Një vizatim në letër i poetëve francezë Paul Verlaine dhe Arthur Rimbaud, shpesh i riprodhuar, por asnjëherë i ekspozuar, do të vihet në shitje nga “Christie’s” në Paris, në fillim të nëntorit, njoftoi sot shtëpia e ankandit.

Ky vizatim është vepër e piktorit dhe ilustruesit Félix Régamey (1844-1907), në një letër drejtuar vëllait të tij, e datës 1872.

Në të shihen dy poetët duke shëtitur në një rrugë të Londrës.

“Kjo skicë është vizatimi i vetëm, që tregon Verlaine dhe Rimbaud së bashku gjatë arratisjes së tyre të famshme dashurore midis 1872 dhe 1873, një nga periudhat kryesore krijuese të Rimbaud”, tha “Christie’s” në një deklaratë.

Shitja është planifikuar për në 3 nëntor dhe vlerësimi i vizatimit është midis 70 000 dhe 100 000 euro.

VOAL – Ajo nuk është një zonjë, ajo është vazhdimisht në depresion dhe lufton me botën, e vështirë për t’u menaxhuar dhe e huaj për kompromis. Një portret si ky i shkon përshtat vetëm për një personi dhe një dhe vetëm një këngëtareje. Ylli i muzikës rock Loredana Bertè lindi më 20 shtator 1950 në Bagnara Calabra. Nga ai fshat i vogël u nis për të pushtuar fronin e muzikës pop italiane, të paktën në mesin e grave. Bertetë janë një familje krejt femërore, e përbërë nga katër motra, njëra prej të cilave, Domenica, do të bëhet e famshme nën pseudonimin e Mia Martini.

Në mes të viteve ’60 Loredana fillon të hedhë hapat e saj të parë në botën e argëtimit dhe pikërisht nga “Piper”, diskoteka e famshme romane që për një periudhë e shihte çuditërisht si protagoniste. Ajo, kaq rebele dhe e egër, në mes të gjithë atyre fëmijëve të etërve të shquar, krah për krah me Nicoletta Strambelli “dekadente”, aka Patty Pravo? Për hir të së vërtetës, kjo mund të jetë vetëm një përvojë fatale e shkurtër.

Dhe kështu, ndërkohë që njihet një tjetër të huaj si Renato Zero, ajo ngadalë fillon të ngjitet në shkallët e famës. Të dy të zgjedhur nga Don Lurio, ata janë pjesë e të ashtuquajturit “Collettoni” të Rita Pavone në transmetimet e saj televizive, atëherë është radha e muzikalit: së pari “Orfeo 9” nga Tito Schipa Jr, pastaj gjithmonë së bashku në versionin e atëhershëm skandaloz të Italisë të “”Hair”, muzikalit historik me tema të nxehta në atë periudhë, përfshirë Luftën e Vietnamit. Por talenti i Loredana Bertè është në muzikë, dhe më 1974 publikohet albumi i saj i parë: është menjëherë skandaloz, sepse Loredana me bashkëmendimtarët e saj do të duhet të luftojnë për një kohë të gjatë për të triumfuar… “Streaking” është titulli dhe Loredana shfaqet e zhveshur në kopertinë . Është vetëm e para e një serie të gjatë censurash: kopertina është ndryshuar, por gjithsesi plotëson ostracizmin e radios publike të atëhershme, jo e prirur të transmetojë këngë me tekst të fortë.

Shpërthimi i vërtetë i Loredana Berté ndodh vitin e ardhshëm, më 1975: me singlen “Sei bellissima” fiton një sukses të madh dhe ende konsiderohet – me meritë – një klasik i muzikës italiane. Kënga u përfshi në albumin “Normale o Super” të vitit 1976; më 1977 lëshoi ​​”T.I.R.”, LP e saj të tretë.

Pavarësisht nga prodhimi artistik i Mario Lavezzit i cili do të jetë shoku i tij i punës dhe në jetë për disa vite, dhe pavarësisht një angazhimi të caktuar tashmë të dukshëm si në muzikë dhe në tekst, shenjtërimi i vërtetë i këngëtares dhe interpretueses Loredana Bertè arrin më 1978 me botimin e firmosur nga vetëm Ivano Fossati, autor debutues dhe anëtar i një grupi disi të nëndheshëm, “I Delirium”, me titull “Dedicato”. Për disa një lloj manifesti politik, për Loredanën një pjesë historike ndër më të dashurat nga ajo vetë.

Kënga do të jetë pjesë e një albumi të shkëlqyeshëm, “BandaBertè” (1979) i cili do të konfirmojë Loredanën si një nga protagonistët e skenës italiane të rrokut dhe që do të përfshijë bashkëpunime shumë prestigjioze: përveç Ivano Fossati, Pino Daniele, Alberto Radius, çift Battisti-Mogol, Avogadro, Lavezzi, etj. “… e la luna bussò” është pjesa më e famshme e albumit dhe një pjesë tjetër historike e repertorit të Loredanës, këngëtarja e parë dhe mbase e vetme që përdor tinguj reggae në Itali.

Bashkëpunimet e shkëlqyera në albumet vijuese dhe në vitet në vijim do të jenë të shumta. Nga Ron te Renato Zero, nga Mia Martini te Gianni Bella te Enrico Ruggeri (“Il mare d’inverno”) (“Deti në dimër”), te kompozitori brazilian Djavan, Bruno Lauzi, Corrado Rustici dhe shumë të tjerë.

Më 1980 ishte radha e “Loredanaberte” me pjesën tërheqëse “In alto mare” “Në det të hapur” dhe më pas u konfirmua si e shkëlqyeshme dy vjet më vonë me suksesin e jashtëzakonshëm të “Non sono una signora” “Unë nuk jam një zonjë”, vulosur nga fitorja në Festivalbar. “Traslocando”, albumi i radhës, është një nga regjistrimet e saj më të bukur dhe intensivë.

Ky është samiti absolut i këngëtares tenebroze, nga i cili vetëm një rënie – megjithëse e shkurtër – mund të pasonte, e shënuar nga përpjekje të ndryshme për t’u kthyer në qendër të vëmendjes (si përplasja e falsifikuar e foshnjës e ekspozuar në një edicion në Sanremo).

Në vitin 1989, megjithatë, spektri i dëshpërimit dhe depresionit materializohet në figurën e tenistit Bjorn Borg: një histori totale dashurie që rrezikonte të shkatërronte psikologjikisht të famshmen Loredana, veçanërisht pas ndarjes. Një simbol i kësaj është single agresiv dhe i hidhur “Amici non ho”, një këngë që thotë gjithçka për situatën e saj ekzistenciale (madje as e zbutur nga tiparet e lehta ironike). Drama e shtëpisë Bertè, megjithatë, nuk duhej të mbaronte këtu. Në maj 1995, motra e dashur e urryer ndahet nga jeta, ajo Mia Martini e cila ka qenë gjithmonë kokëfortë për të kërkuar një sukses personal, larg hijes së një të afërmi të shquar. Tragjedia shënon thellësisht këngëtaren tashmë me përvojë.

Sidoqoftë, aktiviteti muzikor i Loredanës nuk ndalet. Në albumin që pason, “Ufficialmente dispersi” “Zyrtarisht të humbur”, Loredana debuton si autore e teksteve.

Albumet “Un pettirosso da combattimento” e “Decisamente Loredana” përmbajnë pjesë autobiografike që zbulojnë plotësisht Bertè-në e fundit.

Duke filluar nga viti 1998 ka një ndalesë të beftë, ndoshta një pauzë për reflektim për të gjetur veten përsëri. Do të jetë edicioni i 52-të i Festivalit Sanremo për ta kthyer atë tek adhuruesit e tij të cilët, menjëherë, e vendosën përsëri në atë fron nga i cili, në të vërtetë, nuk u zbrit kurrë.

2004 rinisi Loredana Berté me shfaqjen televizive “Musicfarm”; për më tepër “In alto mare” e saj është rifilluar dhe ribërë për të kompozuar “Waves of luv një nga shumë hitet e verës që kanë ndezur diskotekat italiane.

