Kosova ka një deficit vjetor tregtar që arrin shifrën në mbi 3 miliardë euro. Ky deficit tregtar, sipas ekspertëve, është i lartë dhe vjen si pasojë e mospërputhjes ndërmjet vlerës së eksporteve dhe të importeve. Si i tillë, deficiti në këtë nivel, nënvizojnë ekspertë të ekonomisë dhe përfaqësues të bizneseve, ndikon edhe në zhvillimin ekonomik të vendit.

Sipas të dhënave të Bankës Qendrore të Kosovës (BQK) për vitin 2018, vlera e importit të produkteve të huaja në Kosovë kishte arritur shifrën mbi 3 miliardë euro, kurse eksporti i produkteve të Kosovës në vendet e rajonit dhe Evropës, ishte mbi 350 milionë euro.

Ndërkaq, në të dhënat e fundit të Agjencisë së Statistikave të Kosovës të publikuara në raportin “Tregtia e Jashtme e Mallrave në Kosovë”, theksohet se eksporti i mallrave në muajin korrik 2019 kishte vlerën 40.4 milionë euro, ndërsa importi kishte vlerë 336.8 milionë euro.

Këto shifra tregojnë për një deficit tregtar më të lartë për 5.3 për qind në muajin korrik 2019, në raport me periudhën e njëjtë të vitit 2018.

Deficiti tregtar, sipas BQK-së, ka shënuar rritje nga viti në vit.

Kjo situatë nga ekspert të çështjeve ekonomike dhe përfaqësues të bizneseve konsiderohet të jetë e dëmshme në përgjithësi për zhvillimin ekonomik të vendit.

Naim Gashi, ekspert i çështjeve ekonomike, tha për Radion Evropa e Lirë se Kosova duhet të ulë varësinë e ekonomisë së Kosovës nga importi, nëpërmjet nxitjes së prodhimtarisë vendore.

Por, sipas tij, ajo që po pamundëson zhvillimin ekonomik dhe zhvillimin e prodhimtarisë vendore, është pabarazia në treg.

“Fatkeqësisht, Kosova ka një deficit të lartë tregtar që tejkalon 3 miliardë euro në vit, që do të thotë se vetëm 1 me 10 e importit të mallrave dhe prodhimeve të cilat vijnë në Kosovë, mbulohen nga eksporti, ku shprehur në shifra 1 me 10 e kemi proporcionin e bilancit tregtar me botën e jashtme. Pavarësisht disa skemave publike të përkrahjes së prodhimit vendor, megjithatë hendeku i deficitit të lartë tregtar me botën e jashtëm po thellohet në vazhdimësi, pasi që këto skema nuk po japin efektet e dëshiruara për shkak të korrupsionit të nivelit të lartë që ekziston në Kosovë dhe pabarazisë në treg”, thotë Gashi.

Kosova vazhdon të ketë një sektor jokonkurrues të prodhimit. Prodhuesit në Kosovë në vazhdimësi kanë theksuar se përballen me probleme të shumta, si tatimet e larta mbi vlerën e shtuar, ekonomia joligjore, financimi i vështirë për bizneset, normat e larta të interesit, jostabiliteti me energji elektrike, konkurrenca jo e barabartë.

Gashi thekson se të gjitha këto probleme duhet të eliminohen për të përmirësuar bilancin tregtar.

“Bizneset në Kosovë, të cilët kanë lidhje me pushtetin, ato janë të favorizuara në treg dhe zakonisht ato marrin projekte nga fondet publike, ndërsa ato të cilat investojnë në kapacitetet e fuqisë punëtore dhe në teknologji, ato në fakt nuk janë konkurrente në treg për shkak të pabarazisë”, thotë Gashi.

Kurse, kryetar i Aleancës Kosovare të Biznesit, Agim Shahini, thotë për Radion Evropa e Lirë se deficiti i lartë tregtar është një dukuri e cila po pamundëson zhvillim dhe rritjen ekonomike në vend.

“Kosova vuan ende nga mungesa e një dokumenti kombëtar, pra një strategjie kombëtare për zhvillim ekonomik, ku do t’i vendoste prioritet e veta e njëra nga to është edhe zvogëlimi i deficitit tregtar, duke e zëvendësuar atë me prodhim vendor. Që nga mbarimi i luftës, Kosova ka pasur deficit tregtar me miliarda euro. Kjo neve na bën të jemi të varur nga importi, nga inflacioni dhe vazhdimisht të jemi vendi që eksporton para të gatshme, qoftë të taksapaguesve, qoftë paratë e buxhetit dhe po ashtu remitencat – paratë që vinë nga diaspora”, thotë Shahini.

