Në shumë Vënde të botës vdiset duke shkuar në kishë, Në Sri Lanka vriten edhe në ditën e Pashkëve, festa m’e rëndësishme. Atentate të ndryshme kanë goditur tri kisha të ishullit e tre hotele lluksi, ku buajnë turistët e huaj. Kuptimi politik I atentateve është ende për t’u zbërthyer. Mund të mendohet se është një shenjë për të huajtë dhe për një fe (krishterimi) që quhet e sjellur nga ata. Ose një veprim I thjeshtë për të prishur barazpeshat e Vendit.
Është goditur Vendi i bashkëjetesës shumëbesimëshe
Kisha e Shën’Andoit në Kolombo nuk është vetëm një faltore shumë e dashur për katolikët e mbarë ishullit: mjafton të shkohet çdo të martë për t’a parë plot e përplot. Ka besim në shtatoren e Shenjtit edhe nga ana e myslimanëve, induistëve dhe budistëve, në një vend që ruan kujtesën e një ngjarjeje mrekulluese. Kisha është një faltore kombëtare, por edhe një vënd i bashkëjetesës shumë besimëshme, tepër e vizituar në Kolombo. Historia e vonë e Sri Lankës është tepër e nderë. Në vitin 2009 qeveria fitoi betejën me “tigrat tamil”, veçanërisht të vendosur në Veriun e ishullit. Por problemet nuk mbaruan, sa që nga viti 2018 është në fuqi gjëndja e shtetrrethimit, edhe në sajë të atentateve të skajorëve budistë kundër myslimanëve.
Budistët janë shumica
Budistët përfaqësojnë shumicën e banorëve të ishullit, rreth 70 %, ndërsa induistët janë 12 % dhe myslimanët 9,7 %. Të krishterët, në pakicë, janë 1.500.000 besimtarë, në pjesën më të madhe katolikë. Përfaqësojnë një bashkësi të vlerësuar e të respektuar, edhe për veprat e saj edukative dhe shoqërore. Mbas atentateve kardinali Ranjit, personaliteti katolik më i njohur në vend u shpreh se”bëhet fjalë për një çast tepër tepër të trishtuar për të gjithë ne”. Jo vetëm katolikët janë viktima të atentateve, por e gjithë bashkëjetesa ndërmjet besimeve fetare të Vendit.
Kishat e krishtera janë kthyer në një shënjestër
Është një fakt që kishat e krishtera, në vitet e fundit janë kthyer në një objektiv, për atë që synon, nëpërmjet terrorizmit, të mbjellë përçarjen e të tërheqë vëmëndjen publike. Për të krishterët lutja në këta vende kulti, nuk është më një rit, por një veprim guximi, si n’Egjypt, Pakistan, Nigeri e gjetiu. Martirizimi nuk është më një fakt i shekujve të parë të krishterimit, por e vërteta e së tashmes të shumë të krishterëve.

“Corriere della Sera”, 22 prill 2019 E përktheu Eugjen Merlika

Në veprën më të fundit “Hakmarrja e Kazanovës”, ku përfshihet novela me titullin në fjalë dhe 16 tregime, vepër kjo që u prezantua në panairin e librit të këtij viti, Mira Meksi i zbulon lexuesit vetëvetësinë (individualitetin) e Xhakomo Kazanovës, për të cilin Dostojevski (1821-1881) thotë:

“Individualiteti i Kazanovës është njëri nga më mbresëlënësit e kohës së vet”.

       Autorja, për herë parë në letërsinë shqipe, shpalos para lexuesit një figurë komplekse të shek. XVIII, si Xhakomo Kazanova (Giacomo Girolamo Casanova – 1725-1798), një aventurier italian ky, qejfli udhëtimesh dhe shkrimtar, autor i jetëshkrimit të hollësishëm me titull “Histoire de ma vie” (Historia e jetës sime).

Mira Meksi është plotësisht e vetëdijshme se skalitja e një figure historike në një vepër artistike është një detyrë bukur e vështirë. Kjo për arsye se shkrimtarit, së pari, i duhet të sigurojë një informacion shterues për jetën e figurës në fjalë, jo vetëm brenda rrezes së jetës personale, por edhe brenda rrezes së ngjarjeve që shpalosen në mbarë shoqërinë ku heroi i veprës jeton. Së dyti, shkrimtarit i duhet të jetë tepër i vëmendshëm në respektimin “prerjes artistike” të veprës, për të mos i lejuar vetes të bjerë në historizëm.

Për arritjen e këtyre dy objektivave, shkrimtarit i duhet një përgatitje enciklopedike, i duhet erudicioni, aq i domosdoshëm ky për ta nxitur dhe për ta mbajtur të ndezur kërshërinë e lexuesit.

Erudicioni është thellësia, shkëlqimi dhe hapësira e dijeve që sigurohen si rezultat i arsimimit, i formimit intelektual përmes leximit sistematik të veprave nga burime letrare dhe joletrare. Fjala e latinishtes “erudire” do të thotë “nxjerr nga mosdija, pajis me dije”. Rrjedhimisht, një shkrimtar me përgatitje erudite ka aftësinë të bëjë vlerësime kritike mbi bazën e logjikës deduktive.

Erudicioni shpërfaqet ndjeshëm në krijimtarinë e Mira Meksit. Ai bie në sy në të gjitha veprat artistike që ajo ka botuar deri tani. Këtu po përmend vetëm romanet “Planeti i ngrirë”,  “E kuqja e demave”, “Porfida – Ballo në Versajë (Versailles)”,“Frosina e Janinës”, “Mallkimi i priftëreshave të Ilirisë”, pa u ndalur në përmbledhjet me tregime.

Tomas Karleil (Thomas Carlyle – 1795-1881), shkrimtar, publicist, historian dhe filozof anglez me prejardhje skoceze, autor i veprës me titull “Heronjtë, nderimi i heronjve dhe heroikja në histori”, botuar në vitin 1856, ka lënë për brezat pasardhës një aforizëm me fare pak fjalë, por me një domethënie fort të thellë:

“Shkrimtari është një shërbestar i shenjtë”.

       Ai predikonte kultin romantik të heronjve, të këtyre personaliteteve të jashtëzakonshme, të cilët, me bëmat e tyre, kryejnë një mision hyjnor, duke e shtyrë njerëzimin përpara dhe duke u  ngritur mbi turmat e njerëzve me formim të mangët.

Domosdo që misioni hyjnor i heronjve të veprave artistike është reflektim i drejtpërdrejtë i misionit hyjnor të shkrimtarëve. Kuptohet vetvetiu që ky mision hyjnor nuk mund të kryhet pa një përgatitje enciklopedike. Erudicioni i Mira Meksit është me të vërtetë sa befasues, aq edhe frymëzues për brezat e rinj të letrave shqipe, por edhe tepër joshës për masën e gjerë të lexuesve. Prandaj, sa herë që një vepër e saj prezantohet në panairin e librit në vjeshtën e çdo viti, lexuesit i shikon në radhë, në pritje për të marrë një autograf nga autorja në ballinën e librit të sapoblerë.

Me magjinë a fjalës artistike, Mira Meksi ka arritur të plazmojë mjeshtërisht figurën e Kazanovës, i cili qe bërë aq i famshëm me morinë e aventurave dashurore, saqë emri i tij, nga i përveçëm, qe bërë i përgjithshëm dhe në ditët tona përdoret në kuptimin “femrajoshës” apo “femramashtrues”.

       Përmes punës kërkimore të dy heronjve kryesorë të novelës, profesorë të arkeologjisë dhe të historisë së lashtë, të cilët janë vënë në kërkim të veprës së Kazanovës “Manualle dell’amore, Mira Meksi hedh dritë mbi “odisenë” e jetës së Kazanovës.

Suksesi i jashtëzakonshëm që pati vepra “Historia e jetës sime”, e kushtëzuar nga moria e peripecive të jetës dhe e aventurave dashurore, e pati shndërruar figurën e Kazanovës në njërën prej legjendave të kulturës botërore. Stendali, Alfred de Myse, Delakrua dhe të tjerë ishin të entuziazmuar nga kujtimet e tij.

Kur bën fjalë për varganin e aventurave dashurore të Kazanovës, Mira Meksi shkruan:

“Ai është kryemjeshtri i artit të dashurisë, ku femra është perëndesha, kurse mashkulli skllav i  saj”.

       Por mes gjithë morisë së dashurive të aventurierit profesionist, autorja, tek e bën lexuesin ta mbajë frymën pezull, ndalet në dashurinë e Kazanovës për francezen e bukur Henriette, e cila, me kalimin e viteve, qe shndërruar në “pengun më të rëndë të zemrës së venecianit”.

Është e vërtetë që emri i Kazanovës lidhet me përfytyrimet për aventurat e tij dashurore, emër që vendoset në të njëjtën radhë me personazhe të tillë të botës artistike perëndimore, si Don Zhuani i mirënjohur, Lovelasi [personazh i romanit epistolar “Klarisa” të shkrimtarit anglez Samuel Riçardson (1689-1761), dhe Foblasi [heroi i romanit “Aventurat e kavalierit Foblas” (Le amours du chevalier de Faublas) të shkrimtarit francez Zhan-Batist Luve de Kuvre (Jean-Baptiste Louvet de Couvray – 1760-1797]. Është e vërtetë që në kujtimet e Kazanovës, në të cilat ndihet aroma e filozofisë se lirisë së individit, nuk anashkalohet odiseja e bëmave të tij seksuale. Megjithatë, në novelën e Mira Meksit individualiteti konkret i Kazanovës kristalizohet në një mënyrë më komplekse dhe më interesante. Prandaj, në një sërë studimesh që i janë kushtuar figurës së tij, jo më kot janë  bërë përpjekje për ta paraqitur në një mënyrë më tërësore, si një aventurier me kulturë të gjerë dhe mendjemprehtë.

Kur mbaron së lexuari këtë vepër të fundit të Mira Meksit, në të cilën edhe tregimet janë njëri më joshës se tjetri, lexuesi i vëmendshëm dhe me kulturë filologjike rri e përsiat, duke arritur në përfundimin se vepra artistike e kësaj shkrimtareje të talentuar është mishërim i përgatitjes enciklopedike, i erudicionit dhe i kulturës së lartë gjuhësore, e cila është e pamundur pa zotërimin e universit të pasur të leksikut. Dhe Mira Meksi e zotëron në përsosmëri këtë univers. Ajo gërmon  në “xeherorët e pasur” të shqipes sonë hyjnore dhe, me një pasion të lakmueshëm, vjel dhe krijon fjalë plot aromë amtare, krijon kompozita fort të goditura, ca kapërthime të bukura fjalësh këto, të cilat të kujtojnë kapërthimin e magjishëm të artistëve në një skenë baleti.

Kur lexoj prozën artistike të Mira Meksit, më vijnë në kujtesë ca përcaktime mjeshtërore të shkrimtarit të shquar rus Konstantin Paustovski (1892-1968). Këto janë përcaktime që ai bën për shkrimtarin. Ai shkruan:

“Një shkrimtar që ka për zemër përsosmërinë e formave arkitekturore, në prozën e vet nuk e lejon një kompozim të ngarkuar dhe të plogët. Ai do të mundohet të arrijë përpjestimin e pjesëve të veprës dhe rreptësinë e gdhendjes së fjalëve. Ai do të shmangë morinë e zbukurimeve venitëse të prozës, të ashtuquajturin stil ornamental”.

Lexuesit kërshërimtarë të veprave të Mira Meksit i merr malli që atë ta shikojnë më shpesh në ekranet e televizioneve. Por ajo, siç e ka përcaktuar bukur fort njëri nga personalitetet e kulturës shqiptare, akademik Flori Bruqi, “mbyllet në “kullën e fildishtë” për të shkruar libra”. Por kur Mira Meksi zbret nga lartorja (piedestali) e “heshtjes” së saj dhe shfaqet para lexuesve në ekranet televizive, ata janë të bindur se ajo do t’u sjellë një tjetër surprizë të këndshme, një tjetër vepër artistike me joshë befasuese. Dhe kjo ndodh vetëm një herë në vit: në panairin vjeshtak të librit.

Tiranë, 25 dhjetor 2018

Ridgefield, CT.- Në mbramjen e datës 16 prill 2019, agjencitë botënore të lajmeve njoftuen se Katedralja Notre Dame de Paris ishte mbulue nga flakët, që digjnin pa mëshirë gjithçka dhe rrezikojshin me shkatërrue definitivisht këtë ndërtesë madhështore e historike njikohësisht. Pamja ishte e dhimbshme dhe jam i sigurt se qindra milionë qytetarë të botës mbarë, shikojshin në ekranet e televizionit këtë katastrofë dhe vuejshin nga pamundësia me ndërhye. Nji fat i tërbuem u vërsul mbi nji kryevepër të mendjes dhe punës së njeriut ndërtues.

Gjithçka varej nga çapkënllëku i nji fati mizor. Do të shpëtonte, apo do të rrënohej për tokë ky monument i racës sonë? Me padurim pritshim lajmet zyrtare.