Ajo merr pjesë në Sanremo 2008 dhe shpërthen një rast: kënga që ajo prezanton dhe e cila titullohet  “Musica e parole””Muzikë dhe fjalë”, në të vërtetë është “Ultimo segreto” “Sekreti i fundit”, një këngë e kënduar nga Ornella Ventura njëzet vjet më parë, në 1988, dhe prodhuar nga Tullio De Piscopo së bashku me Alberto Radius, i cili është edhe autori. Radius, udhëheqësi historik i Formula Tre, është gjithashtu autori i “Musica e parole”: shpërthen një episod i veçantë i “vetë-plagjiaturës”, duke çuar në skualifikimin e Loredana Berté nga gara.

Kthehet në skenën e Sanremo 2012 me këngën “Breathe” shkruar dhe kënduar me të nga Gigi D’Alessio. Në fillim të vitit 2014 me rastin e dyzet viteve të karrierës së tij ajo kthehet për të performuar drejtpërdrejt me turneun “Bandabertè 1974-2014”. Vitin pasues, në nëntor 2015, ajo botoi autobiografinë e saj zyrtare me titull “Traslocando” (si albumi i saj i vitit 1982).

Ndjeva se duhej të tregoja historinë tani që jam akoma gjallë. Nuk doja që dikush të mendonte se mund të fliste për jetën time me mua të vdekur, dhe për këtë arsye domosdoshmërisht mbylle gojën.

Në vitin 2016 ajo lëshoi ​​albumin e tij të ri “Amici non ne ho… ma amiche sì! “Miq nuk kam… mikesha po!” së bashku me kthimin e saj në TV: ajo mban rolin e gjyqtarit në edicionin e ri të “Amici” nga Maria De Filippi. Në vitin 2018 ajo përjeton një valë të re të popullaritetit dhe suksesit falë këngës së bërë në bashkëpunim me Boomdabash me titull “Non ti dico no”. Kënga del në maj dhe bëhet një nga hitet e verës. Përveç përfshirjes në albumin e grupit, është përfshirë edhe në albumin e ri të pa publikuar nga Loredana Bertè, publikimi i së cilës do të bëhej në shtator 2018.

Më 6 shtator zbulon titullin e albumit të ri, LiBerté, i cili del 28 shtator, dhe pasohet nga një turne i ri teatror.  Më 21 shtator, dalin dy single të reja nga albumi: Babilonia (kënga e hedhur nga Sanremo 2018) dhe Maledetto luna-park.

Më 6 shkurt 2019 ajo lëshoi ​​me rastin e Festivalit të 69-të Sanremo, singlen Cosa ti aspetti da me Çka pret nga unë me të cilin renditet në vendin e 4, megjithë tri ovacione në këmbë të fituara nga publiku i Teatrit Ariston në fund të shfaqjeve (gjë që nuk ka ndodhur kurrë në historinë e Festivalit). Pjesa është vlerësuar me Çmimin Publik Ariston, të krijuar ad hoc pas protestave të bujshme të publikut në dhomë në njoftimin e tre artistëve të parë të klasifikuar. Me rastin e publikimit të singles, albumi LiBerté është rikthyer në dyqane në një version të quajtur “Sanremo Edition” që përmban këngën e Sanremos dhe dy medley të regjistruara gjatë LiBerté Theater Tour 2018/2019, i cili gjithashtu do të vazhdonte gjatë verës./Elida Buçpapaj

VOAL – Nga piktori i shquar Nazmi Hoxha po sjellim kompozimin e titulluar “love” (dashuria), postuar nga autori në faqen e tij në facebook dhe tejet e vlerësuar nga admiruesit e tij të shumtë, të cilët kanë përdorur metafora të larmishme për të shprehur mendimet e tyre.

Dy figurat në qendër të kompozimit, në fakt, shëmbëllejnë Adamin dhe Evën, në versionin e panjohur, pra, që nuk e kanë ngrënë asnjëherë mollën e ndaluar dhe janë shpërblyer me një vallëzim kozmik të përjetshëm.

VOAL – Një nga zërat më të bukur italianë, i cili u zhduk në rrethana të paqarta kurrë, Domenica Berté, aka Mia Martini, lindi në Bagnara Calabra, në provincën e Reggio Calabria, më 20 shtator 1947, fëmija i dytë i katër vajzave. Midis këtyre, është edhe Loredana Berté, gjithashtu një këngëtare shumë e njohur italiane.

Fëmijëria dhe rinia e hershme tashmë janë të shënuara nga muzika. Domenica e vogël i kalon vitet e para në Porto Recanati por e ka të lehtë për të bindur nënën e saj, Maria Salvina Dato, për ta marrë atë në Milano, në kërkim të fatit në botën e muzikës. Këtu, më 1962, ajo takoi diskografin Carlo Alberto Rossi dhe u bë një “ragazza ye-ye”, domethënë një koriste për këngët twist dhe rock të periudhës. Por këngëtarja kalabreze tashmë në atë moshë ishte frymëzuar nga Aretha Franklin dhe producenti i mirënjohur e lançoi atë, në vitin 1963, me emrin artistik të Mimì Berté. Vitin pasues, ajo fitoi Festivalin Bellaria dhe gjithashtu iu imonua mediave si një interpretues premtuese, falë këngës “Il magone”. Sidoqoftë, kjo dritë e vogël nuk zgjat shumë. Më 1969 e ardhmja Mia Martini u transferua në Romë, së bashku me nënën dhe motrat e saj. Ajo takon Renato Fiacchinin, gjithashtu një këngëtar aspirues që ende nuk është “bërë” Renato Zero, dhe me motrën e tij Loredana ajo siguron jetesën në mënyra të ndryshme, duke mos hequr dorë nga ëndrra e muzikës. Është një moment delikat në jetën e saj, një nga shumë të tillë. Kjo u konfirmua, përsëri më 1969, nga arrestimi për posedim të drogave të lehta dhe si pasojë katër muaj burg në Tempio Pausania.

Sidoqoftë, takimi vendimtar arrin më 1970. Themeluesi i lokalit historik Piper, Alberigo Crocetta, e projekton atë në një horizont ndërkombëtar, duke e lançuar për publikun e gjerë. Mimì Berté bëhet Mia Martini dhe këngëtarja e re dhe rebele kalabreze gjen dimensionin e saj, në një vështrim dhe një bagazh artistik më afër identitetit të saj. “Padre davvero” është kënga e parë me emrin Mia Martini dhe u lançua më 1971 për Rca Italiane. Rai e ka të lehtë për ta censuruar atë: argumenti është ai i një vajze që rebelohet kundër babait të saj të dhunshëm. Sidoqoftë, kënga fitoi Festivalin e Muzikës Avant-Garde dhe Trendet e Reja të Viareggios. Në pjesën e pasme të këtij single të parë ka edhe “Amore … amore … un corno”, një pjesë tjetër e shkruar nga djaloshi Claudio Baglioni.

Në Nëntor 1971 u publikua albumi “Oltre la collina”, një nga më të mirët e këngëtares, i cili merret me tema të tilla si dëshpërimi dhe vetëvrasja. Gjithashtu në këtë vepër Baglioni shumë i ri gjen hapësirë, në disa këngë, ndërsa Lucio Battisti, i tërhequr nga vokalizmi befasues i këngëtares “cigane”, e dëshiron atë në TV në specialen “Tutti insieme” “Të gjithë së bashku”. Këtu, Mia Martini këndon “Padre davvero”, pa asnjë censurë. Shenjtërimi është më pranë se kurrë.

Më 1972, fëmija i dytëe prindërve Berté ndjek Alberigo Crocettan në Ricordi në Milano, ku regjistron “Piccolo uomo”, i cili rezulton të jetë një sukses i madh. Teksti është nga Bruno Lauzi dhe interpretimi është mjeshtëror, aq sa ajo fiton Festivalbar atë vit. Publikohet albumi “Nel Mondo”, i cili paraqet gjithashtu të madhin Vinicius De Moraes dhe merr Çmimin e Kritikëve si LP më i mirë i vitit 1972.

Kritikët ishin gjithmonë në krah të saj deri në vitet 1980, duke i njohur ato si një vlerë dhe një forcë inovative që nuk ka asnjë të barabartë në Itali. Kjo konfirmohet nga Çmimi i Kritikëve që ajo fitoi më 1982 në Festivalin Sanremo, i cili u krijua posaçërisht për atë edicion me synimin t’i caktojë një çmim dhe që, që nga viti 1996, është quajtur “Çmimi Mia Martini”.