Ndërkohë, guvernatori i Bankës Qendrore të Kosovës, Fehmi Mehmeti, në një intervistë për Radion Evropa e Lirë pati thënë se me një fokus më të madh në sektorin ekonomik, Kosova mund të arrijë një rritje ekonomike prej 6 deri në 7 për qind, e cila brenda një periudhe të shkurtër kohore do të mund të adresonte dy nga problemet me të cilat përballet vendi, siç është papunësia dhe deficiti i lartë tregtar.

Dialogu për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe qasja ndaj këtij dialogu, është një temat në të cilat janë fokusuar shumica e kandidatëve, të cilët partitë politike që garojnë në zgjedhjet e parakohshme parlamentare të 6 tetorit, i kanë nominuar për kryeministër të vendit.

Dy kandidatët për kryeministër të partive politike, të cilat në mandatin e kaluar legjislativ kanë qenë pjesë e opozitës, Vjosa Osmani nga Lidhja Demokratike e Kosovës dhe Albin Kurti nga Lëvizja Vetëvendosje, kanë përjashtuar mundësinë që presidenti i vendit, Hashim Thaçi, ta ketë rolin udhëheqës në këtë proces. Sipas tyre, rolin kryesor në udhëheqjen e këtij procesi do ta ketë Qeveria e Kosovës.

Vjosa Osmani, e nominuar për kryeministre nga Lidhja Demokratike e Kosovës, ka theksuar se procesin e dialogut me Serbinë, në rast se bëhet kryeministre, do ta udhëheqë ajo.

“Dialogu duhet të udhëhiqet nga qeveria. Atë proces do të udhëheq unë. Në fushën e negociatave dhe dialogut, kam përvojë më shumë se secili nga kandidatët për kryeministër. Pasi që ne si qeveria ta negociojmë dhe nënshkruajmë marrëveshjen, në bashkëpunim gjatë gjithë kohës me Kuvendin dhe pasi të ratifikohet ajo marrëveshje në Kuvend, presidenti e ka një detyrë ceremoniale që ta vendosë nënshkrimin në dekretin për ratifikimin e marrëveshjes”, ka thënë Osmani.

Përjashtimin e rolit kryesor të presidentit të vendit në udhëheqjen e dialogut me Serbinë, e ka theksuar edhe Albin Kurti, kandidat i nominuar për kryeministër nga Lëvizja Vetëvendosje. Sipas tij, procesin e dialogut duhet ta udhëheqë Qeveria e Kosovës. Ai ka theksuar se në rast se merr postin e kryeministrit, fillimisht duhet rishqyrtuar të gjitha marrëveshjet e arritura në dialogun e Brukselit.

“Këtë nuk mund ta bëj rivalja ime (Vjosa Osmani), sepse ajo do të jetë kryeparlamentare. Unë do të jem kryeministër pas 6 tetorit. Ne duhet ta krijojmë një ekip negociator, i cili duhet ta ketë strategjinë përkatëse dhe duhet t’i ketë edhe parimet e dialogut, në mënyrë që të mos krijohet një lloj kakofonie në këtë aspekt. Por, kjo nuk vjen menjëherë. Ne na nevojitet një komision, ta kemi një komision që e mbyllë shpejt kapitullin e 33 marrëveshjeve të realizuara përgjatë dialogut në vitin 2012 deri në vitin 2017”, ka theksuar Kurti.

Ndërkaq, lideri i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, kryeministër në largim dhe i nominuar sërish për kryeministër nga partia e tij dhe Partia Socialdemokrate, ka deklaruar se vendimi për taksën prej 100 për qind ndaj produkteve të Serbisë, e ka sjellë këtë të fundit para situatës që ta kuptojë se Kosova nuk shkon në dialog me kushte.

“Ne kemi nevojë për fqinjësi të mirë me Serbinë dhe po ashtu Serbia ka nevojë për fqinjësi të mirë me Kosovën. Ne jemi të gatshëm për këtë. Por nuk jemi të gatshëm për ripushtim, për rinënshtrim dhe për çfarëdo situate të dorës së dytë. Pra, vetëm si dy shtete, si dy fqinj, si dy palë që kanë interesa. Këtë, kurrë më të qartë nuk e ka pasur Serbia, ju siguroj”, theksoi Haradinaj.

Fatmir Limaj, i nominuar si kandidat për kryeministër nga Nisma Socialdemokrate, Aleanca Kosova e Re dhe Partia e Drejtësisë, ditë më parë përmes një letre publike të drejtuar ditë më parë kandidatëve që garojnë për postin e kryeministrit të vendit, ka thënë se nevojitet një unitet i spektrit politik për t’iu qasur dialogut me Serbinë, i cili unitete kishte munguar në mandatin e kaluar të legjislativit.