I pari erdhi lajmi i Presidentit francez Emmanuel Macron, i cili i drejtohej Francës dhe të gjithë botës me mesazhin inkurajues se Franca do të durojë me dinjitet këtë fatkeqësi dhe do të ndërmarrë punën gjigante dhe ndërtuese të ripërtrimjes së Katedrales. Pak ma vonë u njoftue se dy kullat e përparme dhe nji pjesë e altarit, bashkë me shumë objekte arti, kishin shpëtue në sajë të sakrificës së ma shumë se 500 zjarrfikësve. Dy ditë ma vonë u njoftue se zjarri ishte shkaktue nga nji shkëndijë elektrike e padiktueme në kohë dhe që u përhap me përpjestime madhore. Nji lehtësim: nuk ka qenë nji akt kriminal çmendurie njerëzore…..

Profesorja Nora Neimann e Universitetit Katolik dhe drejtoreshë e Departamentit për Artin deklaroi: “Ne e shohim këtë si një simbol të guximit, të ripërtëritjes njerëzore e inovacionit. Për ata në mesin e bashkësisë, si besimtarë katolikë, ajo është simbol i qëndresës së besimit ndaj të gjitha pengesave”, raportonte “Zëri i Amerikës”. Për shqiptarët, sidomos për shqiptarët katolikë, katastrofa aksidentale e Notre Dame de Paris rikujton aktin kriminal të nji çmendurie antinjerëzore, dinamitizimin në vitin 1967 të Kishës së Gomsiqes, ndërtue në shekullin 13, tempullin historik ku u kunorëzue në martesë heroi ynë kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, me zonjushën fisnike Donika Arianiti!

Sa ndryshim rranjësor në mes të qytetnimit europian dhe egërsisë primitive të komunizmit shqiptar…! Në orët e para të mbramjes u hap lajmi se kontributet për rindërtimin e Katedrales kishin arrit shumën 700 milionë euro, që ma vonë u rrit në 1 miliard euros. Si do te rindërtohet Katedralja e re: nji vazhdimësi e kulturës tradicionale apo nji manifestim i modernitetit?

Zemrat e ndaluna nga trishtimi e dhimbja filluen me rrahë përsëri me shpresë të ringjallun. Katedralja do të rindërtohet; francezët dhe miqtë e tyne të shumtë në të gjithë botën do të rindërtojnë Katedralen pa dyshim. Sikur të ishte hapun qielli…!

***

Besimi i fortë në Francën katolike, krynaltësia e justifikueme e nji historie kombëtare franceze, ndihma e pamohueshme e përgjithshme nga milionat që janë prekë nga kjo humbje e madhe do të rindërtojnë Katedralen e djegun; nga hini i saj do të rilindë si nji feniks i antikitetit, Katedralja e re.

Për nji student shqiptar që vuen në mërgim e që arriti me studiue në bankat e Sorbonnës, problemi ashtë ma i komplikuem: ashtë shqetësimi i madh që e frikëson se në vendin e tij të lindjes, katastrofa të këtilla priten me nji farë kënaqsie si nji grusht i randë kundër fesë katolike…sikur feja të ishte nji gur, nji mur apo nji katedrale që prishet nga zjarri. Shkreti shpirtnore dhe morale! Vorfëni frikësuese mendore që nënvleftëson krenarinë e qenies njeri, krijesë që mendon e ndien, që gëzon e vajton, por nuk dorëzohet. Shpifjet e “inxhinierëve të shpirtit” nga ata që nuk njohin shpirtin dhe përqafojnë pashpirtësinë në mendimet e aktet e tyne, nuk janë në gjendje me kuptue randësinë e prishjes së nji prej monumentevet të artit dhe të qytetnimit botënor. Arsyeja? Sepse në thelb ka karakter fetar…anatema e tyne e përditshme.

Për nji student shqiptar që vuejti që në moshën 20-vjeçare të zezën e ullinit, me familje të persekutueme dhe me nji atdhe të shtypun e të poshtënuem nga bijtë e bijat e veta, Katedralja zinte vendin e nderit në mendime dhe përfaqësonte kështjellin e bindjeve të tija, pavarësisht nga forma e lutjeve që ai i drejtonte Krijuesit, të vetmit Krijues të Gjithësisë – nji dhe për të gjithë…

Gjatë viteve të mia në New York kam ushtrue nji traditë: vizitën e herëmbashershme të Katedrales Shën Patriku (Fifth Avenue), ku gjunjëzohesha me përulësi të pafund në këtë tempull kushtue Krijuesit nga krijesa e Tij, ndizëshe nji qiri në kujtim të prindërve të vdekun e të gjallë, shokëve dhe të gjithë shqiptarëve që vuejshin pa shkak në atë gropë mjerimi që ishte Shqipëria komuniste dhe në mënyrë të paevitueshme derdhshe pika loti të nxehtë.

Rreth e rrotull meje kishte të tjerë të ulun në bankat e drunjta të Katedrales që luteshin. Njerëz të thjeshtë që kërkojshin ndihmë dhe ndoshta edhe falje për transgresionet e tyne nga nji Hyjni, që ishte gati me falë… edhe ata që e kryqëzojshin për së gjalli! Këtë rit ia kalova edhe fëmijëve të mi.

Në qershor të vitit 1970, ambasada franceze në Amerikë më njoftoi se qeveria franceze më akordonte nji bursë studimi njivjeçare pranë universitetit të Parisit, “La Sorbonne”-n e famshme. Gëzimi i im nuk njihte kufi. Vendosa të marr edhe familjen në këtë udhëtim premtues. I mbushun me entuziazëm udhëtova dhe fillova studimet. Landa ishte e randë, kërkesat e shkollës ishin të gjana dhe unë u zhyta në këtë botë akademike, që jepte dritë për të gjithë botën. Natyrisht, ndërtesa e parë mbas universitetit vinte La Bibliothèque Nationale de Paris. Nga aty, në Katedralen Notre Dame, distanca ishte e shkurtë. Nji ditë vendosa të rifilloj “traditën” time të vizitës. Pamja e brendshme ishte edhe ma mahnitëse se ajo e jashtme dhe qëndrimi në këtë ndërtesë tetë herë shekullore më impononte nji sens serioziteti së bashku me respektin që meritonte për shërbimin që ofronte: nji çast të qetë, nji atmosferë frymëzuese, nji lehtësim shpirtnor që më ringjallte dhe nji meditim të thellë për veten dhe për të tjerët që më mungojshin. Pyetjet ekzistenciale që na shtrohen çdo ditë, vijshin të natyrshme për mue në atë vend. Dhe, ajo që më mbante të gozhduem në bankat e fundit ku uleshin ata që nuk luteshin formalisht, ishte muzika fetare e koreve të vazhdueshme që me tingullin e tyne sikur më naltësojshin mbi të zakonshmen e jetës sime të përditshme.

Altari, i nji bukurie magjepse, ndriste me kryqin e madh florini dhe merrte kuptimin e tij të plotë nga statujat e Nanës Shën Marie, që mbante në prehën trupin e shtrimë pa jetë të të Birit, kryqëzue pa faj. E vështirë me gjetë nji pamje ma të dhimbshme se ajo, e që kishe pa edhe në Bazilikën e Shën Pjetrit, Romë, për së afërmi. Zemër nane, dhimbje nane, pafajni nane e “kryqëzueme” pa faj…

E kam përjetue këtë fenomen në qelitë e burgut të Shkodrës, sidomos në prezencën masive të klerikëve katolikë shqiptarë, viktima të terrorit të kuq. Para syve më vijshin fytyrat e atyne që pata nderin me njohë e me kujtue me dhimbje zemre. At Çiprian Nikaj, i pushkatuem, viktimë e nji akuze të gënjeshtërt, që shqetësohej jo për jetën e vet, por për sulmet kundër Kishës. At Donat Kurti, që punonte ditë e natë në përkthimin shqip të Testamentin të Ri nga frëngjishtja, pa folë nji fjalë dhe që nuk u ankue kurrë. At Aleks Baçli, që në kampet e punës kalonte orët e lira tue gdhend në nji copë druni të fortë bustin e nji fetari, jo ma të madhe se nji kokërr orizi… e që buzëqeshte sa herë që fliste, e me të gjithë. Të gjithë të pafajshëm…

E vështirë me besue, por gjendja e vërtetë që ilustron marrëzinë e egërsisë komuniste: me shkatërrue fenë dhe me kambëngulje Kishën Katolike Shqiptare si grupi ma i organizuem fetar …dhe përjetësisht antikomunist. Sot, ata janë kufoma të tretuna nen dhe… por në kujtesën time të gjithë janë dëshmorë të nji ideali mbijetësor në shërbim të nevojave të krijesës së Zotit, instrumente të vullnetit të Zotit…

Fjala e tyne? “Jam i pafaj” Dhe: “Fiat voluntas Dei” (U baftë vullneti i Tënzot)… nji qëndrim i paarritshëm për qeniet e thjeshta!

Me sy të ngulun në atë kryq dhe në atë statujë mermeri, ishte e pamundun me evitue kujtimin e fytyrës së nanës sime të internueme në Veliqot të Tepelenës. Arsyeja? Nji djal në burg, nji tjetër i arratisun dhe përgjegjse për dy fëmijtë e internuem: motrën 14-vjeçare që shërbente në kamp tue tërheqë karron e bukës së policëve, në vend të kafshës… dhe vëllaun 11-vjeçar që ngushëllonte nanën e pangushëllueshme në ato ditë të vështira!

Lidhja me statujën prej mermeri? E pazgjidhshme! Aty më vijshin para syve fytyrat e familjarëve, nanës sime, të vëllaut dhe motrave që u përndoqën sepse ishin motrat e mia, shokët që kishin vuejtë me mue, të afërmit, të tjerët, e gjithë nji populli i nënshtruem çizmes së ndytë të policit të kuq që më turbullojshin mendjen sa herë që më dilnin para në kujtesë…

Aty, për çudinë time të madhe, mbrenda vetes ndiejshe nji prirje me falë, sikur nji za i mbrendshëm më këshillonte me thanë: “Fali o Zot, se nuk dinë çka bajnë!” dhe sikur lutesha që Krijuesi të çlironte nga kjo gjendje milionat në botë që vuejshin nga shtypja, smundja, uria e të këqija të tjera që mundojnë njerëzimin. Kathedralja Notre-Dame e Parisit, në këto momente, transformohej në mbrendinë time në nji qendër spitalore, ku kuroheshin zemrat e milionëve të smurë e viktimët e padrejtësisë së pameritueme.

Mbas ditës së parë, çdo herë që shkojshe në Bibliotekë, përfundojshe me nji vizitë në Kathedrale, ku më dukej se lodhja fizike shkrihej nga naltësia e mendimit që këshillon falje edhe për kriminelin. Në këte frymë naltësuese me dukej sikur shihja shpëtimin tim shpirtnor, sikur pranojsha jetën e përkohshme mbi tokë e nuk i lejojsha vehtes me u çnjerëzue. Zoti e din sa miliona të tjerë, edhe ma të damtuem se unë dhe familja ime, kanë kalue përvoja të këtilla dhe ringjallje shpirtnore si ajo e imja. Nji vjet ma vonë, u largova nga Parisi, por përvoja ime në atë “qytet të dritës” erdhi me mue dhe vazhdoi të më shoqënojë edhe në New York.

Nji nga vizitat e para në qytetin metropolitan ku banojshe ishte Kathedralja e Shën Patrikut, që e gjeta ashtu si e lashë: nji vend lutjesh, qetësi shpirtnore, lehtësim i vuejtjeve tona të përditshme dhe pasunimi ynë me frymën e faljes së fajit. Nga këto ndërtesa prej guri të ftohtë dilte ngrohtësia e madhe shpirtnore që i jep jetës sonë kuptim…!

Për gëzimin tonë të pakufi ka fillue puna e rindërtimit të Kathedrales. Inxhinierë dhe arkitektë kanë ofrue shkencën dhe artin e tyne në shërbim të Kathedrales: njeriu krijon, digjet dhe rikrijon. Unë pres me padurim – sepse mosha nuk më lejon shumë vite tjera – të shoh përsëri Kathedralen Notre-Dame de Paris të rindërtueme aq sa të mundësojë vizitimin e saj dhe, mundësisht, unë të rigëzoj minutat e pafund të lehtësimit tim shpirtnor në këte faltore të të Madhit Zot, ndërtue me tregue adhurimin tonë për Krijuesin dhe me ofrue çaste ringjalljeje shpirtnore për milionat që e kërkojnë. Ashtu qoftë! Të lumtun janë ata që besojnë! Të lumtun janë ata që falin fajin e kryem kundër tyne, të gjithë ata që përbuzin urrejtjen, këte kancer që konsumon fatkeqët që e ushqejnë!