Por 1973 është viti i kryeveprës. “Minuetto”, nënshkruar nga Franco Califano dhe Dario Baldan Bembo, është deri tani single i tij më i shitur. Me këngën ajo fiton përsëri Festivalbar, në të njëjtin nivel me Marcella Bella. Nga ky moment, diskot dhe këngët e saj kërkohen edhe jashtë vendit, veçanërisht nga Gjermania, Spanja dhe Franca. Përtej Alpeve, e krahasojnë atë me legjendën Edith Piaf. Kritikët evropianë e konsideruan atë këngëtaren e vitit në 1974 dhe me “È proprio come vivere” “It’s like like living”, Mia Martini fitoi Gold Record: një milion rekorde të shitura në tre vitet e fundit. Vitin pasues, në 1975, Rai e vlerëson atë, me specialen “Mia”, i cili përfshin gjithashtu Lino Capolicchion dhe Gabriella Ferrin.

Ajo regjistron kopertinën “Donna con te”, e cila është shumë e njohur në top lista dhe referendumi “Vota la voce”, organizuar nga e përjavshmja Tv Sorrisi e Canzoni, e shpall atë këngëtaren femër të vitit. Këto ishin vite me sukses të madh në treg, por të shoqëruara me interpretime që këngëtarja kryen kryesisht për detyrime kontraktuale. Martesa me Ricordi është prishur, por shtëpia milaneze padit Mia Martinin, e cila do të kishte zgjidhur kontratën paraprakisht, dhe pëson konfiskimin e pasurive dhe fitimeve, si dhe pagesën e një gjobe shumë të lartë.

Kalo te Rca dhe regjistron “Che vuoi che sia… se t’ho aspettato tanto” “Çfarë dëshiron të jetë … nëse të kam pritur kaq gjatë”. Albumi mirëpret autorë të tjerë akoma jo të njohur, siç janë Amedeo Minghi dhe Pino Mango, ndërsa aranzhimet janë të Luis Enriquez Bacalov. Në Francë, këngëtari dhe kompozitori dhe aktori i famshëm francez Charles Aznavour e pikas atë dhe e dëshiron me të në një recital të shkëlqyeshëm në Olimpia në Paris, tempulli i shenjtë i muzikës në Francë. Shfaqja u përsërit në Sistina në Romë dhe më 1977 Mia Martini u zgjodh për të përfaqësuar Italinë në Eurofestivali me këngën “Libera”. Ai e vendos të trembëdhjetën në renditje, por single është përkthyer pothuajse në të gjithë botën.

Këto janë vitet e marrëdhënies me këngëtarin Ivano Fossati, me të cilin ajo dashurohet gjatë regjistrimit të albumit “Per amarti”, i cili përmban këngën “Portreti i një gruaje”, i cili fiton çmimin e kritikëve në Festivalin e Këngës Popullore Botërore Yamaha në Tokio. Me Fossatin, Mia Martini shkon në etiketën Warner dhe boton disqet “Vola” dhe “Danza” të shkëlqyeshëm, nga viti 1979, i cili përmban hitet e nënshkruara nga kantautori “Canto alla luna” dhe  “La costruzione di un amore” “Ndërtimi i një dashurie”.

Më 1981 ajo operoi kordat e zërit, kësht që timbri i tij ndryshoi drejt një toni më të ngjirur. Ajo është tani një kantautore dhe albumi “Mimi”, i rregulluar nga ish Blood Sweet and Tears, Dick Halligan, ofron dhjetë këngë pothuajse tërësisht të autografuara. Më 1982 mori pjesë për herë të parë në Sanremo me këngën e shkruar nga Ivano Fossati “E non finisce mica il cielo” “Dhe qielli nuk mbaron”, e cila përuron Çmimin e Kritikëve. Akoma në të njëjtin vit, ai realizoi “Quante volte” “Sa herë”, rregulluar nga Shel Shapiro, i cili gjithashtu arriti sukses të madh jashtë vendit.

1983 është viti i tërheqjes së saj nga skena, shkaktuar nga një thashethem që e lidhte atë me përfshirje në disa ngjarje negative të cilat do ta ndiqnin pas atë. Heshtja zgjat deri në vitin 1989, kur miku i saj Renato Zero bind drejtorin artistik të Festivalit të Sanremos, Adriano Aragozzini, për ta lënë të marrë pjesë në konkursin e famshëm të këngës. Kënga “Almeno tu, nell’universo”  “Të paktën ti, në univers” është një sukses dhe përsëri fiton Çmimin e Kritikëve. Në valën e entuziazmit, Mia Martini regjistron albumin “Martini Mia”, për shtëpinë Fonit Cetra. Kënga “Donna”, e nënshkruar nga muzikanti Enzo Gragnaniello, shkon në Festivalbar dhe disku fiton Diskun e Artë, për mbi 100 000 kopje të shitura. Vitin tjetër, në Sanremo, kënga e shkruar nga Franco Califano, “La nevicata del ’56” “Bora e ’56”, fitoi Çmimin e tretë të Kritikëve.

Në vitin 1992 u kthye në skenën e Ariston me një tjetër sukses, “Gli uomini non cambiano” “Burrat nuk ndryshojnë”. Ajo vjen e dyta, pas Luca Barbarossa. Në të njëjtin vit ajo regjistroi “Lacrime”, e cila i dha asaj diskun e fundit të artë dhe u zgjodh për të përfaqësuar Italinë në Eurofestivali, në Suedi, ku u duartrokit shumë.

Këto janë vitet në të cilat ajo afrohet më shumë me motrën e saj Loredana Berté, pas shumë vitesh në të cilat marrëdhëniet kishin mbetur të ftohta dhe me të, në vitin 1993, ajo pranon të bëjë duet në Sanremo. Kënga “Stiamo come stiamo” “Ne jemi ashtu siç jemi” megjithatë, nuk bën bujë. Vitin pasues, në 1994, Mia Martini regjistron për shtëpinë e Muzikës RTI “La musica che mi gira intorno”, në të cilën ajo këndon kopertina të zgjedhura nga repertorët e këngëtarëve si De André, De Gregori dhe Lucio Dalla. Ky është vetëm një nga projektet e saj të deklaruara për të riinterpretuar këngët nga artistë të tjerë, të tillë si Mina dhe Tom Waits. Megjithatë, qëllimi nuk arrin të ketë një vijim.

Më 14 maj 1995, në moshën dyzet e shtatë vjeçe, Mia Martini u gjet e vdekur në banesën e saj në Cardano al Campo, Varese. Për muaj me radhë, këngëtarja kishte vuajtur nga një miomë e mitrës dhe po merrte doza të mëdha të ilaçeve antikoagulante. Sipas zyrës së prokurorit të Busto Arsizio, megjithatë, ajo do të kishte vdekur për shkak të arrestit kardiak, shkaktuar nga abuzimi i drogës./Elida Buçpapaj

VOAL – James Marshall Hendrix, i lindur më 27 nëntor 1942 në Seattle, u konsiderua unanimisht kitaristi më i madh elektrik i të gjitha kohërave. Nga instrumenti i tij i zgjedhur ai ishte në gjendje të nxirrte një sasi të panumërt të efekteve të ndryshme timbrale, madje duke e luajtur atë me dhëmbët, me bërrylin ose me boshtin e mikrofonit, në një mënyrë që përputhet me karakterin instiktiv dhe ekzibicionistik të koncerteve të tij.

Rezultati i një kryqëzimi midis gjakut indian Cherooke, të zi dhe meksikan, muzikanti i shkëlqyer jeton vitet e tij të para të jetës të zhytur në një situatë familjare që nuk është më e lumtura. Për vite me radhë ai jeton me gjyshen e tij (një Cherooke indiane e cila e afron edhe më shumë me rrënjët e tij indiane dhe rebele), ndërsa babai dhe nëna kalojnë në një mijë punë.

Në moshën vetëm dymbëdhjetë vjeç ai mori kitarën e tij të parë elektrike si një dhuratë, të quajtur me dashuri “Al” prej tij, një instrument i vogël me të cilin ai filloi përvojat e tij të para muzikore si një autodidakt.

Problemet fillojnë menjëherë pas kësaj. Nëna e tij vdiq kur Jimi ishte vetëm pesëmbëdhjetë dhe në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeç ai u përjashtua nga shkolla, ndoshta për arsye racore (ne jemi në Amerikën Puritane dhe të McCarthyt të viteve 1950). Në fakt, ai fillon të endet, duke fituar jetesën me bende ritmi dhe blu dhe rock’n’roll. Pasi të ketë shërbyer në ushtri si parashutist, në moshën njëzet e një vjeç ai bëhet artit të klubeve, domethënë atyre që paguhen nga pjesa për shfaqjet e tyre muzikore.

