Gazetarja Alba Kepi nga studioja e “Kafe Shqeto” ka komentuar debimin e fundit të emigrantëve dhe azilkërkuesve nga Italia dhe aprovimin nga qeverisë shqiptare për t’i strehuar në kampin e Gjadrit.

Ajo theksoi se, pas deportimit të këtyre individëve nga ujrat ekstraterritoriale të Italisë, ata janë mirëpritur në kampin e Gjadrit pa asnjë kusht minimal për jetesën e tyre.

Kepi e konsideroi këtë situatë si një neglizhencë të rrezikshme, duke përmendur kushte të papranueshme dhe të pasigurta që po përballojnë emigrantët, përfshirë rrezikun e vetëvrasjes dhe mungesën e mbështetjes psikologjike dhe sociale.

Ajo theksoi se kjo është një situatë që kërkon vëmendje urgjente nga shteti shqiptar, për t’u siguruar se të drejtat dhe dinjiteti i këtyre individëve respektohen deri në momentin që ata largohen apo dëbohen ligjërisht.

Alba Kepi:

“Janë pjesë të ndryshimit që ndodhi pak javë më parë, pasi ata nuk kanë mbërritur nga ujrat ekstraterritoriale, por nga territori italian, ku atje kanë marrë urdhëra dërbimi.

Disa prej tyre janë të dënuar për dhunë seksuale, për pedo-pornografi, ka prej tyre që janë persona me rrezik për sigurinë e rendit publik, pra të gjithë këta kanë marrë urdhëra për dëbim nga territori italian, me përjashtim të njërit (nga 41 gjithsej), të cilit kur kanë mbërritur në ditët e para, ky person është evidentuar dhe ka një ngatërresë administrative, pasi nuk kishte marrë urdhër dërbimi, duke mos u pranuar në Gjadër dhe është kthyer menjëherë në Itali.

Gjithashtu, më shqetësuese është se kemi 35 në dy javë, 35 episode të personave që kanë tentuar vetëvrasje, persona që kanë marrë kurim në qytetin e Lezhës dhe ne kemi zero informacion për këto ngjarje, edhe pse jemi shqiptarë dhe jetojmë aty, por vijnë eurodeputetë nga Strasburgu, të cilët kërkojnë të gjejnë e të zbardhin episode të tilla, kaq të hidhura e problematike për personat që kanë tentuar vetëvrasjen, duke u lidhur dhe tek tubat e zjarrfikëses brenda strukturës së Gjadrit.

Madje janë sinjalizuar edhe elemente kritikë, pikërisht mbi projektimin e këtyre qendrave, pasi thuhet se kush ka probleme psiqike dhe kush nuk duron dot të qëndrojë në atë strukturë, mund të kryejë një hap vetëvrasjeje, pasi vetë projekti në atë strukturë e lejon këtë gjë.

Këtu kanë konfiguruar tavanin e dhomave të qendrave, ku kalojnë tubat e sistemit të zjarrfikëses apo sigurisë, të cilët mund të përdoren mjaft lehtë për të kryer hapa të tillë vetëvrasjeje.

Kjo çështje shkon më thellë, duke thënë se janë sinjalizuar se këta emigrantët apo ata azilkërkues janë pasur persona të dëbuar e të rrezikshëm. Mund t’i quajmë si doni, por gjithsesi, këta janë persona që në kushtet ku ndodhen, duhet t’u garantohet dinjiteti dhe liria e tyre deri në momentin që nuk largohen apo dëbohen me urdhër ligjor”.

Media investigative austriake FoB, vazhdon të merret me skandalin e ambasadorit shqiptar në Vjenë, Fate Velaj. Skandali i tij vazhdon të thellohet, pasi dyshohet se ambasadori i Ramës ka fshehur në godinën e ambasadës kunatën e tij, e cila kërkohej nga SPKA për dosjen Toyota Yaris. Në mars të këtij viti, FoB raportonte se skandali i Fate Velajt ka tronditur politikën austriake. Më poshtë është shkrimi i medias austriake:

Nga Alexander Surowiec, FoB

Çështjet personale rreth ambasadorit shqiptar Fatmir Velaj (i njohur edhe si Fate Velaj) po shndërrohen gjithnjë e më shumë në një problem politik, diplomatik dhe moral edhe për Ministren e Jashtme, Beate Meinl-Reisinger. Ky dimension ndikon si në Republikën e Shqipërisë, ashtu edhe në partnerët e saj ndërkombëtarë.