“Të vetëdijshëm se populli i Kosovës nuk e meriton që aleatët e Kosovës, ata që në momentet jetike kanë qëndruar pranë popullit tonë, të zhgënjehen nga mungesa e aftësisë institucionale që të miratohen e merren vendime në interes të ardhmërisë së vendit, Kuvendi i Kosovës miratoi platformën mbi bazën e të cilës duhej të ndërtohej një konsensus i përgjithshëm i pikëpamjeve tona politike për çështjen e dialogut me Serbinë”, ka shkruar Limaj.

Ndryshe nga të gjithë kandidatët tjerë të nominuar për kryeministër, lideri i Partisë Demokratike të Kosovës, Kadri Veseli, ende nuk është deklaruar lidhur me qasjen që do ta ketë ndaj procesit të dialogut me Serbinë. Gjatë kohës sa në Kosovë po vazhdon një lloj parafushate për zgjedhjet e 6 tetorit, ai është koncentruar kryesisht në temën e luftës kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.

Edhe Nenad Rashiq nga koalicioni “Liria”, ka shpallur kandidaturën për kryeministër të Kosovës. Ai thotë që dialogu Kosovë –Serbi duhet domosdo që të vazhdojë sa më parë dhe menjëherë pas formimit të qeverisë së re, e cila, sipas tij, duhet ta ketë rolin kryesor në këtë proces.

“Në atë rast, personi më kompetent do të ishte kryeministri i ri ose një ekip i ri, në kuadër të së cilit do të ishin kryeministri, zëvendëskryeministrat nga cilado shumicë qeverisëse. Kjo është e domosdoshme, sepse kemi parë që ka pasur raste që presidenti, i cili, para së gjithash duhet të jetë një pozitë ceremoniale, ndërkohë që doli se në esencë ai ka iniciuar gjëra që janë shumë serioze dhe që tashmë e dimë se si përfundoi e gjithë kjo. Marrëveshja mund të arrihet, por pjesa më e vështirë do të jetë zbatimi”, tha Rashiq.

Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në Bruksel, ka nisur me lehtësimin e këtij procesi nga Bashkimi Evropian, në vitin 2011. Ky dialog, i cili fillimisht ishte për çështje teknike, më pas ka evoluuar në dialog politik ndërmjet dy vendeve, i cili synon që në finale të ketë një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe juridikisht obliguese për të dy vendet. Që nga nëntori i vitit 2018, kur Qeveria e Kosovës pati vendosur taksën prej 100 për qind ndaj mallrave të Serbisë dhe Bosnjë e Hercegovinës, Serbia ka refuzuar të vazhdojë dialogun pa heqjen e kësaj takse.

Bashkësia ndërkombëtare, përfshirë vendet e Kuintit, ku bëjnë pjesë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Italia, kanë kërkuar pezullimin e taksës nga Kosova dhe rifillimin e dialogut me Serbinë për arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse ndërmjet dy vendeve. Vendet e Kuint-it, veç e veç, i kanë ofruar ndihmën dhe mbështetjen e tyre Bashkimit Evropian për krijimin e mundësive për arritjen e një zgjidhjeje për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

Kombinati metalurgjik “Trepça” në Kosovë vazhdon të përballet me probleme financiare. Punëtorët thonë se përgjatë pesë muajve nuk kanë marrë pagat e tyre me kohë, ndërsa pa pagur për muajin gusht, kanë mbetur rreth 500 punëtorë të kësaj ndërmarrjeje.

Gani Osmani, përfaqësues i Sindikatës së Punëtorëve të “Trepçës”, tha për Radion Evropa e Lirë se pagat për muajin gusht i kanë marrë minatorët që punojnë brenda minierës, ndërkaq, pa paga ka mbetur stafi administrativ, sigurimi dhe punëtorët që kryejnë shërbime tjera.

“Para tri-katër ditëve, ndërrimi i parë i punëtorëve që punojnë në minierë nuk kanë dalë në punë, e kanë thirrur menaxherin dhe ai iu ka thënë se nuk ka para për paga dhe se ka një shumë më të vogël dhe jo për të gjithë. Ne si sindikatë nuk kemi qenë të pajtimit dhe vetë minatorët që kanë pasur të marrin pagat, nuk kanë qenë të pajtimit që dikush të marrë pagë e dikush jo. Pastaj, pagat për disa kanë dalë të premten, ndërsa rreth 500 punëtorë kanë mbetur pa paga”, thotë Osmani.

