Për arsye ende të paqarta në qershor të vitit 1919 Mustafai u thirr në Shqipëri, duke u këmbyer me Mehdi Frashërin që shkoi në Paris. N’ata katër – pesë muaj deri në Kongresin e Lushnjës kreu funksionin e zv. Ministrit të Brëndshëm në dikasterin që kishte mbajtur deri atëherë Frashëri. Në libër është trajtuar më gjërë ajo periudhë e historisë sonë në dritën e faktit që Mustafa Kruja nuk mori pjesë në Kongresin e Lushnjës, edhe se u thirr posaçërisht dy herë nga Ahmed bej Zogolli, fituesi virtual i atij kongresi të rëndësishëm.

I pështjelluar në jetën politike e ndryshimet e saj, mori pjesë në vetë të parë, në biseda me aktorë të ndryshëm që po përgatisnin një fazë të re të zhvillimeve politike. Si përfundim i atyre përsiatjeve, në bisedat e tij, sidomos me përfaqësues të Kosovës, u arrit një ujdi për një platformë veprimesh të cilët do të çonin Vëndin në një kongres kombëtar, që do të nxirrte një qeveri të re, e cila duhej t’ishte e shkëputur nga ndikimi italian. Nga bisedimet u pranua Kruja si qytet i kongresit dhe u përcaktua detyra e përfaqësuesit të saj, që qëndronte në mposhtjen e lëvizjes esadiste, e cila ishte veçanërisht e fuqishme në atë rreth. Nga letër-këmbimi i Mustafa Krujës me historianin Atë Paulin Margjokaj, zbulohet ecuria e atyre bisedimeve dhe e vendimeve të marra dy muaj para se të mblidhej Kongresi i Lushnjës:

“Tash pra marrëveshja qi u nënshkrue përfshinte këto pika: 1) Do të mblidhej nji kongres, para të cilit qeverij’e përkohshme do të paraqitej me spjegue veprimtarín e saj të deriatëherëshme; 2) Kjo qeveri, tue pasë humbun çdo kredit si para popullit ashtu edhe ndër qarqet e hueja, do të zvëndesohej prej nji tjetre; 3) Për kryetár i qeverís së re do t’i paraqitej kongresit kandidatura e Nexhip Dragës; 4) Mustafa Kruja do të rrinte në qeveri të përkohëshme sa kohë qi shërbimi i tij në tê do të shihej i nevojshëm për çâshtjen kombtare, do të përpiqej me mjetet e qeverís qi t’a shrranjoste veprimtarín esadiste në Shqipní të Mesme dhe t’i bindte pushtetet italiane, kur do t’i vinte koha, për moskundërshtimin e mbledhjes së kongresit; 5) Mustafa Kruja, kur të jetë koha e pjekun për mbledhjen e kongresit, do të përpiqet me i bindun shokët e qeverís së përkohshme qi t’a proponojnë vetë mbledhjen e kongresit e të dorzojnë mandatin e saj para tij, po s’e ndëgjuen, ka për të dhânë dorhjekjen.”

