Bashkitë e qarkut të Kukësit kanë kyçur dhjetra shkolla dhe kanë humbur mijëra nxënës si pasojë e emigrimit të vazhdueshëm, që i ka zbrazur zonat rurale duke krijuar fshatra të shkretuar.

Nga Bashkim Shala, BIRN

Në Letaj të Hasit, në kufi mes Kosovës dhe Shqipërisë,  drejtori i shkollës 9-vjeçare të fshatit, Gëzim Koka thotë me dëshpërim se gjashtë nxënës të tjerë u larguan me familjet e tyre në emigrim këtë vit.

Dikur e mbushur me qindra fëmijë, sot shkolla e fshatit Letaj ka vetëm 79 nxënës dhe humbet çdo vit nxënës të rinj prej emigracionit. Mësuesi i vjetër në profesion thotë se prej kohësh klasat fillore bëjnë mësim me orë kolektive, ndërsa numri në rënie i regjistrimeve nuk premton ndonjë ndryshim në të ardhmen.

“E ardhmja është e zymtë. Nuk mund të bëjmë dot një skuadër futbolli për të luajtur,” thotë me dëshpërim Koka.

Kjo zonë njihet për emigracionion e lartë drejt Anglisë, por vitet e fundit, ata që nuk kanë mundur të kalojnë detin që ndan ishullin Britanik me Europën, kanë qëndruar në Francë, Gjermani apo edhe në Hungari.

Situata në Letaj, një fshat i minuar gjatë Luftës së Kosovës, nuk është e izoluar.

Të dhënat e siguruara përmes kërkesave për të drejtë informimi tregojnë se në të gjithë qarkun e Kukësit, 48 shkolla u mbyllën në dekadën e fundit, ndërsa numri i nxënësve është thuajse përgjysmuar.

Rënie drastike

Goditjen më të rëndë për shkak të emigracionit në këtë qark duket se e ka Njësia Administrative e Shishtavecit në bashkinë e Kukësit. Këtu emigracioni drejt vendeve të Bashkimit Europian apo edhe më tej në Britani, u lehtësua pas shpalljes së zonës si minoritet bullgar në vitin 2017. Prej këtej, qindra banorë u pajisën me pasaporta bullgare dhe e patën më të lehtë lëvizjen dhe punësimin në Perëndim.

Rënia demografike pasqyrohet qartë edhe nga numri i lindjeve në shtatë fshatrat e kësaj njësie me 4716 banorë të regjistruar.

“Përgjatë viteve 2019-2023 në shtatë fshatrat e kësaj njësie janë regjistruar vetëm 11 lindje,” thotë Qerim Disha, punonjës i zyrës së gjendjes civile në Shishtavec.

Disha thotë se lindjet në fshat zënë vetëm 5% të numrit të lindjeve të regjistruara nga banorët e këtyre fshatrave jashtë vendit. “Në të njëjtën periudhë janë regjistruar 205  lindje jashtë shtetit nga banorë të këtyre fshatrave,” thotë ai.

Disha tregon se numri i lindjeve pësoi rënie drastike në vitin 2019, kur nuk u regjistrua asnjë e tillë brenda vendit.

Për pasojë, në këtë Njësi Administrative ka një renie drastike të numrit të nxënësve.

Në bazë të të dhënave të Zyrës Arsimore Kukës,  rezulton se trendi i rënies së numrit të nxënësve në Shishtavec ka filluar pas vitit 2014, për të pësuar rënien më të madhe në vitin 2023.

Në vitin 2005 në shkollën e Shishtavecit numëroheshin 176 nxënës të arsimit 9-vjeçar dhe 140 nxënës të arsimit të mesëm, ndërsa në vitin 2014 janë regjistruar 96 nxënës të arsimit 9 vjeçar dhe 117 të arsimit të mesëm.

Në vitin 2023 në shkollën e Shishtavecit numërohen vetëm 23 nxënës të arsimit 9-vjeçar dhe 68 nxënës të shollës së mesme, sipas përgjigjes së Zyrës Arsimore Kukës.

Psikologu Nebi Shyti nuk ka shumë shpresë se të larguarit nga Shishtaveci do të kthehen një ditë, ndërsa thotë se komuniteti është i plakur masivisht.

“Shumica e familjeve  këtu në Shishtavec janë nga dy banorë në shtëpi, të moshës  diku rreth 50 vjeç e lart, ku shumica janë në të 60-at. Pra kanë mbetur krejt nga dy,” thotë ai duke iu referuar çifteve të të moshuarve që gjenden ende në fshat.

Shyti tregon se një numër i madh i të rinjve që u larguan nga fshati në moshë të re, nuk kanë as nostalgji dhe as lidhje me vendlindjen, ndërsa janë martuar e kanë krijuar familje jashtë vendit.

Por për veteranin e arsimit të zonës, studiuesin dhe shkrimtarin nga Shishtaveci, Zejnullah Bala, shkaktar i boshatisjes së kësaj zone nuk është vetëm varfëria, por edhe mundësia për marrjen e një pasaporte bullgare.