Një investigim i ri nga Fass ohne Boden (FoB) sugjeron se jo vetëm që emërimi i tij si ambasador në Vjenë ishte shumë i dyshimtë, por edhe se i gjithë sfondi i tij profesional dhe privat karakterizohet nga kontradikta, paqartësi dhe korrupsion i dyshuar. Kjo, jo vetëm që ngre pyetje në lidhje me politikën e brendshme të Shqipërisë, por ngre shqetësime edhe për sigurinë, integritetin dhe transparencën e institucioneve austriake.

Ngritja e dyshimtë nën protektoratin e politikës

Fatmir Velaj u emërua Ambasador i Shqipërisë në Vjenë në vitin 2023. Me sa duket, Velaj ia detyron karrierën e tij diplomatike ndikimit të drejtpërdrejtë të kryeministrit Edi Rama, i cili, pavarësisht mungesës së kualifikimeve, e ngriti në detyrë në parlament dhe më vonë në shërbimin diplomatik.

Shkeljet e konventave ndërkombëtare

Megjithatë, përpara se të bëhej emërimi aktual, Velaj duhej të hiqte dorë nga shtetësia austriake dhe t’i jepte fund zyrtarisht vetëpunësimit në Austri. Prandaj, emërimi zyrtar nuk u bë deri në vitin 2024.

Në kohën e akreditimit të tij, Velaj mbante gjithashtu shtetësi austriake, një shkelje e qartë e Nenit 8 të Konventës së Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike, i cili ndalon në mënyrë të qartë një shtetësi të tillë të dyfishtë për ambasadorët në shtetin pritës. Vetëm pas ndërhyrjes së Ministrisë së Jashtme dhe presionit të medias, thuhet se ai hoqi dorë nga shtetësia austriake.

Deklarimi parlamentar në vitin 2018: Velaj me pasuri të konsiderueshme private

Fate Velaj u zgjodh në Kuvendin e Shqipërisë si deputet i në vitin 2017. Sipas deklarimeve të tij në Parlamentin e Shqipërisë, deputeti i atëhershëm Velaj kishte një pasuri të konsiderueshme prej rreth 1.77 milionë eurosh, duke përjashtuar të ardhurat e tij vjetore. Pasuritë e tij përfshijnë 83 përqind të një apartamenti prej 85 metrash katrorë në Vlorë, dy depozita bankare në Vjenë dhe Tiranë, si dhe një Chrysler Voyager.

Veçanërisht i rëndësishëm është koleksioni i tij i gjerë i artit: 200 piktura të pikturuara vetë me një vlerë të vlerësuar prej 800.000 eurosh, 60 vepra nga artistë të huaj me vlerë 400.000 euro dhe mijëra fotografi të tij dhe të dhuruara me një vlerë totale prej 450.000 eurosh.

Sipas dosja.al, thuhet se Velaj është përpjekur të marrë në zotërim një ullishte në Kaninë për shkak të një mosmarrëveshjeje ligjore. Në të njëjtën kohë, ka raportime se ai thuhet se ka marrë ndihmë sociale shtetërore në Austri pavarësisht se ka deklaruar pasuri prej gati 1.8 milion eurosh. Kjo ka të ngjarë të bëhet një çështje për autoritetet hetuese në Austri gjithashtu.

Mbrojtje e të dyshuarve për krime në ambasadë?

Akuzat më serioze kanë të bëjnë me mbështetjen e tij të supozuar për kunatën e tij, e cila kërkohet ndërkombëtarisht nga agjencia shqiptare antikorrupsion SPAK për pastrim parash në lidhje me skandalin Toyota Yaris.

Prokuroria Speciale e Shqipërisë (SPAK) ka përfunduar hetimin e saj për të ashtuquajturin rast “Toyota Yaris” dhe ka akuzuar katër persona për korrupsion dhe ndërhyrje në gjyqësor. Ndër të pandehurit janë ish-kreu i Prokurorisë Publike të Vlorës, Aurel Zarka, ish-hetuesja penale Erjona Daupaj, avokati Radovan Çela dhe biznesmeni Astrit Vladi.

Në qershor 2018, 3.4 milionë euro u sekuestruan nga dy automjete. Ajo konsiderohet si një figurë kyçe në një rrjet pastrimi parash midis Belgjikës dhe Shqipërisë. Sipas disa burimeve, ajo ishte fshehur nga sistemi i drejtësisë në ambasadën shqiptare në Vjenë – me dijeninë dhe miratimin e ambasadorit Velaj.

Sipas një raporti nga Prapaskena të datës 24 nëntor 2024, thuhet se Velaj e ka fshehur kunatën e tij Erjona Daupaj në ambasadën në Vjenë. Ambasada mund të ketë shërbyer si një vend strehimi për të, duke ngritur pyetje në lidhje me imunitetin e mundshëm diplomatik dhe rolin e ambasadës në parandalimin e veprimeve ligjore.