Ai thotë se deri te kjo situatë e paqëndrueshme financiare është arritur për shkak të keqmenaxhimit të kombinatit metalurgjik “Trepça”.

“Trepça” ishte në mesin e ndërmarrjeve më të mëdha në ish-Jugosllavi. Por, që nga paslufta është përballur me probleme të shumta, sa që asnjëherë nuk arriti të rimëkëmbet.

Ndërkohë, ministri në dorëheqje i Zhvillimit Ekonomik në Qeverinë e Kosovës, Valdrin Lluka, tha për Radion Evropa e Lirë se “Trepça” tani e sa kohë është në gjendje të vështirë financiare dhe se janë duke u munduar që të bëjnë zgjidhje për pagesat e punëtorëve me kohë si dhe për rimëkëmbjen e ndërmarrjes.

Ai thotë se me disa ndryshime që kanë ndodhur në “Trepçë”, duke përfshirë edhe menaxhmentin, së shpejti “Trepça” do të jetë në gjendje që së paku punëtorët të jenë në një situatë më të mirë me paga dhe të mos ketë vonesa.

“’Trepça’ qe një kohë është në situatë të vështirë edhe pse ne jemi munduar që ta ndihmojmë maksimalisht. Këtë vit kemi ndarë subvencione në vlerë prej rreth 5 milionë euro për investime të ndryshme kapitale, por normalisht janë disa procedura për ato investime që i kemi ndarë nga buxheti i Kosovës. Janë procedura të tenderit që merr kohë të futen në funksion, në shërbim të rritjes së prodhimit që më pas do të rezultonte në rritje të qarkullimit dhe rrjedhimisht në rritje të pagesës së punëtorëve”, thotë Lluka.

“Trepça” muaj më parë është regjistruar si shoqëri aksionare, ku 80 për qind e aksioneve janë të Qeverisë së Kosovës dhe 20 për qind janë aksione të punonjësve të “Trepçës”.

Por, për të bërë një zgjidhje të qëndrueshme financiare në ndërmarrjen “Trepça”, ministri në largim Lluka, thotë se një pjesë e “Trepçës” duhet të privatizohet.

Sipas tij, nëse ka vullnet politik dhe një politikë e cila përkrah privatizimin, ky proces mund të bëhet brenda një viti.

“Zgjidhja e qëndrueshme është te pjesa e përfshirjes se kapitalit privat në ‘Trepçë’. Ideja është që resurset natyrore të mbesin pronë shtetërore, por pjesa e menaxhimit, pjesa e operimit duhet të privatizohet në mënyrë që të jetë më efikase, të tërheqim investime të huaja, t’i përfshijmë në ‘Trepçë’ dhe të rritet prodhimi dhe përpunimi i brendshëm dhe kjo jo vetëm se do të ndihmonte punëtorët në ‘Trepçë’, por do t’i ndihmonte edhe eksporteve dhe tërë shtetit të Kosovës duke e vendosur në hartën botërore të minerareve dhe përpunimit të tyre”, tha Lluka.

Niveli i prodhimit në kombinatin metalurgjik “Trepça”, sipas minatorëve, ka rënë dukshëm, për shkak siç thonë ata, edhe numrit të vogël të minatorëve.

Sipas të dhënave zyrtare, nga viti 1945 e deri në periudhën para vitit 1990, miniera prodhonte rreth 600 mijë tonë xehe në vit. Kurse sot, nga aty nxirren jo më shumë se 150 mijë tonë xehe.

Në vitet e ’80, në kombinatin metalurgjik “Trepça” punonin mbi 20 mijë punëtorë. Ndërkaq, vitet e fundit, ajo po kalon fazën e mbijetesës dhe nuk numëron më shumë se 1,300 punëtorë.

Xhorxh Soros, është një filantrop i cili ka zgjedhur të investojë për një shoqëri të hapur në Shtetet e Bashkuara dhe mjaft vende të botës dhe ta mbështesë karierën e tij rreth kësaj ideje. Ai krijoji në Amerikë në fund të viteve 60 Fondin Kuant, një prej fondeve më të sukseshme të investimeve më risk. Miliarderi, në fund të viteve 80 çeli zyra të fondacionit në disa vende të Europës lindore, dhe pas rënies së sistemit komunist edhe në Shqipëri.

Mirëpo edhe pse ai ka investuar qindra miliona dollarë në vendet ish-komuniste, në fusha si arsimi, shëndetësia, dhe në mjaft projekte me ndikim për shtresat në nevojë, sot debati është përqendruar në ndikimin e tij politik në këto vende. Në Shqipëri ky debat kulmoi gjatë hartimit dhe miratimit të Reformës në Drejtësi 3 vjet me parë.