“Mediat kanë paraqitur varfërinë, por në fakt varfëria ka qenë njëra nga arsyet. Një arsye tjetër që media nuk e ka zbuluar apo nuk e ka thënë për boshatisjen e zonës së Shishtavecit, ku tashmë në  ketë fshat kanë mbetur vetëm pleqtë, është mundësia për marrjen e një pasaporte të një vendi anëtar të Bashkimit Europian siç është Bullgaria me të cilën mund të udhëtosh edhe në Angli dhe mund të punësohesh më lehtë në vendet Perëndimore”, thotë ai.

Bala jeton prej vitesh vetëm me bashkëshorten, ndërsa djemtë i ka në Britani. Ai thotë se të dy ishin me arsim të lartë, por në Shqipëri nuk gjetën punë.

“Unë vetë nuk jam fare i kënaqur se kam mbetur vetë i dyti vetëm në shtëpi, unë me gruan, çfarë të bëjmë ne. Hiç nuk kam kënaqësi,” thotë Zejnullah Bala.

Emigrimi kultivohet në shkollë

Ndonëse vuan rënien më të madhe të numrit të fëmijëve, Shishtaveci nuk është i vetmi. Emigracioni ka prekur edhe njësitë e tjera administrative, por edhe vetë qytetin e Kukësit.

Të dhënat e marra nga Zyrat Arsimore në Kukës, Tropojë e Has tregojnë se numri i nxënësve dhe vetë numri i shkollave është në tkurrje të vazhdueshme.

Sipas këtyre të dhënave, dhjetë vjet më parë në shkollat e qarkut kishin 18 mijë nxënës, por në vitin 2023 numri i fëmijëve në shkolla 9-vjeçare dhe në gjimnaze ka rënë 10 mijë. Rënien më të madhe ndër të tre bashkitë e ka ajo e Kukësit, që ka humbur gati gjysmën e fëmijëve.

“Në vitin 2014 numri i nxënësve të arsimit 9 vjeçar ka qenë 7996 nxënës dhe 2733 nxënës të shkollave të mesme. Ndërsa në vitin 2023 numërohen 5037 nxënës të shkollave 9-vjeçare  dhe 1543 nxënës të shkollave të mesme”, thuhet në njoftimin e Zyrës Arsimore të Kukësit.

Ish-drejtues lokalë thonë se emigracioni është ai që ka ndikuar më shumë në rënien e numrit të banorëve të zonës dhe po ashtu edhe të nxënësve.

“Në Njësinë administrative të Bushtricës mund të  thuhet  se 95% e familjeve janë të prekura nga fenomeni i emigracionit. Përfundimisht vetëm ato që s’kanë djem të moshës mbi 20 vjeç nuk janë prekë. Të tjerët janë prekur të gjithë,” thotë Ramazan Tota, banor i fshatit, ish-administrator i Njësisë Administrative të Bushtricës në Bashkinë e Kukësit.

Mynir Sula, drejtor i Shkollës së Mesme të Bashkuar të Bushtricës i tha BIRN se emigracioni është një ide që kultivohet që në shkollë. Ai thotë se të paktën deri në vitin 2017, ky ishte një refren që dëgjohej rëndom, ku fëmijët planifikonin të largoheshin sapo të mbaronin shkollën e mesme.

“Ndoshta edhe sot ka mendime të tilla, por është frenuar, është frenuar goxha dhe sikur po i japin një rëndësi shkollës,” thotë Sula.

Mësuesi bën një diferencë gjinore mes atyre që planifikojnë të arsimohen më tej dhe atyre që ikin sapo mbyllin gjimnazin. Ai thotë se vajzat janë për të përkushtuara në mësime, ndërsa djemtë në shumicë planifikojnë largimin.

Situata i ka rënduar banorët e mbetur të zonës. Ata e shohin ndarjen e familjeve prej emigracionit si një plagë dhe situatë dëshpëruese.

”Unë si prind dua familjen. Pra, kurrë nuk e kam dashur dhe nuk e kemi menduar që fëmija do të na largohen. Dhe të merr malli për fëminë. Sado, ndoshta edhe me pak të ardhura, ndoshta edhe me një ekonomi sido që të jetë, më e lodhshme të jetë, dëshira është vetëm të kesh familjen”, thotë Ramadan Drazhi, banor i Njësisë Administrative të Bushtricës, njëherësh edhe përgjegjës i Zyrës Postare Bushtricë.

Burri thotë se ai dhe bashkëshortja prej vitesh jetojnë vetëm. Ata kanë më shumë mundësi ekonomike dhe jetojnë një jetë normale, por në mungesë të fëmijëve asgjë nuk i kënaq.

“Jetoj normal, por nuk më hyn në sy asgjë. Emigrimi e ka goditë shumë shoqërinë shqiptare duke shpërbërë familjen,” thotë Drazhi.

Ndërkohë, aktivisti i shoqërisë civile në Kukës Lavdrim Shehu ngre shqetësimin se përtej emigracionit masiv që ka prekur këtë zonë, të rinjtë kanë rënë viktimë e modeleve të këqija duke u përfshirë në veprimtari të paligjshme.

“Ka patur një nxitje të vazhdueshme këtë periudhën e fundit nga modele jo pozitive, ku të rinj të veçantë kanë  shkuar  dhe janë përballur, apo kanë përfituar nga sisteme të caktuara në Angli duke u marrë me aktivitet kriminal dhe duke vënë para e pasuri”, thotë Shehu.