Ky incident ngre pyetje serioze në lidhje me integritetin e institucioneve diplomatike dhe rolin e tyre të mundshëm në pengimin e drejtësisë. Qeveria shqiptare dhe partnerët ndërkombëtarë mund të thirren për të hetuar çështjen dhe për të ndërmarrë veprimet e duhura.

Transparencë në vend të shpërqendrimit: Pyetje për ambasadorin

Ekipi editorial i FoB i dha ambasadorit Velaj mundësinë për të komentuar. Meqenëse ai me sa duket po përdor imunitetin e tij diplomatik dhe politik, po i publikojmë pyetjet që i janë drejtuar atij për hir të transparencës:

-A është e vërtetë që ju dhe anëtarët e familjes suaj po hetoheni nga agjencia shqiptare kundër korrupsionit SPAK?

-A keni ju ose anëtarët e familjes suaj llogari bankare ose asete që aktualisht po hetohen nga SPAK ose hetues ndërkombëtarë?

-A mund të paraqisni certifikata ose diploma zyrtare për studimet tuaja të deklaruara në Shqipëri dhe Austri?

-A është e vërtetë që keni qenë anëtar i Parlamentit të Shqipërisë gjatë shtetësisë suaj austriake pa njoftuar autoritetin kompetent MA53?

-Thuhet se ju vetë keni ndërhyrë pranë Ministrisë Federale të Evropës, Lindjes së Mesme dhe Afrikës për të përshpejtuar akreditimin tuaj si ambasador. Si e justifikoni këtë qasje?

-Si e shpjegoni faktin që, sipas hulumtimeve, keni deklaruar pasuri prej mbi 1.8 milion eurosh, por njëkohësisht keni marrë ndihmë sociale shtetërore?

-Si reagoni ndaj akuzave se kunata juaj, e cila kërkohet nga SPAK me urdhër arresti, thuhet se ka gjetur strehim në ambasadën shqiptare në Vjenë?

-Çfarë arritjesh zyrtare ose suksesesh diplomatike keni arritur deri më tani në rolin tuaj si ambasador?

-Në rrjetet sociale dhe në qarqet politike në Shqipëri dhe Austri po diskutohet nëse kryeministri Edi Rama po përgatitet t’ju shkarkojë pas zgjedhjeve të 11 majit. Çfarë mendoni për këtë?

-Disa politikanë austriakë dhe shqiptarë distancohen nga ju. A keni një skenar personal daljeje në pension?

-Raportet sugjerojnë se ambasada nuk ishte e disponueshme për periudha të gjata nën udhëheqjen tuaj. A është e vërtetë kjo?

-Si i përballoni kritikat se çështja juaj ka dëmtuar ndjeshëm marrëdhëniet dypalëshe midis Shqipërisë dhe Austrisë?

-A do të ketë një shqyrtim të brendshëm apo publik të imunitetit tuaj diplomatik, siç po kërkojnë pjesë të opozitës në Shqipëri?

-Si reagoni ndaj informacionit se roli juaj së shpejti do të jetë objekt i një hetimi tjetër parlamentar në Austri?

-Disa burime i thanë bordit editorial se ju i përshkruani botimet e Bottomless Pit si pjesë të një fushate opozitare kundër kryeministrit Rama. Kush ua dha këtë informacion dhe mbi çfarë bazohet deklarata juaj?

-A keni folur personalisht me Ministren Federale, Beate Meinl-Reisinger, ose me përfaqësues të Ministrisë së Jashtme për të diskutuar çështjen tuaj?

Përfundim: Një rast me pasoja diplomatike

Rasti Velaj nuk është një skandal i izoluar, por një simbol i dështimit strukturor dhe abuzimit me pushtetin. Në mediat sociale ai shpesh quhet ironikisht “elektricisti”. Deklarata të tilla si “Nuk erdha për shkak të zyrës sime” lënë gjithashtu hapësirë ​​për spekulime rreth motivimit të tij të vërtetë.

Ambasadori shqiptar Velaj nuk ishte i disponueshëm për koment. Ministria e Jashtme, nën drejtimin e Meinl-Reisinger ngurron, por mori një kopje të kërkesës me email.

Ka gjithashtu indikacione se mjedisi i Velajt ka lidhje të mundshme historike me shërbimin sekret të ish-Jugosllavisë. Ekipet gazetareske në Shqipëri po ndjekin aktualisht pistat përkatëse.

Rasti Velaj ngre pyetjen për qeverinë shqiptare, Ministrinë e Jashtme austriake dhe partnerët ndërkombëtarë: Sa mungesë transparence, proteksionizëm dhe ambivalencë morale mund të përballojë një diplomat? Është koha për pasoja, politike, ligjore dhe morale.

