Unë jam një qytetar i dyfishtë i Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara. Kam emigruar në SHBA në vitin 1991 dhe aktualisht jetoj mes Amerikës dhe Shqipërisë. Ju shkruaj si një qytetar thellësisht i shqetësuar për shtetin e Shqipërisë dhe procesin e integrimit në Bashkimin Europian.

Pas dekadash përpjekjesh dhe mbështetjeje thelbësore nga Shtetet e Bashkuara në rindërtimin e institucioneve shqiptare, SHBA duket se ka dalë prapa, dhe barra e këtij procesi tani qëndron kryesisht te Bashkimi Evropian.

Duhet theksuar — dhe me siguri jeni në dijeni — se elitës politike të Shqipërisë nuk mund t’i besohet. Korrupsioni është endemik, dhe interesi mbizotërues i kësaj klase sunduese është pasurimi personal, shpesh përmes mjeteve të dyshimta dhe në kurriz të së mirës publike.

Në Shqipëri ka shumë çështje sistemike, por do të doja të përqendrohesha në një problem themelor: pronësinë e pronës, ilustruar përmes dy shembujve të thjeshtë por që tregojnë nga realiteti aktual.

1. Kadastra

Sistemi i kadastrës është regjistri publik më i rëndësishëm në çdo shtet që funksionon. Sot, pas 33 vitesh kapitalizëm, kadastra e Shqipërisë është në gjendje më të rëndë se kurrë. Ish-regjimi stalinist ishte brutal dhe kriminal, por e la kadastrën relativisht të paprekur. Klasa aktuale politike e ka çmontuar qëllimisht, duke krijuar kaos në mënyrë që të përshtatet në mënyrë të paligjshme.

Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Europian kanë shpenzuar mbi 2 miliardë dollarë për rindërtimin e institucioneve shtetërore shqiptare – dhe megjithatë, në 33 vjet, kjo klasë politike postkomuniste ka dështuar të rregullojë sistemin e kadastrës.

Është e vështirë të dish se ku të fillosh me kadastrën, por do të jap një shembull të vogël, konkret nga përvoja ime: Një pronë e madhe familjare e jona tani ka 40 bashkëpronarë të shpërndarë nëpër botë, shumicën e të cilëve as nuk i njoh e as nuk mund t’i lokalizoj. Prona është bllokuar de facto për dekada – pa asnjë justifikim ligjor – ndërsa numri i pronarëve është rritur me çdo brez.

Më duhet të kryej një veprim ligjor në lidhje me pjesën time të tokës, por gjykata kërkon një certifikatë pronësie të përditësuar. E fundit që kam është nga viti 2014. Zyra e Kadastrës – e cila është e detyruar ligjërisht të përgjigjet brenda 3 javësh – në vend të kësaj kërkon nga unë letërnjoftimet e të gjithë bashkëpronarëve. Kjo është një kërkesë absurde dhe e paligjshme. Ku duhet t’i gjej? Unë po siguroj dokumentin tim të identifikimit dhe thjesht po kërkoj konfirmim për pjesën time. Ky është vetëm një shembull i pengesave të panumërta burokratike dhe korruptive që pengojnë qytetarët të ushtrojnë të drejtat e tyre – shpesh derisa të vdesin – duke lënë pronën të kapet nga politikanët.

2. Çështja aktuale e Thethit – Një nga thesaret natyrore të Shqipërisë

Pas 33 vitesh kapitalizëm, banorëve të Veriut të Shqipërisë u mungojnë ende certifikatat e pronësisë. Pas rënies së komunizmit, ata u kthyen spontanisht në tokat e të parëve të tyre, në bazë të kufijve tradicionalë, por shteti nuk ua ka njohur kurrë pronësinë. Pa certifikatë, toka është iluzion. Ky është krim institucional dhe sabotim ekonomik për këto komunitete, njerëzit e të cilëve kanë jetuar atje për 2,000 vjet dhe pasuria e vetme e tyre qëndron në malet, lumenjtë, dhe livadhet e tyre.

Pa certifikata, njerëzit nuk mund ta përdorin tokën e tyre: nuk mund ta shesin, ta ndërtojnë, ta trashëgojnë ose ta përdorin si kolateral. Kjo është një nga arsyet kryesore që Shqipëria e Veriut mbetet e varfër.

Në Jugun komunist, prona fshatare ndahej sipas ligjit famëkeq 7501, i cili shpërblente ata që vendoseshin në tokë nga regjimi, jo pronarët e ligjshëm. Në Veriun më konservator, njerëzit respektuan vullnetarisht kufijtë tradicionalë.

Në qytete, pavarësisht të gjitha manipulimeve dhe kapjes së tokës, më së shumti janë pranuar certifikatat e pronësisë para-komuniste.

Kështu, qeveria shqiptare ka toleruar – nëse nuk inkurajohet – të paktën tre sisteme të ndara të shpërndarjes së pronave në të njëjtin shtet. Kjo nuk është qeverisje — është anarki.

Çfarë po ndodh sot në Theth:

Banorët vendas kanë ndërtuar kabina për turistët në tokën që ata besojnë se janë të tyret. Megjithatë, atyre u mungojnë lejet e ndërtimit – sepse nuk kanë certifikata pronësie.

Qeveria dërgoi buldozerë për të rrënuar këto struktura. Videon e ka publikuar vetë kryeministri:

https://www.facebook.com/watch/?ref=embed_video&v=1924646984958959

Banorët kapen në një cikël vicioz:

Shteti refuzon të lëshojë certifikata për tokën që kanë në pronësi prej shekujsh.

Pa certifikatë, ata nuk mund të aplikojnë ligjërisht për leje ndërtimi.

Lejet jepen në diskrecionin e autoriteteve lokale, të cilët shpesh kërkojnë ryshfet – në disa raste, deri në gjysmën e pronës.

Në dëshpërim, banorët kanë ngritur “kabinat e përkohshme” pa leje, thjesht për të mbijetuar.

Pastaj qeveria shfaqet – e paparalajmëruar – dhe i shemb.

Shqipëria është e mbushur me struktura të tilla të pa lejuara. Megjithatë qeveria e zbaton ligjin në mënyrë selektive dhe arbitrare: disa injorohen, disa legalizohen, e disa të tjerë shkatërrohen – duke kultivuar kulturën e pasigurisë ligjore, frikës dhe varësisë nga pushteti politik.

Për këtë arsye – dhe e drejta e pronës duke qenë vetëm një nga shumë – duhet të them qartë: Shqipëria nuk është gati të bashkohet me Bashkimin Europian.

Pa ndryshime të thella strukturore, veçanërisht në luftimin e korrupsionit dhe përforcimin e shtetit të së drejtës, ky proces integrues është i dënuar të dështojë. Ju bëj thirrje që këto shqetësime t’i konsideroni si thirrje për vëmendje dhe për një qasje realiste, të thelluar dhe jo sipërfaqësore ndaj Shqipërisë në procesin e zgjerimit të BE.

Europa duhet të shohë përtej fasadës dhe marketingut të politikanëve oligarkë të Shqipërisë. Shërimi i problemeve themelore të këtij vendi është një sfidë – por është një që vetëm Bashkimi Evropian mund të ndihmojë ta adresojë.

Faleminderit për kohën tuaj dhe për përkushtimin tuaj për të ndërtuar një Evropë më të drejtë dhe më të bashkuar.

Sinqerisht,

Parid Turdiu

West Palm Beach, SHBA & Tiranë, Shqipëri