Habitshëm, pas afro 20 vjetësh, konstatohet se, për të regjistruar Polifoninë Shqiptare në Listën Përfaqësuese të Trashëgimisë Kulturore Jolëndore të Njerëzimit, do të jenë hartuar dy dosje. Njëra ka të ngjarë të jetë zhdukur. Tjetra, krejt e tjetërsuar, duket se është dërguar në UNESCO.

Nëpunësit e UNESCO-s, Agjenci e OKB-së në Paris, i kanë të gjitha instrumentet për të hetuar e vërtetuar vetë vlerat e çdo kandidature. Për Polifoninë Shqiptare, ndoshta e kanë pasur akoma më të lehtë sepse, jo vetëm që ajo është unike në madhështinë e vet, por edhe sepse ajo e kishte bërë vetë rrugën e Francës, qëkurse në shekullin e kaluar, në Festivalin e famshëm në Dijon.

Gjithsesi, nëpunësit e UNESCO-s, të neveritur nga gjella “interpretuese” që iu është servirur nga Shqipëria, kanë pranuar që, në faqen zyrtare elektronike të Agjencisë, Polifonia Shqiptare të regjistrohet me emrin “Iso-Polifoni”, kur 16 shtete të tjera i kanë regjistruar vlerat e tyre kulturore me emrin “Polifoni”, edhe pse të gjitha, absolutisht të gjitha, këndohen me “iso”.

Shqipëria si dhi në mes të dhenve! Por, çështja nuk qëndron thjesht te dallimi në këtë kopé. Çështja është se, dikush është i interesuar ta shpërbëjë polifoninë shqiptare në “iso” dhe në “polifoni” dhe motivi i fshehur i kësaj shpërbërjeje, jepet në një video që gjendet në linkun The Albanian Iso Polyphony, me logon e UNESCO-s. Në këtë video të dërguar nga institucionet shqiptare me titullin “The Albanian Iso-Polyphony”, iso-ja kushtëzohet me mitologjinë e Sirenave. Por, për çudi (dhe jo vetëm), po aty, kalohet ca më tutje sesa kushtëzimi mitologjik, kur shkruhet: “Etnomuzikologjia, siç është vëzhguar që nga ekzistenca e Sirenave në mitologjinë e stërgjyshërve tanë…”. Qartazi, misioni paska qenë edhe më i thellë sesa origjina e iso-s: kushtëzimi i origjinës kombëtare shqiptare nga mitologjia e Sirenave! Dhe kjo tezë prezantohet pikërisht në një Agjenci të OKB-së!

Për ta përforcuar këtë tezë, në faqen zyrtare elektronike të UNESCO-s, shkruhet: “Termi ‘iso’ që shoqëron të kënduarit polifonik, është i lidhur me ‘ison’ e muzikës së kishës Bizantine”. Dhe, tinëzisht, po aty, pas klikimit mbi fotografinë ku janë shtatë këngëtarë, shkruhet: “Iso-polifonia shqiptare buron nga muzika kishtare bizantine”! Me siguri, nëpunësit e UNESCO-s do të jenë neveritur akoma më shumë, kur kanë parë se vetëm Shqipëria i kërkon rrënjët jashtë rrënjëve të veta, ndërkohë që shtetet e tjerë, të përgjegjshëm shkencërisht dhe historikisht, përmes polifonisë, identifikojnë rrënjët e lashta të popujve të tyre. Madje, Gjeorgjia dikton: “Himnet liturgjike Bizantine, kanë thithur nga tradita polifonike gjeorgjiane, një masë të atillë, saqë tradita gjeorgjiane është bërë pjesë e rëndësishme e himneve liturgjike bizantine.” Ashtu sikurse, ndër dhjetëra jo-shqiptarë, njeri prej tyre, Yves Bonnefoy, historian i famshëm dhe i paanshëm francez i gjysmës së dytë të shekullit të njëzetë, shkruan: “Kultura mbijetuese para-kristiane shqiptare tregon se mitologjia dhe folklori shqiptar janë me origjinë të lashtë dhe pothuajse të gjitha elementët e tyre janë pagane”.

Në videon shqiptare shkruhet se Iso-Polifonia Shqiptare ndahet në “Polifoni të thatë” dhe në “Polifoni detare” dhe se “…Bazuar në Iso-Polifoninë Mesdhetare dhe këngët tradicionale, liturgjia dhe melurgjia e të qarit akoma qan vdekjen e Krishtit dhe ringjalljen e tij. Me anë të Polifonisë, J.S.Bah kreu evolucionin real në muzikë, duke arritur kulmin e tij me polifoninë gjithëpërfshirëse të Ligettit në shekullin e 20-të. Polifonia do të mbetet gjithnjë një këngë magjike e Sirenave, ose një kabá me klarinetë e performuar nga Mjeshtri Laveri…”.

