Roland Gjoza – New York

Askush nuk të pret në Nju Jork. Je si në një ring. Manhattani është një ring. Ha ca grushte të fortë dhe je në gjendje nokdauni. Nuk po merrja dot një çek. Nuk po më ecte. Aq shumë me pëlqente të kisha në dorë një çek, sa në çdo bisedë, m’u bë zakon të pyesja për çekun. Kaloi muaji i parë pa punë. I dyti, i treti, paratë e shtepisë që kisha shitur në Tiranë po përgjysmoheshin. Më hyri paniku. U treta e u shëmtova, më ranë faqet, flokët m’u thinjën, filloi pagjumësia dhe harresa. E gjeja veten duke përsëritur po ato gjëra. Humbi përkorja dhe finesa. Zëri i dytë m’u largua. Më lanë gjërat gjer dhe manierat e imta që i kriposnin pak çastet e jetës sime. Po vinte neveria. Mjaft! A kthehemi mbrapsht? Ku të shkojmë? Po, vërtet, ku të shkojmë? A ishe ti që mburreshe; ia hodha, po shkoj në Amerikë? Po, ke të drejtë, unë u mburra, madje thashë se nuk do të kthehem më. Në Amerikë ka një shprehje, që besoj ka dalë nga emigrantet; Take it easy, që përkthehet, merre lehtë. Po ishte krejt e pamundur, nuk e kisha veten në dorë.

Kërkoja punë, një punë çfarëdo, po njerëzit vetëm më dëgjonin të qetë, pinin kafe dhe cigare. Sot luan Milan-Mançester. Do të grumbullohemi te kafe “Roma”, po ti do të vish? Doja të thërrisja, Ej, më dëgjoni, unë kërkoj një punë, se po më mbarojnë paratë. Më thoni, ju lutem, ku të mbytem? Te kafe “Rom”, në orën dy…

Në Nju Jork nuk të japin informacion. Ku të paraqitem, zotërinj? Te kafe “Roma”. A ka ndonjë zyrë ku mund të marrësh ndonjë informacion të thjeshtë për punë? Te kafe “Roma”. Atje shkova, te kafe “Roma”. Ishte e shtunë. Prit, më thanë. Prita. Në orën dymbëdhjetë të natës, u thyen shishe birre, u kërcye mbi tavolina, u shanë, u rrahën, dikush qante, njëri bëri shurrën në mes të lokalit. Dollarët derdheshin lumë. Dollarët e një jave pune. Dollari është jeshil si vreri, kur s’ke ç’të nxjerrësh më.

Në Nju Jork nuk merret njeri me ty. Ika. Në kafe “Roma” u bëra si i shtëpise… Kam një ëndërr, i thashë dikujt, të prek një çek. Ai nxorri kuletën nga xhepi i pasmë i xhinseve dhe më la në dorë një çek. Ky është, tha. Shiko sa marr unë. 630 dollarë në javë. O, merrke shumë. Hyj te mesatarët. Nuk jam i kënaqur. Po unë që s’marr asgjë? Epo, Amerika është me të ecur, burrë i dheut. Këtu ka një shprehje; Të marrtë me të mirë Amerika. Ata që s’i merr me të mirë, kthehen mbrapsht. Une jam bërë për të qarë hallin, i thashë, s’kam më para, do të kerkoj borxh. Po në Nju Jork nuk të japin borxh. Është e vërtetë? Nuk e di. Sa muaj u bëre pa punë? Katër muaj. Do të të lënë një vit pa punë, do të të lënë të zvarritesh si qen. Të vuash edhe ti si të tjerët. Ky është një rregull i ashpër, po, ama, është një rregull i drejtë.

Ke shkuar te mjeku? Jo. Akoma s’i ke marrë ilaçet? Jo. Po si rri pa ilaçe? Do të çmëndesh vërtet? Merr ilaçet, se përdryshe do ta hash. Ti, tani, i dashur, zëre se je shtruar në një pavion të çmendurish. Ti qofsh! As këtë s’ta kanë thënë? Jo. Të pashpirtët! Në Nju Jork nuk i vjen keq njeriu. O Zot, o Perëndi, mos m’i merr mendtë. 630 dollarëshi më shikonte nga lart poshtë me një ndjenjë të sigurtë për veten. Kushedi si i dukesha, se ai po më shikonte me njëfarë dhembje.

Unë s’të rregulloj dot një punë. Kam paguar 3000 dollarë për të siguruar këtë punë. Pastroj katër kate të një grataçieli. Supervajzër kam një nga Mali i Zi, ai m’i përlau paratë, tani e ka rritur gjobën, kërkon 5000, po s’është për ty. Ai që të rekomandon do 2000 për vete pra, bëhen 7000. Je në gjendje të paguash? Jo. Sigurisht që jo. E vranë një supervajzër, se u tregua maskara. Mori paratë, e la një fakir të punonte dy muaj dhe e fajri, pra, e hoqi nga puna. E kishte bërë këtë marifet me tetë shqiptarë. E gjetën copa copa të paketuar brenda në garbixh, në plehra. More vesh?

