27 vjet e ka përgjysmuar popullsinë dhe ka trafikuar atë dhe gjithë pasurinë.
Nderime Malsor nga Elida
Ti e nderuar poetesh je vete mallkimi i nenes ndaj armiqve te kombit dhe Vatanit te tyre …Je klithms e motres qe vajtone vallain e merguat, e lengimi i gruad qe pret burrin nga kurbeti per te fituar buken e femijes , je zemra e dhote Galices krenare kundra se keqes ndaj te huajt, apo te shiturve ne dem te te veteve….Je…Je…Je…Heroine e kohes duke te lexruar ne kete ballade te fuqishme…Te paçim!
I nderuar Bedri,
Te flm shume.
Respektet e te falat tona.
Elida dhe Skenderi
Poeme brilante , rrevolte shpirterore nga nje person qe ka perjetuar dhunen ndaj prideve te vet ,Babait te saj hero I letrave shqipe z. Vehbi Skenderi dhe i gjithe familjes se tij se bashku me ju Zj. Elide ,por nuk mjaftoi me kaq, u desh qe komunistet te kamufluar SI demokrste me tesera partie nee xhep ,per te cuar deri ne fund misionin e cfarosjes se intelektualeve me te mire te vendit ,duke I lene pas Dore ,duke I diskriminuar ne punera te rendomta me nje rroge qesharake qe nuk mjafton as per nje jave ushqim ,se problemin e veshe mbathjes ,e zgjidhen tregetaret Gabe ,te cileve duhet tu jemi shume mirenjohes qe na kane dhene dhe vazhdojne te na japin akoma ,nje ndihme te konsiderueshme te gjithe shqiptareve,pasi 80 % e popullit Nuk I ka mundesite te bleje neper butiqe ku nje pale shapka kushtojne 20 euro, me kete shume mund te kompletohesh tek gabi me veshje dhe kepuce …..Ky ishte programi I komunisteve ,qe permbysjen politike qe pesuan nee vitet 90 ta shfrytezojne per vehte ,Jo duke I vrare hapur kundershtaret por duke I perzene jashte ,se bashku me marreveshje dhe qellim ,aprovuan ligjin 7501 mbi pronen ,me te cilin I shpronesuan te gjithe pronaret e ligjshem dhe I moren per vehten e tyre pushtetaret ,dhe politikanet, duke shkaterruar qe qelize edhe vet ekzistencen e sistemit kapitalist ,ja kjo ndodhi me ne shqiptaret ,perseri zhgenjim ,degjenerim ,mashtrim ,DHE rezultatine eshte I dukshem ,pas intelektualeve ,shperngulje masive ,e forces me to afte per Pune , te ketosh sot nee Tirane sheh nje realitet te dhimbshem ,te shumtit miliona njeres qe punojne , vuajne per buken e gojes ,dhe disa mijera te tjere qe Nuk kane punuar kurre por vetem kane vjedhur dhe mashtruar jetojne ne lluks ,qe DHE sheiket e botes I kane zili. Ketu Nuk ka mbetur motiv as per te punuar ,as per te jetuar … Rrespekte per poemen tuaj ,Zonja Elida Bucpapaj .
Nje shperthim vullkani, nje rrëfe, nje kushtrim e nje mallkim, nje poemë qe gjemon, nje rapsodi qe renkon nga thellesia e shpirtit krijues e rrebelues i ndergjegjes kombetare!