Ganimete (Jakupi) Demiri është një mësuese e pasionuar e shqipes në Monthey në kantonin Valis, një organizatore e mirë pranë LAPSH-ës “Naim Frashëri” në Zvicër. Nuk e njihja. Por, lexova shkrimet e saj në gazetë. Kaq është pak për të trokitur e hyrë “me ndrojtje” në portën e jetës së njeriut… dje e mora në telefon, bisedë të cilën do ta jap në mënyrë klasike të pyetje përgjigjeve.

Ganimete (Jakupi) Demiri ku i ka rrënjët e të parëve?
Ganimete (Jakupi) Demiri: Kam lindur në Gjilanin e bukur. Kam jetuar në fshatin Sllatinë e Epërme, Viti. Në Zvicër jetoj nga viti 2015, e martuar dhe kam tre fëmijë. Vij nga një familje atdhetare duke filluar nga gjyshi Murtez Jakupi, atdhetar i njohur i çështjes kombëtare. Babai (Ibrahimi) i diplomuar jurist, ka qenë njëri ndër profesorët e parë në Viti.

Çfarë keni mbaruar – studiuar në atdhe ?
Ganimete (Jakupi) Demiri:Shkollën fillore e kam mbaruar në fshat ku kam jetuar, të mesmen në Ferizaj, dhe studimet i kam kryer në degën “Edukim dhe mësuesi – programi fillor” në Universitetin AAB.
Që nga fëmijëria kam marrë pjesë nëpër aktivitete të ndryshme të shkollës, si gara diturie ashtu edhe sportive. Kam qenë e përfshirë çdoherë në aktivitete rinore në qytetin e Ferizajt, në aktivitete që janë lidhur me bibliotekën e qytetit dhe studentore. Në Kosovë kam punuar pothuajse 6 vite në arsim, në qytetet e Ferizajt dhe Viti-së me rrethinë.

Cili është pasioni juaj?
Ganimete (Jakupi) Demiri: Shkruaj poezi, prozë, shkrime të ndryshme edhe tani shkruaj për gazeta, revista të ndryshme, kjo është pasioni im, bëj tema që mua më pëlqejnë, kohëve të fundit “Qendra Kulturore Shqiptare Stuttgart”, më kishte përzgjedhur për t’i botuar disa nga poezitë e mija në mesin e mësuesve dhe poetëve në mërgim.

Çfarë kujtoni nga dita e parë e shkollës larg atdheut?
Ganimete (Jakupi) Demiri: Një ditë me plot emocione të përziera! Kisha nderin dhe u ndjeva shumë e privilegjuar që i kthehesha profesionit tim për të cilin kisha studiuar.

Cilat janë sfidat dhe problemet e juaja kryesore në punën tuaj si mësuese?
Ganimete (Jakupi) Demiri: Së pari duke filluar nga klasa p.sh. ne nuk mundemi t’i lëmë mjetet mësimore aty, çdoherë duhet t’i bartim me vete, kur punojmë diçka me nxënës aty s’kemi të drejtë për t’i vënë, pastaj shpeshherë n’ a nevojiten materiale shkollore për lëndët që i mësojmë, ne vetë duhet të financojmë, fëmijët kanë mosha të ndryshme dhe niveli i të të nxënit dallon, askush nga ne mësimdhënësit nuk jemi përgatitur për një lloj mësimi si ky dhe duhet një përkushtim maksimal.

Cili është mesazhi juaj për prindërit shqiptarë?
Ganimete (Jakupi) Demiri: Mesazhi im për prindërit shqiptarë është: Formimi i fëmijës të jetë i gjithanshëm. Duhet të keni shumë kujdes me fëmijët që po rriten këtu në mërgim, të flasin shqip me ta sepse kështu ruhet dhe zhvillohet gjuha.  Prindërit janë vizionarët, shembulli më i mirë, ata duhet t’i tregojnë atyre se vetë kur kanë qenë të ri çfarë kanë përjetuar në atdhe, se si kanë rrezikuar jetën e tyre për të mësuar shqip nëpër shtëpi private, duke u helmuar, keqtrajtuar, disa edhe janë vrarë, por asnjëherë nuk janë dorëzuar, synimi i tyre ka qenë të mësojnë shqip. Në diasporë asnjë shtet nuk i pengon për të mësuar gjuhën amtare, përkundrazi shumë shtete financojnë në këtë drejtim, sipas zbulimeve shkencore që janë bërë viteve të fundit është konstatuar se: Një fëmijë që zotëron gjuhën amtare e ka më lehtë të zotërojë gjuhët e tjera. Andaj ta ruajmë gjuhën tonë që është njëra ndër gjuhët më të vjetra në botë sa njerëzimi, ta ruajmë më fanatizëm e mos të lejojmë që fëmijët tanë të asimilohen, një ditë do të jetë vonë e mos të përkasim nga pasojat që vijnë në të ardhmen. Një fjalë e urtë thotë, “Një njeri që zotëron gjuhën e vetë vlen më tepër se ai që pushton një qytet”.