Zhvillimet nuk respektuan marrëveshjen që duhej t’ishte në bazën e ngjarjes, e cila do të përcaktonte ndryshimin n’atë periudhë të ecurisë së Shtetit shqiptar. U ndryshua vëndi i mbledhjes së kongresit dhe ai që kishte dhënë ndihmesën e tij ndershmërisht në organizimin e tij, u mënjanua si “i rrezikshëm për prirje autoritare e në shërbim të Italisë”. Ky ishte vendimi i ingj. Eshref Frashërit dhe i “Krahut kombëtar” mbasi Mustafa Kruja kishte plotësuar zotimin e tij për të shkulur esadizmën nga rrethi i Krujës. Ai u befasua nga ky ndryshim dhe u vu para një gjëndjeje të ndërlikuar shpirtërore e morale, mbasi shpejtimi i veprimeve i hiqte mundësinë të bisedonte me anëtarët e tjerë të qeverisë së Turhan Pashës mbi zhvillimin e ngjarjeve, pra për t’i bindur edhe ata se ai kongres shkonte në dobi të interesave të Shqipërisë, për të cilat duhet të zotoheshin të gjithë, duke filluar nga ata që ishin aktualisht ende në pushtet. U ftua dy herë në ditët para kongresit, nga Ahmet Zogu, “ylli i ri” i politikës shqiptare, të merrte pjesë në të. Një pjesëmarrje e tillë dhe ndonjë rol drejtues i dalë prej tij, pa miratimin e kolegëve të qeverisë, do të quhej një “akt tradhëtie”, i cili për vetë formimin e Mustafa Krujës ishte krejtësisht i papranueshëm, mbas më shumë se dhjetë vite shërbimi të ndershëm kundrejt atdheut.

“Refuzova me i a vûmë vetes këtë njollë morale. Si politikan, historija ndoshta mund të më dënojë për këtë skrupull, por mue më mjafton qi të më dënojë për këtë faj qi kam, për në qoftë faj, e jo për tjetër, jo qi desha të bâhem diktator e aqë mâ pak vegël t’Italís. Se sa kam qênë un vegël e Italís gjatë gjithë jetës s’eme politike, e tregojnë mâ së miri vetë shkrimet e shtetistëve italianë: Ciano e Umiltà, qi kam pamë deri tash”. Kështu do të shprehej ai mbas më shumë se tridhjetë vitesh, që dukej se ende nuk kishin mundur t’i tresnin plotësisht helmin që kishte gëlltitur nga trauma e pësuar.
“Prej Kuvêndit të Lushnjes leu nji qeverí e re. Ahmet Zogu si Ministër i Mrêndshëm, ishte burri mâ i fortë i ksaj qeverije. Mustafa Kruja u tërhoq në qytetin e tij. Qeverija donte t’a ndiqte si kundërshtar, por s’guxonte. Bâni nji udhtim deri në Lumë e në Dibër me qëllim qi të lidhte ndër vete krenët e atyne viseve qi gjindeshin nën pushtimin sërb për t’i përgatitun mâ së pari për nji qëndresë kombtare, qi të mos i thente me pare anmiku pushtues siç kishte fillue me bâmë; dhe mâ në fund për nji kundërveprim me armë po t’a donte e kur t’a donte nevoja. Në këtë veprim propagande Mustafa Kruja asnji gjysmë fjale s’e foli kundër qeverís së Tiranës.
Mâ se nji herë i u shkruen letra prej Tirane e iu çuen lajmës për t’i mbushun mênden qi të pranonte nji ministrí në qeverín Sulejman Delvina – Ahmet Zogu. I prapsi të gjitha proponimet qi iu bânë.
Por kur Tirana qe në rrezik me râmë në duer t’esadistavet me Osman Balin, Halit Lleshin e Tafë Kazín në krye, ai i dha dorën Bajram Currit për të shtypun e dërmue këta. E kur i u kërcënue rreziku i Sërbit Shkodrës, vrapoi mbrênda 24 orve me 200 vullnetarë krutanë atje dhe ndêjti katër muej në ballin e Koplikut….”
Kështu shprehet At Donat Kurti për atë periudhë që ai vetë e ka quajtur si më të vështirën e jetës së tij politike. Në zgjedhjet e vitit 1921 Mustafa Kruja u zgjodh deputet i Bunjajt, në Kosovë. Në këtë libër, për herë të parë botohen Bisedimet Parlamentare, diskutimet e parlamentit të parë shqiptar të Shqipërisë së pavarur. Nuk janë të gjitha mbledhjet e tij, për arsye hapësire, por mendoj se janë zgjedhur ata më të rëndësishmet në të cilat del në pah roli i Mustafa Krujës në fushën e hartimit të ligjeve.