Unë dridhesha, më vinte si të fikët. U mbulova nga djersët. Ç’pate? Merr urgjentisht ilaçet. Tre vjet kështu do të vuash. Tre vjet, me e pakta, se vazhdon dhe pesë e gjashtë vjet. Duhet të durosh. Pastaj, pasi të bëhet lëkura si shollë këpuce, s’ndjen më asgjë, s’heq e s’vuan, ke mbaruar me të gjitha, e merr jetën si të vjen dhe vidha, ajo vidha që rri shtrënguar, të është spanuar, paraja para, fëmijët me shkolla të mira, ti qyqar, s’ecën më me këmbët në tokë, po me këmbët lart nga dielli, i qeshur, më i lumtur se një reklamë për brekët e banjos, i shëndoshë dhe buzagaz siç i ka hije një amerikani. Kjo të pret. O Zot, o Perëndi, ky është fundi, po unë ende s’kam filluar, jam pa punë. Unë s’të ndihmoj dot, siç ta bëra të qartë, duhen 7000 dollarë, po edhe kjo është e rrezikshme, sepse të paketojnë, burrë i dheut.

Pikërisht aty në kafe “Roma” qëlloi një nga ata që lindin me talentin për të ndihmuar të tjerët. Këta njerëz janë të rrallë, i quajnë zakonisht të leshtë dhe s’gëzojnë fort personalitet, ngaqë prishin rregullat e 7000 mijësheve. Ai më tha me thjeshtësi duke më habitur pa masë. Është një vend bosh në një McDonald’s në Manhattan. Porter, me një fjalë hamall. I ke letrat? Po. Menaxheri është shqiptar. Shko takoje sa më parë. Ai punon nga mëngjesi në mbrëmje dhe fle atje në McDonald’s, poshtë në bejzment, bodrum. Lus zotin të kesh fat. Unë s’i di rrugët, i thashë. Mos u shqetëso, po të çoj unë. Faleminderit shumë. S’ka gjë.

Hymë në metronë e Nju Jorkut, në rrjetën e merimangës, në rrjetën e një merimange të vjetër, që të ha e të grin me shkatërrimet dhe pisllëkun kutërbues dhe, pasi ndërruam pesë trena, mbërritëm në Times Square, zemrën e Manhattanit. Menaxheri shqiptar qe shumë i pashëm, i qetë, serioz. Ai më pranoi menjëherë. Ke fat, më tha, ai që prisja s’ka mbërritur ende, fitove ti. Në Nju Jork s’ka kohë. Nesër në 7 fiks në punë. Kur them fiks, fiks, shqiptar. Asnjë minutë para, asnjë minutë prapa. Ndryshe fluturon.

Nuk fjeta. Shikoja hartën. U nisa tri orë përpara. Nju Jorku është qyteti gjigant që s’fle. Po njerëzit, ama, flinin nëpër trena. 7 milion njujorkezë udhëtonin nën tokë njëkohësisht me mua bashkë me gjumin e tyre të ndërprerë nëpër stacione. U nisa me trenin M nga Metropolitan Avenue, zbrita në Myrtle Avenue. Prita pesë minuta në stacionin ajror mbi rrugë. Shikoja pëllumbat që bënin dashuri. Mora trenin J. Zbrita në Esseks, pashë dy amerikano-latinë që këndonin me kitarë tango të vjetra. Prita shtatë minuta në këmbë i mbështetur në një kolonë me pllaka të bardha.

Nju Jorku është i bukur. Isha në barkun e merimangës, një bark i zbrazët plot drita. Ky stacion është rikonstruktuar, të bën përshtypje pastërtia dhe ndjehet parfumi i grave. Amerikanët vënë shumë parfum. Erdhi treni F. Hipa me të shpejtë dhe zura një vend. Gazeta, libra të harruar mbi ndenjëse. Dua të marr një libër, po s’kam kohë, se stacioni tjetër vjen shpejt dhe koha këtu ikën sikur e ndjekin. Mbërrij në Union Square, 14 Street. Këtu më pret një rrëmujë e madhe. Është një nga nyjet më të rëndësishme të metrosë. Pikërisht në këtë vend takohen pjesa më e madhe e trenave. Përtokë shesin kaseta me filma. Një kinez i bie lutës, një vegle popullore, plot me gdhendje fantastike. Ai merr nga unë njëdollarëshin e parë.

O Zot, më ço në vend, në orën e caktuar. Në kaosin e Union Square (Sheshi i Bashkimit), e humba fillin. Ç’tren do të merrja? Sheshi i Bashkimit u bë Sheshi i Ndarjes. Këtu marr trenin 5, Up Town, që të çon lart, në pjesën veriore të Manhattanit. Mbërrij në 59 Street, në Levingston Avenue, zbres me një mbresë dështimi. Kam gabuar. Jam pranë Central Park. Duhet të kisha zbritur në Grand Central, në 42 street. Kthehem mbrapsht dhe mbërrij përsëri në Union Square. Po pse këtu? Më kapi paniku. Mund të kisha zbritur në 42 Street. Pastaj të merrja F D, B, ose V. E kisha humbur. Nxorra hartën, po s’kuptoja asgjë.

