Ministri qipriot i Mbrojtjes, Vassilis Palmas, ka konfirmuar se avionë ushtarakë amerikanë kanë mbërritur në bazën ajrore të Pafosit, në jugperëndim të vendit. Në një deklaratë për mediat, ai sqaroi se bëhet fjalë për avionë transporti, jo avionë luftarakë.

Mediat lokale dhe ndërkombëtare raportojnë gjithashtu për avionë cisternë që mundësojnë furnizimin me karburant të avionëve luftarakë në ajër, një lëvizje që lidhet me përgatitjet e mundshme logjistike të SHBA-së në rast të përshkallëzimit të konfliktit në rajon. Nuk është konfirmuar numri i saktë i avionëve të përfshirë deri tani.

Palmas i është përgjigjur edhe shqetësimeve të popullatës qipriote, që ndodhen shumë pranë zhvillimeve ushtarake izraelito-iraniane. Ai siguroi qytetarët se raketat dhe ndërhyrjet ajrore mund të jenë të dukshme nga bregu jugor, por janë “shumë larg për të përbërë rrezik të drejtpërdrejtë”.

Ministri theksoi se Qiproja mbetet jashtë konfliktit dhe kontribuon vetëm në aspekte humanitare, duke ndihmuar në operacionet e evakuimit dhe mbështetjen e civilëve.bw

Shoqëria Historike Ruse (RIO), e themeluar nga Akademia e Shkencave e Rusisë dhe disa media shtetërore në atë vend, njoftoi se do të hapë një zyrë në Serbi dhe se në krye të Këshillit të Përfaqësisë do të jetë Aleksandar Vullin, ish-shef i shërbimit sekret të Serbisë.

Organizata ruse udhëhiqet nga Sergei Naryshkin, drejtor i Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme të Federatës Ruse.

Vullin dhe Naryshkin janë takuar disa herë pasi Rusia ka nisur pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, në shkurt të vitit 2022.

Ky veprim është pasuar me vendosjen e sanksioneve nga Bashkimi Evropian kundër zyrtarëve të Kremlinit, por Serbia – edhe pse kandidate për anëtarësim në BE – nuk u është bashkuar atyre sanksioneve.

Ajo i ka vazhduar marrëdhëniet me Moskën – për të cilën gjë shpesh ka qenë përgjegjës edhe vetë Vullini.

Dy përfaqësi të Shoqërisë Historike Ruse

Në një seancë të Shoqërisë Historike Ruse, të mbajtur më 10 qershor – një video e së cilës u publikua në faqen e internetit të shoqatës – u votua për hapjen e degëve në shtatë rajone të Federatës Ruse, si dhe të një zyre përfaqësimi në Beograd.

Shtatë muaj më parë, më 13 dhjetor të vitit 2024, në faqen e internetit të Shoqërisë u publikua informacioni se në Serbi është hapur një zyrë përfaqësimi dhe se ajo drejtohej nga Nebojsha Kuzmanoviq, drejtor i Arkivit të Vojvodinës, që është një institucion shtetëror me seli në Novi Sad.

Emri i Vullinit, atëkohë, nuk është përmendur.

Duke folur për Radion Evropa e Lirë, Kuzmanoviq thotë se ai kryeson Shoqërinë Historike Serbe-Ruse, e cila është gjithashtu degë e Shoqërisë Historike Ruse.

Ai thotë se anëtarë të kësaj zyre përfaqësuese janë historianë dhe arkivistë nga Serbia.

Vullin, siç shpjegon Kuzmanoviq, do të drejtojë degën e dytë të Shoqërisë Historike Ruse në Serbi, dhe të dyja shoqatat do të bashkëpunojnë me njëra-tjetrën.

“Ne do të bashkëpunojmë me shoqatën e kryesuar nga z. Aleksandar Vullin. Ne kemi punuar në mënyrë autonome që nga dhjetori i vitit 2024. Meqenëse jemi vetëm shkencëtarë, besoj se me hyrjen e politikanëve, do të hapen mundësi për ta përmirësuar punën”, thotë Kuzmanoviq.

Radio Evropa e Lirë i dërgoi pyetje Shoqërisë Historike Ruse në lidhje me hapjen e zyrës së përfaqësimit në Serbi dhe emërimin e Vullinit në krye të saj, por, deri në publikimin e këtij artikulli, nuk mori përgjigje.

Ngjashëm, pyetjeve të REL-it nuk iu përgjigj as Vullin.

Çfarë është Shoqëria Historike Ruse dhe çfarë bën ajo?

Shoqëria Historike Ruse është një organizatë që është themeluar nga institucione shtetërore ruse si Akademia e Shkencave e Rusisë, dhe media shtetërore si RIA Novosti dhe Interfax.

Ky institucion drejtohet nga Sergei Naryshkin, drejtor i Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme të Federatës Ruse.

Naryshkin ka qenë në “listën e zezë” të Shteteve të Bashkuara që nga viti 2014 – si zyrtar i Qeverisë ruse – për “përfshirje në situatën në Ukrainë”.

Ndër aktivitetet e Shoqërisë Historike Ruse, siç ka deklaruar Naryshkin në një intervistë për gazetën “Komsomolskaya Pravda” në maj të vitit 2023, është restaurimi i një muzeu në territorin e “Novorossiya”-s, që është term i përdorur nga Kremlini për territorin e Ukrainës të pushtuar nga Rusia.

Që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022, mbi 12.600 civilë janë vrarë dhe afro 30.000 janë plagosur, sipas të dhënave të Kombeve të Bashkuara të publikuara në shkurt të këtij viti.