Falë aftësive të tij të jashtëzakonshme, në një kohë të shkurtër ai u bë kitarist i askujt tjetër përveç personaliteteve si Little Richard, Wilson Pickett, Tina Turner dhe King Curtis, disa nga yjet e firmës rock të kohës.

Në vitin 1965 në Greenwich Village ai formoi ansamblin e tij të parë të përhershëm, duke marrë një kontratë për të performuar rregullisht. Me një situatë më të sigurt pas tij, ai ka mundësinë të përqendrohet edhe më shumë në studimin e teknikës së lojës, në të cilën ai arrin lartësi të vështira për t’u afruar – jo aq për vetë teknikën, por për aftësitë e arritura në trajtimin e tingullit ose notës së vetme: në këtë afrim, megjithëse intuitivisht, në zbarkimet e muzikës së kulturuar të shekullit XX.

Stili inovativ i Hendrix për të kombinuar shtrembërime torturuese, të mbushura me dhimbje me një venë të pastër blues, në të vërtetë krijon një formë të re muzikore, e cila përdor të gjithë teknologjinë që lidhet me instrumentin – nga marrja e gishtave te wah-wah, nga zgjedhja te pedalet, nga reagimet te efekti Larsen, nga kontrollet e tonit deri te shtrembërimet. Në “mbretërimin” e tij të shkurtër katër vjeçar, Jimi Hendrix zgjeron fjalorin e kitarës elektrike rock më shumë se kushdo tjetër. Hendrix bëhet një mjeshtër në të qenit në gjendje të nxjerrë tinguj që nuk janë dëgjuar më parë; shpesh me eksperimente amplifikimi që i çojnë aftësitë e pajisjeve të përdorura deri në kufi, nëse jo më tej.

Shfaqjet e tij dallohen nga energjia e egër e lojës së tij dhe ngarkesa e papërmbajtshme seksuale e qëndrimeve të tij (të gjitha, gjithashtu të kaluara me acide dhe substanca psikotrope).

Gjithsesi, po të mos ishte për kujdesin e duhur të Chas Chandler, ish-Animals, menaxher në Nju Jork në kërkim të talenteve të reja, mbase Hendrix do të ishte vetëm një nga shumë emrat që qarkullojnë në botë, i lënë në hije nga talentet e reja të bardha në të cilave opinioni publik dhe media në përgjithësi i kushtoi kaq shumë vëmendje.

Në vend të kësaj Chandler e merr me vete në Londër ku i jep një sektor ritmi: Banda e re e Jimi, e quajtur në mënyrë të konsiderueshme “The Jimi Hendrix Experience” (formuar nga bateristi Mitch Mitchell dhe basisti Noel Redding), shpejt bëhet subjekt i biseda kryesore në Londër në ditët e mbylljes së 1966. Për më tepër, single i parë i Experiencës, “Hey Joe”, mbeti në top listat e MB për dhjetë javë, duke arritur kulmin në numrin gjashtë në fund të vitit 1967. Single debutuese u pasua shpejt nga lëshimi i ‘LP “A jeni me përvojë?”, Një përmbledhje psikedelike plot me himne gjeneratash. Nuk është për t’u habitur, që LP mbetet një nga albumet më të njohura rock të të gjitha kohërave, me këngë të pavdekshme si “Purple Haze”, “The Wind Cries Mary”, “Foxy Lady”, “Fire” dhe “Are You Experience?”.

Përkundër suksesit dërrmues të Hendrix Experience në Angli, vetëm kur u kthye në Amerikë në Qershor 1967, duke ndezur mirëfilli turmën e Festivalit Ndërkombëtar të Popit në Monterey, ata u bënë banda më e popullarizuar në botë. Në fund të performancës së tij rraskapitëse (me një version demonik të “Wild Thing”), pasi i vuri flakën kitarës, Jimi mbledh një ovacion të pafund.

LP-ja tjetër e realizuar nga bendet është “Axis: Bold As Love” ndërsa, pasi mori kontrollin total të bendit dhe kaloi shumë kohë në tastierë në studio, më 1968 ishte radha e “Electric Ladyland”, një kryevepër e historisë së rock (edhe pse Jimi Hendrix “i vërtetë” është i dëgjueshëm, është mirë ta mbash mend atë, vetëm përmes regjistrimeve të drejtpërdrejta).

Por rënia fizike, morale dhe artistike e Hendrix filloi në 1968. Gjatë atij viti fatal, kërkesat e ngutshme për koncerte dhe regjistrime në studio e nervozuan shumë fibrën e grupit, aq sa më 1969 grupi u shkri, mbase edhe nën presionin e lëvizjes së zezë të “Black Panther”, së cilës Hendrix ishte bashkuar, i cili përçmoi anëtarësimin e Hendrix në një treshe të bardhë.

Në gusht ai triumfon në Woodstock, si dhe me performancën e zakonshme të përflakur, gjithashtu me një version delir të himnit amerikan (“Star spangled bander”), një tallje që është bërë e famshme. Me kitarën e tij Hendrix jo vetëm që shtrembëroi melodinë e famshme, por, në përputhje me pacifizmin dhe protestat e kohës, imitoi tingullin e armëve dhe bombardimeve, duke i kujtuar të gjithëve se Lufta tragjike e Vietnamit ishte në zhvillim e sipër.

Më 1969 fillon me një bashkëpunim të ri midis Jimi, Billy Cox dhe bateristit Buddy Miles (të gjithë muzikantë zezakë), të cilët i japin jetë “Bandës së Gypsys”. Të tre ndërmarrin një seri performancash yjore në ditët midis 31 dhjetorit 1969 dhe 1 janarit 1970. Regjistrimet e këtyre koncerteve bëhen dhe më pas dalin në treg duke filluar nga mesi i viteve 70 në një album të vetëm.

Më vonë Jimi rikontaktoi bateristin Mitch Mitchell dhe, së bashku me basistin Billy Cox, e vendosën Jimi Hendrix Experience përsëri në këmbë. Në studio, grupi regjistron shumë këngë për një tjetër LP, me titull paraprakisht “First Rays Of The New Rising Sun”.

Fatkeqësisht Hendrix nuk do të jetë në gjendje të shohë këtë vepër të re të botuar: një muaj më vonë, në moshën 28 ​​vjeç, ai gjendet i vdekur në Londër në shtratin e tij në një dhomë në hotelin Samarkand, duke u mbytur në të vjellat e tij nga një mbidozë barbituratesh. Është 18 shtator 1970.

Që nga ajo kohë ka qenë një varg homazhesh për kujtesën e tij, por edhe të insinuatave për vdekjen e tij, të konsideruara si “misterioze”, pak si të gjithë yjet e rokut që vdiqën para kohe. Në mënyrë të parashikueshme, një grindje e mosmarrëveshjeve ligjore dhe operacioneve spekulative janë lëshuar rreth pasurive të Hendrix.

Si në jetë, edhe pas vdekjes së tij kitaristi i madh i zi u manipulua nga sipërmarrës të paskrupullt. Hendrix ishte padyshim një nga artistët më të shfrytëzuar në industrinë e diskografisë, i cili nuk hezitoi (dhe ende nuk heziton) të botonte gjithçka që luante.

Askush nuk e di se si do të kishte evoluar ylli i Hendrix, dhe as se çfarë rruge do të ndiqte shëmbëlltyra e tij. I vlerësuar nga të gjithë muzikantët e vërtetë, pak para vdekjes së tij po qarkullonin zëra për bashkëpunimin e tij të mundshëm me një gjeni tjetër: Miles Davis.

Siç shkruan kritiku Paolo Galori, Hendrix i fundit është “një muzikant i vetmuar dhe vizionar, i gatshëm të fluturojë edhe më lart, për të djegur krahët, i shkatërruar nga tepricat në një përpjekje të dëshpëruar për të mos replikuar përpara atyre që e pyesin atë. Dëshmi e hyjnisë së tij “./Elida Buçpapaj

VOAL – Greta Lovisa Gustafsson, emri i vërtetë i Greta Garbo, lindi më 18 shtator 1905 në Stokholm. Një fëmijë i ndrojtur dhe i ndrojtur, ajo preferon vetminë dhe, megjithëse e integruar dhe plot miq, preferon të fantazojë me mendjen e saj, aq sa disa betohen se e kishin dëgjuar duke thënë që tashmë në moshë të re, se  të fantazonte ishte “shumë më e rëndësishme sesa të luante”. Ajo vetë më vonë deklaroi: “Një moment isha e lumtur dhe tjetrin shumë e dëshpëruar; nuk mbaj mend të isha fëmijë me të vërtetë si shumë bashkëmoshatarët e tjerë. Por loja ime e preferuar ishte teatri: aktrimi, organizimi i shfaqjeve në kuzhinë në shtëpisë, grimi, vishja rroba ose lecka të vjetra dhe imagjinoja drama dhe komedi “.