* Ish-bursist i qeverisë franceze (1970-’71)

(Te rrasa e Kosharës njëzet vjet më parë,tokës Dardane ju vra një ushtarë/)

Heronjtë e vërtetë të kombit shqiptarë gjithmonë janë shquar me heroizëm dhe pa rrahur gjoks për të bërat dhe betejat e tyre që ishin tmerri i armiqve shekullor.Historianët, shkrimtarët,këngëtarët dhe poetët i kanë përjetsëuar  në vargje heronjët e vërtetë të kombit shqiptar.Edhe Sali Çekaj i takon plejadës së herojve të kombit i cili moto të luftës e kishte: „Ejani me ne dhe pas nesh dhe jo shkoni ju në luftë dhe ne qëndrojmë për t´i kryer punët e tjera.“

Shkrimtari dhe poeti duke dëgjuar zanat e malit do t´i kushtonte këto vargje Sali Çekajt:“Sali Çekaj një djalë shqiptari/kush ja dha besën i pari/nga Drenica ni sokol djali/thonë me emër Adem Jashari/kush ja dha besën i dyti/ish nga Llapi ni djalë Petriti thonë me emër Zahir Pajaziti/.E zana e malit i qon fjalë Rrasës së Kosharës se aty ku luftohet për jetë a vdekje Veterani i Luftës së UÇK-Sali Çekaj po luftonte sikurse një shkëmb i pamposhtur.Motoja e tij ishte të luftojmë shkaun pa dallim se kush jemi dhe nga jemi.

Tek Sali Çekaj nuk qonte peshë orjentimi ideologjikë por vetëm ai kombëtar.Pra,tek Saliu ishin të lidhura ngushtë menquria që e përdorte në rrethana të ndërlikuara e sidomos në ndarjet ideologjike që e demtuan tejmase luftën çlirimtare të Kosovës,e kishte trimërinë e pashoqe por këtë trimëri e përdorte vetëm kundër shkaut dhe aty ishte gjithmonë i pari dhe drejtësia-që shpesh herë gjykonte drejtë karshi rrethanave politike e mirrte vendime të shpejta pa u ndalur asnjëherë.

Sali Çekaj kur bënte thirrje për t´iu bashkangjitur luftës kombëtare ai ju thoshte bashkëatdhetarëve se nuk ju thërrasim për t´iu përcjellur në luftë por ju thërrasim që të na bashkangjiteni në luftë ku ne do t´iu prijmë dhe ju do të na ndjekni mbrapa.Ishte i përpiktë dhe punonte me shumë përkushtim.

Me vite të tëra karrshi thirrjeve për mobilizim ushtarak ishte edhe shumë aktiv në aspektin politikë,në organizimin e protestave dhe demostarave anë e kënd Evropës.

Sali Çekaj me kalimin e kohës u bë simbol i cili lidhte fijet e politikës me ato të rezistencës luftarake.Shpesh herë pas viteve të nëtëdhjeta kryente aksione ushtarake  siç ishte rasti ndaj koloneve serbe dhe malazez që kishte sjellë Serbia në Dukagjin.

Sali Çekaj asnjëherë nuk e ndalte hapin.Kur punonte politikisht thoshte:“Ka ardhur koha e qëndresës ushtarake-këtë qëndresë  duhet ta bëjmë shqiptarisht. “ Për përqarësit e kombit ishte i pamëshirshëm,ju ndërprente   thashethenat duke ju thënë se kemi punë me Serbinë dhe jo me njëri-tjetrin. Kurse për veprimtarët e devotshëm ai gjithmonë i përkrahte dhe i ndihmonte për t´i kryer me nder dhe besnikëri çështjet kombëtare.

Sali Çekaj pati fatin ti takonte katërshes së parë që e udhëheqi dhe projektoj Betejen e lavdishme të Kosharës, ku krahas Agim Ramadanit,Anton Qunit,Rrustem Berishës dhe shumë luftëtarëve të tjerë në Kosharën legjendare Sali Çekaj printe gjithmonë në rreshtin e luftëtarëve të parë.Këta luftëtarë patën fatin që atë gurë të mallkuar që na ka robëruar ta shkulin dhe ta hedhin për tokë dhe së bashku me gurin ata hodhën në tokë edhe shumë ushtarë të armikut  tonë shekullorë .

E poeti pas gjamës së tij njëzet vjet më pas do t´i shkruante këto vargje:“Te rrasa e Kosharës 20 vjet më parë/tokës Dardane ju vra një ushtar/kur gjëmuan malet/retë shihen përpjetë/ Sali Çekaj ishte trim me flet /kumti i hidhur ishte i vërteti/në rrasë të Kosharës vritet Sali Çeku/e kur toka e qielli kuvendojnë me hanën/gratë e lëshojnë vajën e burrat e lëshojnë gjamën/pashë këtë tokë e pashë këtë qiell/pashë këtë hanë e pashë këtë diell/pashë… pashë… pashë besën e zotit/pashë këtë gjakë t’Gjergj Kastriotit/po vajtojnë edhe fëmijët e djepit/i therrët shpirti i Sali Çekut/Në rrasë të Kosharës ky plisbardhë/i dha shembull kombit shqiptar.

(Shqiptari që e voton sllavomaqedonasin e jo shqiptarin për President të Maqedonisë Verore,nuk është shqiptar).

Sot në Maqedonin e Veriut është një ditë e veçantë,sepse për hërë të parë ne historin e këtij shteti shqiptarëtë kanë mundësinë ta zgjedhin Presidentin nga radhët e tyre.

Janë dy kandidat,kandidati i Zajevit,Menduh Thaçit dhe Ali Ahmetit,kurse kandidat është Blerim Reka kandidat i të gjithë shqiptarëve në Maqedonin e Veriut. Blerim Reka është doktor i shkencave judidike,është profesor Universiteti,diplomat karijere,njohës i mirë i rethanave ne Maqedoni dhe atyre nderkombëtare.

Pra sot votojeni Blerim Reken për President të Maqedonisë Veriore.Kjo është detyre dhe obligim patriotik i secilit shqiptar ne Maqedonin Veriore .

Historia ka qenë e pamshirshme ndaj Shqiptarëve.Por,historia na tregon se te parët tanë historikisht kanë jetuar ne trekëndeshin Deti Egje-Lumi Danub(të Beogradi)e deri ne Dalmacin e Kroacisë.Por,sot  nuk është ashtu.Shqiptarët janë tkurr,janë shtrydhë në një teritor tëpët të vogël.Kjo ndodhi atje diku ne shekullin e 12 kur nga Karpatët zbritën bishat e egra,sorrat dhe Korbat e zi,zbritën barbaret slavo Serb,te ciklët te ndihmuar edhe nga Rusia i gllaberuan tokat shqiptare,kurse shqiptarët i asimiluan,i debuan ,i vanë për ti zhdukë nga trojet e veta.Sot,shqiptarët janë mberthy në një teritor por te ndamë qe te jetojnë ne disa shtete,sepse sllavet nuk donin qe shqiptarët te jetonin se bashku,por edhe shumë prej tyre i shpërngulën me dhunë për Turqi.Thuhet se sot ne Turqi jetojnëmbi 5 milion shqiptar pa të drejta kombëtare.

Këtë katrahurë më Shqiptaret e banë sllavet,por edhe sllavo maqedonasit.Mu për këtë arsye sot nuk duhet te ia jepni votën kandidatin  slav Panderovskit,por duhet të jeni krenar që e keni rastin qe për herë te parë te votoni një shqiptar.Dhe sot këtë duhet ta beni duke ia dhanë voten Blerim Rekës.

Sot ju duhet te votoni për kandidatin e popullit Blerim Reka,e jo per kandidatin sllav te Menduh Thaqit dhe Ali Ahmetit,sepse qe te dytë janë shpirtëra të shitur,të prishët që ne planë te parë e nxjerrin sllavin së sa shqiptarin vetm për interesa te tyre përsonale.Ata sot janë të humbur,te izoluar,njerëz qe ia këthejnë shpinën popullit te vetë i cili për herë të parë në histori iu dha shansi të zgjedhë njkë shqiptarë për President.Por,kështu ndoshë më shqiptarët pro sllavë.Edhe na këndej kufirit në Kosovë e kemi një Thaq si ne Maqedoni,i cili ka marrë turr n’krye ne vehte qe ta ndanë,copton dhe korixhon Kosovën duke i dhënë teritor Kosove Serbisë.

Pra sot për të gjithë shqiptarët ne Maqedonin Veriore është dita e Juaj,është shansi i juaj që te votoni për kandidatin e juaj.Largohuni nga pispilleçët e Ali Ahmetit dhe Menduh Thaqit të cilët ia këthyen shpinën popullit të vetë dhe i dilën haptas në ndihmë kandidatit sllav.Mos bini në këthedrat e tyre,por sot votoni me shpirtë e zemer për kandidatin shqiptar Blerim Rekën.Është zgjedhja më e mirë dhe patriotike.Këtë gje mund dhe duhet ta bëni sot,ja sot ja kurr,sot ju jeni në detyrën e juaj me patriotike,më atedhëtare për ti dal zot trollit shqiptari shqiptarit.

Nese sot ndodhë qe ndonjë shqiptare e voton sllavin e jo shqiptarin Blerim Reka,ai nuk është shqiptar,është më shumë tradhëtarë i interesave të kombit.

Pra,votojeni sot Blerim Reken,nese doni te jeni më faqe e fytyrë të bardhë,mos e humbëni fytyrën,sepse njriun i pafytyrë nuk është njeri.

Vargut të dëshmorëve t’Atdheut i u shtue dhe nji verigë. Më 2 të Marsit, ndën cipën e zezë të mesnatës, nji anije italjane shkarkoi në skelen e Durrsit trupin e nji të dekuni në mërgim. Trupin e nji burri bujar qi, para shtatëmbdhetë vjeç kish lânë plâng e shpí, gjâ e pasuní e tânë kujtimet e jetës, ato mâ të dashunat e mâ të shênjtat, u kish kthye shpinën të gjithave, edhe Mitrovicës e Kosovës së vet për me shkue me jetue e me punue në Shqipnín e lirë, bashkë me shokët mâ të ngushtë t’idealit, me Bajram Currin, Hasan Prishtinën e sa zotní tjerë dhe me djelmnín kosovare. Ç’ vlerë kishin për tê çifliqet e pallatet qi lênte në dorë t’anmikut mbas Kosovës e Mitrovicës së dashun qi, për të dytën herë, po hyjshin nën zgjedhë të huej ?

Dervish Mitrovicën e gjêjmë në 1912 në Vlonë, bashkë me shumicën e parís kosovare, me lulen e intelektualvet e të nacionalistëvet të Kosovës. Vêndin, trojet u a kishte pushtue anmiku. Po shpresa rronte e gjallë në zêmrat e tyne. Nji shtet shqiptar po formohej, sado i vogël, sado i qethun e i cunguem gjithkah. Ky shtet duhej organizue, duhej forcue. Do të vinte dita me mêndue e me punue edhe për Kosovën kreshnike, për Dibër e Çamërí. Për këtë qëllim e me këtë shpresë vrapuen kosovarët mâ parë në Vlonë, ndën hijen e flàmurit të shênjtë të Skanderbegut, t’asaj shêmbëlltyre të pamvarsís e t’idealit kombtar mâ të plotë. U vunë në shërbim të Ismail Kemalit të pavdekshëm e mbasandêj të Mbretit Wilhelm Wied në Durrës. Luftuen, u vranë ndër kodrat, zajet e kënetat e Durrsit mjerisht me …. shqiptarë qi nuk dojshin Shqipní, qi nuk dijshin se ç’âsht Atdheu e lirija ! Luftuen Kosovarët për krahas me Mirditas e me gjithë atdhedashësit e Shqipnís. E kur së ligës i u dha me e mundun të mirën, së mbrapshtës me e vue përpara të mbarën, tradhtís me e poshtnue idealin ; kur gjithë patriotët u shpërndanë, kryeultë e të dëshpruem kush në nji ânë e kush në nji tjetër, atëhere edhe Kosovarët, me krenë e djelmní u shtrënguen me kërkue strehë e me u gatue për luftat e ardhshme në shërbim t’Atdheut. Disa në Mirditë, do në Lumë e në Malsí të Gjakovës e nji tubë e mirë në Shkodër.