Nga Alba Kepi

Syri Tv ka siguruar raportin rreth 600 faqësh që Amnesty International, kjo organizatë jo qeveritare me mision mbrojtjen e të drejtave njerëzore, drejtësinë e të vërtetën, ka publikuar sot me analizën e të dhënave në 150 vende mes të cilave dhe Shqipëria.

Liria e medias dhe e profesionit të gazetarit është një tjetër temë shqetësuese në Shqipëri e analizuar nga Amnesty International.

“Gazetatët në Shqipëri kërcënohet si nga politika ashtu dhe nga krimi i organizuar”, shkruhet në raport.

Ashtu siç ka sinjalizuar dhe Ëord Freedom Press Index i 2024, “Media në Shqipëri, kërcënohet nga interesat ekonomike e ato politike e ka një mungesë të një kuadri ligjor që rregullon këtë raport.”

Gjithashtu dhuna seksuale e dhuna për shkak të gjinisë është një nga problematikat që ky raporti vë në qendër të analizës ndaj shoqërisë shqiptare.

Në gjashtëmujorin e parë të vitit 2024 statistikat flasin për 686 gra të dhunuara në Shqipëri e 30% më shumë se një vit më parë pra më 2023.

“Mungon asistenca institucionale ndaj viktimave të kësaj dhune fakt që i detyron që shpesh herë të rikthehen tek abuzuesit e tyre”, shkruan raporti.

Amnesty kujton faktin se ESC, Komuniteti Europian i Solidaritetit ka sinjalizuar disa muaj më parë se procedura për asistencë legale e gratis ndaj viktimave duhet rishikuar për t’i dhënë më shumë mundësi aksesi viktimave të dhunës shtëpiake.

Amnesty International sjell në vëmendje paktin Itali-Shqipëri, mbi ngritjen e kampeve të emigrantëve në Shqipëri e faktin e një regjimi burgosje arbitrare të azilantëve duke shkelur liritë e të drejtat e qënies njerëzore.

Shqetësim për ta shfaq gjëndja e të burgosurve në burgjet shqiptare ku ka një mbipopullim e mungesë shërbimi shëndetësor të përshtatshëm.

Për të burgosurit me probleme psiqike në spitalin e Lezhës mungon infrastruktura përshtatshme e personeli i specializuar.

Ekspertët e Amnesty International kanë evidentuar sjellje diskriminuese të shtetit ndaj personave të minorancës etnike me vështirësi në regjistrimin në gjendjen civile apo pajisjen me kartë identiteti që mund t’u ofrojë shërbimin publik.

Ndërsa për komunitetin LGBT, Amnesty International mbështet kërkesën e ekspertit të pavaruar të OKB i cili i kërkon qeverisë shqiptare ligje e politika që të njohin realitetin e personave të këtij komuniteti e stigmatizimin e diskriminimin shoqëror, shëndetësorë, në punësim e në jetën e përditshme.

“Nga 41 azilantë të sjellë nga Italia e të strehuar në kampin shqiptar, deputetët italianë denoncojnë se 16 prej tyre nuk gjenden më.

Gazetarja e Syri Tv, Alba Kepi siguron komunikimin zyrtar të dy deputetëve italianë, nënshkruar nga europarlamentarja Cecilia Strada e Rachele Schiarpa të Partisë Demokratike, të cilat kanë vizituar këtë fundjavë kampin e Gjadrit, situatën në të cilin e konsiderojnë shkatërruese.

10 emigrantë janë kthyer në Itali e disa të tjerë janë vetëlënduar duke regjistruar episode mjaft kritike për jetësën në kampe.

Por fakti më preokupues që ata sinjalizojnë është se nuk dihet se ku janë 16 emigrantë të tjerë që i mungojnë apelit të listës prej 41 azilantë që u strehuan në kampet shqiptare.

“Pas vizitës së datës 11 prill u kthyem në Shqipëri në qendrën e Gjaderit për të verifikuar një sërë mospërputhjesh për të cilat kërkojmë llogari nga qeveria dhe ministri i Brendshëm”, shkruajnë ato.

“Më 27.04.2025 nga 41 personat e transferuar në Shqipëri numëruam vetëm 25 persona në qendër. Ku janë 16 të tjerët?”

“Asnjë informacion zyrtar nuk u dha në përgjigje pyetjeve tona dhe akseseve të ndryshme në dokumentet e kryera, kështu që ne duhet ta nxjerrim atë duke ndërthurur informacionin publik, regjistrin e ngjarjeve kritike dhe informacionin e avokatëve.