U ula në një stol dhe mblodha veten. Pranë meje, një vajzë e bukur bionde lexonte një roman bestseller. Amerikanet nuk të shikojnë në sy dhe ti s’duhet t’i shikosh. Bukuria e saj e pastër ala Hollivud ma mori mëndjen fare. U ngrita dhe vrapova. Në vend që të merrja trenin F, D, B, ose V, mora sërish 5, po kisha mendjen që të zbrisja në Grand Central, 42 Street. Atje ishte katrahurë e vërtetë. Merimanga e vjetër 100 vjeçare, kishte dalë për gjueti. Miliona viktima në barkun e saj. Një nga ata isha dhe unë.

Nxitonim të përfundonim në barkun e saj të pafundmë, nxitonim për t’u ngrënë. U shikoja njujorkezëve vetëm tabanet e këpucëve, me thembrat e pangrëna, që tregonin mirëqenie, xhepat e fryrë, u pikasja gjithashtu dhe lehtësimin e madh që ndienin teksa flakeshin si jashtëqitje plot gaz dhe sërish vraponin sikur i ndiqte dikush nga pas. O zot, ç’trullosje, s’dija ku isha. Harrova ku po shkoja. U ula përsëri në një stol të ndyrë ku flinte një homles, i pastrehë. Ai kishte vënë Biblën si nënkresë. Ishte pjekur me Krishtin. Unë po shkoja të filloja punën e parë dhe ndieja ankth, emocion, mundim, gati lumturi që do të filloja një punë dhe do të merrja një çek. Krishti është me homlesin, mendova, Rokfeleri është me mua. Homlesi flinte, unë vrapoja.

Ora ishte gjashtë e dyzetë. Ku shkoi kaq shpejt, mos ishte koha e shpirtrave kjo, që rrëshqet tinëzisht dhe s’të pyet? Po më linin fuqitë. Të lutem, Amerikë, më merr me të mirë. S’kam bërë asgjë të keqe, veç ca vjershave që s’mi lexon njeri. I vetmi mëkat. Ma fal këtë mëkat. Trenat vijnë një herë në pesë minuta, të paktën treni që pres unë, treni 7. Ai s’po vjen. Po erdhi tani, unë kam kohë të mjaftueshme, po jo të tepërt. Mund të mbërrij pesë minuta përpara. Nuk është keq. Treni s’po vjen. Kam dhe një copë rrugë për të vrapuar. Ai po vjen, me shpejtësi si prej akulli. Vjen dhe s’vjen, si për t’u tallur. O Zot, pse s’fjeta sonte në një stol metroje si ai homlesi?

Më në fund treni 7 erdhi. Dridhesha i tëri. U hap dera automatike me ngjyrë argjendi dhe prita të dilte turma e njerëzve. Kur u bëra gati të vija këmbën në të, një vajzë e zezë përplot bukuri bishe dhe ajri të savanave të Afrikës, parfum trullosës lektisës dhe seks të bujshëm që po shkrumbohej nga flakët, i zgjati buzët e mishtorme një djaloshi të zi me kaçurrela dhe sakaq u mbërthyen të dy aty te dera, ngjitur me mua, që doja të hyja brenda, por s’po hyja dot. Ishte një puthje e zezë që kishte një bukuri të mahnitshme. Ai i vuri dorën prapa te bythët e kërcyera dhe ajo iu dha me dhembjen e thellë të dashurise që s’do të ndahet për asnjë çast. Ajo po e tepronte, ai u tërhoq pak prapa, po ajo i futi dorën poshtë dhe ai iu dha si i mrekulluar.

Dyert u mbyllën dhe u hapën sërish. Në atë katrahurë të Grand Central, ajo puthje që më la pa mend, kërciti për të fundit herë me një pasion përvëlues të natës afrikane kur luanët shkojnë pas luaneshave nën shiun e zjarrtë të yjeve. Dera u mbyll para syve të mi. Djaloshi brenda, ajo jashtë, unë në këmbë duke mos dalë ende nga ajo puthje e zezë, me një parfum shkrumbi të Afrikës që digjet. Unë gomari, ndieja ende poezinë, që po më merrte më qafë. Kur u kujtova për trenin që më iku, gati sa s’qava nga dëshpërimi. Ora ishte gjashtë pa dhjetë. Ndieva një si thikë në bark.

I hipa trenit tjetër, me tronditjen e puthjes së zezë, dola nga dera i pari dhe ia dhashë vrapit nëpër Times Square. Mbërrita atje në shtatë e katër minuta. Hyra brenda. Pse ta fsheh, puthja e zezë më ndiqte si tundim i djallit. Menaxheri më pa, ma bëri me shenjë, shko, unë u ktheva dhe ika. Kisha humbur punën për katër minuta, aq sa zgjat një puthje. Një puthje e zezë.

© Roland Gjoza – Nju Jork 2008