“Lidhet drejpërdrejt dhe vetëm me rolin e reformës së drejtësisë dhe me faktin se kjo reformë ka filluar të japë rezultatet e para, sado pikëpyetje dhe problematika që ka patur në ecurinë e vet”- thotë Andi Dobrushi drejtor ekzekutiv i Fondacionit Soros.

“Le të marrim pak reformën në drejtësi. Le të më thotë mua çdo njeri, çfarë do Fondacioni Soros të hartojë strategjinë e reformës në drejtësi. Një qëllim të vetëm ka, për të shëndrruar drejtësinë shqiptare në degë të ekzekutivit të Edi Ramës”– shprehet Sali Berisha, ish Presdient i Shqipërisë.

“Ne nuk kemi ofruar asnjë paketë për Komisionin e Vencias apo për çdo institucion tjetër. Ne kemi asistuar financiarisht parlamentin e Shqipërisë në punën që kanë kryer 60 ekspertët e e emëruar prej tij. Ne kemi investuar 600 mijë dollarë për parlamentin shqiptar praktikisht. Këtu fillon dhe mbaron mbështetja e Fondacionit Soros për Reformën në Drejtësi”– sqaron Andi Dobrushi drejtor ekzekutiv i Fondacionit “Soros”.

Por debati mbi veprimtarinë e Fondacionit Soros në Shqipëri është më i hershëm se Reforma në Drejtësi. Ish-presidenti Berisha përkundrejt rezervave të forta dhe incidentit me dy punonjës të Fondacionit Soros që u shpallën non grada prej tij, me argumentin se ishin kapur nga shërbimet sekrete shqiptare duke iu dhënë informacione shërbimeve serbe, e vlerëson kontributin e Sorosit në fillim të viteve 90.

“Por kjo natyrisht nuk ndërpreu marrëdhëniet midis vendit tonë dhe Xhorxh Soros. Investimi i tij në Shqipëri për ngritjen dhe mbështetjen e shoqërisë civile, ishte shumë i mirpritur nga unë. Unë isha president i një vendi, në atë përiudhë i treti më i varfër në botë. Njerëzit nuk kishin asnjë mundësi të udhëtonin, nuk kishin mundësi të siguronin zyra, dhe e vërteta është së në këtë drejtim Fondacioni Soros, mendoj se ishte burimi kryesor i financimit dhe krijimit të këtyre organizatave”– pohon zoti Berisha.

Xhorxh Soros ndikoi në Shqipëri në fillim të viteve 90-të në mbështetjen dhe organizimin e shoqërisë civile. Por kjo veprimtari u shoqërua nga opinione dhe gjykime të ndryshme shpeshherë dhe të ashpra.

“Pas 4-5 vitesh konstatova se ky ishte një investim pothuajse tërësisht i njëanshëm dhe Xhorxh Soros ngriti një rrjet shoqatash të cilat në 80-90% të tyre ishin leva të ish-partisë komuniste, të partisë socialiste që ndërroi emrin. Ishte një dëmtim palcor i rolit dhe misionit të shoqërisë civile”– shprehet Sali Berisha, ish- Presdient i Shqipërisë.

“Në një kuadër më të gjerë Xhorxh Sorosi është njeri pas politikave progresiste dhe liberale dhe njëkohësisht dhe një nga kontribuesit në vendet postkomuniste. Kështu që dihet që është një antikomunist. Nuk mund të jetë një njeri që investon tek e majta”- shprehet Edlira Gjoni, Drejtuese e Qendrës për Ndikim Publik.

“Në një fondacion që punon për gratë e trafikuara, ti nuk i thua një gruaje a je e majtë apo e djathtë që unë të të shërbej dhe të jap shërbimin tim. Për këtë arsye them që paratë që janë derdhur për shoqërinë civile 80% e tyre kanë shkuar tek ata që kanë patur nevojë për t’i marrë këto shërbime”– thotë Iris Luarasi, aktiviste e të drejtave të grave.

Protagonistë të shoqërisë civile veçojnë meritën e Xhorxh Sorosit në lëvrimin e 130 milion dollarëve në arsim, mjekësi, në ndihmë të komunitetit rom dhe egjiptian, në ndihmë të familjarëve të viktimave të tragjedisë së Gërdecit, duke iu dhënë mbështetje ligjore si dhe mjaft projekte të tjera.