Në këtë periudhë mbi trevjeçare, rreth 5.6 milionë njerëz janë larguar nga Ukraina, për shkak të luftës.

“Është e domosdoshme të paraqiten edhe dëshmi materiale për natyrën kriminale të regjimit të Kievit, i cili gëzon mbështetje të madhe nga një varg regjimesh totalitare-liberale të Perëndimit”, ka thënë Naryshkin në atë intervistë.

Jellica Kurjak, ish-ambasadore e Serbisë në Moskë, thotë se nuk është e qartë se me çfarë do të merret Shoqata Historike Ruse në Serbi, por si tregues mund të shërbejë fakti që në krye të saj është Naryshkin, drejtor i Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme të Federatës Ruse.

“Është e qartë se, përmes themelimit të kësaj shoqate, Rusia dëshiron të japë një mesazh se shërbimet e saj do të ndjekin nga afër se sa është e gatshme Serbia të lëvizë drejt Evropës”, thotë Kurjak.

I pyetur nga Radio Evropa e Lirë nëse puna e Shoqërisë Historike Ruse do të jetë nën ndikim politik, Kuzmanoviq thotë se kjo nuk vjen në konsideratë.

“Ne do të merremi vetëm me shkencë dhe arkiv, jo me politikë. Arsye e bashkëpunimit tonë janë interesat e përbashkëta të historianëve dhe arkivistëve të vendeve tona për t’i zhvilluar lidhjet. Roli ynë është të gjejmë dokumente arkivore, mbi të cilat ndërtohen të vërtetat historike”, thotë Kuzmanoviq.

Ai shton se ideja është të botohen vepra të rëndësishme nga historianë rusë në serbisht, si dhe të përkthehen libra nga historianë serbë në rusisht.

Si e “paralajmëroi” Naryshkin Serbinë?

Shërbimi i Sigurisë, i kryesuar nga Naryshkin, lëshoi një deklaratë të ashpër në fund të majit, duke e akuzuar Serbinë se vazhdon ta furnizojë me municion Ukrainën, “pavarësisht neutralitetit të deklaruar zyrtarisht” në luftën ruso-ukrainase.

“Ky ishte një paralajmërim”, vlerëson Kurjak.

Në këtë kontekst, ajo interpreton edhe njoftimin për themelimin e Shoqërisë Historike Ruse në Serbi.

“Serbia është nën presion të fortë nga Perëndimi, kryesisht në lidhje me luftën në Ukrainë. Mendoj se në këtë moment, krijimi i asaj shoqërie është një lloj përpjekjeje për t’i dërguar mesazh Serbisë, se edhe Rusia ka interesat e saj këtu dhe për të bërë të ditur se Kremlini do të vazhdojë ta zgjerojë ndikimin e tij”, beson Kurjak.

Serbia, në disa raste, e ka mbështetur sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës në Kombet e Bashkuara.

Në Samitin Ukrainë-Ballkani Perëndimor, të mbajtur së voni, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tha se Serbia do të ofrojë ndihmë në rindërtimin e Ukrainës, pas luftës.

Por, në të njëjtën kohë, Beogradi zyrtar refuzon t’u bashkohet sanksioneve perëndimore kundër Rusisë. Serbia është një nga vendet e pakta evropiane që i ka vazhduar lidhjet e ngushta me Rusinë, edhe pasi Kremlini ka nisur pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, më shumë se tre vjet më parë.

Vullin, i cili ka qenë zëvendëskryeministër i Serbisë deri në prill të këtij viti, ndërsa më herët ka udhëhequr Agjencinë e Sigurisë dhe Inteligjencës – BIA, ka udhëtuar rregullisht në Rusi dhe është takuar me zyrtarët atje.

Disa herë është takuar edhe me Naryshkinin.

Takimi i fundit zyrtar është zhvilluar në shkurt të vitit 2025.

Me atë rast, Vullin, siç është njoftuar përmes një deklarate të lëshuar nga zyra e tij, e ka informuar Naryshkinin se “është duke u zhvilluar një përpjekje për një revolucion me ngjyra dhe destabilizim të Republikës së Serbisë nga shërbimet perëndimore të inteligjencës”.

Naryshkin, në anën tjetër, ka shprehur kënaqësinë për takimin me Vullinin, të cilin e ka quajtur “mik të provuar të Rusisë”, dhe ka thënë se Rusia e mbështet stabilitetin në Ballkan dhe se populli serb mund të llogarisë gjithmonë në mbështetjen e Rusisë.

Vullin dhe Naryshkin janë takuar në Moskë edhe në tetor të vitit 2024.

Atëkohë, Naryshkin ka vënë në pah “ndikimin e Vullinit në zhvillimin e marrëdhënieve mes shërbimeve serbe dhe ruse” gjatë kohës sa ka qenë ministër i Mbrojtjes, i Punëve të Brendshme dhe drejtor i BIA-s.

Për këtë arsye, Kurjak thotë se nuk është e befasuar nga zgjedhja e Vullinit në krye të Këshillit të Përfaqësisë së Shoqërisë Historike Ruse në Serbi.

“Ai është një mik i provuar i establishmentit rus dhe njeriu i tyre i besuar”, thotë Kurjak për Radion Evropa e Lirë.

Konfirmim i këtij besimi janë edhe dekoratat që Vullinit i janë dhënë në Rusi.