Ai thotë se është shqetësuese që ky lloj emigracioni është pranuar nga shoqëria, pasi sipas Shehut prindërit e dinë shumë mirë se me çfarë pune merret fëmija dhe e kanë toleruar këtë. “Ky është një shqetësim në aspektet sociologjike të zhvillimit të një shoqërie,” përfundon Shehu.

Në një kohë kur sot është parashikuar që të shemben disa banesa në Bërxullë, në kuadër të projektit për autostradën Thumanë-Kashar, disa familje po protestojnë.

Siç shihet nga pamjet e siguruara nga SYRI TV, disa zonja shfaqen me shishe plastike të mbushura me benzinë, ndërsa kërcënojnë se do t’i vënë flakën vetes nëse nis shembja e banesave.

Ata sqarojnë se nuk do të pranojnë që të shemben banesat e tyre, pasi nuk janë përfshirë në skemën e dëmshpërblimit.

Mes personave që kërcënojnë me aktin ekstrem, ka edhe të mitur.

Njëra prej tyre, një vogëlushe 5-vjeçare, i ka bërë apel kryeministrit Edi Rama të mos ia shembë banesën.

Ajo i kërkon që të vërë dorën në zemër, pasi ajo po jeton në garazh.

Pas publikimit të dëshmive të spiunit serb Baton Haxhiu në gjyqin e Sllobodan Milosheviçit, tel “Pamfleti” ka ardhur një informacion, që thotë se Baton Fazli Haxhiu, shtetas i Kosovës, i lindur më 24 shkurt 1965 në fshatin Paklek të Drenicës, është rekrutuar që në moshën 20-vjeçare, më 18 qershor 1985 nga Drejtoria e Rekrutimeve në Ministrinë e Brendshme të Serbisë (DMUP).

Rekomandimin për angazhimin e Batonit, shërbimeve sekrete Serbe ia kishte bërë babai Fazli Haxhiu, rezident i mirënjohur aktiv i këtij shërbimi në Kosovë, i cili kundrejt financimeve serbe, kishte krijuar një rrjet prej 320 informatorësh në zonën e tij Drenicë e deri në Prishtinë.

Në gjyqin e Hagës, Miloshevici i tha: – “Ti Baton ke qenë dhe je bashkëpunëtor i shërbimeve tona sekrete”; fakt që dëshmon, se gjersa rolin e tij e dinte Milosheviçi, do të thotë se Batoni ka qenë në elitën e spiunazhit serb në Kosovë.

Por dhe babai i tij, Fazli Haxhiu, ka qenë spiun me vlerë për 3 shërbimet sekrete serbe, dhe i shfaqur publikisht, kur banorët e fshatit Paklek, të Drenasit e krejt zonës së Drenicës, i përzunë familjarisht me damkën si shërbëtorë të Serbisë e armiq të shqiptarëve

Shërbimet e familjes “Haxhiu”, janë ushtruar nga stërgjyshi i Baton Haxhiut, i cili ka qenë mik i ngushtë i Krajlekvinës Serbe. Më pas nga gjyshi tij që ishte mik i Aleksandër Rankoviçit në atë kohë Ministër i Brendshëm i Serbisë, i njohur si “Përbindëshi Leka”.

Misioni familjar si spiunë, vazhdoi nga Fazli Haxhiu, babai i Baton Haxhiut, i cili ka qenë paralelisht spiun e shef spiunësh për shërbimet sekrete të Serbisë në Kosovë: UDB-ës; i Kundërzbulimit Sekret të Ushtrisë Jugosllave “KUSJ”; i Shërbimit Informativ Serb “BIA” dhe i Drejtorisë së Mbrojtjes Popullore të Ushtrisë Serbe “OZNA”, që faktikisht ishte organizatë terroriste e përndjekjes, torturave, vrasjeve e zhdukjes së shqiptarëve që kërkonin sovranitet.

Në arkivën e organizatës “OZNA”, një ndër kontributet e mëdha të Fazli Haxhiut në drejtimin e xhelatit Aleksandër Rankoviç; është informacioni që i dha shërbimeve sekrete serbe, për shqiptarët e armatosur që do ngriheshin kundër pushtetit serb në vitet 1955-1956.

Falë spiunimeve të Fazli Haxhiut e rrjetit të tij, atëherë kur u burgosën dhe u masakruan 410 shqiptarë, mbi të cilët ushtroi tortura dhe babai i Baton Haxhiut.

Si karrierë të lartë për shërbimet e kryera, Fazli Haxhiu ka pasur tre detyra: Drejtues i rekrutimeve në organizatës terroriste shtetërore serbe “OZNA”, shef spiunësh serbë në Kosovë dhe Krye-sekretar i UDB-ës e Ministrisë së Brendshme në Prishtinë.

Ndërsa si shpërblim, përveç parave, Fazli Haxhiut i dhuruan kompleks banese luksoze në Prishtinë dhe mbrojtje policore për të e familjen, pasi e përzunë nga fshati Paklek e Drenica.