Përveç emigrantit të parë që u soll në Shqipëri pasditen e 11 prillit dhe u kthye në Itali në mëngjesin e datës 12 pa hyrë as në CPR, nga 15 personat e tjerë të zhdukur nga thirrja, besojmë se ka të ngjarë që 6 të jenë kthyer në Itali për shkak të mos vërtetimit të ndalimit të tyre, 5 sepse janë vlerësuar, pas një episodi të vetëlëndimit të fundit si të papërshtatshëm për motive shëndetësore, të kufizuara në komunitet.

“Transferimi dhe ndalimi në Shqipëri, është jo vetëm një vuajtje e panevojshme për ta, por edhe një shpenzim i panevojshëm.

Në 13 ditët e para të funksionimit të qendrës janë regjistruar 35 episode kritike, kryesisht vetëlëndim dhe tentativa për vetëvrasje. Në disa raste, për arsye mjekësore, është dashur të dërgohen për kurim edhe në struktura shëndetësore shqiptare. Nuk mund të mos shprehim shqetësim të thellë lidhur me garancitë e mbrojtjes së të drejtës së shëndetit të personave të paraburgosur, tashmë të ngjeshur rëndë nga fakti i të qenit jashtë territorit kombëtar.

Nga intervistat me të paraburgosurit dhe nga konsultimi me regjistrin e ngjarjeve kritike, rezulton se disa persona marrin medikamente psikotrope me qëllimin e deklaruar për të duruar situatën në të cilën ndodhen. Janë transportuar me metoda të papranueshme me mjete frenuese (pranga) në shkelje të nenit 32 të Kushtetutës.

Gjithashtu theksojmë se struktura CPR në Gjadër, edhe pse në fakt është e re, ka probleme strukturore që e bëjnë atë të papërshtatshme për paraburgim duke mosrespektuar sigurinë dhe dinjitetin e emigrantëve. Situata më serioze që kemi konstatuar gjatë kontrollit të qelive është se alarmet e zjarrit, për shkak të pozicionit dhe formës së tyre, mund të përdoren për tentativa varjeje, siç ndodhi javën e kaluar. Është kjo një neglizhencë e madhe në projektimin e kësaj strukture dhe një rrezik për njerëzit e ndaluar.

Ajo e Gjadrit është historia dramatike dhe buletini horror i një operacioni të kryer me nxitim sipas kritereve të pakuptueshme përzgjedhjeje, në një klimë që pengonte në thelb ushtrimin e plotë të pushtetit të inspektimit të parlamentarëve dhe mospërfilljen absolute dhe të qëllimshme të dobësive të individëve. Problemet serioze që dalin pas çdo inspektimi konfirmojnë se CPR-të janë vende patogjene që krijojnë vuajtje të padurueshme për ata që mbahen atje.

Kësaj i shtohet edhe mungesa e plotë e sensit dhe e arsyeshmërisë së të gjithë operacionit të CPR Shqipëri: ndryshimi i përdorimit të qendrave, i kryer në nxitimin obsesiv për t’i parë ato ‘funksionale’, ka çuar në zgjedhje të pamatur dhe jofunksionale, të cilat sot na vënë përballë një CPR gjysmë bosh, tashmë skenë dëshpërimi dhe vetëdëmtimi. Të gjitha në kurriz të taksapaguesve italianë, në mungesë të plotë dhe totale transparence”.

Rachele Scarpa, deputete e PD

Cecilia Strada, eurodeputete e PD

Shpenzimet botërore ushtarake arritën në 2718 miliardë dollarë në vitin 2024, që paraqet një rritje prej 9.4 për qind në terma realë krahasuar me vitin 2023 dhe është rritja më e madhe vjetore që nga të paktën fundi i Luftës së Ftohtë.

Kështu thuhet në raportin e ri të publikuara më 28 prill nga Instituti Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes në Stokholm (SIPRI). Sipas raportit, shpenzimet ushtarake janë rritur në të gjitha rajonet e botës dhe një rritje e shpejtë është regjistruar veçmas në Evropë dhe Lindje të Mesme.

Pesë shpenzuesit kryesorë ushtarakë – Shtetet e Bashkuara, Kina, Rusia, Gjermania dhe India – përbëjnë 60 për qind të shpenzimeve globale, dhe së bashku këto shtete kanë shpenzuar 1635 miliardë dollarë.

Shpenzimet ushtarake iu referohen të gjitha shpenzimeve qeveritare për forcat ushtarake dhe aktivitetet, përfshirë rrogat dhe përfitimet, shpenzimet operacionale, blerjet e armëve dhe pajisjeve, ndërtimet e infrastrukturës ushtarake, kërkimeve dhe zhvillimit, administratës, komandës dhe mbështetjes.