Në janar të vitit 2024, ai ka marrë dekoratë nga presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, dhe nga Shërbimi Federal i Sigurisë.

Departamenti amerikan i Shtetit e ka vendosur atë në listën e sanksioneve në vitin 2023, për shkak të lidhjeve me Rusinë dhe korrupsionit të dyshuar, derisa ka qenë në krye të BIA-s.

Ai ka dhënë dorëheqje nga ky post në nëntor të vitit 2023, pasi është përballur me presion nga Perëndimi.

Vullin është emëruar zëvendëskryeministër i Serbisë në fillim të majit të vitit 2024 dhe është larguar nga kjo pozitë pas zgjedhjes së Qeverisë aktuale serbe, në prill të këtij viti.

Vullin nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me aktivitetet që do t’i ndërmarrë Shoqëria Historike Ruse në Serbi dhe pse Serbia është zgjedhur si vendi nikoqir i degës së saj.

Fotografia e diskutueshme në ekspozitën e Shoqërisë Historike Ruse

Përveç restaurimit të muzeve në zonat e kontrolluara nga Rusia në Ukrainën lindore, Shoqëria Historike Ruse boton shkrime dhe organizon konferenca historiografike.

Në gusht të vitit 2023, në selinë e Shoqërisë Historike Ruse është organizuar një ekspozitë fotografike me titull “Krimet e Luftës së NATO-s në ish-Jugosllavi”.

Në ekspozitë ka qenë edhe një fotografi e një bombe të NATO-s, mbi të cilën ishte shkruar mesazhi “Gëzuar Pashkët”.

Ajo është prezantuar si pjesë e armatimit të Aleancës gjatë bombardimeve të Republikës Federale të Jugosllavisë në vitin 1999.

Megjithatë, një hulumtim i Radios Evropa e Lirë ka zbuluar se fotografia e bombës është bërë në një bazë amerikane në Vietnamin jugor midis viteve 1967 dhe 1970 – shumë vite para sulmeve të NATO-s në ish-Jugosllavi në vitin 1999.

Pas një kërkese të REL-it, fotografia është hequr nga ekspozita.

Përgatiti: Valona Tela

Shumica e tyre janë ngritur ndaj shqiptarëve të Kosovës dhe, sipas Fondit për të Drejtën Humanitare (FDH), ky është rezultat i presionit politik nga autoritetet dhe mediat proqeveritare në Serbi.

Ndonëse Serbia vazhdoi me arrestimin e shtetasve të Kosovës në pikat kufitare edhe në vitin 2024 , shumica e aktakuzave janë ngritur ndaj personave që nuk janë të arritshëm për sistemin gjyqësor serb.

Sipas Fondit, në vend të përmirësimit të bashkëpunimit me Kosovën, po vihet në praktikë gjykimi në mungesë.

Viti 2024 u karakterizua, gjithashtu, nga mungesa e bashkëpunimit me vendet fqinje, zvarritja e gjykimeve për krimet e luftës të viteve ’90, dënimet joproporcionale për të dënuarit, si dhe mosndjekja penale e pjesëtarëve të lartë të forcave serbe.

Përgjatë këtij viti vazhdoi glorifikimi publik i kriminelëve të dënuar të luftës dhe u lansua një fushatë shtetërore për mohimin e gjenocidit në Srebrenicë.

“Kushtet në të cilat zhvillohen gjykimet për krime lufte në Serbi janë shumë të pafavorshme. Edhe në vitin 2024 vazhdoi atmosfera e një politike revizioniste të kujtesës”, tha Jovana Kollariq nga Fondi për të Drejtën Humanitare gjatë prezantimit të raportit.

Prokuroria për Krime Lufte nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me raportin e ri të kësaj organizate joqeveritare, e cila monitoron të gjitha gjykimet për krime lufte në Serbi.

Sa aktakuza janë ngritur?

Gjatë vitit 2024, Prokuroria për Krime Lufte në Serbi ka ngritur tetë aktakuza ndaj 10 personave.

Njëra prej tyre është transferuar nga Prokuroria e Bosnje-Hercegovinës, ndërsa shtatë janë ngritur kundër shqiptarëve të Kosovës për krime të kryera ndaj popullatës serbe në fund të viteve ’90.

Gjashtë nga të akuzuarit nuk janë në dispozicion të drejtësisë serbe dhe do të gjykohen në mungesë.

“Pa shkëmbim institucional të provave dhe informacioneve mes Serbisë dhe Kosovës, do të vazhdojë ngritja e aktakuzave të dobëta që do të jetë e vështirë të vërtetohen”, tha Mirjana Peshiq nga FDH-ja.

Ajo shtoi se një situatë e ngjashme po ndodh edhe në Kosovë, ku Prokuroria Speciale gjatë vitit 2024 ka ngritur gjashtë aktakuza ndaj 11 pjesëtarëve të forcave serbe për gjykime në mungesë.

Serbia dhe Kosova kanë arritur marrëveshje për ndihmë të ndërsjellë juridike në vitin 2013, me ndërmjetësim të Bashkimit Evropian, që parasheh shkëmbimin e kërkesave gjyqësore mes dy vendeve.

Megjithatë, sipas Institutit të Kosovës për Drejtësi, Serbia nuk ka bashkëpunuar në asnjë rast që ka të bëjë me krimet e luftës.

Sa vendime gjyqësore janë shqiptuar?

Gjykata e Lartë në Beograd dënoi në shkurt të vitit 2024 Tefik Mustafën me një vit burg për “organizim dhe nxitje për kryerjen e gjenocidit dhe krimeve të luftës”.