Prej 39 vitesh, që nga mosha 20-vjeçare, aktivitetin familjar në shërbim të agjencive sekrete serbe në Kosovë, po e vazhdon Baton Haxhiu; fillimisht si spiun i zakonshëm deri në vitin 1997 kur u desantua në mediat dhe politikën shqiptare të Kosovës, nëpërmjet Zoran Stijoviç, Drejtor i Rekrutimeve dhe Operacioneve të UDB në Kosovë e shefit të madh Jovica Stanishiq.

Madje, një nga detyrat kryesore të Baton Haxhiut gjatë luftës, ishte depërtimi dhe mbledhja e informatave brenda komandës së UÇK; dhe ia arriti qëllimit, duke u bërë gjoja zëdhënës mediatik i Hashim Thaçit e drejtuesve të tjerë, ku merrte informacione dhe natën i raportonte direkt te  shefi i UDB në Kosovën, Jovica Stanishiq.

Aq shërbime të vlefshme bëri Batoni për UDB-ën, sa Jovica Stanishiq e bëri anëtar të Komitetit të Posaçëm Serb “Patkoi” me objektiv projektin “Kosova tokë e djegur”.

Pas luftës në Kosovë, Baton Haxhiu u bë këshilltar i Hashim Thaçit kur ishte kryeministër e President, ndërsa në janar 2014, u bë këshilltar i kryeministrit Edi Rama për çështjet Kosovë-Serbi, ku si kontribut i njihet propaganda për ndarjen e veriut të Kosovës dhe promovimi  e mbrojtja e interesave serbe në Kosovë e Shqipëri. (Faktet do të vijojnë)

https://pamfleti.net/english/anti-mafia/fazli-haxhiu-krye-sekretar-i-udb-e-ozna-ne-prishtine-i-biri-baton-hax-i227168

Si lidhet burgosja e një politikani në Shqipërinë e Jugut me mafian shqiptare ndërtimit? Botimi gjerman i LE MONDE diplomatique ofron shpjegimet e veta.

Për “rastin Beleri” shkruan hollësisht botimi gjerman i LE MONDE diplomatique, duke iu referuar si minoritetit grek dhe interesave konfliktuale në Himarë, ashtu edhe rolit të Fredi Belerit. Në zgjedhjet vendore shqiptare të vitit 2023 “Beleri nuk ishte i vetmi që ndodhej në burg. Gjatë fundjavës së zgjedhjeve u arrestuan edhe qytetarë të tjerë të shquar nga Himara, […] me mënyrën e veprimit të pushtetit ekzekutiv që ishte qartazi e orkestruar nga Tirana”.

Himara dhe Riviera Shqiptare janë me rëndësi të madhe për dy arsye. E para ka të bëjë me potencialin turistik të zonës, “i cili ishte i njohur prej kohësh dhe tashmë po merreshin masa për shfrytëzimin e tij […] Përveç kësaj, Himara është me rëndësi të madhe për turizmin – por edhe një minierë ari për investitorët.

Arsyeja e dytë është gjeografike dhe etnografike. Himara dhe Riviera janë më afër Korfuzit sesa Tiranës. Dhe elementi grek është shumë i fuqishëm në të gjithë zonën bregdetare. Shumë kisha dhe kishëza janë ortodokse dhe në kontrast me brendësinë e vendit nuk ka asnjë xhami […] Shumë familje flasin greqisht, shumë njerëz janë dygjuhësh, ashtu si edhe me shtetësi të dyfishtë […] Interesat e minoritetit grek përfaqësohen nga organizata Omonia, të cilën në Himarë e përfaqëson Beleri”.

Lidhur me vetë Belerin, LE MONDE diplomatique shkruan: “Në vitet 1990 nacionalisti i zjarrtë ishte afër Frontit për Çlirimin e Himarës dhe në vitin 1995 u arrestua nga policia greke si anëtar i një grupi të armatosur që donte të sulmonte një kazerma në Shqipërinë e Jugut. Deri sot, e gjithë pjesa jugore e vendit karakterizohet nga nacionalistët grekë si “Himara e Veriut”, e cila duhet të bashkohet me Epirin grek.

[…] Tani rëndësia e minoritetit grek është zvogëluar ndjeshëm, pasi një pjesë e madhe e tij ka emigruar në Greqi. Kryeministri shqiptar Rama e di mirë se çfarë ndjenja indinjate ushqen kur paralajmëron në rrjetet sociale për autonomistë grekë që kundërshtojnë zhvillimin e zonës bregdetare.

Opozita shqiptare dhe qeveria e Athinës besojnë se burgosja e Belerit ka motive etniko-politike. Për këtë çështje, Greqia kërcënoi madje se do të pengonte anëtarësimin e vendit fqinj në BE. Dhe kryeministri Mitsotakis e propozoi personalisht Belerin si kandidat për zgjedhjet europiane”.

“Zgjedhja e Belerit duhej parandaluar”

Por pse duhej patjetër të parandalohej zgjedhja e Belerit në bashki? Zona e Himarës është një “minierë ari për spekulantët, të cilët nga banorët lokalë përshkruhen si “mafia e ndërtimit” – një klikë deputetësh, zyrtarësh qeveritarë, ministrash dhe oligarkësh”. Nuk ka transparencë në lidhje me planet investuese dhe lejet e ndërtimit, ndërsa “që nga mandati i parë i Ramës janë miratuar rregullore që dobësojnë institucionet lokale dhe vetëqeverisjen.