Rritja më e madhe e shpenzimeve globale ushtarake që nga fundi i Luftës së Ftohtë

SIPRI tha se ky është viti i dhjetë me radhë që shënohet rritje globale e shpenzimeve ushtarake. Sipas raportit, 15 vendet që kanë shpenzimet më të mëdha ushtarake në botë, gjatë vitit 2024 që të gjitha i rritën shpenzimet e tyre ushtarake. Barra ushtarake globale – Bruto Prodhimi i Brendshëm global që i dedikohet shpenzimeve ushtarake – u rrit në 2.5 për qind në vitin 2024.

“Mbi 100 shtete në mbarë botën rritën shpenzimet e tyre ushtarake më 2024. Përderisa qeveritë gjithnjë e më shumë po e bëjnë prioritet sigurinë ushtarake, shpesh në kurriz të sektorëve të tjerë buxhetorë, kompromiset ekonomike dhe sociale mund të kenë pasoja të rëndësishme për shoqëritë në vitet në vijim”, tha Xiao Liang, hulumtues në Programin për shpenzime ushtarake dhe prodhim të armëve në SIPRI.

Rritja e shpenzimeve ushtarake në Evropë

Sipas SIPRI-t, shpenzimet ushtarake në Evropë, përfshirë Rusinë, u rritën për 17 për qind në 693 miliardë dollarë dhe shtetet evropiane ishin kontribuuesit kryesorë të rritjes globale të shpenzimeve ushtarake më 2024.

Me luftën në Ukrainë që është në vitin e tretë, shpenzimet ushtarake vazhduan të rriten në mbarë kontinentin, duke bërë që niveli i shpenzimeve evropiane të kalojë nivelin rekord të regjistruar në fund të Luftës së Ftohtë.

Sipas SIPRI-t, të gjitha shtetet evropiane rritën shpenzimet e tyre ushtarake, përveç Maltës.

Shpenzimet ushtarake të Rusisë arritën në rreth 149 miliardë dollarë në vitin 2024, një rritje prej 38 për qind krahasuar me vitin 2023. Kjo shifër njëherësh paraqet dyfishim të nivelit të shpenzimeve ushtarake krahasuar me vitin 2015. Kjo shifër përbën 7.1 për qind të Bruto Prodhimit të Brendshëm së Rusisë dhe 19 për qind të të gjitha shpenzimeve të Qeverisë ruse.

Ndërkaq, shpenzimet ushtarake totale të Ukrainës, që po përballet me luftën e nisur nga Rusia më 2022, u rritën me 2.9 për qind, duke arritur në 64.7 miliardë dollarë – shifër e barabartë me 43 për qind të shpenzimeve të Rusisë. Me 34 për qind të Bruto Prodhimit të Brendshëm, Ukraina kishte barrën ushtarake më të lartë nga të gjitha vendet gjatë vitit 2024.

“Rusia edhe një herë rriti ndjeshëm shpenzimet e saj ushtarake, duke e thelluar më shumë hendekun me Ukrainën”, tha Diego Lopes da Silva, hulumtues i lartë në Programin për shpenzimet ushtarake dhe prodhimin e armëve në SIPRI.

“Ukraina, aktualisht i dedikon të gjitha të ardhurat e saj nga taksat për ushtrinë. Në një hapësirë kaq të ngushtë fiskale do të jetë e vështirë për Ukrainën të vazhdojë të rrisë shpenzimet e saj ushtarake”, shtoi ai.

Sipas raportit, disa shtete në Evropën Qendrore dhe Perëndimore kanë pasur rritje të paprecedent të shpenzimeve ushtarake gjatë vitit 2024, pasi kanë zbatuar zotime të mëdha shpenzimesh dhe plane të mëdha të blerjes së armatimeve.

Shpenzimet ushtarake të Gjermanisë, sipas SIPRI-t, u rritën për 28 për qind dhe arritën në 88.5 miliardë dollarë, duke e shndërruar këtë Berlinin në shpenzuesin më të madh ushtarak në Evropën Qendrore dhe Perëndimore dhe të katërtin në votë.

“Për herë të parë që nga ribashkimi, Gjermania është bërë shpenzuesja më e madh ushtarak në Evropën Perëndimore, që është rezultat i fondit të veçantë për mbrojtjen prej 100 miliardë eurosh të miratuar në vitin 2022”, tha Lorenzo Scarazzato, hulumtues në Programin për shpenzimet ushtarake dhe prodhimin e armëve të SIPRI.

“Politikat e fundit, të miratuara në Gjermani dhe në shumë vende të tjera evropiane sugjerojnë se Evropa ka hyrë në një periudhë të shpenzimeve të larta dhe në rritje për mbrojtjen, që ka gjasa të vazhdojë në të ardhmen e afërt”, shtoi ai.

Një tjetër shtet evropian, Polonia, rriti shpenzimet ushtarake për 31 për qind apo 38 miliardë dollarë.