Mustafa ishte arrestuar në qershor 2024 në pikën kufitare në Merdar, ndërsa Prokuroria e akuzoi se kishte marrë pjesë në qershorin e vitit 1999, së bashku me rreth dhjetë pjesëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), në rrëmbimin e tre civilëve pranë fshatit Llabjan.

“Sipas aktgjykimit, gjykata, pa prova të mjaftueshme, pranoi pretendimin e aktakuzës se grupi konkret i UÇK-së ishte i organizuar për kryerjen e veprave penale. Gjatë shpalljes së vendimit, gjykata nuk e arsyetoi para publikut pse e kishte hedhur poshtë në tërësi mbrojtjen e të akuzuarit”, thuhet në reagimin e Fondit për të Drejtën Humanitare (FDH) pas shpalljes së dënimit.

Gjykimi ndaj Mustafës përfundoi në mënyrë të përshpejtuar, për vetëm dy ditë.

“Një proces i tillë nuk ndihmon në zbardhjen e rrethanave të zhdukjes së civilëve dhe as në arritjen e drejtësisë, por vetëm sa e minon më tej besimin e viktimave në institucionet”, theksoi FDH.

Ky ishte vetëm një nga një sërë arrestimesh të shqiptarëve të Kosovës në Serbi.

Hasan Dakaj, i arrestuar në janar 2024, u lirua pas një viti, pasi arriti marrëveshje me Prokurorinë për pranimin e fajësisë për një aktakuzë që e ngarkonte me krime kundër popullatës civile.

Shtetasi i Kosovës, Nezir Mehmetaj, u dënua në dhjetor të vitit 2024 me gjashtë vjet burg për të njëjtën vepër. Ai ishte arrestuar nga autoritetet serbe pesë vjet më parë dhe ka qëndruar gjithë kohën në paraburgim.

“Fakti që pjesa më e madhe e aktakuzës nuk u vërtetua, ndërsa i akuzuari u dënua vetëm për një pikë, krijon përshtypjen se aktakuza nuk ishte e bazuar në prova të forta, por u udhëhoq nga kërkesa politike”, thuhet në raportin e FDH-së.

Përveç vendimit ndaj Mehmetajt, Gjykata e Lartë në Beograd gjatë vitit 2024 ka bërë publike edhe tre aktgjykime të shkallës së parë për krime gjatë luftës në Bosnje e Hercegovinë, si dhe dy vendime në procedura të përsëritura.

Në prill 2024, shtatë ish-pjesëtarë të Ushtrisë Popullore të Jugosllavisë (UPJ) u dënuan me gjithsej 56 vjet burg për masakrën ndaj shqiptarëve të Kosovës në fshatrat Qyshk, Zahaq, Pavlan dhe Lubeniq, më 1999.

“Edhe pse aktakuza, përmes ndryshimeve e plotësimeve, përfshinte krime të shumta të kryera nga të akuzuarit, vendimi e ngushtoi ndjeshëm përgjegjësinë penale dhe reduktoi në mënyrë drastike numrin e viktimave”, thuhet në raportin e FDH-së.

Sipas të njëjtit raport, pjesëtarët e UPJ-së u dënuan vetëm për vrasjen e 57 civilëve në Qyshk, ndërsa për vrasjen e 42 civilëve në Lubeniq dhe 17 në Zahaq – krime të dokumentuara edhe nga Gjykata e Hagës – askush nuk u shpall fajtor.

FDH vlerëson se dënimet për shumicën e të akuzuarve ishin joproporcionale dhe disa madje më të ulëta se minimumi i paraparë me ligj.

“Shumë nga provat e paraqitura gjatë procesit zbuluan se përgjegjësia për këto krime nuk mbaron tek ekzekutorët e drejtpërdrejtë, por përfshin edhe zinxhirin komandues të Ushtrisë së Jugosllavisë, i cili nuk është përfshirë fare në aktakuzë”, thekson raporti.

Gjykimi për këtë rast zgjati 14 vjet. Aktgjykimi i parë u shpall në vitin 2014, por një vit më vonë u anulua nga Gjykata e Apelit e Serbisë.

Gjyqet që zgjasin pafund

Një nga shembujt më të qartë të zvarritjes së proceseve gjyqësore është rasti për rrëmbimin dhe vrasjen e udhëtarëve nga treni në fshatin Shtërpci në Bosnje e Hercegovinë më 1993, ku aktakuza kundër pjesëtarëve të njësisë “Hakmarrësit” u konfirmua vetëm në vitin 2018.

Procesi gjyqësor nisi në janar 2019, por Gjykata e Apelit e shfuqizoi aktgjykimin e shkallës së parë në nëntor 2023 dhe lënda u kthye për rigjykim.

“Ky është një shembull drastik i mosveprimit dhe mungesës së efikasitetit të gjyqësorit, që tregon se sa shumë institucionet e drejtësisë kontribuojnë në vonesat gjyqësore dhe mohimin e drejtësisë për viktimat”, thuhet në raportin e Fondit për të Drejtën Humanitare (FDH), duke shtuar se dy nga të akuzuarit kanë vdekur ndërkohë.

Edhe gjykimi për vrasjen e 1.313 civilëve boshnjakë në Kravicë pranë Srebrenicës, i cili ka nisur në fund të vitit 2016, ende vazhdon në fazën e administrimit të provave pas më shumë se tetë vjetësh.