Nuk ngjat shumë e i a mbërrîn lufta botnore. Sikur të gjithë atdhetarët e tjerë edhe krenët e intelektualët kosovarë janë të bindun se fati i kombit t’onë, sidomos bashkimi i gjithë tokës shqiptare në një Shtet varej nga fitimi i armvet austro – hungare qi ishin sjellë kundra anmiqve t’Atdheut t’onë. Prandêj të shkelmen ushtrít e asaj mbretnije në fushat e Kosovës të tânë patriotët e këtij vêndi bashkohen me to, jo si mercenarë por si ushtarë të vërtetë t’Atdheut e me premtime të qarta të Fuqís pushtuese. Dervish Mitrovica âsht ndër ta, në krye të nji batalioni e me gradë majori. Mbas pushtimit të plotë batalioni i tij shërben për qetín e vêndit në nënprefekturën e Mitrovicës. Komanda austro – hungare i ngarkon Dervishit, bashkë me detyrën e gradën ushtarake, edhe kryesín e administratës civile të Mitrovicës me krahinat e veta. Të dyja këto detyra i kryen mâ së miri gjatë gjithë luftës tue forcue edhe mâ tepër dashunín e popullit ndaj tij. Por…. qe ! Lufta mbaroi si mbaroi e Kosova e shkretë veshi prap petkun e zís e të mjerimit. Dervish Mitrovica, me të gjithë patriotët e tjerë kosovarë, muer përsëri rrugën e mërgimit. Iku në Vjenë e pak mâ vonë ktheu në Shkodër. Mërgim ? jo! Këtu tash ai nuk e quente vetin të mërguem. Gjindej n’Atdhé të vet, n’Atdhé të lirë e mund të punonte për tê e për Kosovë.

Krenët kosovarë, qi të munden me punue me sistem e me fryt për idealin e tyne, themeluen Komitetin e Kosovës. Dervish Mitrovica qe mis i këtij komiteti. Në Gushtin e vjetit 1921 nji dekret i Këshillit të Naltë i a njohu gradën ushtarake si major i ushtrís shqiptare. Por…. pa zyrë as komandë e pa rrogë! Qeveria e asaj kohe, në të cilën sundonte i gjithfuqishëm Ahmet Zogu, s’i kishte në sŷ të mirë Kosovarët e sidomos ata të komitetit. Këta ishin fajtorë, sepse nuk mund të harrojshin vêndin e tyne, Kosovën! Duhej pra të vuejshin në mjerim. Mirë e kishin në kishin lânë pasunitë e tyne në duer të baba – Pashiqit! E Dervishi i shkretë dhe fëmija e tij qi ishin mësue me gjithë të mirat e ksaj jete rrojshin tash në nji shtëpí përdhese, herë me bukë e herë pa tê, me ndihmën e disa burrave shkodranë mbasi kishin shitë e hângër gjithë ça kishin mujtë me marrë me vete.

Në 1923 u bânë në Shqipní zgjedhjet e Kuvêndit Kushtetues. E prefektura e Kosovës e zgjodh Dervishin, bashkë me Avni Rustemin, Niman Ferizin, Kadri Hoxhën e Dr. Fahrín, përfaqësues t’asaj krahine. Punoi me partín opozitare, qi kishte në krye Gurakuqin dhe Fan Nolin. U vra Avniu e qe Dervishi në sheshin e revolucionarvet qi çuen në Vlonë, në Shkodër e në prefekturën e Kosovës flámurin e kryengritjes për shpagë e për drejtí.

Qeveria e Fan Nolit e emnoi kumandar të gjindarmërís së Shkodrës. Për mue pat qênë nji fat i madh me pasë nji shoq e bashkpuntuer si atê n’at prefekturë. Oficer gjindarmërije i mbaruem, tue pasë shërbye qysh në moshën mâ të ré si nëntoger, si toger e si kapidan në gjindarmërín e Turqís në Shkup, Jeni – Pazar e Mitrovicë, i mbajtun në shërbim e i çmuem fort edhe prej kontrollit ndërkombtar qi kishte vue Evropa në tre vilajetet e Rumelís : Selanik, Manastir e Shkup ; trim, por jo profkatar, por i âmbël sa me çarmatisun me dorë të vet dy burra të maleve me nam për kah gishti e zêmra : bajraktarin e Shalës e Mark Sadikun ; e me gjithë këtê jo profkatar, por i âmbël dhe i përvutë sa s’ka ; i ndershëm tejet. Me këto cilsí ai s’kishte si mos me u dashtun e nderue si prej eprorvet ashtu prej nënurdhnasvet të vet e prej gjithkuj të gjindej në përpjekje me tê.

Dervishi s’i ka kursye kurrë flît e rreziqet për idealin kombtar. Mbas shpalljes së Kushtetís turke në 1908, kur filloi lufta ndërmjet nesh e Turqvet të rij për të drejtat e gjuhës e të vêndit t’onë, ai ndonse zyrtar i qeverís turke, përkrahu me të tânë fuqín e vet organizatat nacionaliste të themelueme me emnin Bashkimi. Por ky veprim fare i haptë i Dervishit nuk mund të mos i binte në sŷ Turqvet të Rij. U muer nji herë nën veré t’eprorvet të tij në Selanik, por edhe atje kishte shumë Shqiptarë e nji klub me rândsí të Bashkimit. E Kosova ishte te dera. Prandêj qeveria turke nuk vonoi me e çue n’Anadoll. Me gjithë këtê, me ndihmën e disa miqve të fuqishëm, mujti me kthye prap në Kosovë, ku u ndodh në kryengritjen e 1912-s. Ishte kumandar i gjindarmërís në Mitrovicë. Të plasmen kryengritja në rrethet e Gjakovës ai i shkruen nënprefektit të vet : “Sod po më thërret detyra ndaj kombit t’em. Jam kryengritës kundra qeverís turke për të drejtat e popullit shqiptar. Lamtumirë!” E me gjithë kompanín e vet dhe me kryengritësit e Mitrovicës shkon e bashkohet me ata të Pejës.

Kishte trashigue nji pasuni të madhe prej s’âmës, bijë Begollajsh të Pejës. Por si bulku i tij si katundari fqî e adhuronte për njerzí e ndere qi u bânte. Ideja e Atdheut të lirë e shtŷni me i përbuzë të gjitha të mirat qi gzonte në vênd e në plâng të vet. Sërbët, Pashiqi vetë, e kanë lutë me kthye e me gzue gjân e vet, tue i premtue edhe grada e zyra n’at shtet. “Kur të çilni shkollat shqipe e t’u njihni të drejtat Shqiptarvet më keni atje. Ndryshe jo!” përgjigjej Dervishi.

I shkreti Dervish ! Kurrë s’e ndieva atë burrë me u ankue për ça kish bâ flí e për mjerimet qi vuente n’Atdhén e lirë. Kishte gjithmonë uzdajë se punët e Shqipnís nuk do të shkojshin përherë rrokopujë, se fati i saj nuk do të qëndronte për jetë ndër duer të flliqta e të padenja. Rronte me shpresë e me nji durim shêmblluer. Shkodra s’kishte ndryshim nga Mitrovica për tê. Shtëpija përdhesë ku banonte i dukej baras me pallatin qi kish lânë në Mitrovicë. Mjaft qi t’ishte n’Atdhé të lirë e të kishte uzdajë për Kosovën.

Por…. ahi vaj ! Mërgimi i dytë e i fundëm ; mërgimi i vërtetë, mërgimi prej Atdheut të lirë në vênd të huej, ky e pat ligshtue fort. Përpara vuente me trup, por e kishte shpirtin të shëndoshë e të fortë. Tash vuente me shpirt. Mërgim dyfish. Miq e shokë mâ t’afër e mâ të dashtun bjerrë : Bajram Curr, Hasan Prishtinë, me të cilët kishte bashkëpunue heret e vonë për idealet e tija. Ça mâ zí për qëndrimin e tij, kishte humbun forcën mâ të madhen qi e mbante gjallë : shpresën për kthimin e Kosovës në gjî t’Atdheut. Këto dy vjetët e fundit pat ardhë gjithnji tue u tha e mbarue. Malli i Atdheut e dëshprimi i a grinë shpirtin e i a grinë mushknít. E hângrën. Vdiq më 24 fruer 1935 në Zarë, ku pat jetue me familjen e vet gjatë gjithë këtij mërgimi.

“Kurrë s’kthej i gjallë ndën kët regjim, thoshte. Kam ikë prej të huejve për me rrue i lirë e me punue për Atdhé. Si me kthye në nji vênd ku mbyten patriotët për hatrin e huej e ku punimi për Atdhé paguhet me krye ?”.

Nuk desh me u kthye i gjallë. Por kur e pa dekën tu praku fshâni të madhe, qau e tha : “Trupin t’em, eshtnat e mija due qi t’i kalbë toka shqiptare. M’i çoni e m’i vorroni atje!”

Nderimi i pashoq qi i bâni Shkodra bujare trupit të pa shpirt të këtij dëshmori t’arratisun, guximi qi ajo diftoi në kët rasë âsht nji provë e qartë se sa fort ka qênë dashtë e çmue edhe nji heret nji protestë elokuente në heshtjen e saj kundra atyne qi i shkaktuen dekën e pakohshme, vetëm në të pesëdheteshtatën vjetë të jetës së tij.

Jo veç miqt e dashamirët, por të gjithë ata qi e kanë njohë Dervish Mitrovicën për s’afri qajnë sod me zêmër për tê bashkë me grue – zezën e jetimët e tij.