Rritje të shpenzimeve ushtarake shënoi edhe Mbretëria e Bashkuar me 2.8 për qind, duke arritur në 81.8 miliardë dollarë, duke u renditur e gjashta për nga shpenzimet më të mëdha ushtarake në botë.

Ndërkaq, shpenzimet ushtarake të Francës u rritën me 6.1 për qind, duke arritur në 64.7 miliardë dollarë dhe duke e bërë atë vendin e nëntë më të madh për nga shpenzimet.

Shpenzimet e vendeve të NATO-s

Të gjitha vendet anëtare të NATO-s, sipas SIPRI-t, rritën shpenzimet e tyre ushtarake në vitin 2024. Shpenzimet totale ushtarake nga vendet anëtare të NATO-s arritën 1506 miliardë dollarë, që përbën 55 për qind të shpenzimeve ushtarake globale.

Nga 32 vendet anëtare të NATO-s, 18 shpenzuan të paktën 2 për qind të Bruto Prodhimit të Brendshëm për ushtrinë e tyre, nga 11 vende sa ishin në vitin 2023, duke shënuar numrin më të lartë që nga miratimi i këtij udhëzimi të shpenzimeve në vitin 2014.

Shpenzimet ushtarake të SHBA-së u rritën me 5.7 për qind, duke arritur 997 miliardë dollarë, që paraqet 66 për qind të shpenzimeve të NATO-s dhe 37 për qind të shpenzimeve ushtarake botërore në vitin 2024. Një pjesë e madhe e buxhetit të SHBA-së për vitin 2024 iu dedikua modernizimit të kapaciteteve ushtarake dhe arsenalit bërthamor, me qëllim ruajtjen e avantazhit strategjik ndaj Rusisë dhe Kinës.

Ndërkaq, vendet evropiane të NATO-s shpenzuan gjithsej 454 miliardë dollarë, që përbënin 30 për qind të shpenzimeve të përgjithshme të aleancës ushtarake perëndimore.

Suedia rriti shpenzimet e saj ushtarake me 34 për qind në vitin 2024, duke arritur në 12 miliardë dollarë. Në vitin e saj të parë si anëtare e NATO-s, ngarkesa ushtarake e Suedisë arriti në 2.0 për qind të Bruto Prodhimit të Brendshëm.

“Rritjet e shpejta të shpenzimeve në mesin e vendeve evropiane të NATO-s u shtyn kryesisht nga kërcënimi i vazhdueshëm nga Rusia dhe shqetësimet për një tërheqje të mundshme të SHBA-së nga aleanca”, tha Jade Guiberteau Ricard, hulumtuese në Programin e SIPRI-t për shpenzimet ushtarake dhe prodhimin e armëve.

“Vlen të theksohet se rritja e shpenzimeve nuk përkthehet domosdo në rritje të ndjeshme të kapaciteteve ushtarake apo të pavarësisë nga SHBA-ja. Këto janë detyra shumë më komplekse”, shtoi Ricard.

Rritje e shpenzimeve ushtarake në Lindjen e Mesme

Shpenzimet ushtarake në Lindjen e Mesme arritën në rreth 243 miliardë dollarë në vitin 2024, që paraqet një rritje prej 15 për qind krahasuar me vitin 2023 dhe 19 për qind më shumë sesa në vitin 2015.

Shpenzimet ushtarake të Izraelit u rritën me 65 për qind, duke arritur 46.5 miliardë dollarë – rritja vjetore më e madhe që nga Lufta Gjashtëditore në vitin 1967 – në kohën kur ky shtet vazhdonte luftimet në Gaza dhe përshkallëzonte konfliktin me Hezbollahun në jug të Libanit. Barra ushtarake e Izraelit (shpenzimet ushtarake si përqindje e Bruto Prodhimit të Brendshëm) u rrit në 8.8 për qind, niveli i dytë më i lartë në botë, u tha në raportin e SIPRI-t.

Në Liban, shpenzimet ushtarake u rritën me 58 për qind gjatë vitit 2024, duke arritur 635 milionë dollarë. Kjo rritje ndodhi pasi për disa vite Libani kishte pasur nivel të ulët të shpenzimeve ushtarake për shkak të krizës ekonomike dhe paqëndrueshmërisë politike.

“Pavarësisht pritjeve se shumë vende të Lindjes së Mesme do të rrisnin shpenzimet ushtarake në vitin 2024, rritjet e mëdha u kufizuan në Izrael dhe Liban”, tha Zubaida Karim, hulumtuese në Programin e SIPRI për shpenzimet ushtarake dhe prodhimin e armëve. “Në vendet e tjera, ose nuk pati rritje të ndjeshme në përgjigje të luftës në Gaza, ose ato u penguan nga vështirësitë ekonomike”.