Cilat janë dëshirat tuaj në lidhje me Mësimin Plotësues të gjuhës shqipe në Zvicër?
Ganimete (Jakupi) Demiri: LAPSH-i është duke bërë një punë të shkëlqyer me vite të tëra duke edukuar dhe arsimuar breza të rinj këtu. Dëshiroj që mësimin plotësues shqip të organizoi shteti Republika e Kosovës. Dhe Qeveria le ta ketë parasysh se sa investojnë mërgimtarët në vendlindje ja vlen një % të vogël të ndahet për shkollat shqipe kudo që janë në botë.

Delemont, 27.11. 2020 Nexhmije Mehmetaj

Shkolla si vatër e mësimit ka detyrë parësore edukimin e nxënësve me ndenjën kombëtare. Sa luftë edhe sakrifica janë dashur nga populli ynë që të fitonte lirinë edhe pavarësinë. Sa e rëndësishme është që fëmijët tanë të dinë historinë e Shqipërisë. Të gjithë fëmijët tanë duhet të njohin që populli shqiptar ka luftuar po me aq heroizëm dhe vetëmohim sa edhe popujt tjerë. Gjithashtu populli shqiptar ka ruajtur dhe ruan vlera të vyera në gjirin e tij siç janë figura e ndritur e Gjergj Kastrioti dhe Nënë Tereza që na bëjnë krenarë me emrat dhe veprat e tyre.

E premtja e 27. 11. 2020 ishte një ditë akoma më e gëzuar për nxënësit Shkollës Shqipe në Jura, zgjodhëm mjediset e shkollës, klasën e bukur për të festuar tok, 28 Nëntorin- Ditën e Flamurit, festën e përbashkët të gjithë shqiptarëve kudo në botë. Në të nuk kishte pjesëmarrje të prindërve, për vetëm nxënësit e një klase.

Flamuri me fushën e kuqe e shqiponjën dy krenare në mes është simboli më i shenjtë për çdo shqiptar dhe shqiptare brenda dhe jashtë atdheut. Pjesë e pandarë e flamurit është Himni i Tij, shkruar me aq ndjenjë e atdhetarizëm nga poeti i madh i Rilindjes sonë Kombëtare Asdreni. Himni i Flamurit merr vlera emocionale veçanërisht në ditët e shënuara si Festa e Flamuri.

Nxënësit dhe nxënëset e grupit të parë si më të rritur të gjithë kënduan së bashku me dashuri e respekt kënduan Himnin e Flamurit tonë Kombëtar.

Vallja e shkronjave na shoqëroi në një atmosferë shumë të ngrohtë.

Elona e hapi programin duke lexuar hartimin për kohën e Motit të madh në historinë tonë kombëtare, kur Gjergj Kastrioti Skënderbeu më 28 Nëntor 1443 ngrit flamurin e lirisë mbi kështjellën e Krujës legjendare dhe shpalli pavarësinë e Arbërisë – Shqipërisë.

Pason Genti me një përshkrim për 28 Nëntorin 1912 kur Shqipëria u shpall shtet i lirë e pavarur.

Nxënësit e grupit të mesëm lexuan sipas roleve pjesë nga mësimi “Viti kuq e zi” të shkrimtarit Agim Shehu.

“Ismail Qemali: ( I menduar ledhaton flamurin). Ta vëmë në Kabinet, mbi ballin e Skënderbeut. Ka gati 500 vjet që Ai e pret.

Luigj Gurakuqi: Zotëri Ismail, kurrë s’ju kam parë kaq të gëzuar.

Ismail Qemali:Gëzimi i Flamurit , Luigj! Më në fund e fituam. Ëndërra jonë! Liria dhe nderi ynë!

Isa Boletini: ( ledhaton flamurin) Sa të kena andërru! Sa shumë vjet kemi luftu për flamur. Të lumtë dora, Ismail Qemal!

Marigoja: ( e ndrojtur) Mirëdita!

Ismail Qemali: Marigo, flamurtarja ime!

Marigoja: Jemi në shtëpi të Vlorinës. Vajzat po qëndisin flamurë.

Luigj Gurakuqi: Si ju shkon mësimi i shqipes?

Marigoja:Duam edhe abetare të tjera për shoqet që vijnë.

Luigj Gurakuqi: Të paçim për jetë o shkollë shqipe!

Ismail Qemali: ( i qeshur) Shqiptarët kurrë nuk u ndanë nga gjuha shqipe. Kjo gjuhë ka ruajtur emrin Shqipëri dhe shqiptar.

Luigj Gurakuqi: Shqiptarët janë të gëzuar se sot janë të lirë!

Isa Buletini:Kur e shoh se flamuri po valëvitet, më duket se u ngjallë Skënderbeu.

Ismail Qemali: Shqipëria u shpall shtet i lirë.

Marigoja: ( Jep një letër Ismail Qemalit ) Ja disa telegrame të atdhetarëve nga: Amerika, Egjipti, Londra, Zvicra, Kosova, Çamëria.

