VOAL/ Filozofi holandez, një nga eksponentët më të mëdhenj të racionalizmit të epokës moderne, Baruch Spinoza lindi në Amsterdam më 24 nëntor 1632 nga prindër hebrej, të cilët më vonë u bënë Marranos, hebrej të detyruar të konvertoheshin në krishterim.

Edukimi dhe studimet e filozofit Baruch Spinoza

Familja ka origjinë spanjolle dhe fillimisht ishte vendosur në Portugali, më pas iku në Holandë pas presionit të intolerancës fetare katolike pas aneksimit të Portugalisë nga Spanja. Babai i tij Mikael Spinoza ishte tregtar. Nëna e tij Hanna Debora, gruaja e dytë e Michael, vdiq më 5 nëntor 1638, kur Baruku i vogël ishte vetëm gjashtë vjeç.

Baruku fillimisht u arsimua në komunitetin hebre sefardik të Amsterdamit, në shkollën Talmud Torah. Ai do të përfundojë shkollimin e tij me një mendimtar të lirë të arsimit katolik. Ai studioi gjuhën hebraike dhe tekstet biblike, por edhe mendimin e filozofëve bashkëkohorë si Bacon, Descartes dhe Hobbes, si dhe klasikët latinë dhe skolastikën mesjetare.

Largimi nga Amsterdami

Mjedisi hebre në të cilin u rrit Spinoza ishte jo më pak i mbyllur dhe konservator se mjediset e tjera të ngurtë fetare ortodokse, dhe në këtë kontekst në vitin 1656 Baruch Spinoza u shkishërua për “herezitë e praktikuara dhe të mësuara”. Ai përjashtohet nga komuniteti dhe i ndalohet të shkojë në sinagogë. Të afërmit e tij e distancojnë aq shumë sa motra e tij përpiqet ta heqë nga trashëgim dhe madje rrezikon jetën e saj kur një i afërm fanatik përpiqet ta godasë me thikë.

Spinoza largohet nga Amsterdami dhe vendoset në fshatin Rijnsburg, afër Leyden, për t’u vendosur përfundimisht në Hagë. Për të respektuar parimin rabinik që donte që ai të mësonte një zanat manual, Spinoza ishte bërë mullis dhe prerës i lenteve optike. Me këtë profesion që ai arrin të ruajë njëfarë pavarësie ekonomike, të paktën sa të refuzojë ndihmën financiare dhe detyrat që i kërkoheshin, si ajo e vitit 1673, në të cilën ai refuzoi të jepte mësim në Universitetin e Heidelberg.

Kjo zgjedhje e Spinozës kishte për qëllim ruajtjen e lirisë së tij të mendimit.

Spinoza: mendimet e tij, veprat e tij, fama e tij

Shumë i ri, në moshën 29-vjeçare dhe pas përvojës dramatike të përjashtimit nga komuniteti, Spinoza botoi “Parimet e filozofisë së Dekartit” me një shtojcë “Mendimet metafizike”, vepra të cilat i dhanë atij reputacionin si një interpretues i filozofisë karteziane. . Në vitin 1661 ai kishte krijuar tashmë një rreth miqsh dhe dishepujsh me të cilët pati një shkëmbim të pasur letrash, të cilat më vonë do të ishin një burim i çmuar për zhvillimin e mendimit të tij filozofik.

Spinoza filloi kështu të shkruante në Rijnsburg; përpjekje për ta botuar për herë të parë në vitin 1664 veprën me titullin “Methodus inveniendi argumenta redata ordini et tenore geometrico”, duke adoptuar sistematikisht metodën gjeometrike për demonstrimin.

Megjithatë, vepra do të shihte dritën vetëm pas vdekjes së tij, e përfshirë në koleksionin e titulluar “Opera Posthuma” (1677), shumë e dëshiruar dhe e zhvilluar nga dishepujt e tij disa muaj pas vdekjes së Spinozës.

“Opera Posthuma” përfshin gjithashtu:

“Traktat mbi ndryshimin e intelektit”;
“Traktat teologjiko-politik”;
“Epistolar” dhe një gramatikë hebraike;
“Compendium grammares linguae hebreae”.

Ndërkohë, në vitin 1670 ai botoi në mënyrë anonime “Traktatin teologjiko-politik” (Tractatus theologico-politicus), një vepër që zgjoi protesta dhe indinjatë të përgjithshme: shkrimi në fakt paraqet një analizë të saktë të Dhiatës së Vjetër, veçanërisht të “Pentateukut” dhe tenton të mohojë origjinën e tij hyjnore.

Vdekja

Baruch Spinoza vdiq në moshën dyzet e katër vjeç më 21 shkurt 1677 në Hagë, për shkak të tuberkulozit.

Menjëherë pas vdekjes së tij mendimi i tij filozofik u akuzua njëzëri për “ateizëm”. Megjithatë, ai pati fat në mesin e liridashësve që do të ndërtonin famën e Spinozës si një “ateist i virtytshëm”.

Pas vdekjes së tij, trashëgimia e tij ekonomike është aq e vogël sa motra e tij Rebeka e refuzon atë./Elida Buçpapaj