*MUSTAFA KRUJA Kostancw, shtypshkronja “Albania” 1 – 5 – 1935

Kurrkush mâ mirë se Koço Tasi e un s’ka qênë në rrjedhë të faktevet të lëvizjes së Shkodrës, posë atyne qi e gatitën e e bânë.
Këta, me dëshirë e qëllim qi të lidheshin edhe me refugjatët e vêndevet tjera, kanë pasë hŷ qysh me kohë në korrespondencë të rregulltë si me Tasin ashtu edhe me mue. Ishte njohja e miqsía personale mâ e ngushtë se me tjerët qi i kishte shtŷ me na u sjellë neve të dyve për ndërmjetës me shokët e Greqís e t’Italís.
Faktet qi do të tregoj këtu rezultojnë drejt për drejt prej korrespondencës qi kam pasun me Don Loro Cakën, me Don Lazër Shantojën, me Kolë Bibë Mirakën, me kap. Mark Rakën e ndonji oficer tjetër ; si edhe prej informatash qi kanë mundun me më rrjedhë nga burime tjera mbi veprimet e këtyne.
Natyrisht kam me qênë i rezervuem mbi shumë pika. Jam i detyruem me lânë në heshtje :
1) Ç’do sênd qi un kam arrijtun t’a dij jo si person, jo si privat, jo si individuum ; por si mis, si pjestar i nji kolektiviteti. Kurrkush s’ka të drejtë me përdorë për kapricet ase për idétë e tij nji sênd qi s’âsht e vetja, por qi i ka râmë në dorë për arsye të nji cilsíe të përkohshme dhânë prej nji kolektiviteti : mun si arktari qi ka në dorë paret e Shtetit, të nji banke apo të nji shoqnie tregtare.
2) Ç’do sênd qi dikush m’a ka diftue në këshill (konfidencë) deri sa ai vetë mos të më ketë zgidhun prej atij sekreti.
3) Ç’do sênd qi mue m’a pret mêndja se nuk duhet thânë për të mirën e përgjithshme.
Rezerva këto qi i a imponojnë kujdo rregullat mâ elementare të moralitetit shoqnuer.
*****
Deri tash vonë të gjithë nacionalistët e jashtëm ishin të bindun se regjimi i Ahmet Zogut nuk mund të shêmbej pa nji përkrahje të huej. Të tânë refugjatët shpresojshin se kjo përkrahje mâ në fund diku do të gjindej pa u sakrifikue asnji interesë vitale e kombit. Krejt kemi qênë të mendimit se kryengritja e jonë nuk varej nga rreziku i nji të ndërhymje të jashtme, mbasi po t’ekzistonte për njimênd nji rrezik i këtillë do të mjaftonte edhe Koburja e Çakos apo ndonji Tafë Kazí për me na gjetun pa qênë nevoja e nji kryengritjeje nacionaliste.
Të tânë e kemi dijtun se Ahmet Zogu erdh në fuqí diku me ndihmën direkte, diku me komplicitetin e fqînjvet t’anë dhe të Shtetevet drejt për drejt t’interesueme për lakmí të ndryshme imperialiste në vêndin t’onë. Por prap besojshim se rrethanat qi kishin favorizue bashkimin e nji tok Fuqive imperialite për Ahmet Zogun e kundra nesh nuk do të vazhdojshin gjithnji. Dikur balanca e interesave të hueja në Shqipní do të peshonte mâ rândë më nji anë, ekuilibri do të prishej e bashkë me këtê edhe ai koncert Fuqísh qi favorizoi të këthyemen e Zogut në Shqipní.
Tue hŷ mâ thellë në kontaktin t’onë me vênd, me popullin shqiptar, na u mbush mêndja – kështu nemose shumicës – se edhe vetëm përkrahja morale e fqînjvet t’anë, vetëm neutraliteti i tyne, nji neutralitet dashamirë do të na mjaftonte për t’a fitue luftën.
Qe pra në këto drejtime ka ecun politika e refugjatvet përjashta, në këto drejtime kanë punue edhe shokët t’anë nacionalistë në Jugosllaví. E mbasi tema âsht vetëm për këta të fundit, edhe un vetëm për këta due me folë.
Kurrë, asnjiherë nuk i u tha ndonji shoqit t’onë nacionalist prej ndonji goje kompetente të Beligradit se qeveria jugosllave do t’a favorizonte nji lëvizje nacionaliste në Shqipní. Shpesh herë Beligradi ka bâmë politikë me ne tue na këshillue – mirsí’e tij ! – me u bashkue, nga nji herë tue na u zotue se mund të na përkrahte në kohën oportune (!), nga nji herë tue na frigsue se po t’u tundshim për të gjallë Italia ishte gati me shkarkue në Vlonë e në Durrës e nga nji herë edhe tue na dhânë lajme qi mâ tepër ishin në kompetencë t’onë me i dijtun, si b.f. se Ahmet Zogu s’ka mbështetje në popull, se qëndron vetëm me fuqín e armëvet e se na, po të dojshim, ishim të zotët me e rrëzue…. etj.
Përse të gjitha këto lajka të Beligradit me shokët t’anë ? Për spekulata ? Për me na lânë në gjumë me shpresën e përkrahjes së tij në kohën oportune ? – Ah, kjo koha oportune!… – Apo mâ në fund, për eventualitetin e fitimit t’onë me ndonji mënyrë tjetër edhe kundra vullnetit të tij qi të mundej mandêj me thânë se Shteti S. H. S. ka qênë në favor të lëvizjes nacionaliste ?
Si do qoftë… Don Loro Caka para nja gjashtë muejve u sjell nji letër konfidenciale grupevet të refugjatvet qi ndodhen n’Italí e në Greqí. Me këtë letër – qarkore D. Lorja “n’êmën të shumicës s’emigrantvet shqiptarë të Jugosllavís” ftonte këta grupe në nji konferencë në tokë jugosllave “tue qênë se ay me shokë nuk e kishin në dorë me dalë lirisht prej andêj”. Kjo ftesë u pranue prej gjithë grupevet ; por me gjithë këtê konferenca nuk u mbajt. Shkaku, se s’desh qeveria e Beligradit ! Kjo në krye i kishte dhânë fjalën grupit inicjatuer se do të na lênte të lirë për nji mbledhje të ngushtë delegatësh. Mandêj qiti bishta se vêndi nuk ishte zgjedhun mirë. Mâ vonë tha se s’ishte koha. Mâ në fund e preu se konferenca nuk mund të mbahej në tokë të saj. Kur inicjatorët e konferencës mbetën përpara kësaj situate dhe kërkuen qi të lêheshin të lirë me dalë ata jashtë Jugosllavís për me u marrë vesht me shokët e tyne, Beligradi edhe këtê lirí u a mohoi, i bâni me kuptue se po të tentojshin me dalë tinëz mund t’a humbshin edhe lirín e lëvizjes qi gëzojshin mbrênda kufîjvet të Shtetit S. H. S.
Caka me shokë përpara kësaj gjêndjeje kishin mbërrî në kulmin e dishprimit. Pa tjetër dajnë me hŷ në Shqipní tinzisht nga ana e Malit të Zí. Kush qe ma i lehtë e mâ guximtar prej tyne mbas pak ditësh e gjeti veten në malet e Shkodrës. Vetë Don Lorja me Don Lazër Shantojën u tërhoqën në Kotorr. Kap. Mark Raka bash në këto rasa pësoi fundin e mjerueshëm qi dihet. Dy oficera tjerë u vunë ndên nji vërejtje të ngushtë e dikush prej tyne u kap e u percuell me gjindarmë në vêndin e interrnimit ku gjindej mâ përpara.
Nji çetë e jonë, e përbâme prej N/tog Dodë Nikollës, asp. Ridvan Ohrit e Vatë Gjonit, u hetue në Hot (n’anë të Malit të Zí) prej gjindarmërís jugosllave, u rrethue e mezi shpëtuen e ikën të tre të plaguem. Ata oficera të gjallë qi kishin hŷ në malet e Shkodrës, bashkë me gjithë shokët e tyne qi ndodheshin atje qysh me kohë në tre-katër muej arrijtën t’organizojnë, sidomos në Dukagjin e Pukë, ndër fise katolike, nji fuqí kryengritëse aq të madhe sa me u a marrë mêndja se qyteti i Shkodrës me krejt qarkun e vet ishte virtualisht në dorë të tyne.
Më 9/10 të nândorit kalon kufînin e del m’at’anë edhe D. Lorja vetë, i cili për me pregatitun ikjen kishte do dit qi prej Kotorri ishte transferue në Podgoricë. Letrat qi kam në dorë prej krenvet të lëvizjes e krejt lajmet e mia dëshmojnë në mënyrën mâ absolute se :
1) Ky grup patriotësh të kulluet s’ka qênë n’asnji mënyrë i shtŷmë e i inkurajuem për nji lëvizje prej qeverís së Beligradit. Përkundrazi ka pasun pengime gjithfarësh prej sosh. Ç’do zyrtar qi âsht pjekun me ta, kur ka dashun të bâjë politikë, t’i lëmojë, t’i marrë me të butë, i ka këshillue me pasun durim, me pritun… kohën oportune !…. E kur i âsht dashun t’i prekë pa dorza, i ka porositun, i ka urdhnue mos me bâmë asnji hap për kryengritje, se për ndryshe…. do t’ishin t’internuem e s’dij ça tjetër…. Dokumenta për t’u studjue me kujdes për këtê argument janë edhe nji apel i D. Lazër Shantojës Kongresit të gazetarvet të Jugosllavís, mbajtun në Cetinë më 27 – 29 IX, apel i botuem në N. 28 të L. K., ku auktori thotë faqe 130 gazetarve se “ Sot në të tânë Jugosllavín Ahmet Zogu nuk ka mâ kurrnji mbrojtës përposë Shpisë së Verdhë të Beligradit !…..” Ashtu edhe nji artikull shkruem po prej tij e botuem në num. 32 të Lirís Kombëtare me titullin “As në qiell as në tokë !….” Edhe këtu patrioti idealist, me atê gjuhë sarkastike qi e ka mâ të prehtë se neshteri vên në lojë të tânë shokët emigrantë qi e mbështesin shpresën e fitimit në politikë të jashtme. Thotë p.sh. : “Dikush (politikanat!) shpresojnë në ndërlikimin e zhvillimin e politikës internacionale e sidomos në pakënaqsínë e Jugosllavís ndaj Presidentin e Republikës shqiptare qi stoliset nga ajo me mâ të madhin dekoracion të Shtetit.” E ky artikull ka datën 26 X, dhe lëvizja ka fillue më 20 XI, të këtij vjeti !
2) Kryengritësit s’kanë pasun asnji dinar prej Beligradit !
3) Kryengritsit s’kanë pasun asnji pushkë e asnji fishek të huej, posë ça kanë pasë mundun me mëshehë prej regjimit për t’a përdorë kundra tij nga ato qi kanë qênë në vênd.
4) Lufta e tyne ka qênë nji vepër dishprimi thjesht patriotike, kombëtare e antifeudale.
*****
Qysh ditën qi Don Loro Caka me shokë më patën komunikue vêndimin e tyne me hŷ në Shqipní, s’kam prâjtun tue i këshillue n’êmën t’êm edhe të shokvet të mij e n’interesë të çâshtjes mos me shkaktue n’asnji mënyrë nji lëvizje lokale. Më patën sigurue se do t’u përpiqshin me të tânë fuqín e tyne me i u ruejtun nji gjâje t’atillë. Me gjithë këtê më tërhiqshin vërejtjen gjithnji se as në popull as ndër oficerat në mal durimi nuk mund t’ishte i pafund.
Në fillim të nândorit, mbasi peshojnë mirë forcat e veta dhe ato të qeverís në qarkun e Shkodrës, dajnë me fillue pushkën më 20 t’atij mueji. Letra mâ e fundme e ime me të cilën u bâjsha porosít mâ të forta qi mund të më lejonte intimiteti i relacjonevet të mia personale me ta, i bie në dorë Shantojës në Kotorr nji ditë para se të kalonte Don Lorja kufînin. Piqen të dy në telefon dhe mbas nji bisedimi të shkurtën, por si duket, edhe të nxetë në mes tyne, Caka nep fjalën se “deri sa të më shkruente mue nji letër të gjatë prej Shqipníe dhe të merrte përgjegjen e saj nuk do t’a fillonte pushkën”.
Kjo fjalë nuk u mbajt. Arsyet më shpjegoheshin në nji letër të nênshkrueme prej Don Loro Cakës, tog. Pjetër Haxhís, n/tog. Dodë Nikollës e asp. Ridvan Ohrit, më 11 nânduer, prej nji vêndi të Shqipnís afër kufînit, me këtë mënyrë : “ Dimni i a mërrîni. Ju po na thoni se tash për tash gjêndja s’âsht e favorshme për nji kryengritje. Ju i matni punët thellë : me politikë e diplomatí. Na aq thellë s’kuptojmë. Ça marrim vesht e shohim na, populli këtu âsht gati me kapë pushkën e me dekë për lirín e vet. Durimi i âsht mbarue. Me ne a pa ne ka për t’i a krisë. Më tjetër anë disa prej jush po ndrrojnë kondita me Ahmet Zogun për nji pajtim. Pra posë durimit tash mungon edhe besimi. Për këto vise këtu kohë mâ e favorshme nuk mundet me u gjetë. Qeveria ka translokue nji pjesë të madhe të fuqís qi ka pasë në këtë qark. Na nuk mund të presim mâ në këtë situatë qi të shpjeguem. Ty mos të vijë keq. Në dashi shpëtimin e atdheut bâni edhe ju të tjerët atê qi të ju vijë prej dore. Këtu më 20 kërset sigurisht…. “
Kjo letër më ra në dorë me 21, mbasi lajmin e lëvizjes e kishim marrë prej Shantojës telegrafisht.
D.Lorja para se me lânë Podgoricën i shkruente D.Lazrit edhe këto fjalë për mue : “Mustafa po na përmênd përgjegjsín e veprës s’onë. Thuej prej meje, kur t’i shkruejsh, se kur nji popull gatohet me dekun për lirí edhe pa i prî kush, përgjegjsía u rrin atyne qi në vênd me vrapue në krye të tij e me ecë përpara kundra tradhtorvet e tiranvet, ka dy vjet qi hahen për karrikat e ardhëshme…”
Un, për tash, nap vetëm fakte e nuk gjykoj.

“Lirija Kombëtare”, 22 dhjetor 1926

Në portalin e Pentagonit njoftohet se mbrëmjen e ditës së ënjtë u takuan në Pentagon Ministrat e Mbrojtjes të Republikës së Shqipërisë dhe të Shteteve të Bashkuara. Nën titullin “Ministrat e Mbrojtjes të Shqipërisë dhe të Shteteve të Bashkuara ritheksojnë rëndësinë e marrëdhënieve” dypalëshe – dhe me foto nga pritja e Ministres së Mbrojtjes të Shqipërisë, Olta Xhacka në Pentagon nga Sekretari Amerikan i Mbrojtjes në detyrë, Patrick Shanahan – jepet lajmi se dy ministrat bidseduan mbi marrëdhëniet dypalëshe, midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë në fushën e mbrojtjes.

Sipas burimit të Pentagonit, dy zyrtarët e lartë të mbrojtjes diskutuan mbi një sërë çështjesh në fushën e mbrojtjes, përfshirë kontributet e rëndësishme të Shqipërisë në operacionet e Shteteve të Bashkuara dhe të NATO-s në rajon, si dhe rolin e vazhdueshëm udhëheqës të Shqipërisë kundër aktiviteteve qëllim-këqia të Rusisë në rajonin e Ballkanit, u shprehen zyrtarët e Pentagonit.

Dy zyrtarët e lartë amerikan e shqiptar të mbrojtjes ranë dakord gjithashtu mbi rëndësinë e ndarjes së përgjegjësive dhe obligimeve ndaj Aleancës ushtarake perëndimore, ndërsa Sekretari Amerikan i Mbrojtjes lavdëroi përpjekjet e Shqipërisë për të arritur objektivin e shpenzimeve ushtarake prej të pakën 2 për qind të produktit të saj të mbrendshëm, në përputhje me marrveshjen e vendeve anëtare të NATO-s në mbledhjen e Aleancës së Atlantikut në Wales, në vitin 2014.

Sipas korrespondentes së Zërit të Amerikës, Menada Zaimi e cila ndoqi takimin zyrtar në Pentagon takimi midis Ministres së Mbrotjes së Shqipërisë Olta Xhaçka Sekretarit të Mbrojtjes në detyrë Patrick Shanahan, nxori në pah shqetësimin rreth ndikimit rus në rajon. Si përgjigje ndaj pyetjes së Zërit të Amerikës, sekretari Shanahan tha se rreziku që paraqet Rusia në Ballkan është një nga arsyet kryesore të zhvillimit të këtij takimi. “Kjo është një nga arsyet kryesore pse po takohemi sot. Është rrezik dhe ndaj jemi partnerë të fortë”, tha zoti Shanahan për Zërin e Amerikës. Ky është një rast i miri që të bisedojmë mbi mënyrat për të përmirësuar mundësitë dhe aftësitë tona ndaj disa kërc[nimeve dhe të punojmë së bashku për të sisguruar një të ardhme të fortë sigurie, është shprehur për median, zyrtari i lartë i mbrojtjes së Shteteve të Bashkuara.