Katërmbëdhjetë vjeçe, Greta e vogël detyrohet të braktisë shkollën për shkak të një sëmundjeje të rëndë që kishte prekur babain e saj. Në vitin 1920, pak para vdekjes së prindit, Greta e shoqëron atë në spital për ta shtruar. Këtu ajo është e detyruar t’i nënshtrohet një serie lodhëse pyetjesh dhe kontrollesh, që synojnë të konstatojnë nëse familja ishte në gjendje të paguante qëndrimin në spital. Një episod që shkakton shkëndijën e ambicies tek ajo. Në një bisedë me dramaturgun S. N. Bherman, në fakt, ajo rrëfeu: “Që nga ai moment vendosa që duhej të fitoja aq shumë para sa që nuk do t’i nënshtrohesha kurrë më një poshtërimi të tillë”.

Pas vdekjes së babait të saj, aktorja e re e gjen veten në gjendje të rëndë financiare. Në mënyrë që të mbijetojë, ajo  bën pak nga gjithçka, duke pranuar atë që ndodh. Ajo punon në një dyqan berberësh, një punë tipike mashkullore, por nuk reziston shumë. Pasi doli nga dyqani, ajo gjen një punë si nëpunëse në departamentin e dyqaneve “PUB” në Stokholm ku, për të thënë, Fati i saj ishte duke fjetur.

Në verën e vitit 1922, regjisori Erik Petschler hyn në departamentin e fabrikës për të blerë kapele për filmin e tij të ardhshëm. Vetë Greta i shërben. Falë mënyrave të mira dhe të dobishme të Garbos, të dy menjëherë bien në një mendje dhe bëhen miq. Është e panevojshme të thuhet, Garbo menjëherë kërkoi të ishte në gjendje të merrte pjesë në ndonjë mënyrë në një nga filmat e regjisorit, duke marrë miratimin e papritur. Kështu, ajo kërkon nga menaxhmenti i “PUB” -it një paradhënie pushimesh e cila megjithatë mohohet; atëherë ajo vendos të heq dorë nga puna, vetëm për të ndjekur ëndrrën e saj.

Sigurisht, fillimet nuk janë emocionuese. Pas një serie fotografish reklamuese, paraqitja e saj e parë në film e sheh atë në një pjesë modeste të “bukurisë së banjës” në filmin “Peter vagabondi”, duke kaluar praktikisht pa u vënë re. Por Garbo nuk dorëzohet. Përkundrazi, ajo shkon në Akademinë Mbretërore të Norvegjisë me shpresën për të kaluar provimin e vështirë të pranimit që i lejon asaj të studiojë dramaturgji dhe të aktrojë për tre vjet falas.

Audicioni ka sukses, hyn në Akademi dhe pas semestrit të parë zgjidhet për një audicion me Mauritz Stiller, regjisori suedez më i shkëlqyer dhe i famshëm i momentit. Mrekullueshëm çuditshëm dhe transgresiv, Stiller do të jetë mësuesi dhe mentori, pygmalioni i vërtetë që do të afirmojë Garbon, duke ushtruar një ndikim të thellë dhe një shtrëngim emocional po aq të thellë mbi të. Shpjegimi gjithashtu qëndron në ndryshimin e moshës, gati njëzet vjet. Aktorja e re është në të vërtetë pak më shumë se tetëmbëdhjetë vjeç, ndërsa Stiller është mbi dyzet. Ndër të tjera, ndryshimi në emrin e aktores daton që nga kjo periudhë dhe, nën presionin e Stiller, ajo braktisi mbiemrin e vështirë Lovisa Gustafsson për t’u bërë përfundimisht Greta Garbo.

Me pseudonimin e ri ajo u prezantua në Stokholm për premierën botërore të “Saga e Gosta Berlinit”, një shfaqje e bazuar në romanin e Selma Lagendorf, një shfaqje që mori një vlerësim të mirë nga publiku, por jo aq nga kritikët. Stilleri i zakonshëm, vullkanik, nuk heq dorë.

Ai vendos të bëjë një shfaqje të parë edhe në Berlin, ku më në fund mbledh pëlqimin unanim.

Në Berlin Greta vlerësohet nga Pabst i cili është gati për të xhiruar “Rruga pa gëzim”. Regjisori i famshëm i ofron asaj një pjesë, e cila përfaqëson hapin përfundimtar në cilësi: filmi do të bëhet një nga klasikët antologjikë të kinemasë dhe, në fakt, projekton Garbon drejt Hollywood-it.

Sapo të zbresë në Amerikë, megjithatë, një mekanizëm pervers do të vihet në lëvizje, i nxitur mbi të gjitha nga filmat e parë, të cilët do të tentojnë ta etiketojnë atë si një “femër fatale” dhe të vendosin personalitetin e saj në skema tepër të ngurta. Nga ana e saj, aktorja u bëri thirrje producentëve që të lirohen nga imazhi reduktues, duke kërkuar role si një heroinë pozitive, për shembull, duke takuar kundërshtim të ngurtë dhe sarkastik nga manjatët e Hollivudit. Ata ishin të bindur se imazhi i një “vajze të mirë” nuk i shkonte për shtat Garbo-s, por mbi të gjitha nuk i shkonte për shtat arritjes (një heroinë pozitive, sipas mendimeve të tyre, nuk do të tërhiqte publikun).

Nga 1927 deri më 1937, pra, Garbo luan rreth njëzet filma në të cilët ajo përfaqëson një joshëse të destinuar për një fund tragjik: spiune ruse, agjente e dyfishtë dhe vrasëse në “Gruaja misterioze”, magjepsëse aristokratike, e rrënuar që përfundon duke vrarë veten në “Fati” , grua e parezistueshme dhe grua e pabesë në “Wild Orchid”, ose “Puthja”. Përsëri, një prostitutë në “Anne Christie” dhe një e përdalë luksoze në “Courtesan” dhe “Camille” (në të cilën ajo luan karakterin e famshëm dhe fatal të Margherita Gauthier). Ajo përfundon vetëvrasëse në “Anna Karenina”, e qëlluar si një spiune dhe tradhtare e rrezikshme në “Mata Hari”. Ato janë role të joshëses fatale, misterioze, krenare dhe të paarritshme dhe ato kontribuojnë në një mënyrë vendimtare në krijimin e mitit të “Hyjnores”.

Në çdo rast, krijimi i legjendës së saj u formua gjithashtu falë disa qëndrimeve të mbajtura nga vetë aktorja dhe të mbështetur, nëse jo të nxitur, nga mentori Stiller. Sheshxhirimi, për shembull, ishte jashtëzakonisht i mbrojtur, i paarritshëm për këdo (me justifikimin e mbrojtjes nga vojarizmat dhe thashethemet), përveç operatorit dhe aktorëve që duhej të merrnin pjesë në skenë. Stiller shkoi aq larg sa e mbylli sheshxhirimin me një perde të errët.

Këto masa mbrojtëse do të mirëmbahen dhe kërkohen gjithmonë nga Garbo. Regjisorët zakonisht preferonin të punonin para kamerës dhe jo pas kamerës, por Garbo kërkoi që ata të ishin të fshehur mirë pas kamerës.

As emra të mëdhenj të kohës ose udhëheqës të produksionit nuk u lejuan në vendet e xhirimit. Për më tepër, posa vuri re se një i huaj po e shikonte, ajo ndaloi së vepruari dhe u strehua në dhomën e zhveshjes. Ajo sigurisht nuk mund ta duronte “Star System”, ndaj të cilit nuk do të përkulej kurrë. Ajo e urrente reklamën, i urrente intervistat dhe e urrente jetën e kësaj bote. Me fjalë të tjera, ajo ishte në gjendje të mbrojë me kokëfortësi jetën e saj private deri në fund. Privatësia e saj, ajo diçka misterioze që e rrethoi dhe bukuria e saj e përjetshme, lindi legjendën e Garbos.