Zyrtarët e UNESCO-s do të jenë çoroditur që Polifonia Shqiptare u shpjegokërka me një cocktail unik në botë për nga përzierja: liturgji, melurgji, qarje, polifoni e thatë, polifoni e njomë, vdekje, Krisht, ringjallje, Sirena, Laver Bariu! Ashtu siç do të kenë zgurdulluar sytë, kur kandidatura shqiptare është paraqitur si e lidhur me kompozitorin gjerman Johann Sebastian Bach (i cili u shqua kryesisht me Koralet Luterane!) dhe me kompozitorin hungarez György Sándor Ligeti (i cili u shqua thjesht se theu barrierat e status quo-së në muzikë!), a thua se këta mjeshtra të mëdhenj të kombeve të vet, do të kenë kaluar më parë nga shkolla shqiptare e polifonisë për t’u bërë ata që u bënë!

Por, përtej ofertës së këtij cocktail-i, autorët e videos, paskan pasur edhe një mision tjetër: rishikimin e gjeografisë dhe historisë së Shqipërisë! Sipas tyre: “Muzika iso-polifonike shtrihet në një territor gjeografik ku përfshihet shumica e Shqipërisë Jugore. Dy zona të mëdha etnografike dallohen në këtë territor gjeografik: Toskëria dhe Labëria. Gjysma jugore e këtij shteti është quajtur Epir dhe pjesa tjetër është quajtur Iliri.” Në vijim, autorët e videos, paraqesin një hartë, sipas të cilës, Kosova shtrihet në Shkup, ndërsa Serbia shtrihet përreth Prizrenit! Si për ta bërë më bindës këtë version, paraqesin edhe një shqiponjë, e cila vjen nga Stambolli për në viset shqiptare, a thua se shqiponjat qenkan një shpend i huaj për malet shqiptare, paçka se shqiptarët ia dedikojnë pikërisht shqiponjës emrin e tyre kombëtar!

Autorët e “Dosjes UNESCO” i janë shmangur hartës natyrore të shtrirjes gjeografike të polifonisë shqiptare. Ata kanë shmangur kriterin shkencor që polifonia shqiptare shtrihet mbi baza etnografike, specifikisht sipas fshatrave e qyteteve, sepse një nga veçoritë e papërsëritshme të saj, është se ajo ndryshon nga një fshat në fshatin tjetër fqinj. Në vend të hartës natyrore, autorët e dosjes kanë përdorur hartën e tyre me termat “gegë” e “toskë”, terma të cilët jo vetëm që janë të papërcaktuara gjeografikisht, por janë sa të tejkaluar në kohë, aq edhe të dënueshëm, ngase çojnë ujë në mullirin e përçarjes kombëtare. Qartazi, terma të tillë janë edhe të pasaktë për referim të shtrirjes së polifonisë. Atëherë, një pikëpyetje e madhe shtrohet se përse autorët e “Dosjes UNESCO”, në videon e paraqitur, kanë afishuar grupe folklorike të lokalizuara me përzgjedhje, ndërkohë që kanë përjashtuar nga afishimi fshatra dhe qytete të rretheve Skrapar, Berat, Vlorë, Gramsh, Korçë e gjetkë. Po ashtu, një pikëpyetje tjetër e madhe, shtrohet se përse në video janë evidentuar me përparësi këngë vajtimi, kur misioni natyror i Polifonisë Popullore është himnizimi i vijimësisë së jetës njerëzore dhe historisë lokale e kombëtare, jo i vdekjes së tyre.

Prezantimet në faqen zyrtare të UNESCO-s dhe videon “prezantuese” i paska dërguar, sikurse shkruhet në hyrje të saj, Republika e Shqipërisë, Radio-Televizioni Shqiptar dhe një fantazmë me emrin “Këshilli i Muzikës Shqiptare”. Institucionet tona shtetërore, përkatësisht Ministria e Kulturës, Akademia e Shkencave, Misioni Diplomatik në UNESCO, drejtoria për UNESCO-n në Ministrinë për Europën dhe Punët e Jashtme dhe Drejtoria e Radio-Televizionit Shqiptar, kanë përgjegjësinë morale, institucionale e kombëtare, të përkthejnë shkrimet / titrat dhe të transkriptojnë tekstet e këngëve të videos, fotografitë dhe pas fotografitë e prezantuara në dosjen “UNESCO”, me qëllim që të identifikojnë kush është ky “Këshill i Muzikës Shqiptare” dhe pastaj, të bëjnë analizën e konsideracioneve të dyshimta të paraqitura në atë dosje dhe në atë video.

“Shqipëria – thotë Kadareja, nuk do të mund të ishte në këtë botë veçse serioze dhe morale. Ky do të ishte kushtëzimi numër një, pa të cilin Shqipëria, thjesht, do të pushonte së qeni”. Dhe këtë përgjegjësi e kemi të gjithë, ne si qytetarë, ashtu edhe institucionet përfaqësuese shtetërore, të cilat nuk kanë arsye tjetër përse ekzistojnë./Panorama.al