[…] Të gjitha këto shpjegojnë pse ishte e pamundur që një kryetar bashkie i pavarur të zgjidhej në zonë nga rrethet e biznesit që i afrohen qeverisë. […] Duhej parandaluar mundësia që dikush të zbulonte punët e brendshme dhe marrëveshjet e fshehta.

Prandaj, duhej të parandalohej edhe zgjedhja e Belerit në bashki. Dhe meqenëse referencat për të kaluarën e tij ekstremiste në fushatën parazgjedhore nuk sollën asnjë rezultat, duhej ta ndalnin në një mënyrë tjetër. Burgosja e tij pak para zgjedhjeve ndaloi ndoshta disa banorë për të votuar për të – por nuk arriti të pengonte fitoren e tij të ngushtë. Që nga ajo pikë filloi një betejë ligjore në rritje, e cila ndoshta do të përfundojë edhe në GJEDNJ, pasi të përfundojë procesi përpara drejtësisë shqiptare”.

Në fund, siç thekson botimi gjerman i gazetës franceze, përveç minoritetit grek ka edhe shumë shqiptarë të tjerë që emigrojnë jashtë vendit. Megjithatë, “qeveria Rama nuk ka publikuar të dhënat e sakta nga regjistrimi i popullsisë në vitin 2023, duke dashur qartazi të shmangë konfirmimin zyrtar se populli shqiptar ndoshta është pakësuar që nga viti 2011 me rreth një milion banorë.

Dhe diçka tjetër: Duke u bazuar në numrin aktual të banorëve, mund të vihej në dyshim numri i votave në zgjedhjet e fundit vendore dhe parlamentare të vitit 2021. Dhe nëse në to “votuan” edhe njerëz që në realitet kanë vdekur, kjo mund të dëmtonte legjitimitetin e qeverisë së tretë Rama”, përfundon LE MONDE diplomatique. sn

Në organizimin e Institutit Hudson në Shtetet e Bashkuara të Amerikës u mbajt një diskutim mbi ndikimin e luftës ruso-ukrainase në rajonin e Detit të Zi dhe në vendet e Ballkanit Perëndimor.

Pjesëmarrësit ishin Daniel Serwer, një profesor në Universitetin John Hopkins, Ivana Stradner, një bashkëpunëtore kërkimore në Fondacionin Amerikan për Mbrojtjen e Demokracive dhe Luke Coffey, një bashkëpunëtor i lartë në Institutin Hudson.

Moderator ishte Reuf Bajroviq, nënkryetar i Aleancës Amerikano-Europiane.

Serwer ka theksuar se Vuçiqin duhet marrë seriozisht kur thotë diçka, ashtu si Putini.

“Vuçiq merr shumë mbështetje nga Moska, kjo është absolutisht e vërtetë. Ai ka një agjendë, ai zgjodhi aleancën e tij gjeopolitike. Duhet të pyesim pse zgjodhi atë mënyrë”, tha Serwer.

“Ai është aleat me Rusinë dhe Kinën sepse ata marrin atë që duan pa pyetur, edhe nëse Rusia e ka bërë në Ukrainë. Vuçiq dëshiron të qeverisë të gjithë serbët e Ballkanit. Ai e ka treguar qartë këtë. A do të përpiqet ta arrijë atë si Sllobodan Milosheviq? Jo, por kur të plotësohen kushtet gjeopolitike, ai do ta tregojë këtë”, tha Serwer.

Kurse Ivana Stradner kujton se Vuciq ishte ministër i Informacionit në vitet ’90.

“Një nga mjetet e tij më të rëndësishme është se si të formësohet informacioni hapësinor dhe të krijohet një perceptim, i cili është një paradoks, për një Serbi të fortë me fuqi të kufizuar, i ofron Perëndimit një mundësi dhe një strategji, për të pasur stabilitet në rajon. Njerëzit këtu besojnë në praktikë, ai është ai që përshkallëzon krizën, dhe më pas de-përshkallëzon dhe pozicionon veten si një burim stabiliteti”, tha Stradner. sn

Për mundësinë e zgjedhjeve të reja – më pak se një vit para përfundimit të mandatit të Qeverisë aktuale – foli vetë Kurti më 13 maj, por jo shumë edhe për arsyet.

“Që nga marsi i këtij viti nuk mund të themi që zgjedhjet e radhës janë çështje të viteve, por të muajve, andaj unë jam i interesuar të diskutoj me PDK-në, LDK-në dhe AAK-në se cila është stina më e përshtatshme për zgjedhjet e radhës, më mirë është në pranverë ose në vjeshtë”, tha Kurti për gazetarët, pas një takimi që zhvilloi me kryetarin e Partisë Demokratike të Kosovës, Memli Krasniqi.

“Nevojë për opozitën”

Si mund të shkohet në zgjedhje?

Disa grupe hakerësh prorusë kanë marrë përgjegjësinë mbi sulmet kibernetike që përkohësisht bllokuan disa faqe qeveritare në Kosovë gjatë javës së kaluar, përderisa Qeveria tha se sulmi nuk shkaktoi pasoja në të dhëna dhe faqet janë rikthyer online.