Ismail Qemali: ( hap letrën lexon) Ismal Qemali, ju përgëzoj për veprën tuaj madhështore. Të gjithë shqiptarët janë të gëzuar për rilindjen e mëmëdheut tonë të lashtë. Rroftë Shqipëria! Rroftë populli shqiptarë i lirë e i bashkuar! Rroftë 28 nëntori!

Isa Buletini: ( Hynë i shqetësuar ) Ku është Ismail Qemali? More vesh ç’bëri Londra.

Ismail Qemali: (Ngre sytë) Këtë e mora vesh. Po na copëtojnë vendin.

Isa Buletini: Kosova dhe Çamëria janë në ditë të zezë. Diçka duhet bërë.

Ismail Qemali: Atëherë më duhet të shkoj në Londër, për kombin tim. (Pas pak) Do të nisem bashkë me ty!”
……………………………
Zëri i gëzueshëm i nxënësve të vegjël oshtinte me këngën “ E dua Shqipërinë”! Ndërsa në fund zgjodhëm vizatimin e “Flamurit” më të mirë të nxënëses së parë Eliza Lekaj.

Nxënësit dhe nxënëset plot entuziazëm, recituan, kënduan e treguan sa mirë është kur bashkohesh nën tingujt e gjuhës amtare.

Ishte kënaqësi e jashtëzakonshme që u ndodhëm në ketë mjedis mësimor të bashkëpunimit të frytshëm, plot dije, sinqeritet dhe dashuri për gjuhën dhe kulturën tonë kombëtare.

Fëmijët tanë edhe pse të lindur larg atdheut nëpërmjet veprimtarive të larmishme atdhetare, ata njohin dhe vlerësojnë kulturën e tyre kombëtare.

Delemont, 28. 11. 2020 Nexhmije Mehmetaj

Termin huligan e kam përdorur si metaforë, që mund të zëvendësohet edhe me sinonimet “rufian” apo “rrugaç”. Huliganizmi nuk është vetëm rrugaçëri tifozërish por edhe e gazetarisë së papërgjegjëshme që pengon dhe vështirëson ushtrimin e gazetarisë profesioniste.

Gazetaria nuk është krim, është pushteti i katërt në mbrojtje të lirive e të drejtave të njeriut dhe sistemit demokratik, prandaj mbështetja e shtypit të lirë dhe gazetarëve profesionistë është detyrë për të gjithë.

Gazetaria profesioniste sot po përballet edhe me një vështirësi tjetër sikur është fake gazetaria që ushtrohet nga jo profesionistë apo nga gazetarë sharlatanë e pa integritet.

Gjithashtu kastat politike dhe oligarkët në vende pa shtet të së drejtës si Shqipëria, Kosova zgjasin kthetrat deri në diasporë duke gratifikuar përçudnuesit e gazetarisë, si faktor komplementar të pushtetit të tyre, për t’i përdorur kur t’ju duhen.

Qytetarët kësisoj gjenden përballë edhe politikanëve të korruptuar, edhe  gazetarëve të korruptuar, të cilët, në vend që të jenë zëri i opinionit publik shpërdorin profesionin e tyre duke u kthyer në shërbëtorë të bindur të pushtetit.

Kur kanë filluar t’i shërbejnë politikës, ata kanë shkelur me këmbë parimet themelore që përbëjnë kodin e etikës gazetareske.

Një gazetar profesionist duhet të respektojë 1. Të vërtetën; 2. të jetë i pavarur dhe objektiv, 3.të jetë i ndershëm dhe korrekt; 4. i zellshëm, i papërtuar dhe humanist si dhe 5.të ushtrojë profesionin me përgjegjësi.

Përveç etikës profesionale gazetari duhet të dijë të shkruajë, pra ta ketë vokacion gazetarinë, të ketë edukimin adekuat, të jetë i kulturuar për të sendërtuar stilin gazetaresk, që sipas standartit anglosakson duhet t’ju japë përgjigje 5 pyetjeve që fillojnë me “W”dhe një pyetje që fillon me H – Pra gjashtë pyetjeve që janë: Who? – Kush ?; What ?- Çfarë ? When ? – Kur ? Where ?- Ku ? Why ?- Përse ? dhe How ? – Si.

Gazetari, po ashtu, duhet të shmangë çdo temë që mund të lidhet me interesin e tij, për përfitime personale, të shmangë, po ashtu, çdo lloj konflikti interesi. Gazetari e ka si obligim t’iu referohet burimeve me emra dhe adresa, për hir të transparencës për të shmangur çdo mundësi paqartësie apo mjergulle.

Dhe, së fundi, teksti përveç shtjellimit të temës gazetareske duhet të jetë i shkruar bukur, me stil interesant dhe me një gjuhë të saktë, pa gabime sintaksore, pa gabime gramatikore e drejtshkrimore, që lexuesi përveç informacionit të përfitojë edhe këndellje estetike.

Gazetaria online i ka hapur një horizont të pafund shtrirjes së shtypit të lirë, por horizont të pafund i ka hapur edhe portaleve abuzuese që shfaqen në rrjetin social si kërpudha helmuese, sepse çorodisin opinionin dhe e kthejnë në puppe të manipulimeve.