Më 6 tetor 1927 në Winter Garden Theatre në New York kinemaja, e cila deri atëherë kishte qenë memece, prezanton zërin. Filmi që shfaqet atë mbrëmje është “The Jazz Singer”. Profetët e zakonshëm të dënimit profetizojnë se filmi me zë nuk do të zgjasë, aq më pak Garbo. Në fakt, pas ardhjes së zërit, Garbo do të luajë ende shtatë filma memecë, sepse regjisori i Metro ishte një armiqësor konservator ndaj futjes së teknologjive të reja, dhe për këtë arsye armiqësor edhe ndaj filmave me zë.

Sidoqoftë, “Divina” vazhdon ende të studiojë anglisht dhe të përmirësojë theksin e saj, si dhe të pasurojë fjalorin e saj.

Më në fund, ajo shfaqet në “Anna Cristie” (nga një dramë e O’Neill), në vitin 1929, filmi i saj i parë me zë; thuhet se kur në skenën e famshme, Greta / Anna hyn në lokalin e fshehtë të portit, e lodhur dhe duke mbajtur lart një valixhe rrëmbyese, duke shqiptuar frazën historike “… Jimmy, një uiski me xhenxhefil mënjanë. Dhe mos u tregoni koprrac , bejbi … “, të gjithë mbanin frymën, përfshirë elektricistët dhe makinistët, e tillë ishte aura joshëse e misterit që mbështolli” Divinën “.

Në vitin 1939 regjisori Lubitsch, duke u përpjekur ta përmirësonte atë më shumë në nivelin artistik, i besoi asaj rolin e protagonistit në “Ninotchka”, një film i bukur në të cilin, ndër të tjera, aktorja qesh për herë të parë në ekran (filmi në fakt është nisur me shkronja të mëdha në tabela duke premtuar “Udhëtim me La Garbo”). Kur shpërtheu lufta, dështimi i “Mos më tradhto” (1941) i Cukor bëri që, në moshën 36 vjeç, të braktiste kinemanë përgjithmonë, ku ajo kujtohet ende si prototipi legjendar i divës dhe si një fenomen i jashtëzakonshëm i modës.

Pasi kishte deri në atë moment në fshehtësi absolute dhe në distancë totale nga bota, Greta Garbo vdiq në Nju Jork më 15 Prill 1990, në moshën 85 vjeçe.

Vlen të përmendet eseja e paharrueshme e semiologut Roland Barthes kushtuar fytyrës së Greta Garbos, përfshirë në përmbledhjene tij të shkrimeve “Mitet e sotme”, një nga zbulimet e para dhe më akute të asaj që qëndron pas simboleve, miteve dhe fetisheve të ndërtuara nga dhe për media (dhe më gjerë)./Elida Buçpapaj

I Film di Greta Garbo:

Gosta Berlin Saga.(Saga e Gosta Berlinit) 1924, memec. Regjia Mauritz Stiller

Die Freudlose gasse (Rruga pa gëzim) 1925, memec. Regjia G. Wilhelm Pabst

The Torrent (Il torrente) 1926, memec. Regjia Monta Bell

The Temptress (Tunduesje) 1920, memec. Regjia Fred Niblo

Flesh and the Devil (Mishi dhe djalli) 1927, memec. Regjia Clarence Brown

Love (Dashuri) 1927, memec. Regjia Edmund Goulding

The Divine Woman (Gruaja hyjnore) 1928, memec. Regjia Victor Siostrom (humbur)

The Mysterious Lady (Gruaja misterioze) 1928, memec. Regjia  Fred Niblo

A Woman of Affairs (Një afariste) 1929, memec. Regjia Clarence Brown

Wild Orchids (Orkideja e egër) 1929, memec. Regjia Sidney Franklin

The Single Standard (Standardi i singles) 1929, memec. Regjia Jonh S. Robertson

The Kiss (Puthja) 1929, memec. Regjia Jacques Feyder

Anna Christie 1930, me zë. Regjia Clarence Brown; Versioni gjerman, Regjia J. Feyder

Romance (Romancë) 1930, me zë. Regjia  Clarence Brown

Inspiration (Frymëzimi) 1931, me zë. Regjia Clarence Brown

Susan Lenox, her Fall and Rise (Suzanë Lenoks, shkëlqimi dhe rënia) 1931, me zë. Regjia Robert Z. Leonard

Mata Hari 1932, me zë. Regjia George Fitzmaurice

Grand Hotel 1932,me zë. Regji Edmund Goulding

As You Desire Me (Si të më duash ti) 1932, me zë. Regjia George Fitzmaurice

Queen Cristina (Mbretëresha Kristina) 1933, me zë. Regjia Rouben Mamoulian

The Painted Veil (Velloja e pikturuar) 1934, me zë. Regjia Richard Boleslawski

Anna Karenina 1935, me zë. Regjia Clarence Brown

Camille (Margherita Gauthier) 1937, me zë. Regjia George Cukor

Conquest (Maria Waleska) 1937, me zë. Regjia Clarence Brown

Ninotchka 1939, me zë. Regjia Ernest Lubitsch

Two Faced Woman (Gruaja dyfytyrëshe) 1941, me zë. Regjia George Cukor

Odhise Paskali, (Përmet, 22 dhjetor 1903 – Tiranë, 13 shtator 1985) ishte skulptor shqiptar. Cilësohet si themeluesi i skulpturës shqiptare dhe një nga personalitetet më të rëndësishme të artit shqiptar.
Biografia

U lind në Përmet, i biri i Paskal Thanasit dhe Kaliopesë së Lami Papadhimitrit. I ati në fillim qe sekretar në administratën turke të duhanit në Dishkatë e Kozhan dhe më pas prift në Koblarë, Miçan, Frashër, Zavalan e Soropull të Dangëllisë, në Lipe e Leusë pranë qytetit të Përmetit dhe në Bënjë të Shqerisë. në hapësirën e viteve 1903 – 1919, ka jetuar e qëndruar pranë familjes, me prindërit, Paskalin e Kaliopin, si dhe me tri motrat, me Uraninë, me Angjeliqinë dhe me Elpiniqin, në qytetin e Përmetit (1903 – 1910, 1914 – 1919, me disa muaj qëndrimi larg qytetit gjatë vitit 1916), në Koblarë (1911 – 1914) dhe në Frashër (nga maj deri në shtator apo tetor 1916). Më 1919 ai shkoi në Itali, ku më 1923 kreu Liceun dhe u regjistrua në Fakultetin e Letërsisë e të Filozofisë në Torino, ku më 1927 mbrojti diplomën në fushën e historisë së artit.

Më vonë, në 1931 krijoi shoqërinë “Miqtë e artit”. Në periudhën 1932-1937, në disa qytete të Shqipërisë, u ngritën disa monumente skulpturore, punime të autorit. Ai u bë nismëtar për krijimin e shoqërisë “Studenti shqiptar” në Torino dhe për botimin e revistës së studentëve shqiptarë të atjeshëm në vitet ‘20. Ndërsa në vitet ‘30 e shohim nismëtar të shoqatës “Miqt e Arbrit”; si organizator të së parës ekspozitë të arteve figurative dhe të çeljes së Shkollës së Vizatimit në Tiranë.