Ndërsa Ministrja shqiptare e mbrojtjes, Olta Xhaçka gjatë vizitës së saj të dytë gjatë këtij viti në Washington foli, ndër të tjera, edhe për bazën e re të NATO-s në Kuçovë, duke e cilësuar si një një zhvillim shumë tërëndësishëm për rajoninin, që sipas saj, në vitet e fundit është bërë një pikë e nxehtë e rivaliteteve gjeopolitike dhe dëshmitar i një përpjekjeje shumë të bashkërenduar për të minuar sigurinë dhe stabilitetin, raporton Zëri i Amerikës.
Ky vit shënon 10-vjetorin e antarësimit të Shqipërisë në NATO, por Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria kanë një histori më të vjetër marrëdhëniesh ushtarake, në periudhën post komuniste të Shqipërisë. Ishte Tetori i vitit 1993 kur Washingtoni nënshkroi një marrëveshje ushtarake me Shqipërinë, vendi i parë ish-komunist me të cilin Shtetet e Bashkuara kishin nënshkruar një marrëveshje të tillë deri më atëherë. Si diçka e jashtëzakonshme, duke marrë parasysh marrëdhëniet ose mos ekzistencën e marrëdhënieve deri atëherë midis Tiranës dhe Washingtonit — në atë kohë, ky lajm bëri bujë duke u pasqyruar në organet më të njohura të shtypit amerikan, si Nju Jork Tajms dhe Washington Post. “Marrëveshja e parë e këtij lloji e Shteteve të Bashkuara me një shtet ish-komunist”, shkruante David Binder në gazetën Nju Jork Tajms, “Është nënshkruar më 8 Tetor nga Sekretari Amerikan i Mbrojtjes, Les Aspin në Washington dhe më 14 Tetor në Tiranë, është nënshkruar nga Ministri i Mbrojtjes i Shqipërisë, Safet Zhulali”, njoftonte gazeta e njohur amerikane. Në marrëveshjen ushtarake midis dy vendeve shprehej, “Gatishmëria e të dy palëve për të zgjeruar marrëdhëniet mbrojtëse dhe ushtarake midis dy vendeve.” Ndërsa pak më vonë, gazeta e kryeqytetit amerikan, Washington Post i kishte cilësuar marrëdhëniet ushtarake shqiptaro-amerikane – midis ushtrisë më të pasur dhe më të fuqishme në botë dhe një ushtrie të vogël e të varfër – si një “lidhje dashurie ushtarake”, (a military love affair), ndërkohë që citonte një oficer ushtarak amerikan, që ishte pyetur për zhvillimin e shpejt të lidhjeve ushtarake me një vend ish-komunist, të ketë thënë se “Jemi prekur thellë nga ‘sindroma shqiptare’ – nga një dëshirë e madhe për t’i ndihmuar këta njerëz”, është shprehur oficeri i lartë amerikan. Washington Post theksonte gatishmërinë e Shqipërisë për këto marrëdhënie duke shkruar se Presidenti i Shqipërisë, Sali Berisha u kishte venë në dispozicion Shteteve të Bashkuara dhe NATO-s, përdorimin e të gjitha bazave ushtarake të Shqipërisë, duke thënë se, “Ne i mirëpresim Amerikanët. Ata janë çelësi i sigurimit tonë”, citonte gazeta e kryeqytetit amerikan, ish-Presidentin e Shqipërisë, Z. Sali Berisha.

Pa marrë parasyshë se cila parti ose kush e udhëheqës Shqipërinë në kohë të caktuara dhe megjithë baticat dhe zbaticat në marrëdhëniet politiko-diplomatike midis dy vendeve gjatë dekadave të fundit, vizita e Ministres së Mbrojtjes e Shqipërisë të ënjten mbrëma në Pentagon, tregon se marrëdhëniet ushtarake midis Tiranës dhe Washingtonit sa vinë e forcohen midis dy vendeve dhe popujve miq. Vizita e Zonjës Xhaçka është një shenjë tjetër se vazhdon ajo (“Military Love affair”) lidhja e dashurisë ushtarake midis dy vendeve dhe në kuadër të Aleancës së NATO-s, si një shenjë e miqësisë së përhershme midis Kombit amerikan dhe Kombit shqiptar.

Frank Shkreli
il 18, 2019

Fotot nga Pentagoni

Njoftohet se këtë javë, qeveria e Kryeministrit të Shqipërisë, Z. Edi Rama miratoi fonde nga buxheti i shtetit për vitin 2019, për pesë komunitetet fetare në Shqipëri. Vendimi i qeverisë përcakton se si duhet të shpërndahen këto fonde në mbështetje të komuniteteve fetare në vend, mos qofsha gabim, përfshirë edhe ndarje rrogash për disa nëpunës fetarë. Unë jam besimtar dhe mbroj të drejtat dhe lirinë e të gjitha enteve fetare dhe të secilit person që të ushtrojë lirinë e fesë, sipas ndërgjegjes së vet. Ndoshta është përvoja ime prej një gjysëm shekulli në Amerikë dhe trajtimi i marrëdhënieve midis fesë dhe shtetit këtu në Shtetet e Bashkuara, ato që influencojnë pikëpamjen time në lidhje me këtë çështje, por them se vendimi i qeverisë shqiptare, për të ndarë fonde për bashkësitë fetare, është një ide e keqe dhe pranimi i këtyre fondeve nga përfaqësuesit e komuniteteve fetare në Shqipëri, që kanë nënshkruar marrëveshje me të, është i gabuar.

Është detyrë dhe obligim moral dhe ligjor, bazuar edhe në konventat ndërkombëtare të të drejtave të njeriut — që qeveria të garantojë lirinë e fesë për të gjithë qytetarët e vet, pa dallim dhe në rastin e Shqipërisë, që qeveria t’ua këthej komuniteteve fetare pronat e konfiskuara nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Vende të ndryshme anë e mbanë botës, sipas kushetutave dhe strukturave ligjore të tyre, historikisht, kanë marrëdhënie dhe përvoja të ndryshme midis shtetit dhe enteve fetare që veprojnë në to. Disa e konsiderojnë veten shtete laike, (laicite ose secular) ndërsa vende të tjera njohin, në një mënyrë ose një tjetër, një fe zyrtare shtetërore. Shqipëria është një shtet shekullar, laik, që në parim dhe në kuptimin e plotë të fjalës, qeveria e saj duhet të mbajë një distancë politike dhe duart larg nga entet fetare dhe përfaqsuesit e tyre, por, ama gjithmonë duke garantuar lirinë e fesë dhe të veprimit të këtyre enteve në shoqërinë shqiptare, sipas besimit dhe ndërgjegjës së tyre.

Kjo nuk do të thotë se feja dhe entet fetare nuk duhet të kenë ndonjë rol shoqëror së bashku. Përkundrazi! Në besimin e tyre, fetë kryesore të shqiptarëve në thelb kanë dashurinë për njëri tjetrin dhe ndihmën për të varfërit, si një aktivitet njerëzor, shoqëror dhe hyjnor.  Gjëja që politikanët dhe përfaqsuesit fetarë duhet të kenë të përbashkët është roli dhe përgjegjësia e tyre prej udhëheqsish politikë e fetarë — se përveç kujdesit dhe ndihmave që duhet tu ofrojmë, “të varfërve më të varfër” në shoqëri, siç i ka cilësuar Shën Nëna Tereze më të nevojshëmit midis nesh — është urdhëri më domethënës i Perëndisë, që të duam dhe të respektojmë njëri tjetrin, si nga pikëpamja politike ashtu edhe fetare. Në këtë fushë, politikanët mund të marrin pak shembull nga udhëheqsit fetarë shqiptarë dhe të tregojnë më shumë respekt ndaj njëri tjetrit, në diskursin e tyre politik dhe në komunikimet e përditshme midis tyre, duke u bërë më të njerëzishëm e më të kuptueshëm edhe ndaj nevojave njerëzore dhe problemeve të mëdha me të cilat përballen bashkatdhetarët e tyre, pa marrë parasyshë përkatësitë fetare, ose qëndrimet politike ose partiake.

Por duke pasur gjithmonë parasysh dallimet e roleve të ndryshme që shteti dhe feja duhet të luajnë në një shoqëri moderne dhe demokratike. “Sigurisht që feja dhe qeveria janë dy ente krejtësisht të ndryshme nga njëra tjetra”, ka shkruar në vitin 1768, John Dickinson, njëri prej baballarëve të Kombit Amerikan. “Qëllimi i njërës (qeverisë) është që të promovojë mirëqenjen shoqërore dhe kënaqësinë e përkohshme në këtë botë, ndërsa objektivi i tjetrës (fesë) është që të promovojë mëshirat dhe dashurinë e Perëndisë për njerëzit, me qëllim të amëshimit të shpirtit dhe të sigurimit të jetës së pasosur. Nëqoftse këto dy ente janë të ndara nga njëra tjetra, me role të ndryshme, atëherë në përgjithësi mbrohet paqëja midis njerëzve dhe mirëqenja shoqërore, do të ruhet. Por, nëqoftse ngatërrohet roli i tyre duke përzier detyrat dhe përgjegjësitë e shtetit me fenë, atëherë midis shtetit dhe komuniteteve fetare do të lindin konflikte, armiqësi dhe persekutime, të cilat kanë mbuluar botën me gjak dhe kanë turpëruar natyrën njerëzore”, ka shkruar John Dickinson në vitin 1768.

Historia e marrëdhënieve midis shtetit dhe enteve fetare në Shqipëri, gjatë shekullit të kaluar, dhe persekutimi i fesë dhe përfaqsuesve të tyre nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, duhet të bëjë më të kujdeshëm përfaqsuesit fetarë dhe qeverinë aktuale si dhe ato në të ardhmen, se si duhet të trajtohen marrëdhëniet midis fesë dhe shtetit në radhët e shqiptarëve, ashtuqë të mos përziejnë rolet dalluese që duhet të ekzistojnë në shoqëri. A është ndarja e buxhetit nga qeveria për bashkësitë fetare në Shqipëri e njoftuar këtë javë, një ndihmë a po një shpërblim? Kjo mbetet për tu parë, por një gjë është e sigurt. Asgjë e mirë nuk vjen nga kjo përzierje rolesh midis fesë dhe shtetit. Mund të jem gabim por kështu mendoj unë. Shikoni përvojën e Greqisë fqinje në këtë mes, ku në fund të vitit që kaloi qeveria e Kryeminsitrit Tsipras nënshkroi një marrveshje me Kishën Ortodokse greke për t’i dhënë fund statusit të nëpunsit pubik për priftërinjtë ortodoksë. Ndonëse kjo nismë e Athinës nuk ka giasë që të ndajë rolin e Kishës dhe shtetit në Greqi, edhe ata kanë parë se roli që luan Kisha Ortodokse greke në punët e shtetit është diçka anakronike për shekullin e 21.

Këtu në Shtetet e Bashkuara, ndarja e qartë e roleve midis fesë dhe shtetit, për më shumë se dy shekuj, është bërë pjesë e strukturave ligjore, qeveritare dhe shoqërore. Si e tillë, kjo ndarje konsiderohet si një prej gur-themeleve bazë të vlerave demokratike të këtij vendi. Qeveria ose shteti, duartë larg nga feja dhe feja duartë larg nga qeveria dhe shteti! Ky është muri që duhet të ekzitojë midis tyre. Shqipëria është një republikë kushtetuese dhe jo një teokraci. Bashkësitë fetare që saksionohen dhe që mbështeten nga shteti, financiarisht dhe politikisht, heret ose vonë, bëhen kukëlla të shtetit e të qeverisë në fuqi. Le të kujdeset qeveria për sigurinë kombëtare, për ndërtimin e infrastukturës dhe mirëqenjes ekonomike, ndërsa udhëheqsit fetarë le të predikojnë fjalën e Zotit dhe dashurinë midis njerëzve nga mjediset e kishave dhe të xhamive.

Udhëheqsit e bashkësive fetare në Shqipëri

Nëse dikund në “Bota Sot”, “Kosova Press”, “Koha Ditore”, “Epoka e Re” ose dikund tjetër lehin ose llomotisin “ham, ham, ham” ose “llam, lam, llam” një grup qensh, këlyshësh ose zagarësh të ndryshëm të Serbisë, Rusisë, Turqisë ose dikujt tjetër, mos lehni me ta! Sepse, qentë, klyshët ose zagartë, tjetër zanat ose profesion nuk kanë, përveç lehjes, llomotitjes ose kafshimit të njerëzve ose zotërinjève të tyre që i mbajnë ose rrisin me qull.