Sot opinioni publik është i përmbytur prej dezinformacionit dhe nën pushtetin e lajmeve që furnizojnë portalet abuzues.

Për të krijuar imunitet ndaj manipulimit, lexuesi duhet të orientohet nga disa elementë sigurie. Kur hyn në një portal të ri, së pari, lexuesi duhet të interesohet se cili është botuesi i portalit, të shohë cilët janë gazetarët dhe bashkëpunëtorët. Nëse lexuesi hyn dhe nuk gjen asnjë emër, atëhere duhet ta dijë se ndodhet përpara një portali manipulator. Të ikë menjëherë dhe të mos kthehet, që të mos bjerë në dorën e një spekulanti.

E bëra gjithë këtë hyrje si parantezë për të argumentuar titullin e këtij shkrimi.

Kush e financon portalin huligan “lecanton27.ch” ?

T’i thuash një portali apo njeriu “huligan” duhet të kesh arsye të forta.

E përdor këtë term, sepse shoh që ushtrohet vandalizëm në kodin dhe etikën e gazetarit, që do të thotë edhe kundër fjalës së lirë.

Kur e pashë për herë të parë në rrjetin social portalin me emrin “lecanton27.ch” – për kuriozitet, hyra në faqen e tij për të parë se kush e botonte, meqë botohej në Zvicër.

Në faqen e “lecanton27.ch” mungonte çdo e dhënë, nuk kishte as redaksi, as botues, as gazetarë, as emra, nuk kishte asgjë. Pra ishte në anonimitet të plotë. Kishte tek tuk ndonjë intervistë me të intervistuar por pa intervistues, pra, që në vështrimin e parë, shihje se ky portal ishte abuziv.

Përveç kësaj, portali startonte me një manipulim skandaloz për publikun, me një rrenë apo gënjeshtër të madhe.

Që në faqen e parë shkruhej se e kishte adresën e redaksisë në Qendrën Mediale “Medienzentrum” të Bundeshaus, dmth të Qeverisë së Zvicrës në Bernë. Për sqarim: në Medienzentrum japin konferenca për shtyp anëtarët e qeverisë ( Këshillit Federal), Parlamenti etj.etj. Ne si botues të voal.ch na bie rasti ta vizitojmë herë pas here këtë qendër dhe e dimë pak a shumë si funksionon.

Për të vërtetuar dyshimin, komunikova menjëherë me Medienzentrum dhe përgjigjia më erdhi po me shkrim. Në përgjigje thuhej midis të tjerave: “Ju keni kontaktuar me shefin e Qendrës Mediale – Medienzentrum të Këshillit Federal – Bundeshaus, në lidhje me faqen e internetit “lecanton27.ch”. Ju falenderojmë, që na sinjalizuat për adresën e “lecanton27.ch” në Qendrën Mediale (Medienzentrum) të Bundeshaus (Këshillit federal) që ishte dhënë në mënyrë të pasaktë si adresë postare. Ne nuk kemi asnjë gazetar të akredituar për këtë faqe në internet. Kështu, ne kërkuam që adresa e Qendrës Mediale të hiqet nga faqja e internetit” “le canton27.ch”.

Qendra Mediale e Këshillit Federal i kërkoi portalit “lecanton27.ch” ta ndryshonte adresën dhe adresa u ndryshua, por manipulimi mbeti. Manipulimin nuk e heq dot ndryshimi i adresës i bërë nga portali “lecanton27.ch” me kërkesë të Qendrës Mediale.

Lexuesit për transparencë po ia sjell dy adresat e portalit, adresën ku mashtronte publikun dhe adresën pas ndërhyrjes nga Qendra Mediale e Këshillit Federal.

Portali “lecanton27.ch” manipulonte ala grande, duke pretenduar se e kishte selinë aty ku e ka selinë qendra mediale e qeverisë zvicerane!

Mashtrim tjetër është pretendimi se kemi të bëjmë me një “gazetë zvicerane” – në fakt kemi të bëjmë me një portal shqiptar, që administrohet shumë keq nga një, supozoj, shqiptaro-zviceran, por që nuk përmbush as kriterin për të qënë gazetë, sepse gazeta botohet detyrimisht edhe në letër.

Diçka tjetër që bie në sy është keqshkrimi në çdo aspekt edhe si formulim, edhe si sintaksë shqipe, me përkthime të pasakta, pa drejtshkrim, pa profesionalizëm, një kakofoni dhe rrëmujë e vërtetë.

Ajo që më ra tjetër në sy ishte urimi me formulime arabisht i imamit të xhamisë shqiptare të Gjenevës Rijad Aliu bën nga “lecanton27.ch” për ditëlindjen e profetit Muhamet. Deontologia e shtypit të lirë në një shtet sekular, nuk justifikon praninë e imamëve në kontekse të tilla sepse portali nuk është fetar. Në faqen e xhamisë (/http://www.uais.ch/plani-mesimore/ ), në planin mësimor për edukatën islame në xhamitë shqiptare në Zvicër, përgatitur edhe nga Rijad Aliu  flitet për “vëllazëri muslimane pa marrë parasysh racën dhe gjuhën e myslimanëve të tjerë”, flitet për “rini muslimane”, por nuk flitet për rini shqiptare, për rini zvicerane, për rini europiane, nuk flitet asgjë për gjuhën dhe kulturën shqiptare, pra sipas kësaj logjike identiteti është fetar dhe jo kombëtar.