Radio Evropa e Lirë ka analizuar profilet e këtyre sulmuesve të mundshëm, përderisa ekspertët e fushës thonë se sulmi duhet të jetë alarm për mbrojtje më të madhe kibernetike.

“Gabimi i Kosovës”, është hashtagu i përdorur në disa postime në kanalin e Telegramit të quajtur “Server Killers” (vrasësit e serverit).

Në këto postime, që nisën nga 7 maji, ky grup prorus në Telegram, i cili më 14 maj ka pasur rreth 2 mijë anëtarë, pretendon se ka kryer sulme kibernetike mbi disa ueb-faqe qeveritare të Kosovës.

Grupi thotë se sulmi u krye pasi Ministri i Mbrojtjes i Kosovës, Ejup Maqedonci, në një konferencë ndërkombëtare të mbrojtjes të mbajtur më 6 dhe 7 maj në Poloni, shprehu mbështetje ndaj Ukrainës lidhur me luftën që po zhvillon Rusia atje.

“Ai duhet të mendojë më shumë për sigurinë e faqes së tij, dhe jo për Ukrainën”, ishte shkruar në një postim të kanalit Server Killers, më 7 maj.

Në postim ata përfshinë edhe fotografi që, sipas tyre, ishin dëshmi për bllokimin e faqeve të Kryeministrisë dhe Presidencës, ndër tjerash.

Grupi i hakerëve paralajmëruan për sulme të tjera edhe në ditët në vijim dhe postimi i fundit mbi këtë u bë më 10 maj.

Qeveria e Kosovës ka konfirmuar publikisht sulmet e bëra gjatë javës së kaluar dhe për këtë fajësoi “hakerët rusë”, pa specifikuar se për kë saktësisht bëhet fjalë.

“Disa ueb-faqe qeveritare kanë qenë cak i sulmeve të tipit DDoS. Për një kohë të shkurtër ueb-faqet kanë qenë jofunksionale. Ato janë rikthyer në funksion dhe pa pasoja në të dhëna”, ka thënë për Radion Evropa e Lirë, zëdhënësi i Qeverisë së Kosovës, Përparim Kryeziu, pa specifikuar detaje të tjera mbi sulmin.

Ministria e Punëve të Brendshme dhe Policia nuk kanë treguar nëse ka ndonjë progres në identifikimin e sulmuesve specifikë apo ndonjë hap tjetër lidhur me këtë situatë.

Çfarë është sulmi DDoS?

Distributed Denial of Services (në shqip: Mohim i Shpërndarë i Shërbimeve) është një lloj sulmi kibernetik ku nga adresa të ndryshme dërgohet trafik i madh në faqet që janë cak i sulmit.

Ky trafik i pazakontë më pas shkakton bllokimin ose rënien nga funksioni të faqes së shënjestruar.

“Si sulm është mjaft efektiv. Nuk është ndoshta më i avancuari dhe është më lehtë të ekzekutohet. Nuk ke nevojë të jesh shumë i avancuar në teknologji që ta ekzekutosh”, thotë Kujtim Kryeziu, drejtues ekzekutiv në kompaninë e sigurisë kibernetike.

Kryeziu, i cili ishte i angazhuar edhe në disa projekte qeveritare për siguri kibernetike, thotë se grupe të hakerëve ndonjëherë përdorin këto sulme edhe për të dërguar mesazh apo për të testuar cenueshmërinë e sistemeve që i kanë shënjestër.

“Në shumicën e rasteve këto sulme janë një indikator i parë i sulmeve të tjera që mund të vijnë… Kemi pasur rastin edhe në Shqipëri, sulmi që ka qenë nga Irani ka filluar me DDoS dhe në fund ka eskaluar në rrjedhje të të dhënave”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Kush janë grupet e hakerëve që morën përsipër sulmin?

Kanali në Telegram i quajtur “Server Killers”, sipas të dhënave të Telegramit, ishte regjistruar në fillim të gushtit të vitit 2023.

Sipas analizës së bërë nga ekipi i forenzikës digjitale të Radios Evropa e Lirë, kanali është nga Rusia dhe në gjuhën ruse.

Më 24 shkurt aty ishte uruar një festë shtetërore e Rusisë, përkatësisht “Dita e Atdheut” që festohet më 23 shkurt dhe u kushtohet veteranëve dhe personelit të ushtrisë ruse.

Më 8 maj, një ditë pas sulmit fillestar, në këtë kanal thanë se sulmit ndaj Kosovës i janë bashkuar edhe dy grupe tjera hakerësh: Digital Revolt (Revolta Digjitale) dhe Matryoshka 424, të dy kanalet po ashtu në gjuhën ruse.

“Përgatitu për pasojat, Kosovë. Ju keni bërë një gabim fatal”, thuhet në postim në rusisht në kanalin Server Killers.

Edhe dy kanalet e tjera bënë postime të ngjashme duke komentuar, po ashtu, edhe mbulimin medial të sulmit, duke thënë se ky është vetëm fillimi.