Prokuroria në Serbi ka ngritur aktakuzë ndaj tetë pjesëtarëve të Brigadës Speciale të Policisë së Republikës Sërpska për krime lufte kundër popullatës civile, ndonëse gjykatat në Bosnje dhe në Hagë për të njëjtat vepra kanë dhënë dënime për gjenocid ose krime kundër njerëzimit.

“Prokuroria, në mënyrë të pasinqertë, e fsheh faktin se ndjekja penale për gjenocid është politikisht e papranueshme në Serbi, sepse përfaqësuesit më të lartë shtetërorë nuk e njohin vendimin se në Srebrenicë ka ndodhur gjenocid”, thekson raporti i FDH-së.

Të gjithë të akuzuarit në këtë rast mbrohen në liri. Gjatë vitit 2024, për shkak të mungesës së tyre, nuk janë mbajtur 15 seanca gjyqësore.

“Arsyetimi për gjendje të keqe shëndetësore është shndërruar në mjet për zvarritje të qëllimshme të proceseve dhe për të arritur shpalljen e paaftësisë procedurale të të akuzuarve”, thotë FDH.

Në raport përmendet se që në vitin 2010, FDH-ja ka dorëzuar kallëzim penal kundër disa pjesëtarëve të lartë të ushtrisë së Republikës Sërpska për dyshim të pjesëmarrjes në gjenocid në Srebrenicë, por deri në fund të vitit 2024, Prokuroria serbe nuk ka nisur asnjë hetim.

Nuk është zbatuar as aktgjykimi i Gjykatës së Bosnjës nga viti 2014, me të cilin Novak Gjukiq ishte dënuar me 20 vjet burg për vrasjen e mbi 70 personave në portin e Tuzllës. Ish-gjenerali i ushtrisë së Republikës Sërpska kishte ikur në Beograd para shpalljes së vendimit dhe jeton atje i lirë.

A ka bashkëpunim rajonal?

Pavarësisht ekzistencës së Protokollit për bashkëpunim në ndjekjen e kryerësve të krimeve të luftës, Prokuroria në Serbi refuzon t’ua dorëzojë rastet autoriteteve të drejtësisë në Bosnje.

Një shembull është ai i Miomir Jasikovacit, ish-komandant i njësisë së policisë ushtarake të Brigadës së Zvornikut të ushtrisë së RS-së, i cili u akuzua në Serbi për krime lufte vetëm disa ditë pasi Prokuroria e Bosnjës kishte ngritur aktakuzë ndaj tij për gjenocid në Srebrenicë.

Prokuroria serbe e zvogëloi ndjeshëm numrin e viktimave dhe arriti marrëveshje me të akuzuarin për pranimin e fajësisë, duke e dënuar me një dënim minimal prej pesë vitesh burg.

Deri më tani, drejtësisë së Bosnjës i është dorëzuar vetëm një rast – ai i Edin Vranjit, shtetas i Bosnjës, i cili u arrestua në shtator 2021 në kufi mes Serbisë dhe Bosnjës nën dyshimin për krime lufte. Ai u lirua nga paraburgimi pas një muaji.

“Edhe në këtë rast, dorëzimi ndodhi vetëm pas ndërhyrjes politike të presidentit të Serbisë”, thuhet në raportin e FDH-së.

Edhe pse ka kaluar më shumë se një vit prej kur Gjykata e Hagës ia transferoi Serbisë gjykimin ndaj liderit të Partisë Radikale Serbe për mosrespektim të Tribunalit, procesi në Beograd ende nuk ka nisur.

Vojisllav Sheshel, sikurse shumë kriminelë të dënuar të luftës, shfaqet rregullisht në televizionet proqeveritare me frekuencë kombëtare, në rolin e analistit.

“Për shkak të miratimit të Rezolutës së OKB-së për Srebrenicën, përfaqësuesit e pushtetit në Serbi, mediat shtetërore dhe tabloidët udhëhoqën një fushatë të ashpër kundër shpalljes së 11 korrikut si Dita Ndërkombëtare e Kujtimit të Gjenocidit”, kujtoi Jovana Kollariq nga FDH.

Ajo shtoi se përfaqësuesit e shoqërisë civile që u bënë thirrje institucioneve të votojnë pro Rezolutës dhe të njohin gjenocidin, u sulmuan si “tradhtarë” nga politikanët dhe mediat proqeveritare.

Edhe Komisioni Evropian, në raportin më të fundit për progresin e Serbisë, ka paralajmëruar se “një numër politikanësh dhe mediash, pa asnjë pasojë, vazhdojnë t’i mohojnë krimet e luftës dhe gjenocidin, si dhe t’u ofrojnë mbështetje dhe hapësirë publike kriminelëve të dënuar të luftës”.

Komisioni përfundon se Serbia ende nuk ka dëshmuar përkushtim të vërtetë për hetimin dhe ndëshkimin e krimeve të luftës.

Zyra e tij bëri të ditur se Christodoulides bisedoi të dielën me kryeministrin e Izraelit, Benjamin Netanyahu, dhe gjithashtu ka zhvilluar biseda me udhëheqësit e Egjiptit, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Greqisë.

Christodoulides nuk sqaroi se nga kush saktësisht vinin mesazhet apo çfarë përmbanin ato.

Paraprakisht, ministri i Jashtëm qipriot dhe homologu i tij iranian, zhvilluan një bisedë të premten në mbrëmje.

Christodoulides tha gjithashtu se është i pakënaqur me reagimin, siç e përshkroi ai, të ngadaltë të Bashkimit Evropian ndaj krizës që po zhvillohet në Lindjen e Mesme.