“Gjithashtu nuk duhet të harrojmë se në kohën kur Berisha ishte president, ky njeri financonte ndërtimin e mbi 200 shkollave. Kështu që nuk mund të mohohen investimet që Soros ka bërë, pavarësisht se cila parti ka qenë në pushtet”– thotë Edlira Gjoni, Drejtuese e Qendrës për Ndikim Publik.

“Asgjë si mohohet asgjë. Dhe unë kam bashkëpunuar me Xhorxh Sorosin në dekadën e romëve. Qeveria ime me Organizatën e Kombeve të Bashkuara është angazhuar me interes të veçantë në këtë drejtim”– shprehet Sali Berisha ish Kryeministër i Shqipërisë.

“Problemi që ka lindur në Shqipëri me problemin Soros lidhet kryesisht me programin politik, pra të trajnimit të lidershipit dhë të forcimit të kapaciteteve të partive politike”- shprehet Lavdrim Lita, bashkëthemelues i Qendrës Zëri i Integrimit.

Komponenti politik është dhe fusha gri e gjithë debatit ndaj figurës së Xhorxh Sorosit. Kundërshtarët e tij në Shqipëri shohin tek ai një mbështetës dhe financues të fuqishëm të së majtës dhe eksponentëve të saj.

“Kemi një ç’ekuilibrim të balancës politike në raport me Fondacionin Soros. Kemi një raport 8-2, pra kemi një favorizim e partive politike më bindje të majta dhe lënie mënjanë e PD dhe partive të qendrës së djathtë” – argumenton Lavdrim Lita, bashkëthemelues i Qendrës Zëri i Integrimit.

“Në këtë mes është e vështirë të spekulosh se mbështetja ka qenë 80% për të majtët dhe 20 për të djathtët sepse unë nuk e di se kush është kjo shoqëri civile që është e majtë dhe kush është e djathtë” – sqaron Andi Dobrushi drejtor ekzekutiv i Fondacionit Soros.

“Ai mund të thotë se unë kam financuar edhe qendrën e djathtë, por ato kanë qenë stërpika krahasuar më milionat e milionat, që ai derdhi për financimin e ish pasardhësve të nomenklaturës”– shprehet Sali Berisha ish Kryeministër i Shqipërisë.

“Për rastin e zotit Basha, për çfarë informacioni kam unë, ka patur një marrëveshje mes Univeristetit të Uhtretit dhe Fondacionit Soros për bursa të përbashkëta për studentët shqiptarë. Dhe ka rastisur që dhe zoti Basha ka qenë student në atë kohë dhe ka përfituar prej tyre. Nuk besoj se ka patur një bursë specifike për zotin Basha”– sqaron Andi Dobrushi drejtor ekzekutiv i Fondacionit Soros.

“Unë nuk di të këtë marrë bursë, por edhe sikur të ketë marrë bursë, kjo nuk do të thotë që unë të mbetem skllav i një burse. Po të jetë ashtu dhe nësë do të isha në vendin e tij ja ktheja ato para”– pohon ish Kryeministri Sali Berisha

Fondacioni Soros drejtohet nga një bord, në përbërje të të cilit vit pas viti kanë qenë mjaft përsonalitete të jetës shoqërore dhe politike në Shqipëri. Sot nën dritën e re të diskutimit dhe debatit mbi rolin dhe ndikimin e Xhorxh Soros për një shoqëri të hapur, mjaft emra shigjetohen si tregues, se filantropi ka mbështetur të majtën ekstreme duke sjellë pasoja për vendin.

“Edi Rama vetë ka qenë kryesor në Fondacionin Soros. Linda Rama vetë ka qenë drejtuese e Fondacionit Soros. Erjon Veliaj gjithashtu. Në një aspekt, me paratë e tij është mbjellë fara e korrupsionit e paimagjinueshme. Nuk është se nuk ka ekzistuar korrupsioni, por dhe ka ndikuar”– shprehet Sali Berisha ish Kryeministër i Shqipërisë.

“Në bordin e Fondacionit Soros njerëzit nuk vijnë të bëjnë karrierë dhe nuk e ndërtojnë karrierën e tyre nga bordi i fondacionit përkundrazi të mos harrojmë se në bordin e fondacionit kanë qenë njerëz si Ylli Popa, Ismail Kadareja. Ka patur gjithnjë një balancë në përbërjen e bordit sidomos përsa i përket si bindjeve po ashtu dhe prurjeve dhe ideve”– argumenton Andi Dobrushi drejtor ekzekutiv i Fondacionit Soros.

Ish Kryeministri Sali Berisha thotë për Zërin e Amerikës se takimi i tij i fundit me zotin Soros ishte pas fitores së zgjedhjeve të vitit 2005.