“Edhe ngrohja bëri bujë aq sa mediat u çmendën! Kosova ende nuk e ka parë fuqinë e sulmit tonë të përbashkët… Çfarë do të ndodhë tutje?”, thuhet në një postim në kanalin Matryoshka.

Sipas faqes TGstat që tregon të dhëna mbi kanalet në Telegram, kanali Matryoshka ishte formuar më 27 prill të vitit 2023, ndërsa kanali Digital Revolt, së fundmi në maj të vitit 2024.

Të dyja së bashku kanë më pak se dy mijë anëtarë.

Në kanalin e Server Killers, më parë ata kishin njoftuar se kanë kryer sulme edhe në faqe zyrtare të shteteve të ndryshme, përfshirë Moldavinë dhe Maqedoninë e Veriut, gjatë muajit prill.

Qeveria e Kosovës nuk u është përgjigjur pyetjeve se cilat ueb-faqe qeveritare u sulmuan dhe për sa kohë zgjati sulmi.

Ndërkohë, sipas postimeve nga grupet e hakerëve, ueb-faqet e sulmuara përfshinin atë të Kryeministrisë, Presidencës, Ministrisë së Punëve të Brendshme, Ministrisë së Bujqësisë e të tjera.

Në testimet e bëra nga Radio Evropa e Lirë, më 14 maj, këto faqe ishin funksionale.

Si qëndron Kosova me sigurinë kibernetike?

Qeveria e Kosovës në një koment për Radion Evropa e Lirë lidhur me këtë sulm, kanë thënë se kanë shtuar “vigjilencën dhe bëjnë vlerësimet e nevojshme për të rritur nivelin e mbrojtjes nga sulme të ngjashme në të ardhmen”.

Kujtim Kryeziu thotë se në rastet e sulmeve DDoS, përdoren kompjuterë të shumëfishtë nga shumë lokacione.

“Shkaku që është i shpërndarë dhe mund të vijë nga rajone të ndryshme e bën të vështirë të gjendet. Nëse (sulmi) është shumë i madh, ai mund të vijë nga Rusia, nga Kina, por edhe nga Kosova nga sisteme të infektuara”, shpjegon Kryeziu.

Ai, megjithatë, thotë se Qeveria dhe ekspertët brenda saj kanë mundësi të identifikojnë deri në një masë burimin e sulmit dhe në këtë rast “kanë bazë për të thënë se sulmi ka ardhur nga Rusia”.

Institucionet e Kosovës ishin cak i sulmeve kibernetike disa herë gjatë viteve të fundit, por pa pasoja afatgjate apo rrjedhje të të dhënave.

Një raport i Qendrës Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS), i vitit 2023, thotë se rreth 64 për qind e qytetarëve të anketuar i kanë konsideruar sulmet kibernetike “si rrezik për sigurinë kombëtare”.

Kur bëhet fjalë për institucionet shtetërore dhe sigurinë kibernetike, sipas Kryeziut, një ndër problemet më të mëdha është mungesa e “pavarësisë së Kosovës në internet”.

Kjo meqë ngjashëm me një kod telefonik shtetëror të veçantë, Kosova do të duhej ta kishte edhe një adresë të unifikuar të faqeve në internet, ajo që quhet “Top Level Domain” (TLD).

Tjetër problem me sigurinë kibernetike në institucionet kosovare, sipas Kryeziut, është edhe mungesa e burimeve njerëzore, pasi ekspertë të fushës kibernetike të kualifikuar janë më të orientuar në sektorin privat, si sektor “më profitabil dhe me mundësi në rritje në karrierë”.

Kontribuoi: Njësia e forenzikës digjitale e Shërbimit të Ballkanit të Radios Evropa e Lirë

Peshqeshi i hidhur i historisë sonë ishte në Athinë. Jo për të përsëritur ekspozitën e pikturave “gjeniale” të disa kohëve më pare në kryeqytetin grekë dhe për t’i mbajtur gjithmonë të magjepsur shtetarët grek me artin e tij, i cili nuk ka qenë kurrë art. Arti i shkarravinave të tij që i ka shpërthyer me siguri një dramë të thellë me pasoja brenda vetes.

Është fenomen i njohur historik, kur shumë ëndërrimtarë të dështuar, mbas një zhgënjimi në krijimtarinë e tyre, mundimi shpirtëror i ka shtyrë që pushtetin e munguar t’ia kërkojnë politikës. Përveç Hitlerit, ka pasur dhe personazhe të tjerë madje edhe mbretër, që i kanë bërë dëme të mëdha popujve dhe historisë.

Nuk kishte paradoks n֝ë Galatsi stadium të Athinës siç menduan disa.

Do ishte vërtet paradoks për cilindo të besonte se kreu i regjimit të sotëm do të “përqafohej” me emigrantët shqiptarë në Athinë dhe ata do mbushnin një stadium ku të dëgjonin me ngazëllim fjalën e tij, i cili do t’iu fliste për marrëdhëniet shqiptaro – greke dhe përspektivën europiane të Shqipërisë.

Të vërtetën tashmë e zbulon çasti dhe dita.

Ky aktivitet ishte truku i provuar i radhës, për të cilat kryeministri është shumë i avancuar me krijimtari të tilla dhe aq më shumë që halli pushtetit është dhe halli burgut dhe i prangave për të.