Qiproja, si shteti anëtar i BE-së që ndodhet më së afërmi Lindjes së Mesme, kishte kërkuar një mbledhje të jashtëzakonshme të Këshillit të Punëve të Jashtme të BE-së, tha ai.

Raketa të lëshuara nga Irani drejt Izraelit ishin të dukshme nga vende të ndryshme të Qipros të premten dhe të shtunën në mbrëmje.

“Nuk është e mundur që BE-ja të pretendojë rol gjeopolitik, t’i shohë të gjitha këto zhvillime dhe të mos ketë të paktën një mbledhje të Këshillit të Ministrave të Jashtëm”, tha Christodoulides për gazetarët.

Qiproja ka ofruar ndihmë për evakuimin e shtetasve të palëve të treta nga rajoni dhe u ka bërë thirrje të gjitha palëve të përmbahen nga veprime që mund të përshkallëzojnë konfliktin.

“Njerëzit në Evropë flasin vazhdimisht për një qasje të bazuar në meritë, me formulime të tilla. Por, kështu s’ka ndodhur asnjëherë”, tha Vuçiq, duke theksuar se për Serbinë pengesa kryesore në këtë rrugë mbetet mosgatishmëria për të njohur pavarësinë e Kosovës.

“Bëhet fjalë për Kosovën. Siç e dini, ne i përmbahemi Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe Rezolutës 1244, e cila thotë se Kosova është pjesë e Serbisë. Njëzet e dy nga 27 vendet anëtare të BE-së tashmë e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, ndërsa pesë prej tyre jo – dhe ky është problemi. Beogradi nuk është i gatshëm ta njohë pavarësinë e Kosovës”, tha Vuçiq.

Rezoluta 1244 e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB), të cilës i referohet Beogradi, i dha fund luftës në Kosovë. Ajo, ndër të tjera, përcakton mandatin e misionit paqeruajtës të Organizatës së Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) – KFOR, për mbrojtjen e të gjithë qytetarëve të Kosovës.

Policia serbe dhe ushtria jugosllave u tërhoqën nga Kosova në verën e vitit 1999, pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, me ç’rast përfundoi edhe bombardimi i NATO-s ndaj Jugosllavisë së atëhershme. Kosova shpalli pavarësinë më 2008.

Gjatë forumit në Pragë, Vuçiq u takua edhe me emisarin evropian për dialogun Kosovë-Serbi, Peter Sorensen, me të cilin, sipas tij, pati një “bisedë përmbajtjesore dhe konstruktive” për vazhdimin e bisedimeve nën ndërmjetësimin e BE-së, sfidat rajonale dhe ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në Ballkanin Perëndimor.

“Përsërita përkushtimin e plotë të Serbisë për të gjetur zgjidhje kompromisi përmes dialogut, me respekt të plotë për partnerët ndërkombëtarë dhe me një vlerësim të qartë për interesat e popullit tonë. Nënvizova se për vazhdimin e dialogut është thelbësore kthimi te bazat që janë lënë pas dore – siç është formimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe”, deklaroi Vuçiq.

Forumi i sivjetmë GLOBSEC po mbahet në një kohë kur vendet evropiane po e rishikojnë me intensitet të shtuar rolin e tyre në një mjedis global që po ndryshon.

Ballkani Perëndimor është pjesë e agjendës, por Kosova nuk është e përfaqësuar në këtë ngjarje.

Ai tha se Serbia ka qëndruar neutrale dhe se askush nuk ka ushtruar ndonjë “presion të madh” ndaj tij që ta nënshkruante këtë deklaratë.

“Sërish kam qenë i vetmi që nuk e kam pranuar deklaratën. Ndryshe nga ata që pranojnë çdo gjë kundër Rusisë, çdo gjë që munden”, tha Vuçiç më 11 qershor para gazetarëve në Odesa, ku mori pjesë në samitin Ukrainë – Evropa Juglindore.

Ai theksoi gjithashtu se është “krenar për politikën e Serbisë” dhe për “pavarësinë dhe vetëvendosjen” e saj. “Kështu do të vazhdojmë”, shtoi Vuçiq.

Deklarata, e nënshkruar në samitin e Odesës nga liderë të Ballkanit Perëndimor, përfshirë nga Rumania, Moldavia, Greqia dhe Kroacia, dënon agresionin rus, bën thirrje për anëtarësimin e Ukrainës në NATO dhe dënon krimet e luftës të kryera nga Rusia, sipas agjencisë AFP.

Dokumenti, ndër të tjera, i bën thirrje Rusisë të tërheqë trupat nga Ukraina dhe dënon dëbimin e mijëra civilëve ukrainas, përfshirë fëmijë, për në Rusi.

Gjatë fjalimit të tij në samit, presidenti serb deklaroi se Serbia do të vazhdojë të respektojë të drejtën ndërkombëtare, përfshirë “mbrojtjen e integritetit territorial të vendeve që janë të njohura nga Kombet e Bashkuara”.

“Gjithmonë kemi mbrojtur këtë qëndrim dhe do të qëndrojmë të palëkundur në këtë pikë. Mendoj se në një mënyrë kjo mund të jetë edhe e dobishme për Ukrainën”, tha Vuçiq.

Në një deklarim për gazetarët, ai shtoi se e ka falënderuar presidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelensky, për “respektimin e plotë të Kartës së OKB-së dhe të integritetit territorial të Serbisë”.