Sidomos ata qè i ndryshojnë (ndërrojnë) përditë fjalët, partitë, konceptët dhe ideologjitë si lavirë brekët. Kanè lehë Valon Syla, Llukman Halili, Agron Bajrami, Berat Buzhala, Xhevdet Mazrekaj ose ndonjë zagar tjetër agjitues ose propagandistik i shtypit të verdhë- bulevardesk ose pornografik në Kosovë, u krye “puna” ose “muhabeti” i tij dhe punëdhësve të tij. Robit, të marrit (budallës) dhe fukarasë, nuk i ka hije me ndejtë urtë ose rahat, thotë populli ynë. Sidomos disa gjallesave ose specieve me “fytyrë njeriu” të cilët e “lusin Zotin” vetëm kur gjuan moti ose kur do me i vra reja!

Thua se edukata, kultura, informimi, emancipimi, nderi (morali), disiplina dhe kauzaliteti shtetror, nacional ose politik së bashku me frymën perëndimore ose oksidentale të Kosovès dhe shqiptarève, paskan ngelur nè duart e “Bota Sot”, “Epoka e Re”, “Kosova Press”, “Koha Ditore” etj.

U mor vesh se nëse zhduken, injorohen, shpërfillen ose anashkalohen shkenctarët, pedagogët, akademikët, filozofët, politologët, intelektualet ose inxhinierët e njohur të edukatës, kulturës, arsimimit, emancipimit ose mendimit të lartë shkencor, intelektual, kulturor, politik ose filozofik, zhdukën edhe ndjekësit dhe pasuesit e tyre. Kombi vdes ose ndodhët para infraktit. Në Kosovë vazhdimisht ndodhë e kundërta! Atje edhe çobanët, demagogët, hipokritët, matrapazët, llaskucët, pilikutët ose tregtarët ordinerë dhe ambulant të shpirtërave dhe flamujve sè bashku me maniakèt depresivè, infantil dhe psikopatologjikè, të veshur me kostumet e shtetit, pushtetit, parlamentit ose të botuesve (editorëve) të shtypit të verdhë ose bulevardesk, jo rrallë e lozin rolin e intelektualëve, kulturologëve, edukatorëve, patriotëve etj.

Ndonëse, i njohin populli ynë se kush janë Valon Syla, Xhevdet Mazrekaj, Muhamet Mavraj, Skënder Krasniqi, Veton Surroi etj. Secili më “intelektual” dhe më “patriot” se tjetri. Turku do zor, do thonin pleqnarët e njohur shqiptarë. Dikush ose disa në Kosovë kanë ba kos bollë, sa për të lyer edhe bythën me kos! Nejse….!

…!

Në vargun e shkencave ose disiplinave tjera shkencore ose filozofike si etika, antropologjia, gneseologjia, ontologjia, epistemologjia dhe kështu me radhë, estetika është si të thuash shkenca ose disiplina më e avansuar, më e përsosur, me eksplorative dhe më fisnike e filozofisë. E lindur, themeluar ose e veçuar si shkencë ose disiplinë e posaçme e filozofisë nga estetët ose filozofët gjermanë dhe ata frëngë (francezë) në fund të shekullit 18, respektivisht në fillim të shekullit 19: Estetika në radhë të parë është shkenca ose disiplina e njohur filozofike mbi artin (mbi të bukurën), mbi të përzgjedhurën, mbi të posaçmen ose të veçantën, lukrativen, sublimen, relenanten etj. Ajo i studion, analizon, eksploron, ravijezon, konturon, harmonizon, konvencionalizon dhe avanson vazhdimisht kushet ose rrethanat e gjithëmbarëshme mbi konceptët dhe përceptimet e ndjeshme, të ndërgjeshme, humane, lineare, lukrative, eksplorative, dekorative etj. Qarqet, strukturat, elitat ose superstrukturat e njohura sublime ose relevante dhe të ngjashme. Caku ose qëllimi final i artit, kulturës, moralit, disiplinërs dhe edukatës së gjithëmbarëshme estetike, janë pushteti moral i njeriut mbi vetevetën dhe mbi të tjerët përmes artit, kulturës, moralit, disiplinës dhe emancipimit të tij. Kjo për faktin se emancipimit dhe edukatës estetike në përgjithësi, u përkasin ose takojnë njeriu, populli (kombi), etnia, shteti, shoqëria, arti, kultura, arsimi, shkenca, teknika, industria etj. “Njeriu duhet të edukohet, emancipohet dhe disiplinohet vazhdimisht, sepse për nga natyra është i gjallë, i egër ose tepër i vrazhdë. ” (Immanuel Kant)

Se këndejmi, sipas estetikës, në art çdo gjë është relative, përveç të bukurës (bukurisë) që është absolute, e përjetshme, relevante, sublime dhe madhështore. Me fjalë tjera, asgjë nuk është më e fuqishme dhe më e pushtetshme tek njeriu, se sa edukata, kultura, arsimimi dhe arti ose bukuria e tij intelektuale dhe profesionale.

Ndryshe nga kjo, edukata estetike, është një koncept shumë më i gjerë sesa koncepti mbi edukaten artistike. Kjo e fundit është e kufizuar ose limituar dhe ka të bëjë vetëm me të bukurën ose bukurinë në artin e krijuar letrar, vizatimor, gazetaresk, publicistik etj. Ndërsa, edukata estetike ka të bëjë me të bukurën në përgjithësi. Në natyrë, në jetën familjare, shoqërore ose politike, në cilëndo krijimtari njerëzore, fizike, mendore, morale, psiçike (psikologjike), intelektuale, kulturore, profesionale etj.

Se këndejmi për të njohur dhe kuptuar vlerën estetike, ose për të pasur shijen dhe njohuritë e gjithëmbarshme ose elementare për të bukurën, duhet poseduar dhe kultivuar në vazhdimësi, një sërë afinitetësh ose aftësishë elementare: aftësinë për të përceptuar, aftësinë për të nuhatur dhe përjetuar, aftësinë për të vlerësuar dhe cilësuar, si dhe aftësinë për të ngritur, krijuar ose projektuar të bukurën në art. Këto parime ose premisa të njohura metaestetike në esencën ose substancën e tyre përmbajnë nocionin dhe kuptimin e idesë së përgjithshme mbi të bukurën. Pa këto parime ose premisa të njohura estetike ose metaestetike, njeriu, në rastin konkret krijuesi ose artisti , nuk kanë as sy, as vesh, as shpirtë, as ndjenja , as emocione, as ide, ideale ose vizione të ndryshme mbi të bukurën në natyrë, apo në jetën e përdtishme. Akceptimi, përceptimi, anticipimi, shquarja dhe artikulimi i vlerave të njohura letare, krijuese ose artistike, apo vlerave estetike në përgjithësi, bëhen ose zhvillohen përmes intelektit të njohur të krijuesit ose artistit, kurse përjetimi i artit bëhet vetëm përmes ndjenjave, shpirtit dhe emocioneve. Arti, është i dedikuar vetëm për anën shpirtërore ose emocionale të individit dhe kolektivitetit . Dhe, jo për stisje, rimime, kamuflime, ambalazhime, relativizime, promovime, imponime, komercializime, fosilizime, instrumentalizime ose ç´orientime të ndryshme “pseudo” dhe “anti” që janë jashtë natyrës dhe karakterit të artit si filozofi dhe filozofisë si art.
“Në dashuri dhe bukuri kemi lindur ose jemi krijuar dhe vetëm në bukuri dhe dashuri do rritemi dhe shkëlqejmë. ” (Schieler)

Në këtë kontekst, e bukura dhe e dashura në art, kulturë, letërsi ose filozofi na i edukojnë shpirtërat dhe mendjet tona. Na thërrasin ose sensibilizojnë për lumturinë e gjithëmbarëshme objektive dhe subjektive. E bukura është kriter qenësor ose themelor i vlerësimit të marëdhënieve ose raporteve njerëzore, i dukurive, procesëve ose fenomenëve të ndryshme jetësore, familjare (bashkëshortore), shoqërore, politike, shkencore, fetare, kulturore, intelektuale, natyrore, mbinatyrore… I qenieve ose krijesave të njohura politike, gazetareske, pubkicistike, letrare, kultururore ose artistike dhe i tërë asaj që e rrethon dhe karakterizon njeriun.

Kjo do thotë se e bukura, e dashura, kultura dhe edukata, janë nevoja dhe procese të zhvillimit individual e kolektivë. Ne nuk njohim asnjë shtet ose shoqëri në botë pa arte të ndryshme ose kulturë. Ndaj, përderisa s’ka shtet ose shoqëri pa arte, pa bukuri ose dashuri, kjo nënkupton se gjithnjë ka pasur ndjenjë, emocion, imagjinatë, fantazi, interesim dhe përjetim për të bukurën në art. Vlerat, parimet, premisat, përjetimet, krijimet ose mbindërtimet e njohura estetike, nuk janë gjëra që maten, prehën dhe fiksohen në mënyrë konkrete ose gjeometrike, apo që mund të skicohen ose dëshmohen si argument i kapshëm ose i prekshëm fizikisht. Jo. Por, kuptimi, esenca (substanca), nocioni, ndjenja dhe rëndësia e gjithëmbarëshme e estetikës si shkencë ose disiplinë e shquar e filozofisë, qëndron në konstruktin, projeksionin, enkodimin, dekodimin dhe antonimin e saj etik dhe metaestetik. Estetika është shkenca ose disiplina e njohur filozofike mbi artin, respektivisht, mbi të bukurën, të posaçmen, sublimen, relevanten, madhështoren etj. Ajo i studion, analzon , i shquan dhe fokuson të bukurën dhe të dashurën së bashku me shijen, teknikën, praktikën dhe teorinë e njohur për të bukurën ose bukurinë. Për këtë, Aristoteli konsideronte se, estetika është jo vetëm shkenca mbi artin, por filozofia e artit dhe s’mund të ketë diçka më të saktë se kjo.” Ndërsa, sipas Siegmuind Freudit: “Natyrën dhe origjinën e të së bukurës, konceptimin, anticipimin, përceptimin, përjetimin, krijimin dhe kuptimin e saj, mund t’i shpjegojë në mënyrë të duhur shkencore ose metodologjike vetëm psikologjia ose psikoanaliza. Arti është fenomen kulturor, shpirtëror ose emocional si dhe një shfaqje ose manifestim i përgjithshëm” ( Siegmund Freud “Mbi Letërsinë dhe artet” )

Arti ka karakter edhe filozofik, edhe sociopsikologjik. Arti dhe filozofia janë dy forma të njohjes së botës dhe jetës së njeriut ku arti e trajton të veçantën, kurse filozofia e trajton të përgjithshmen, globalen ose universalen.

Estetika ka të bëjë me artin ose mbi të bukurën, ndërsa, arti ka të bëjë me ndjenjat, me shijet, me shpirtin, emocionet ose përjetimet e ndryshme objektive dhe subjektive. Respektivisht, me ndjenjat dhe ndijimet ndaj atyre gjërave që janë bukura dhe të cilat mund të shfrytëzohen edhe për qëllime ose lajtmotive tjera.

Për me tepër ndërkaq, ndërgjegjja estetike, nënkupton edhe ndërgjegjen e përgjithshme morale dhe humaniste që janë nevojë, kërkesë dhe synim i çdo shtetit dhe shoqërie të përparuar njerëzore ose qytetare. Sociologët e njohur botëror ose ndërkombetar kanë vlerësuar dhe konstatuar shpesh se, me art edhe njerëzit më të ashpër ose më të vrazhdë, bëhen më të ndjeshëm, më të butë, më racional, më social, më shoqëror, më familjar etj. Gjegjësisht, më pak egoistë, prepotent, stupid, nebuloz, sucid, kulturocid, egocid, narcisoid, egocentrik etj.

Arti në përgjithësi dhe edukata estetike në veçanti arti, përmbajnë edhe fuqinë dhe mjeshtrinë e njohur të komunikimit të brendshëm shpirtëror ose emocional që i dedikohet shpirtit dhe që është pika më e ndjeshme dhe më esenciale e organizmit e jetës ose organizmit të njeriut. Shih për këtë, artin ose të bukurën (bukurinë), përveç si faktor që shkaktojnë ose krijojnë kënaqësi shpirtërore, emocionale ose psikofizike, duhet shfrytëzuar edhe si mjet shumë të fuqishëm edukimi dhe komunikimi. Schopenhaueri thotë se “vetëm ndjenjat për të bukurën, mund të neutralizojnë veset ose instiktet iracionale dhe negative të njerëzve. E bukura sipas Jeronim de Radës, është burim i të gjitha gjërave të çmuara dhe pozitive…E bukura sublime, e bukura relevante, bukura morale, e bukuria shpirtërore ose emocionale, e bukura formale, e bukura relative, e bukura absolute etj.