Në fund dua të pyes, kush e financon këtë portal huligan, që manipulon, mashtron, që shkel shkel etikën e gazetarit, që abuzon me gjuhën shqipe, që eleminon transparencën e detyrueshme me publikun, me një papërgjegjshmëri amatorësh dhe injorantësh.

Të financosh mediume të tilla që shkelin standartet elementare të komunikimit do me thënë t’i shërbesh trushplarjes së opinionit publik, përmes manipulantëve që nuk njohin limite në abuzim, duke e varrosur shtatë pashë nën dhe gazetarinë profesioniste.

Thomas Jefferson thoshte se “Liria jonë varet nga liria e shtypit”, ndërsa Napoleon Bonaparti thosh se duhet t’i kesh frikën shtypit armiqësor më shumë se bajonetave në fushën e betejës. Do ta perifrazoja Napoleon Bonapartin edhe sa i përket shtypit manipulator se është po aq armiqësor, i rrezikshëm dhe në antitezë të plotë me funksionin që ka fjala e lirë, pra është robërues.

Adresa përpara

Adresa pas

-Unë do të doja t’ju tregoja një legjendë që unë e dua shumë, por për të cilën ndjenjat e mia janë më tepër ambivalente. Midis kulturës, dashurisë së nënës, tradhtisë, nderit, traumës, patriotizmit, frikës, mbijetesës dhe lavdërimit për vetëmohimin, këtu ka shumë për të dashur – dhe për të urryer-

Historinë e mëposhtme ma tregoi për herë të parë babai im, me sytë e tij plot lot, ndërsa unë shëtisja nëpër rrënojat e kalasë së një qyteti historik të Shqipërisë veri-perëndimore të quajtur Shkodër. Kalaja, e cila ishte ndërtuar strategjikisht në një kodër me pamje nga qyteti në antikitet, u emërua pas protagonistit kryesor të legjendës për ndërtimin e ndërtesës: Rozafa. Në atë kohë unë isha ende fëmijë, por historia e kësaj gruaje të re më la një përshtypje të përhershme, kështu që unë kurrë nuk e kam harruar atë dhe mendoj për të përsëri dhe përsëri. Tradicionalisht, kjo legjendë përcillet gojarisht nga brezi në brez në Shqipëri dhe deri më tani unë në fakt e kam treguar atë vetëm si një histori para gjumit për miqtë ose të dashuruarit. Tani po e ndaj me ju, të dashur lexues! Edhe nëse besoj se legjendat, si produktet e tjera kulturore, gjithmonë mbeten pjesërisht të errëta. Sepse, pavarësisht nëse dëgjohen ose lexohen, dhe nëse kuptohen vërtet, historitë janë aty që thjesht të përfshihen me to… Nëse jeni me fat, mund të jeni në gjendje të merrni diçka me vete – për shoqërinë, për njerëzit, për veten tuaj.

Një herë e një kohë

Dikur, jo shumë larg maleve të magjepsura, ishin tre vëllezër. Ata punuan shumë fort çdo ditë për të ndërtuar një fortesë për të mbrojtur qytetin e tyre nga sulmuesit. Ata ishin murator shumë të aftë, por për tre netë me radhë muret e kalasë u shembën ndërsa flinin dhe çdo mëngjes duhej të fillonin nga e para. Kështu që ata qëndruan natën tjetër për të zbuluar se kush po shkatërronte punën e tyre. Ata vështirë se mund ta besonin: nuk ishin njerëzit që shkatërruan punën e tyre, por një forcë e padukshme, misterioze. Në atë moment një burrë i moshuar u shfaq para tyre nga mjegulla. Ai tha se dinte një mënyrë për të hequr mallkimin, por kostoja ishte e lartë sepse ishte gjaku i njeriut që shpirtrat kërkonin. Më saktësisht, vëllezërit do të duhet të sakrifikojnë një të dashur, përkatësisht atë të grave të tyre që do të sjellë ushqimin të nesërmen: kjo duhet të muroset e gjallë në kështjellë. Burrat nuk kishin zgjidhje tjetër veçse ta pranonin këtë. Ata u zotuan të mos i thoshin asnjë fjalë askujt në lidhje me çështjen – shansi do të vendoste se kush do të flijohej.

Kështu që në mbrëmje të tre burrat u kthyen te familjet e tyre me zemër të rëndë. Dy të moshuarit nuk e mbajtën premtimin dhe i paralajmëruan gratë e tyre. Vetëm vëllai i vogël, i cili nuk mbylli sytë atë natë, ishte i sinqertë dhe nuk i tregoi të dashurit të tij për profecinë.