“Dhe këtu nuk kishte Prishtinë dhe përfaqësues të Prishtinës”, tha Vuçiq.

Në fjalimin e tij në samitin në Odesë, ai deklaroi gjithashtu se Beogradi “do të dëshironte të ndihmonte në rindërtimin e një ose dy qyteteve apo një rajoni të vogël” në Ukrainë, si shenjë mbështetjeje për qytetarët ukrainas.

Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, falënderoi presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, për pjesëmarrjen në Samitin Ukrainë – Evropa Juglindore dhe për ndihmën ndaj Ukrainës. Ai theksoi rëndësinë e kësaj vizite, e para e Vuçiqit në Ukrainë, sidomos në kohë lufte, duke vlerësuar praninë e tij në terren.

Zelensky tha se ata diskutuan për mbështetjen e ndërsjellë në rrugën drejt Bashkimit Evropian, bashkëpunimin dypalësh dhe rindërtimin e Ukrainës. Ai falënderoi Serbinë për iniciativën për të ndihmuar në procesin e rimëkëmbjes dhe për të marrë nën patronazh rindërtimin e disa vendbanimeve ukrainase – një formë shumë efektive bashkëpunimi, sipas tij.

Në fund, Zelensky vlerësoi mbështetjen e Serbisë për sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës.

Në fillim të nisjes së pushtimit rus të Ukrainës, Serbia kishte shprehur mbështetje për integritetin territorial të Ukrainës, por deri sot ka refuzuar të vendosë sanksione ndaj Moskës.

Zyrtarët serbë kanë vazhduar të ruajnë lidhjet me Rusinë, dhe Vuçiq ishte më 9 maj në Moskë, në Paradën e Fitores me rastin e 80-vjetorit të fitores mbi fashizmin. Atje, ai u takua me presidentin rus, Vladimir Putin.

Presidenti serb publikoi në një postim profilin e tij në Instagram se më 11 qershor, ku thuhej se në Odesa ishte angazhuar për intensifikimin e dialogut dhe arritjen sa më të shpejtë të paqes.

Në margjinat e samitit, ai u takua edhe me presidentin e Ukrainës.

“Shkëmbyem mendime për rëndësinë e arritjes së paqes afatgjatë dhe të qëndrueshme, respektimin e të drejtës ndërkombëtare, si dhe për rolin e diplomacisë në kapërcimin e konflikteve”, shkroi Vuçiq në Instagram, postim që e shoqëroi me një fotografi me Zelenskyn.

Ai shtoi se biseduan edhe për çështje ekonomike dhe për qëllimet e përbashkëta në drejtim të forcimit të bashkëpunimit në fusha të ndryshme shoqërore.

Gjatë tre vjetëve luftë, Serbia ka thënë se ka një politikë të neutralitetit dhe ka mohuar se furnizon me armë palët e përfshira në konflikt.

Megjithatë, Shërbimi i Jashtëm i Sigurisë së Federatës Ruse më 28 maj e akuzoi Serbinë se, “pavarësisht deklaratës zyrtare për neutralitet”, Beogradi vazhdon të furnizojë Ukrainën me municione dhe se me këtë po e “godet Rusinë pas shpine”.

Reagimi nga Moska erdhi pasi për vite me radhë media të ndryshme kishin raportuar se armë dhe municione serbe, përmes vendeve të treta, kanë përfunduar në duart e ushtarëve ukrainas.

Beogradi zyrtar ka mohuar disa herë që Serbia ka eksportuar drejtpërdrejt armë në Ukrainë apo Rusi, si dhe ka theksuar se nuk mund të ndikojë në atë se ku përfundojnë armët e shitura përmes ndërmjetësve.

Pas deklaratës së shërbimit rus, Vuçiq tha se do të ndërpriten kontratat për shitjen e armëve dhe municioneve kur të ketë dyshime për abuzim dhe dërgim të tyre në frontin ukrainas./REL/

Spahiu dyshohet se ka kryer këtë vepër në Banjskë – pjesa veriore e Kosovës – ku një grup i serbëve të armatosur ka sulmuar policinë e Kosovës në shtator të vitit 2023, duke vrarë rreshterin Afrim Bunjaku.

Në përleshjet me armë që kanë pasuar, janë vrarë edhe tre sulmues serbë.

Por, sipas një konfirmimi nga Policia e Kosovës, Spahiu atëkohë nuk ka qenë pjesëtar i policisë.

“A.S. ka dhënë dorëheqje vullnetare në vitin 2022”, thuhet në përgjigjen dërguar Radios Evropa e Lirë.

Me ligjin në Serbi, “vrasja e rëndë” dënohet me një dënim minimal prej dhjetë vjetësh burg ose me burgim të përjetshëm.

Dyshimet e autoriteteve serbe për këtë vepër i konfirmoi për Radion Evropa e Lirë edhe avokati i Spahiut, Arianit Koci, i cili tha se ai aktualisht ndodhet në Suboticë dhe se “është mirë”.

Por, duke folur një ditë më herët për gazetarët në Prishtinë, Koci ka thënë se klienti i tij nuk është pjesë e Policisë së Kosovës tash e tre vjet dhe se ai jeton në Gjermani.

Ai ka thënë se ka paraqitur disa prova që, sipas tij, do ta dëshmojnë pafajësinë e Spahiut.

Deri në publikimin e këtij lajmi, Prokuroria e Lartë Publike në Suboticë nuk u është përgjigjur pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me këtë rast dhe me pretendimet e avokatit.