Nacionalizmi, ç’do të thotë kjo? Nëse do të thotë të duash Atdheun dhe Kombin tënd më tepër se vendet dhe popujt tjerë, duke mos urryer askënd që nuk urren kombin dhe vendin tënd, atëherë unë jam nacionalist. Një Shqipëri (natyrale) më e fortë, më e sigurt, një Shqipëri më e shëndetshme shqiptare; kjo është ajo që unë dua, kryesisht për mbrojtjen e racës shqiptare. Nëse nuk luftojmë për të, ne jemi të humbur. Ne duhet të heqim dorë nga emigrimi, imitimi negativ, tjetërsimi, asimilimi, shkatërrimi. 

***

Kozmopoliti shqipfolës është një “milet” i sertë dhe goxha i komplikuar në tru në krahasim me të tjerët. E konsideron veten para së gjithash qytetar i gjithë botës, dhe ndoshta vetëm pas kësaj një hije e kombit dhe vendit të tij. Pra, e shkelën tmerrësisht përkatësinë kombëtare duke qëndruar “fortë” në tokë me këmbët e ngrita në hava, nuk është as në qiell as në tokë; tragjikomik që mendon kot dhe flet për havaje. Ne kemi shumë prej tyre, gjinden kudo: sidomos në politikë, akademi, gazetari, shtëpitë e Zotit. Ngatërrestarë fenomenal, që jo vetëm poshtëron dhe shkatërron veten por ngatërron edhe të tjerët. E lutin armikun t`ia dhurojnë tokat, ujin, detin, ajrin, qiellin, diellin, dritën, nderin, duke mbajtur për vete terrin. Sa të shqetësuar nga nervat, mendoj se së shpejti do të vijë koha kur shqiptarët kozmopolitë do të rrihen në mes të rrugës sepse dikush prej bashkëkombësve janë patriotë.

***

Në Gjermani e Japoni vendësit prodhojnë më shumë makina sesa fëmijë. Si është në Shqipëri?

Ne nuk prodhojmë asgjë. Prit një minutë, ne prodhojmë mjaft mjerim, kanabis dhe politikë-bërës analfabetë kriminelë që e kanë kapur shtetin, ngrenë tre gishtërinjtë për të nderuar simbolin e armikut, torturojnë protestuesit paqësorë me gaz helmues, shesin përditë pjesë të atdheut. Patjetër t`i shporrim kalbësirat e shoqërisë, me mjetet që i kuptojnë. Përndryshe Shqipëria, Kosova dhe trojet tjera shqiptare do të vdesin brenda 4-5 vitesh.

E dua shtetin amë Shqipërinë dhe gjithë pjesët e amputuar të saj, por nuk më pëlqen instalimi i një sistemi të cilën ajo e zbaton. Një sistem që shkatërron të gjitha shpresat dhe ëndrrat, që i dëbon të rinjtë nga ky vend, që u pamundëson të moshuarve një pleqëri të denjë, një sistem që u dhuron pushtuesve çfarëdo që ata kërkojnë. Paraardhësit tanë rrotullohen në varr sepse turpërohen për indiferencën tonë, lejojmë që të na shkatërrojnë djajtë, ku dikush ka gjithçka dhe të tjerët nuk kanë asgjë.

***

Kombet normalë dhe të përparuar kanë kaluar nëpër sitë dhe janë rikuperuar përmes historisë, por ato kanë arritur t`i krijojnë shtete vetvetes, ne kurrë nuk do të jemi në gjendje sepse jemi të manipuluar, nuk dimë apo nuk duam të kuptojmë, kështu që secili ka qëllimin për të shkuar atje larg ku dikush me mundime ka krijuar diçka, kurse ne si parazitë, dëshirojmë t`i ndajmë karamelet me ta.

Unë jam i tronditur kur lexoj në mediat tona se si atje “përtej” është më mirë, si rrjedh mjaltë dhe qumësht, ose kur shoh ato artikuj “që është vendi më i mirë për jetën në botë”. Artikuj si “Shqipëria, Kosova në vendin e fundit në …”. Por asnjë shpjegim tjetër.

Autorët që i shkruajnë këto gjëra dhe i dërgojnë për botim, zakonisht nuk e kanë lëvizur prapanicën nga Shqipëria, Kosova apo trojet tjera arbërore, dhe projektojnë jetën e tyre të mjerueshme në tekstet që ata qëndisin. Është e trishtueshme që mesazhet e tilla pothuajse gjithë rininë tonë e mbajnë në një gjendje të gjysmë-paralizës dhe presin të ikin. Askush nuk dëshiron të fillojë një jetë në atdhe sepse “nuk paguhet”, dhe nuk ka drejtësi të cilën duhet vetë ta fitojmë.

Për shembull, mediat theksojnë historinë e suksesit të një numri të vogël mërgimtarësh fillestarë (taze), dhe pastaj ne mendojmë se kjo është gjëja e duhur për të pasur sukses në jetë. E vërteta është se ndoshta 1% e mërgimtarëve taze (të këtyre 10 viteve të fundit) kanë sukses, dhe mediat shkruajnë dhe flasin me të madhe për ta. Por, pjesa tjetër, ata 99% të pasuksesshmit nuk arrijnë asnjëherë në faqet e para, sepse nuk është interesante për askënd.

Ky është një shembull i një rrëfimi të rremë (jo të plotë). Kështu që më pak se 1% e njerëzve tanë që shkojnë jashtë vendit bëjnë një sukses të madh dhe të gjithë shkruajnë për të. Ata potencialisht e ekspozojnë historinë e suksesit të ëndrrave dhe i kapin në grackë 99% të këtyre tjerëve të cilët, në rastin më të mirë, përfundojnë si skllevër të kohëve moderne, punojnë me përfitime minimale. Askush nuk përmend trishtimet, jeta në ndihmën sociale, izolomi në rrethin e huaj, pikëllimi, familjet e shkatërruara, burgjet plotë me keqbërës të lloj-lloj zanati, vajzat e martuara në Afrikë, Arabi e Azi, tjetërsimi, borxhet ndaj shtetit përkatës që nuk do mund t`i shlyejnë edhe pas vdekjes.

Ju e dini, suksesi gjatë natës nuk është një situatë normale, është anomali. Kjo 1% ishte ose me fat ose me të gjitha kriteret dhe ishte shumë e mundshme që ai/ajo do të kishte arritur të njëjtën sikur të qëndronin në Shqipëri (atdhe). Nëse jeni një ekspert i lartë, ose nëse keni lidhje të forta me njerëzit e duhur, suksesi është i garantuar praktikisht kudo. Rrallë prej jush është me profesion “kirurg truri” apo “shkencëtar raketash” siç i lavdëron Perëndimi “refugjatët” fals, prandaj ku do të punësoheni?! Forcat prodhuese dhe mjetet e prodhimit (ato klasike) zëvendësohen me teknikën më moderne të sistemeve kompjuterike. A e dini se me milionë banorë perëndimorë janë të papunë, marrin ndihmë sociale por të përkohshme, dhe janë të detyruar të punësohen në ndonjë vend pune bajate, që zyra sociale ta gjen pa dëshirën tënde që të mos jetosh si parazit?

***

Tregime të trishtuara dhe dëshirë e madhe

Në Perëndim askush nuk është duke të pritur me krah të hapura. Të gjitha pozicionet në diell janë zënë tashmë, por ju mund të vendoseni diku në hije. Jeta po bëhet gjithnjë e më e shtrenjtë dhe keni nevojë për shumë para për të mbijetuar, apo t`i përvishesh kriminalitetit që do të ishte me pasoja fatale për ty dhe familjen tënde. Me mijëra shqipfolës “jetojnë” në burgjet perëndimore. A e dini ju se si dënohen keqbërësit e krimeve ekonomike në Perëndim? Ndoshta nuk dalësh asnjëherë prej burgu.

A e dini se sa shumë fëmijë shqiptarë të diasporës u janë marrë prindërve naiv nga institucionet për “Mbrojtjen e fëmijëve” me shpjegimin se prindërit kanë treguar “Dështim kujdesi” për ta? Llafi vjen: i kanë mëshuar një shuplakë të vogël prapanicës, nuk e kanë lejuar të dal në rrugë me minifund, nuk e lejojnë të shoqërohet me atë e me këtë. A e dini se shumicën e fëmijëve të tillë prindërit nuk do t`i shohin kurrë më sepse institucionet përkatëse i kanë adoptuar te pleqtë e pa-fëmijë ose edhe më keq?

Kur shkoni në Evropë si turistë, ju gjithmonë jeni të kënaqur se si funksionojnë gjërat dhe se njerëzit janë të mirë. Të nevojiten shumë vite për të kuptuar se kjo buzëqeshje është biznes dhe se mjedisi për fat të keq shpesh është shovinist nën lustër të shkëlqyeshme. Përjashtime nderi. Në Evropë, ju gjithmonë do të jeni gjenerata e parë, muhaxhirë të padëshiruar. Ndoshta fëmijët tuaj do të pranohen pak a shumë, por ata gjithmonë do ta njohin këtë theks. Nëse mendoni të shkoni për të punuar me çmim të ulët, bëni një veprim të kot, sepse kjo nuk është mënyra e duhur. Të huajt atje punojnë me paga shumë të vogla, dhe ka miliona prej tyre.

Kam takuar shumë bashkëkombës të cilët punojnë në Perëndim, kam dëgjuar me kujdes dhe kam studiuar fatin e tyre. Nuk ka të bëjë me pagën. Ekzistojnë kaq shumë aspekte të trishtuara të këtij “suksesi” jashtë atdheut. Shumë bashkëshortë nuk kanë fëmijë, sepse u mungojnë kushtet. Që të mos përmendi ato fëmijë të mjerë që prindërit padrejtësisht i lënë te gjyshërit në Shqipëri, Kosovë, FYROM etj dhe vetë ikin në botën e bardhë për të fituar disa lek. Shpesh këta fëmijë kalojnë në korridoret e errëta të jetës dhe në përgjithësi kurrë nuk i falin prindërit e tyre.

Budallallëk të mendosh se jashtë vendit është më mirë për ty. Është normale që një familje të qëndrojë së bashku, që fëmijët të rriten me gjyshërit e tyre. A është më mirë të paguash dhe të çosh fëmijët në çerdhe? A është më mirë që ti duke u përpjekur kinse të pasurohesh do të plakesh (ndoshta edhe vdesësh) në mërgim, njëherësh nuk do të kesh shansin të gjendesh afër prindërve tu në momentet e fundit të jetës së tyre? Ndoshta nuk do të kesh mundësinë as në varrimin e tyre të shkosh.

***

Për të pasur sukses në Perëndim, duhet të filloni biznesin tuaj ose të bëheni pronar i pasurive të paluajtshme. Pra, një kompani apo pasuri të patundshme! Çdo gjë tjetër është e përkohshme. Ju mund të keni përkohësisht një vend pune dhe pagë të “shkëlqyeshme”, por është krejtësisht e parëndësishme. Suksesi i vërtetë është të jesh vetvetja në të tënden.

Paga mesatare në Perëndim është e lartë në raport me Shqipërinë, Kosovën etj, por edhe çmimet për të jetuar janë shumë më të larta. Patjetër të punojnë të dy bashkëshortët që të mbijetohet. Vetëm qiraja e një banese të vogël dhe të keqe në ndonjë qorrsokak kushton më tepër se një rrogë mesatare. Për të blerë banesën tënde duhet të paktën të kesh leje vendosjeje (të përhershme) që ndoshta mund ta marrësh pas disa vitesh qëndrimi, dhe një kapital prej disa qindra mijë euro që mund t`i fitosh vetëm pas vdekjes. Banka nuk jep kredit pa një kapital fillestar tëndin dhe pa garant se ke mundësi për kthimin e borxhit brenda një afati të caktuar (pune të përhershme dhe rrogë të mjaftueshme). Duhet shumë më tepër për të arritur klasën e mesme atje. Sa për fillim, ju duhet të jeni pronari i banesës së juaj ose të keni kompaninë tuaj, sepse ajo siguron akumulimin e lehtë të kapitalit. Në Shqipëri, Kosovë dhe trojet tjera arbërore, ju nuk keni nevojë për të bërë miliona që të jeni të pasur, e mjaftueshme të kesh dhjetë herë më pak lek për të pasur atë mënyrë jetese të milionerëve, sepse Shqipëria është më e lirë. Paraja e fituar me një çmim shumë të lartë në tokën e huaj, nuk është një pasuri por tragjedi.

Këto janë fakte të pakontestueshme. Kush thotë se gënjejë le të më përgënjeshtroj, ama jo me pallavra siç ju mashtrojnë juve në bashkëpunim me shërbimet sekrete të huaja, që dëshirojnë boshatisjen e vendit dhe shfarosjen e racës tonë.

***

Shqipëri! Shumica e bijve dhe bijave Tua të duam shumë, o Atdheu jonë i Shenjtë. Jemi me Ty, ndërsa Ty je më e fortë me ne. Me emrin Tënd në zemrat tona edhe ushtria më fortë marshon dhe çdo agresor e tmerron.

*Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike (dasaretiaurel@yahoo.com.au)