Gruaja e tij ishte Rozafa: një nënë e re e dashur, buzëqeshja e së cilës mund të ngrohte netët më të ftohta të dimrit. Kur dielli u ngrit të nesërmen, gruaja e vëllait të madh pretendoi se, për fat të keq, ajo u sëmur atë natë. Gruaja e vëllait të mesëm tha se ajo kishte një takim me prindërit e saj në qytet. Kur vjehrra e saj i kërkoi Rozafës që të sillte bukë, fruta, ujë dhe verë në vendin e ndërtimit, ajo natyrshëm pranoi. Kur burri i saj e pa atë duke u shfaqur, ai e lëshoi çekanin e tij mbi një gur nga shkretimi: si zemra e tij u thye në dysh. Vëllai i madh, i mbytur nga turpi për tradhtinë e tij, e informoi gruan e re për fatin e saj.

Rozafa, duke u dridhur, ngushëlloi burrin e saj dhe pranoi të vdiste për Shqipërinë.

Sidoqoftë, ajo pranoi rolin e saj vetëm me kusht që burrat të linin syrin e djathtë, gjoksin e djathtë, dorën e djathtë dhe këmbën e djathtë të dilnin nga muri. Në atë mënyrë ajo ende do të ishte në gjendje të monitoronte djalin e saj, ta ushqente me gji, ta godiste kokën dhe ta lëkundte djepin e tij. Në atë mënyrë ai një ditë mund të bëhet mbret dhe të sundojë mbi

tokën krenare, deklaroi ajo. Burrat, me plot mirënjohje dhe admirim, nderuan të gjitha dëshirat e tyre. Se çfarë ka ndodhur saktësisht më pas nuk dihet. Gjer tani, eshtë e sigurt që

kalaja qëndron në mënyrë mbrojtëse mbi Shkodrën edhe sot e kësaj dite. Legjenda thotë se gurët e saj janë ende të lagur këto ditë: nga qumështi i gjirit i Rozafës dhe nga lotët e saj (pas Raymond, 2006)

Si e ruan veten kultura

Me kalimin e kohës, Shqipëria është përballur me disa kërcënime: Romakët, shekujt e sundimit Osman dhe pushtimet e shumta nga popuj të ndryshëm fqinjë, për të përmendur vetëm disa shembuj (Raymond, 2006). Rozafa – legjenda dhe gruaja – mund të shihen si roje të kulturës në këtë kontekst. Falë këtij të fundit, mallkimi u hoq dhe, si rezultat, u ndërtua një fortesë e rëndësishme. Legjenda, nga ana tjetër, shërbeu për të përjetësuar krenarinë në kulturën shqiptare. Kjo i ndihmoi njerëzit nëpër kohë të vështira (Raymond, 2006). Mund të kishte qenë që kultura dhe gjuha shqipe do të ishin zhdukur pa dy Rozafat dhe unë do t’ju tregoja një legjendë krejt tjetër në këtë pikë!

Në fakt, legjenda përmban një mori referencash dhe mesazhesh thelbësore, kulturore, siç është e ashtuquajtura Besa – premtimi për të mbajtur fjalën e dikujt (Raymond, 2006). Në legjendë, vëllai i vogël është i vetmi që i përmbahet asaj dhe vepron me nder. Ai duhet të përballet me pasoja të rënda për këtë, por lexuesit * e kuptojnë se ky koncept ka një vend pothuajse të shenjtë në kulturën shqiptare: asnjë burrë, asnjë mur dhe asnjë Shqipëri pa nder. Rozafa është kështu një mësim moral, sipas të cilit përpjekjet kuptimplota kërkojnë sakrificë dhe vërtetësi. Legjenda gjithashtu përshkruan bukur kompleksitetin e natyrës njerëzore, pjesët kontradiktore të së cilës mbeten të pandara nga njëra-tjetra. Ne njerëzit: të gatshëm të sakrifikojmë veten në emër të dashurisë, por aq shpesh të prirur për frikë, gënjeshtra dhe mashtrim.

« Ndërsa shohim qumështin e Rozafës që rrjedh nëpër muret e fortesës, […] ne dëshmojmë menjëherë të kaluarën dhe të ardhmen tonë, madhështinë tonë kolektive dhe shkatërrimin tonë të vetë-shkaktuar. » (Richard C. Raymond, 2006, S. 76)

Shpëtim

Sipas mendimit tim, nuk është rastësi që personi që duhej të sakrifikonte veten për të mirën më të madhe të shoqërisë është një grua. Në të vërtetë, shumë shoqëri patriarkale bazohen në vetëmohimin e grave. Pra, vetëmohimi vlerësohet në mënyrë rutinore dhe Rozafa përshkruhet në një mënyrë që korrespondon me imazhin ideal të grave në atë kohë – dhe, mund të argumentohet, edhe sot -: e pëlqyeshme, e bindur, vetëmohuese. Aq vetëmohuese, saqë pavarësisht se ishte murosur, instikti i saj i parë është të mendojë për mirëqenien dhe të ardhmen e fëmijës së saj. Një gjest i mrekullueshëm, por në kontekstin shoqëror të Shqipërisë – dhe botës – me një shije të hidhur: Do të ishte mirë sikur gratë të mos perceptoheshin vetëm si qytetare të mira, vajza, gra dhe nëna, por edhe thjesht si individë.