“Xhorxh Sorosin e kam pritur në 2005-ën. Fitova zgjedhjet dhe ai erdhi për Edi Ramën. E prita në një drekë, diskutova, i përcaktova qëndrimet e mija se unë kam ndërmend të bashkëpunoj më të gjithë pushtetin vendor, dhe natyrisht dhe me kryetarin e bashkisë së Tiranës, kam ndërmend të bashkëpunoj me opozitën. Interesi i tij në këtë takim ishte Edi Rama.”

“Ne kemi punuar dhe bashkëpunuar me të gjitha qeveritë si të majta ashtu dhe të djathta. Mund të jemi konfrontuar madje me to, siç ka qenë rasti i Gërdecit. Raste të tjera janë aktuale. Një çështje e pacientes hemofilike, që është fituar në gjykatë kundër Ministrisë së Drejtësisë. Çështje tjetër është një e sëmurë që vuante nga kanceri dhe që nuk i jepeshin medikamentet nga Ministria e Shëndetësisë. Në Tepelenë përshëmbull kundër ndërtimit të hidrocentraleve. Kemi raste të tjera të ndërtimit të hidrocentraleve në Valbonë. Janë çështje juridike që vazhdojnë”– argumenton Andi Dobrushi drejtor ekzekutiv i Fondacionit Soros.

Lidhur me pyetjen e Zërit të Amerikës se kritikët shprehen se Partia Demokratike po kërkon të gjejë një armik të jashtëm pasi nuk arrin të jetë frymëzuese për mbështetësit e saj, zoti Berisha shprehet se:

“Sot opozita është shumicë dhe do të ishte absurde të mendohej se PD do të preferonte për armik një superspekulant të planetit me një fuqi të jashtzakonshme, sepse përdor paratë për të blerë politikanët dhe politikë, si askush tjetër në botë. Por Partia Demokratike guxon dhe do të guxojë t’i thotë të vërtetat në sy.”

Debati mbi aktivitetin e miliarderit Xhorxh Soros dhe rolin e tij në mbështetje të shoqërisë civile nuk është një çështje thjesht dhe vetëm shqiptare. Filantropi është i atakuar edhe në Amerikë pasi ai mbështet demokratët dhe është kundërshtar i fortë i Presidentit Tramp. Kritika ndaj ideologjisë Soros për një shoqëri të hapur, pati vitet e fundit edhe në disa vende të Europës, veçanërisht në Hungari dhe Maqedoninë e Veriut. Vala e këtij diskutimi ngre pikpyetje mbi këtë figurë komplekse, që u bë i pasur duke investuar fonde më risk, dhe që një pjesë të parave të tij, në ndryshim nga mjaft miliarderë të tjerë, ka zgjedhur t’i shpenzojë për forcimin e atyre që ai e quan shoqëri të hapura./za

Autoritetet në Kosovë nuk kanë ndërmarrë ndonjë veprim në lidhje me alarmet nga disa vende për rreziqet që po shkakton përdorimi i cigareve elektronike. Aktualisht, institucionet publike të shëndetit nuk kanë dhënë ndonjë informacion për masat e mundshme, e as për statistikat rreth përdorimit të cigareve elektronike, të cilat ka kohë që po prezantohen nga prodhuesit si produkt që mund të zëvendësojnë cigaret e rëndomta.

Në Institutin Kombëtar të Shëndetit Publik thonë se nuk kanë asnjë të dhënë lidhur me atë se sa konsumohet cigarja elektronike në Kosovë dhe cilat janë efektet anësore të saj.

Era Pireva, zëdhënëse e Institutit Kombëtar të Shëndetit Publik i kanë thënë Radios Evropa e Lirë, se asnjëherë nuk është bërë ndonjë studim për cigaret elektronike në Kosovë.

Ndërkaq në Ministrinë e Shëndetësisë, drejtori për informim, Faik Hoti tha për Radion Evropa e Lirë se cigarja elektronike nuk është e ndaluar, por se sa ka përdorim, nuk ka ndonjë studim të veçantë.

“E ndaluar është çfarëdo lloj duhani që të konsumohet në hapësirat ku ndalohet me ligj dhe se sipas ligjit, duhani, në cilado formë të tij, nuk lejohet t’u shitet personave nën 18 vjeç”, tha Hoti.

Kurse në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës nuk ka të dhëna të ndara për ndonjë rast të trajtuar me pasoja shëndetësore, për shkak të përdorimit të cigareve elektronike.