Hapat e para të karrierës së Odhisesë janë në fushën e publicistikës. Ai u shqua në estetikë dhe kritikë arti. Shkroi artikuj të ndryshëm me mendime e meditime për artin në mjaft organe shtypi të vendit apo të huaja. Nëse mund t’u hedhësh një sy artikujve të tij të viteve ‘20, mund të vësh re aktualitetin e tyre edhe sot. Sikur këto shkrime të autorit të mblidheshin, mund të bëhej një botim i veçantë mbi publicistikën e tij. Odhisea dinte t’u përshtatej me shumë zgjuarsi situatave në çdo kohë. Duke gjykuar se vendi në vitet ‘20-‘30 kishte mungesë skulptorësh, me të mbaruar fakultetin dhe studimet për artin, i përvishet punimeve plastike, pra artit të skulpturës pranë ateliesë së një skuptori italian realist e monumentalist të Torinos. Kështu ai bëhet skulptori i parë profesionist shqiptar. Me pushtimin fashist të vendit, Odhisea si erudit në fushën e artit, caktohet anëtar i Institutit të Studimeve të atëhershme, por në mungesë edhe të porosive të mjaftueshme, për ngritje shtatoresh, detyrohet të çelë një punishte për përgatitje shkumësash për nevojat e shkollave të vendit. Me çlirimin e Shqipërisë nga pushtuesit nazifashistë, krahas vazhdimit të krijimeve skulpturore për figurat e rilindasve, në tematikën e punimeve të tij zënë vend edhe heronjtë e popullit dhe dëshmorët e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Edhe pse Odhisea jetoi në Përmet vetëm 14 vjet dhe shumicën e jetës 82-vjeçare e kaloi në Itali dhe në Tiranë, ai ishte i lidhur me vendlindjen. Përveç ecejakeve të herëpashershme pranë familjes në periudha të ndryshme para djegies së shtëpisë së tij në korrik të vitit 1943 nga fashistët, ai krijoi në vendlindje një sërë veprash, midis të cilave skulpturën e “Partizantit Çlirimtar”, punën e grupit skulpturor “Shokët” në varrezat e dëshmorëve të Përmetit; bustin e Naimit; të Nonda Bulkës dhe të Fanjo Çiçakos në qytet; bustet e vëllezërve Frashëri në sheshin para Shtëpisë Muze në Frashër, bustin e dr. Refat Frashërit, etj. Kompleksin e varrezave të dëshmorëve të Përmetit, ai e plotësoi me tri figura për të përjetësuar edhe tre kushërinjtë e tij të parë (Harallamb Papa, Gaqi Vinjau e Foti Adhami). Në shtëpinë e piktorit të merituar Aristotel Papa, që ka më shumë se një vit që është ndarë nga jeta, ndodhet edhe një bust i vëllait të tij, dëshmorit Harallamb Papa, punuar e dhuruar nga Odhisea vite më parë. Ndoshta ky bust mund të mos jetë evidentuar nga Galeria Kombëtare e Arteve Figurative. Odhisea, duke iu kushtuar kryekëput krijimtarisë së tij, nuk ishte i prerë për çështje administrative. Kur u emërua drejtor i Galerisë së Arteve aty nga vitet ‘60, ai nuk kishte dëshirë as t’i vinin telefon në zyrë, pasi zilja e tij e shqetësonte dhe nuk e linte të punonte. Përveç punimeve konkrete, ai mbante shpesh shënime në formë ditari, qoftë për meditime mbi artin qoftë edhe kujtime historike, gjë që bëri të mundur, që një vit pas vdekjes së tij më 1986, të botohej libri “Gjurmë jete”, një material në fakt i shkurtuar e i cunguar.

Veprat artistike

Skulptori i Popullit është i njohur për rreth 600 vepra në skulpturë, por mbi të gjitha në krijimtarinë e vet të larmishme janë të njohura veprat:

“I urituri”,
“KETI”,
“Malësori”,
“Luftëtari Kombëtar”, në Korçë
“Themistokli Gërmenji”, në Korçë;
“Ushtari i panjohur”,
“Partizani fitimtar” (Mathauzen, Austri) 1968;
“Naum Veqilharxhi”, bust në bronx , në Korçë;
“Monumenti i Skënderbeut në Tiranë” me bashkautorë, 1968;
“Gjergj Kastrioti (Skënderbeu)”
“Isa Boletini”
“Fan Noli”
“Onufri”
“Jeronim De Rada”, në Tiranë
“Pashko Vasa”
“Zef Skiroi”
“Çerçiz Topulli”
“Naim Frashëri”
“Vojo Kushi”
“Migjeni”
“Enver Hoxha”
“Idriz Seferi”
“Ahmet Zogu”

voal.ch – Vajza e artistit shqiptar, Robert Aliaj, Gala, ka shkëlqyer mbrëmjen e kaluar në “The Voice Kids” në Belgjikë, duke u shpallur fituese e këtij kompeticioni.

Këngët që i dhanë fitoren mbrëmjen e së premtes ishin ‘Goodbye Yellow Brick Road’ nga Elton John dhe ‘Make You Feel My Love’ nga Adele.

Ndërkohë përveç talentit si këngëtare, Gala është edhe shumë patriote.

Këtë e ka shprehur më së miri, ku në këtë natë të madhe për të në dorë mbante një unazë me shqiponjë.

Ajo arriti të fitonte zemrat e të gjithë publikut dhe jurisë që në audicionet e fshehta.

Gala konkuroi me këngën “Don’t know why” të Norah James dhe bëri që të katërt antarët e jurisë të kthenin karriget që në notat e para muzikore.

”Beteja mes katër trajnerëve për një talent nuk ka qenë kurrë kaq e fortë”, thuhej në mediat belge.

Dhe në fund The Winner is: Gala Aliaj!

voal.ch – Prej 25 shtatorit del për publikun Albumi Recital “Anima Rara” – “Shpirti i rrallë” i sopranos shqiptare me famë botërore Ermonela Jaho

“Eshtë diçka e lehtë të vlerësosh diçka të shumë mirë vlerësuar e provuar para publikut, por kërkon vizion artistik për t’i kërkuar audiencës që të hedh një vështrim të ri në një vepër arti që ka humbur në mjegullat e kohës.  Ky është vizioni i Opera Rara dhe është ajo që unë e ndaj me pasion. Repertori që kemi regjistruar këtu është i larmishëm, por ajo që e bashkon është e vërteta emocionale, ‘shpirtin’ që e gjejmë në muzikë ”. (Ermonela Jaho)

Këto fjalë i thotë Ermonela për shtëpinë muzikore britanike të regjistrimit Opera Rara, që merret me promovimin e veprave të mëdha të epokës të belkantos të harruara.

Albumi recital i sporanos shqiptare sjell pikërisht kryeveprat e epokës të belkantos me zërin e një artisteje me format botëror.

“Anima Rara, albumi debutues recital i Ermonela Jaho, eksploron muzikën e Rosina Storchio, një nga sopranot lirike më karizmatike të epokës së verizmo. Jaho këndon arie nga opera duke përfshirë Madama Butterfly të Puçinit, La bohème të Leoncavallo, Siberinë e Giordano, Lodoletta të Mascagni dhe La traviata të Verdit e shoqëruar nga Orquestra de la Comunitat Valenciana e udhëhequr nga dirigjenti i ri italian Andrea Battistoni. E njohur për performancat me intensitet të lartë dhe emocional, Jaho është përshkruar si s sopranoja më e vlerësuar në botë ’(The Economist) dhe‘ një nga interpretueset më të mëdhaja të verizmit (The Guardian) (Verizmi është traditë operistike postromantike e kompozitorëve italianë Pietro Mascagni, Ruggero Leoncavallo, Umberto Giordano, Francesco Cilea e Giacomo Puccini’’(Shpjegimi i voal.ch) (The Guardian).

Voal.ch shfrytëzon rastin t’a urojë sopranon shqiptare për këtë sukses botëror të rradhës.

• 1Madama Butterfly: “Un bel dì vedremo”

  Giacomo Puccini – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 4:32

• 2La bohème: “Musette svaria sulla bocca viva”

  Ruggero Leoncavallo – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 2:01

• 3Iris: “Un di, ero piccina”

  Pietro Mascagni – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 3:43

• 4Sapho: “Ces gens que je connais…Pendant un an je fus ta femme”

  Jules Massenet – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 3:26

• 5Mefistofele: “L’altra notte in fondo al mare”

  Arrigo Boito – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 7:01

• 6Lodoletta: “Ah! Il suo nome!… Flammen perdonami…”

  Pietro Mascagni – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 12:08

• 7 Manon: “Allons! Il le faut… Adieu, notre petite table”

  Jules Massenet – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 4:19

• 8 Siberia: “No! Se un pensier… Nel suo amore rianimata”

  Umberto Giordano – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 2:49

• 9 La traviata: “Teneste la promessa… Addio, del passato”

  Giuseppe Verdi – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 8:18

• 10 L’amico Fritz: “Son pochi fiori”

  Pietro Mascagni – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 3:11

• 11 La Wally: “Ebben? Ne andro lontana”

  Alfredo Catalani – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 4:15

• 12 La bohème: “Mimi Pinson, la biondinetta”

  Ruggero Leoncavallo – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 2:13

• 13 Sapho: Prelude and “Demain je partirai”

  Jules Massenet – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 9:19

• 14 Madama Butterfly: “Con onor muore… Tu? Tu? Piccolo Iddio”

  Giacomo Puccini – Andrea Battistoni, Orquestra de la Comunitat Valenciana & Ermonela Jaho 2 :47

“Tek brendësia e shpirtit, thotë piktori, gjenden modelet e artit të vërtetë”

Në këtë kohë të vështirë pandemie, kur raportet mes të vërtetës dhe fiksionit janë shkrirë dhe nuk dihet se ku nis njëra e ku mbaron tjetri, duket se jemi bërë më të ndjeshëm dhe më reflektues ndaj të bukurës, prej ngado që ajo vjen dhe na qaset, si një mundësi për të shijuar gravitetin emocional të diçkaje përtej të zakonshmes.

