Nga Aurenc Bebja*, Francë – 13 Janar 2024

“Stamboul” ka botuar, të mërkurën e 21 tetorit 1931, në ballinë, fjalimin e plotë të Mehmet Bej Konicës, kryetarit të delegacionit shqiptar, në Konferencën e Dytë Ballkanike në Turqi, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Fjalimi i kryetarit të delegacionit shqiptar

Mehmet Bej Konica, kryetar i delegacionit shqiptar, mbajti fjalimin në vijim :

Zoti President,

Zonja dhe zotërinj,

Në këshillin e fundit të Konferencës të mbajtur në Selanik, u vendos që në seancën e parë plenare të Konferencës së Dytë Ballkanike çdo delegacion të bëjë një prezantim mbi punën propagandistike të arrirë nga grupi i tij kombëtar gjatë vitit ballkanik që sapo ka përfunduar.

Grupi ynë kombëtar, ndonëse tashmë i sigurt për ndjenjat e popullit shqiptar, në lidhje me Antantën ballkanike, megjithatë e konsideroi të nevojshme t’i kontrollonte këto ndjenja duke i ngarkuar miqtë e tij në qendrat e ndryshme të vendit të konsultoheshin me banorët për punën që ne po përpiqemi të realizojmë në emër të tyre. Rezultati i këtyre konsultimeve tregoi edhe një herë se populli shqiptar është mbështetës i zjarrtë i Antantës dhe rrjedhimisht i Federatës Ballkanike, me kusht që ajo të bazohet në drejtësinë dhe barazinë e përsosur ndërmjet popujve të Ballkanit.

Nën Perandorinë, turqit kanë vuajtur shumë më tepër se të tjerët : ndërsa ne të gjithë qeverisnim, e kishim të lehtë si lojë, por jo shumë elegante, t’i fajësonim ata. Dhe sot është prekëse të shohësh se Turqia, duke harruar të kaluarën, i mirëpret vajzat e saj të birësuara të dikurshme me këtë dashamirësi plot hir që është një nga karakteristikat e popullit turk. Të dish të falësh është e bukur, por është karakteristikë e shpirtrave fisnikë të dinë të harrojnë. (Duartrokitje). Dhe kjo nënë, aq e rinovuar dhe e bërë kaq e fortë, fton vajzat e saj të djeshme dhe motrat e saj të sotme në banketin e bashkimit dhe vëllazërisë. Është padyshim një stimul për delegatët e Konferencës dhe një mësim për shtetarët ballkanikë. (Duartrokitje).

Turqia, duke mos pasur më asnjë detyrim për të përmbushur ndaj vendeve të tjera të Gadishullit, gjendet në pozitën e privilegjuar për të luajtur rolin e ndërmjetëses për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që pengojnë Bashkimin Ballkanik. Ajo do të tentojë të mbulojë me një vello pak a shumë të trashë spektaklin dekurajues të vitit ballkanik që sapo ka skaduar.

Ne kërkojmë vetëm që të lejohen të jetojnë qindra mijëra individë që rrethanat i kanë ndarë nga vëllezërit e tyre racor. Ne e kërkojmë këtë në emër të njerëzimit, në emër të drejtësisë elementare dhe sepse është vetë baza e Antantës ballkanike. Nuk duhet të kemi asnjë iluzion; pa njohjen dhe zbatimin e të drejtave të minoriteteve nuk do të mund të ecim përpara as edhe një hap.

Që njohja e të drejtave të minoriteteve do të përbënte një rrezik për vendet ku jetojnë minoritetet është një argument që nuk pi ujë. Shqipëria ka prova për të kundërtën. Që nga krijimi i saj si shtet i pavarur, pakicat që jetojnë brenda saj, jo vetëm që gëzojnë të gjitha të drejtat e traktateve, por, ashtu si qytetarët shqiptarë, marrin pjesë në të gjitha degët e administratës shtetërore pa as më të voglin kufizim. Epo, ne nuk shohim ndonjë rrezik që mund të na kërcënojë nga këto minoritete. Rreziku padyshim do të ekzistonte nëse do t’i kishim trajtuar këto pakica si skllevër.

Ju e dini, zonja dhe zotërinj, se një ngjarje me rëndësi të konsiderueshme për të ardhmen e popujve do të ndodhë shkurtin e ardhshëm : e kam fjalën për Konferencën e Çarmatimit.

Nëse fuqitë e mëdha vendosin të çarmatosin, ato do ta bëjnë këtë plotësisht dhe me ndershmëri, sepse situata aktuale nuk mund t’i përshtatet më lojërave diplomatike të së shkuarës. Në këtë rast, këto fuqi të mëdha, pasi janë bërë të arsyeshme, do t’i detyrojnë ballkanikët kryeneçë t’i imitojnë ato. Do të ishte një poshtërim i ri, një poshtërim për të mirë këtë herë, por gjithsesi një poshtërim.

Nga ana tjetër, nëse konferenca e çarmatimit dështon, ekziston një probabilitet i madh që të shpërthejë një luftë e re e madhe.

A nuk besoni, zonja dhe zotërinj, se ata që drejtojnë fatet e popujve tanë do t’u bënin shërbimin më të madh atyre, ndoshta edhe mbarë njerëzimit, dhe do të zinin vendin më të nderuar në histori, nëse do të linin mënjanë atë që unë do të quaja patriotizmin e rremë, nëse do t’i zgjidhnin shpejt mosmarrëveshjet e vogla që i përçajnë dhe do të realizonin Bashkimin Ballkanik, apo të paktën nëse do të vendosnin themelet e këtij bashkimi, brenda tre muajve që na ndajnë nga Konferenca e Çarmatimit ? Nuk ka dyshim se një akt i tillë i udhëheqësve ballkanikë do të kishte një ndikim të madh në punën e Konferencës së Çarmatimit. Sido që të jetë, do ta shpëtonte Ballkanin nga mjerimi dhe një fatkeqësi më shumë se e mundshme.

Për punëtorët e ndërgjegjshëm që jetojnë në një botë reale, tre muaj do të mjaftonin për të ngritur ndërtesën e Bashkimit Ballkanik, tre shekuj do të ishin pak për ata që jetojnë në një botë fanatike. (Duartrokitje).