Rukije Mehmeti, pulmologe në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, thotë se ndonëse është rritur numri i pacientëve që kërkojnë ndihmë nga sëmundjet e mushkërive, nuk kanë të dhëna nëse kjo ka ndonjë ndërlidhje me cigaret elektronike. Sipas saj, ajo që vlen të shënohet është se kanceri i mushkërive, sidomos te gratë, po shënon rritje të rasteve viteve të fundit.

“Ne nuk kemi as studime, as statistika dhe mund të them se edhe nëse vdes dikush me komplikime në mushkëri, ne nuk mund t’i atribuohemi këtyre cigareve, pasi nuk kemi mundësi të bëjmë studime të tilla. Andaj, nuk kisha dashur të them asgjë në këtë drejtim, pasi që duhet një procedurë më e gjatë për studime”, tha Mehmeti.

Sikurse në shumë vende tjera, edhe në Kosovë kur ishte sjellë në treg, cigarja elektronike ishte prezantuar si mundësi që përmes saj, duhanpirësit ta zëvendësojnë cigaren klasike me atë elektronike.

Të dhënat flasin se rreth tre mijë tonë duhan, ne vlerë mbi 300 milionë euro, është sasia e duhanit që shpenzojnë qytetarët e Kosovës brenda një viti. Por, pulmologia Mehmeti thotë se ky është një perceptim që nuk është i vërtetuar.

“Ajo çka mund të them është se numri i pacientëve është në rritje, por prapë po them nuk e di a ka pasur përkeqësim prej cigares elektronike. Apeli im si pulmologe është se ata që vendosin ta ndërprenë cigaren, mos ta zëvendësojnë me cigare elektronike, pasi ende nuk dihen efektet negative të saj”, tha Mehmeti.

Cigaret elektronike mund të blihen nëpër dyqane të destinuara për shitje të produkteve “tobaco”.

Gjoshkun Beqiri, menaxher i një dyqani të tillë në Prishtinë, duke folur për Radion Evropa e Lirë tha se kërkesat për cigare elektronike në Kosovë nuk janë të pakta.

Në lokalin e tij, i cili është i licencuar nga Ministria e Tregtisë dhe Industrisë në Kosovë, thotë se shitja dallon nga dita në ditë, por që mesatarja e shitjes është deri në tre aparate për cigare elektronike, e që çmimi për një aparat sillet nga 45 deri në 140 euro.

“Kërkesa ka, nuk është keq dhe kryesisht ata që dëshirojnë ta ndërpresin pirjen e cigares e nisin cigaren elektronike edhe pse nuk është më pak e dëmshme. Në bazë të informatave që ne i kemi, është se një hulumtim që është bërë në Angli ka treguar se 95 për qind ka dalë më pak e dëmshme se cigarja”, tha Beqiri.

“Normalisht edhe kjo i ka efektet negative pasi ka nikotinë, por ka më pak sesa cigarja. Të paktën si shitës i kemi këto informata. Te ne ka kërkesa (për furnizim) e edhe prej qyteteve tjera, por edhe prej shteteve tjera, si për shembull nga Maqedonia e Veriut”, tha ai.

Si një prej atyre që ka kontakt të vazhdueshëm me shitjen e cigareve elektronike por edhe me përdoruesit e saj, Beqiri thotë se informatat janë që përdoruesit brenda cigares elektronike kanë futur vaj marihuane dhe ky veprim, sipas tij, ka ndikuar pastaj që ata t’i dëmtojnë mushkëritë e tyre.

“Ne kemi kërkesa nga qytetarë nga Evropa, por edhe Amerika të cilët vijnë në Kosovë dhe kërkojnë vajin e marihuanes për ta futur brenda cigares elektronike. Por, ne nuk e shesim. Ne jemi të licencuar nga Ministria e Tregtisë dhe gjithçka është nën kontroll. Mallin e marrim nga Amerika”, tha ai.

Po ashtu, sipas tij, shitja e cigareve elektronike është e ndaluar për personat nën moshën 18-vjeçare. Por, ai tërheq edhe vërejtjen se të rinjtë nën moshën 18 vjeç, e kanë një mundësi tjetër q[ ta blejnë këtë produkt përmes blerjeve në internet apo on-line, të cilat janë fare pak të kontrollueshme nga autoritetet.

Shoqata Amerikane për Mjekësi së fundmi u bëri thirrje amerikanëve të ndalojnë përdorimin e cigareve elektronike të çfarëdo lloji, derisa shkencëtarët të kenë të dhëna më shumë për shkakun e 450-të sëmundjeve të mushkërive dhe të paktën gjashtë vdekjeve që lidhen me përdorimin e këtij produkti.