Përveç kësaj, unë besoj se të gjithë – pa marrë parasysh nëse burrë apo grua – mund ta njohin veten në një farë mase në Rozafa. Mendoj se pikërisht kjo është arsyeja pse kjo histori më prek kaq shumë: Sepse unë e vërej këtë vetëmohim te vetja ime dhe te shumë njerëz të tjerë çdo ditë. Kjo është arsyeja pse unë festoj forcën e të gjithë Rozafas në botë, të cilëve u detyrohet një sasi e pabesueshme. Në të njëjtën kohë, unë sinqerisht shpresoj se askush nuk pritet të sakrifikojë veten e tij në një mënyrë të tillë më. Ne më shumë se meritojmë të çlirohemi nga pritjet e tilla dhe të zhvillohemi: është koha që muret, vendet dhe familjet të ndërtoheshin mbi diçka tjetër përveç shpinës sonë.

Dënim me burg për një heroinë

Një kështjellë është një lloj kështjelle ose rrënoje në gjermanisht. Në shqip, kala është Kala, ndërsa fjala për burg është kështjellë. Ndoshta kjo është një rastësi e pastër, por në kontekstin e kësaj legjende ky përkthim ka shumë kuptim, sepse Rozafa nuk është vetëm një kujdestare e kulturës, por edhe roje e burgut të saj. Ajo është mbrojtëse e mureve që qëndrojnë falë saj dhe që i mbrojnë dhe burgosin në të njëjtën kohë. Këto rrethana mund të shihen përmes lenteve të psikologjisë klinike: Kërkimet kanë treguar se burgosja mund të çojë në çrregullime mendore të tilla si çrregullimi i stresit post-traumatik dhe depresioni (Ehlers et al., 2000; Fazel & Seewald, 2012).

Një diagnozë nuk mund të bëhet në këtë pikë, por nuk është e vështirë të imagjinohet dhimbja e Rozafës ndërsa lotët e saj rrjedhin nëpër muret e kalasë për tërë përjetësinë.

___________

[Për të lexuar më tej]

Raymond, R. C. (2006). Albania immured: Rozafa, Kadare, and the sacrifice of truth.

South Atlantic Review, 71(4), 62-77. www.jstor.org/stable/20064784

[Letërsi]

Ehlers, A., Maercker, A., & Boos, A. (2000). Posttraumatic stress disorder following

political imprisonment: The role of mental defeat, alienation, and perceived

permanent change. Journal of Abnormal Psychology, 109(1), 45-55.

https://doi.org/10.1037/0021-843X.109.1.45

Fazel, S., & Seewald, K. (2012). Severe mental illness in 33 588 prisoners worldwide:

Systematic review and meta-regression analysis. British Journal of Psychiatry,

200(5), 364-373. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.111.096370

Raymond, R. C. (2006). Albania immured: Rozafa, Kadare, and the sacrifice of truth.

South Atlantic Review, 71(4), 62-77. www.jstor.org/stable/20064784

*Shenim:

Noemi Lushaj, studente ne vitin e fundit te Universitetit te Zyrihut ne Zvicerr dega Psikologji, eshte mbesa e  redaktorit tone te Pergjithshem z. Zeqir Lushaj, ndaj ishte dhe deshira e saj qe debutimin e pare ne shtypin shqiptar ta bente pikrisht ne ZemraShqiptare. Ky shkrim eshte botuar para pak ditesh ne revisten PSIKOLOGJIA qe botohet ne Zyrih dhe eshte perkthyer nga gjermanishtja ne shqip nga vet autorja Noemi Lushaj, ekskluzivisht per revisten tone.

Ju faleminderit dhe jeni e mireseardhur zonjusha Noemi!

REDAKSIA  e ZSh-se

Avdyl Avdylaj nga fshati Zabërgjë i Klinës ka njoftuar se gjatë ditës së premte ka vdekur vëllai i tij  Vesel Avdylaj.

Siç shkruan vetë Avdyli, vëllai i tij ka vdekur aksidentalisht në vendin e punës në Zvicër.

“Dje me 16 tetor aksidentalisht në vendin e punes ne Zvicerr ndrroj jet Vllau  i jon Vesel Cen Avdylaj duke na lan perher te piklluar familja Avdylaj ishalla per gjenet Vlla”, ka shkruar Avdylaj./Express/

voal. ch – Në Suhr Aargau të Zvicrës zhvillon prej 13 vitesh aktivitetin koncertor Kori zviceran i Traditës Chor & Bündig ku soprano e parë është këngëtarja e njohur dhe e talentuar shkodrane Gentjana Tafili.

Kush e ka dëgjuar Gentjanën duke kënduar këngët shkodrane magjepset prej zërit të saj të kulluar e plot dritë.