Gjatë vitit të kaluar, Arabia Saudite ishte vendi me shpenzimet më të mëdha ushtarake në Lindjen e Mesme dhe i shtati më i madh në botë. Shpenzimet e saj ushtarake u rritën në mënyrë modeste me 1.5 për qind, duke arritur në 80.3 miliardë dollarë, megjithatë ato ishin 20 për qind më të ulëta krahasuar me vitin 2015, kur të ardhurat e shtetit të Lindjes së Mesme nga nafta arritën nivelin rekord.

Ndërkaq, në Iran, shpenzimet ushtarake ranë për 10 për qind në terma realë, apo në 7.9 miliardë dollarë më 2024. Kjo rënie ndodhi pavarësisht se Teherani, sipas SIPRI-t, u përfshi në konfliktet rajonale dhe mbështeti aleatë të armatosur në rajon.

SIPRI tha se sanksionet ndërkombëtare kanë kufizuar ndjeshëm aftësinë e Iranit për të rritur shpenzimet në fushën e mbrojtjes.

Kina vazhdon rritjen e shpenzimeve ushtarake

Kina, vendi i dytë më i madh në botë sa i përket shpenzimeve ushtarake, i rriti shpenzimet me 7 për qind në vitin 2024, duke arritur në rreth 314 miliardë dollarë. Pekini shënon rritje tridekadëshe të njëpasnjëshme.

Kina – ekonomia e dytë më e madhe në botë pas SHBA-së – ka 50 për qind të shpenzimeve ushtarake në Azi dhe Oqeani, teksa Pekini ka investuar në modernizimin e ushtrisë, zgjerimin e kapaciteteve të luftës kibernetike dhe arsenalin bërthamor.

Në shtetet fqinje, Japonia ka rritur shpenzimet me 21 për qind apo 55.3 miliardë dollarë. Kjo është rritja më e madhe vjetore në Japoni që nga viti 1952.

India, e pesta në botë për nga shpenzimet ushtarake, shpenzoi 86.1 miliardë dollarë në vitin 2024 – një rritje prej 1.6 për qind, sipas raportit të SIPRI-t.

Në Tajvan, ishullin vetëqeverisës që Kina pretendon se i përket, shpenzimet u rritën me 1.8 për qind, duke arritur në 16.5 miliardë dollarë.

“Shpenzuesit kryesorë ushtarakë në rajonin Azi-Paqësor po investojnë gjithnjë e më shumë në kapacitete të avancuara ushtarake”, tha Nan Tian, drejtor i Programit të SIPRI për shpenzimet ushtarake dhe prodhimin e armëve.

“Me disa mosmarrëveshje të pazgjidhura dhe tensione në rritje, këto investime rrezikojnë të fusin rajonin në një spirale të rrezikshme të garës së armatimit”, shtoi Tian.

SIPRI tha se ky është viti i dytë radhazi që në pesë rajonet gjeografike të botës është shënuar rritje e shpenzimeve ushtarake, duke vënë në pah tensionet gjeopolitike në mbarë botën.

Përgatiti: Mimoza Sadiku

Teksa në Vatikan mbahet funerali i Papa Françeskut, së fundmi, mediat kanë zbuluar dhe pasurinë që ai kishte përpara se të ndërronte jetë. Në një kontrast të fortë me pasurinë e madhe të Vatikanit, e cila vlerësohet midis 10 dhe 15 miliardë dollarëve, pasuria e tij personale në kohën e vdekjes u vlerësua në vetëm 100 dollarë.

Marca, një botim spanjoll, vuri në dukje se Papa Françesku nuk e pranoi kurrë pagën tradicionale të papës prej rreth 32,000 dollarë në muaj, në vend të kësaj të dhuronte ose të ripërdorte çdo të ardhur personale. Vatikani më vonë konfirmoi se ai i kishte qëndruar besnik zotimit të tij jezuit për varfëri gjatë gjithë jetës së tij.

Në një testament shpirtëror të lëshuar pas vdekjes, Papa Françesku kërkoi një varrim të thjeshtë në Bazilikën e Shën Marisë Major në Romë, në vend të bazilikës më të zakonshme të Shën Pjetrit. Ai kërkoi të varrosej me emrin “Francis” pa titull papal dhe kërkoi që një individ anonim të përballonte koston e funeralit të tij. Vullneti është një pasqyrim i përkushtimit të tij gjatë gjithë jetës ndaj përulësisë dhe shërbimit.

“Faleminderit që më ktheve në shesh”, thuhet se ishin ndër fjalët e tij të fundit për infermieren e tij personale, Massimiliano Streppetti, duke shprehur mirënjohjen që e ndihmove të bënte një dalje të fundit publike para besimtarëve.bw