Piktura është një oaz çlodhës e “kurativ”, një mundësi për t’u ballfaquar me realitete të transfiguruara dhe që jetojnë përtej cakut të një përditshmërie të rëndomtë.

Dihet se se procesi i krijimit dhe lindjes së veprës artistike, është një proces transhendent e thuajse hyjnor, kompleks dhe i sofistikuar, i vështirë deri në komplikim dhe magjik deri në pamundësi për t’u rrokur nga shqisat dhe perceptimi normal njerëzor. Ajo që nuk e lë artistin të qetë, ajo vuajtje e brendshme e thellësive shpirtërore, vjen e konkretizohet si protestë e brendshme e unit, në formë tingujsh, ngjyrash, fjalësh, notash, duke na përcjellë ndjenjat, emoocionet dhe gjendjet emocionale të krijuesve.

Këto po përsillja ndër mend teksa vështroja pikturat e Huzri Hoxhës, në studion e tij, piktor me origjinë dibrane, që jeton në Tiranë, i cili vjen nga fusha e ekonomisë, por për shkak të pasionit për pikturën, në moshën pesëdhetëvjeçare ka mbaruar me nota të shkëlqyera Akademinë e Arteve.

Huzri Hoxha, ish deputet në legjislaturën e parë të Kuvendit pluralist të Shqipërisë, një nga piktorët më të sukseshëm të brezit të tij, rrëfen për dashurinë e tij të parë dhe të vetme, pikturën, e cila e lidhi me miq e shokë në të gjithë hapësirën e botës shqiptare, por edhe në Gjermani, Rusi, AngIi, Arabi, Amerikë e deri në Kinën e largët. Ndjekës i shkollës së ekspresionizmit dhe babait të të saj Van Gog, Hoxha vizaton me dorë të lirë realitete psiko-hapësinore konkrete, të cilat i transfiguron me anë të një metafore universale.

Me origjinë nga Dibra, nga një trevë piktorekse që e mbart pikturën brenda vetes, ai sjell në punimet e tij ëndrrën e kulluar, një natyrë psikofizike të rikrijuar, që e fsheh në thellësi natyrën fillestare.

Pikturat e tij flasin me gjuhën e simbolikave të thyera dhe polivalente, një polisemi trajtash dhe kumtesh, që tentojnë të na “zgjojnë” nga gjumi utopik ku na kanë vënë “baballarët eunukë”, me shtampat e tyre agjitative në çdo lëmë të artit dhe letrave.

Në pikturën e Huzriut lëvizin dritëhijet e një realiteti historik dhe përditshmërie të dyzuar, ku me anë të një simbolike impresionuese përcillen gjendje dhe mesazhe, që iu flasin të gjitha kohëve dhe brezave.

Edhe tek figura historike, si bie fjala ajo e Gjergj Kastriotit Skënderbeu, piktori gjen kodin e çmitizimit dhe e vendos Kryeprijsin e Arbërit në një rrafsh krejt njerëzor, të prekshëm dhe komunkues me kohët dhe brezat.

Piktura e tij përmban poetikën e thellësive, trazimet e unit, sofistikimin e shpirtit dhe psikikës njerëzore, kërkimin e modaliteteve që e çojnë njeriun dhe shoqërinë drejt një stadi më të emancipuar dhe më të përsosur.

Ekspozita e tij e hapur para disa vitesh në Muzeun Historik Kombëtar, “Udhë drejt vetes” u përcoll me vlerësime nga kritikët më të njohur të artit jo vetëm në Shqipëri, Kosovë e viset e Shqipërisë Lindore nën Maqedoni, por dhe më gjërë…

Kritiku i shquar i artit Adriatik Kallulli, e ka quajtur pikturën e Huzri Hoxhës, “një depërtim në psikologjinë e thellësive të qenies njerëzore, duke zbuluar realitete të panjohura, dritëhije dhe enigma të shpirtërave të vetmuar”. Kallulli shton se pikturat e Huzri Hoxhës janë “drita të hapura të mendjes” për të vështruar përtej asaj që duket, në ato hapësira ku shpirti dhe mendja drithërohen dhe përftohen ndjesitë e larta shpirtërore.

“Piktura, thotë Huzriu, më ka dhënë atë që s’ma jepte as politika, as ndonjë veprimtari tjetër intelektuale a biznesi, të pasurit e shumë miqve jo vetëm në Shqipëri, por dhe në botë, të cilët i kanë punët e mia në shtëpitë e tyre”.

Ishte fëmijë, aty rreth moshës  5-6 vjeçare, kur bota e vizatimeve nga më të çuditshmet iu shfaq si një flakë që digjej në heshtje brenda tij. Ai mendon se dhuntia e krijimit është e zbritshme. Nuk ka një moment kur ti thua: Unë di të pikturoj. Këtë dhunti e ke të brendshme, të njohur nga vetvetja, që kur dallon gjërat e para të botës. Njerëzit me besim e dinë se dhuntinë e krijimit e ka vetëm Perendia. Gjithçka që bëjnë njerëzit me kërkimet shkencore, me hulumtimet, përvojat etj., nuk bëjnë gjë tjetë veçse zbulojnë ligjësi, raporte, lidhje të parapërcaktuara e të krijuara më parë.

Kjo është filozofia e tij jetësore, por dhe filozofia e kërkimit estetik, në hapësirat pa limite të së bukurës, në rrekjen për të na dhënë një pikturë emocionuese, shijimi i të cilës bëhet gradualisht, pjesë pjesë ose tërësisht, (sipas rastit), duke na dhënë të plotë magjinë e shijimit të një krijimi original, që flet me çdo detaj të tij…

Piktori flet me gjuhën e ngjyrave dhe linjave, duke na dhënë ikjet nga ferri dhe mbërritjet në “Tokën e premtuar”, zhvendosjen e ëndrrave në realitete imagjinare, kompleksin frojdian që vë në lëvizje “libidon” dhe intelektualitetin. Është një botë e trazuar ndjesishë dhe përfytyrimesh, shtysash dhe motivesh, që e çojnë piktorin drejt zbulimit të akuareleve mbresëlënës jo vetëm të natyrës, por mbi të gjitha të psikikës dhe shpirtit njerëzor.

Në këtë pikë, piktura e tij jo vetëm merr funksionin e një shpalljeje të një mesazhi etik, filozofik, aq të prekshëm dhe komunikues, por dhe na ndihmon të rizbulojmë emocionalisht personazhe e figura historike, të çmitizojmë mitogjitë e stisura dhe të mitizojmë brendësinë e unit, si një nga cilësitë e impresionizmit, shkollën e të cilit ndjek, në mjaft nga punët e tij, piktori Hoxha.

Ai udhëton shumë dhe i pasuruar me pamje dhe impresione që nuk mund t’i mbajë përbrenda, merr penelin dhe vizaton, duke riudhëtuar tashmë drejt thellësive të unit dhe duke na përcjellë trazimet e tij dhe të epokës në të cilën jeton dhe pikturon.

Piktura e Huzri Hoxhës shpreh poetikën dramatike të ngjyrave dhe linjave, ku brenda tyre, përgjatë  vijave dhe kontrasteve, rrezaton e tashmja e kaluar, dhe e djeshmja e ardhshme.

Natyra e transfiguruar në asimetrinë impresioniste, portreti dhe peisazhi gjithashtu të transfiguruara kësisoj, janë shtysat, motivet dhe frymëzimet në shpirtin e piktorit.

“Çdo akumulim gjërash, unë e përcjell përmes penelit, si një shtytje e fortë që më udhëheq në krijimin e disa punëve, të cilat më çojnë në një komunikim intensiv drejt të brendshmes, pasi vetëm tek brendësia e shpirtit gjenden modelet e artit të vërtetë”, thotë piktori.