Gentjana është dalluar për talentin  dhe interpretimet e saj që në fëmijëri duke marrë pjesë nëpër festivale të ndryshme në qytetin e kulturës e traditës të këngës sikur është Shkodra.

Më pas, Gentjana Tafili emigroi në Zvicër, ku edhe krijoi familjen e saj të bukur, duke mos u ndarë kurrë prej pasionit të saj për këngën dhe punës të saj profesionale për të ngritur edhe më lart artin e të kënduarit bukur, gjithnjë të mbështetur në tabanin e pasur kombëtar, duke bërë që të Gentjana Tafili të mbetet zë i bukur në plejadën e këngëtareve më të mira shkodrane.

Gjithmonë për të rritur cilësinë interpretative Gentjana vazhdon të marrë mësime të kantos pranë pedagoges të kantos Znj.Marianne Benz ( Vocal Coach) si edhe mësime të Kitarës me pedagogun dhe kitaristin Z.Andy Lehner.

Gentjana Tafili përpos punës si edukatore e fëmijëve është e dashuruar me  skenën dhe publikun e saj të cilit vitet e fundit i ka dhuruar një numër këngësh të interpretuara me shumë mjeshtëri të lartë qoftë në evenimente të njohura të muzikës shkodrane në qytetin e saj të lindjes në Shkodër, por edhe në Zvicër, duke marrë pjesë në manifestime qoftë humanitare, në kuadër të aktiviteteve të shkollës shqipe të mësimit plotësues në Zvicër si edhe në disa aktivitete kulturore të organizuar nga Zvicra apo komunitetit shqiptar këtu.

Gentjana Tafili po ashtu ka marrë pjesë në shumë projekte artistike në kuadrin e integrimit dhe shkëmbimit kulturor në Zvicrën multikulturore. Ajo është e ftuar shpesh në aktivitete ndërkulturore me të ftuar zvicerianë dhe pjesëmarrës nga kombësi të ndryshme.

Kur voal.ch kontaktoi me të, Gentjana i tregoi se është e angazhuar në dy koncerte që do të japë Kori zviceran i Traditës Chor & Bündig në datat 1 dhe 7 Nëntor ku ajo është soprano e parë. Koncerti më tregoi Gentjana është Pop dhe Musical si dhe me këngë të folklorit zviceran në dialektin e Zvicrës gjermanofolëse. Gentjana bashkë me korin do të paraqiten para publikut zvicerian e shqiptar nën drejtimin e dirigjentes Znj.Simone Fischer dhe piano Z.Simon Peter.

Adhuruesit e këngëve të Gentjana Tafilit janë zviceranë dhe shqiptarë, që presin me të drejtë prurje të reja prej saj, ngase ajo me zërin e bukur që ka dhe talentin, do ta pasurojë edhe më tej muzikën e pastër shqipe dhe këngën magjike shkodrane.

Voal.ch me këtë rast i uron Gentjana Tafilit suksese të pafundme!/

COVID-19 prek dhe sulmuesin e Liverpool, Xherdan Shaqiri. Ka qenë Federata Zvicerane e Futbollit ajo që ka bërë publik lajmin me anë të një postimi në faqen zyrtare.

Shaqiri ishte i grumbulluar me ekipin helvet në prag të ndeshjeve kualifikuese në Ligën e Kombeve. Shaqiri dhe i gjithë stafi i ekipit përfaqësues iu nënshtruar testit kundër COVID-19 dhe vetëm futbollisti i Liverpool rezultoi pozitiv.

28-vjeçari është izoluar dhe nuk do të jetë në dispozicion të kombëtares zvicerane për sfidës e së shtunës kundër Spanjës.

VOAL – Më 1 gusht, Presidentja Federale Simonetta Sommaruga ftoi dy veta nga secili kanton në Rütli të cilët kishin bërë fushatë për shoqërinë gjatë krizës së koronës. Xhemile Fetaji-Uka dhe Jürg Kuhn ishin nga kantoni i Turgaut.

Përveç kësaj, secilit kanton iu dha një pemë molle. Kjo simbolikisht u dorëzua dje, më 30 shtator. Kantoni Thurgau ka marrë dorëzimin si një mundësi për të nderuar dhe falënderuar punën e vullnetarëve të shumtë. Vetëm në përgjigje të apelit të stafit menaxherial të kantonit (KFS) se duhen vullnetarë për të forcuar sistemin shëndetësor, janë regjistruar 3,257 njerëz në Thurgau.

Këshilltarja qeveritare Cornelia Komposch, në funksionin e saj gjithashtu drejtuese e KFS-së, falënderoi të gjithë ata që kanë bërë gjithçka për të ndihmuar shoqërinë: “Kriza e koronës ka ndryshuar jetën tonë. Por gjithashtu ka treguar që shoqëria ka lëvizur më afër së bashku, shembujt e shumtë të ndihmës në lagje ose numri i lartë i raporteve mbi ankesën e stafit drejtues të kantonit e nënvizojnë qartë këtë. Këshilli qeveritar ju falënderon për këtë “. eb