Ajo pjesë e stadiumit të grumbulluar nuk ishin as pakica me emigrantë shqiptarë, pa lere më shumica. Sepse ata nuk mund t’i tregonin mirënjohje kasapit që i detyroi të iknin nga vendi i tyre me politikat e luftës klasore.

Me pak përjashtim, këta të gjithë ishin patronazhistët, që kanë ringjallur strukturën e Sigurimit të Shtetit, ishin të frikësuarit e administratës shtetërore, autorë të lumit të pëlqimeve me detyrim dhe hallexhinj të paguar nga fshatrat kufitarë.

Pamë sërish një propagandën e stilit të kohës së pandemisë, kohë kur Shqipëria mbushte morgjet me arkivolet e të vdekurve nga Covid-19, kryeministri i një vendi europian shumë të varfër, dërgonte mjekë shqiptarë në Bergamo, me një ceremoni  të papërshtatshme për kohën, sa që edhe sot kjo ceremoni e kontestuar të provokon të vjellat.

Një entuziazëm i tillë i stimuluar me gjithçka që ka në dorë regjimi, është një ngjashmëri e përkryer me ato koncertet e sponsorizuar nëpër rrugë apo nëpër salla, me tinguj të fortë dhe zëra elektronikë, që vdesin sapo njerëzit largohen nga rruga.

Ky ishte ekzaktësisht një koncert rruge, për të cilin monarku ka lëvizur të gjitha fijet nga zyra e tij e errët.

Duke iu përshtatur filozofisë unike të Mao Ce Dunit, ku gjithçka duhet turbulluar që të kthellohej, Gadaffi shqiptar, mbasi u vuri dinamitin marëdhënieve shqiptare një ditë me diell, na del dhe na flet sot në Greqi për miqësinë mes dy popujve, aq më shumë, kur përveç truqeve dhe fjalëve, nuk ka asnjë gjurmë kontributi për këto marrëdhënie.

Edi Rama me vizitën e tij të provokuar e bëri edhe më të nderë situatën që ka krijuar me burgosjen politike të Fredi Belerit. Ai vajti jo vetëm si mik i paftuar, por duke mos njohur etikë diplomatike dhe shtetërore dha këshilla babai si një udhëheqës me të drejta të pakufizuara.

Në Athinë përsëri e kishte nën thundër transparencën e shpenzimeve.

Sepse transparenca të diskretiton, të tregon ai që je, të thotë se nga vjen, ku shkon, ku i ke marrë paratë e këtyre shpenzimeve dhe të shpenzimeve të tjera që do vijnë.

Njerëzit ngadalë – ngadalë po ndërgjegjësohen se këto udhëtime  jashtëtokësore për Shqipërinë e varfër, të cilën njerëzit po e boshatisin, e kanë burimin nga aferat rrëqethëse të inceneratorëve me një faturë stratosferike; e kanë burimin nga skandali financiar 5D, nga droga, nga vjedhjet e përditshme, nga taksat tona shfrytëzuese etj etj.

Pra këto janë para krimi dhe korrupsioni, për të cilat sot po protestohet me forcë në Tiranë.

Dje në Athinë Edi Rama ishte më lepur se kurrë, më  gënjeshtar dhe më provokator me Greqinë.

Një analizë mes rreshtave të fjalëve të tij e dekonspiron qartë, se ai tashmë ka frikë për vdekje nga Greqia. Lepuri që ka në bark nuk bëhet dot luan.

Ka frikë nga kurthi që i ka ngritur vetes me kryebashkiakun e burgosur politik të Himarës, Fredi Belerin.

Ka frikë nga kurthet makbethiane të “non gratës” ndaj Berishës; ka frikë nga afera McGonigal; ka frikë nga përgjimet dhe mesazhet mafioze prej tij të interceptuara nga shërbimet e fshehta perëndimore.

Ka frikë nga gjykata, ka frikë nga diplomacia e ardhshme edhe pse ka një iluzion të heshtur se botën demokratike do ta përmbysë “Vëllai i Vogël” i tij dhe ai do jetë në krahun e tij.

Greqia është një vend demokratik dhe trualli saj është djep i qytetërimit perëndimor dhe kuptohet se mbrojtja që i bën Fredi Belerit është vetëm çështje lirie, siç është edhe çështja e madhe për mbrojtjen e lirisë s֝ë Berishës.

Edi Rama është antishqiptar i damkosur në aktivitetin e tij publik dhe askush nuk e merr seriozisht nacionalizmin e tij propagandistik me vepra të kundërta.

Me foltoren e organizuar me shumë photoshop dhe montazh të super ekzagjeruar në stadiumin e Galatsit, ai ishte  pikërisht, në një nga skenat e krimit ndaj shqiptarëve .

Ftesa që iu bëri emigrantëve për t’u rikthyer në vendin e tyre dhe për të investuar është një prapësi propagandistike, që i ngjan  çuditërisht asaj shprehjes së urtë tiranase “më ka çu lala me la gojën” sepse në mëndje ai ka të fiksuar në errësirë, planin djallëzor të dizenjuar nga Xhorxh Sorros për shpërnguljen totale të shqiptarëve nga trevat e tyre.