Spahiu është ndaluar më 7 qershor nga autoritetet serbe në pikën kufitare ndërmjet Hungarisë dhe Serbisë, gjatë kthimit të tij nga Austria me autobus.

Në vazhdën e arrestimeve të kohëpaskohshme të shtetasve të Kosovës, autoritetet bëjnë vazhdimisht thirrje që të shmanget udhëtimi përmes Serbisë.

Për sulmin në Banjskë – ku, sipas autoriteteve serbe, dyshohet edhe përfshirja e Spahiut – Kosova ka akuzuar Serbinë, por kjo e fundit ka mohuar çdo përgjegjësi.

Përgjegjësinë për të e ka marrë Millan Radoiçiq, ish-nënkryetar i Listës Serbe në Kosovë, i cili besohet se ndodhet në Serbi.

Të hënën, në Gjykatën Themelore në Prishtinë ka vazhduar gjykimi i tre prej 45 të akuzuarve për terrorizëm, financim të terrorizmit dhe vepra të rënda penale në rastin Banjska.

Hetime për këtë sulm është duke kryer edhe Zyra e Prokurorit të Lartë Publik në Beograd.

Duke folur për gazetarët në Prishtinë, Koci tha se ka dorëzuar disa prova që, sipas tij, dëshmojnë pafajësinë e klientit, dhe shprehu besimin se ai do të lirohet së shpejti.

“Presim tash, brenda një ore a dy do ta kuptoj nëse prokurori do të kërkojë paraburgim për ish-policin apo do ta lirojë menjëherë”, tha Koci.

Megjithatë, nga Prokuroria në Suboticë i thanë Shërbimit të Ballkanit të Radios Evropa e Lirë se ai “ende nuk është sjellë tek ata për t’u marrë në pyetje” dhe se “është lënë në paraburgim deri në 48 orë”.

Spahiu, i cili, sipas avokatit, është ish-pjesëtar i Njësisë Speciale Operative të Policisë së Kosovës, u ndalua nga autoritetet serbe në pikën kufitare ndërmjet Hungarisë dhe Serbisë, gjatë kthimit të tij nga Austria me autobus.

Koci tha se ai po merret në pyetje në lidhje me sulmin e armatosur në Banjskë të Zveçanit, në shtator të vitit 2023.

Më herët, Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës tha për Radion Evropa e Lirë se Spahiu pritet të dalë sot para Gjykatës Themelore të Kikindës në Serbi.

Por, Shërbimi i Ballkanit i Radios Evropa e Lirë konfirmoi nga kjo gjykatë se “nuk ka një rast të tillë”.

MPJD-ja tha, po ashtu, se “do të vazhdojë t’i ndjekë nga afër zhvillimet përmes kanaleve diplomatike përkatëse” dhe se “do t’i mbajë të informuara institucionet relevante dhe partnerët ndërkombëtarë për çdo informacion të ri të konfirmuar zyrtarisht”.

Për vdekjen Balidemajt ka njoftuar nëpërmjet një postimi në facebook, djali i tij Naim Balidemaj.

“Me dhimbje të thellë njoftojmë se më 8 qershor 2025, ndërroi jetë në moshën 102-vjeçare i dashuri ynë Rexhep Gali Balidemaj (19 dhjetor 1922 – 8 qershor 2025) Një jetë e gjatë, e përkushtuar ndaj vlerave të larta njerëzore. Varrimi dhe ceremonia e lamtumirës do të bëhen me njoftim të mëvonshëm. Për më shumë informata do të kontaktoheni në vijim”, ka shkruar ai.

Rexhep Gali Balidemaj, i njohur si “Mandela i Plavës dhe Gucisë”, është një figurë emblematike e qëndresës dhe atdhetarizmit shqiptar. Lindi më 19 dhjetor 1922 në fshatin Martinaj të Gucisë, nga Gal Shabani dhe Sutë Goçaj – Balidemaj, në një familje të njohur për angazhimin e saj atdhetar.

Në vitin 1941, Rexhepi u regjistrua në gjimnazin e Tiranës me ndihmën e ministrit Qazim Koçulli. Atje u lidh me grupe rinore antifashiste dhe mori pjesë aktive në aksione kundër pushtuesve. Në vitin 1943, u bashkua me radhët e Ushtrisë Nacionalçlirimtare, duke luftuar deri në Trieste të Italisë.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Rexhepi ndoqi një karrierë ushtarake. Në vitin 1946, u dërgua në Kiev për t’u trajnuar si pilot, duke u bërë piloti i parë shqiptar i aviacionit ushtarak. Në vitin 1948, filloi punën si pilot në Zagreb. Pas Rezolutës së Informbyrosë, ai u identifikua si mbështetës i Shqipërisë dhe u arrestua në vitin 1949, duke vuajtur një dënim prej 6 vjetësh në Goli Otok, një nga burgjet më famëkeqe të ish-Jugosllavisë. Pas kësaj, ai u arrestua dhe u dënua edhe pesë herë të tjera për veprimtari atdhetare, duke kaluar gjithsej mbi 16 vjet në burgje të ndryshme të ish-Jugosllavisë .

Në vitin 1983, Rexhepi u bë pjesë e një grupi të quajtur “treshja”, një formë e organizimit të fshehtë për të shmangur infiltrimin e shërbimeve sekrete. Ai u arrestua sërish dhe u dënua me 5 vjet burg për agjitacion dhe propagandë armiqësore. Pas një angazhimi të avokatit Bajram Kelmendi, dënimi u ul në 3 vjet, të cilat i vuajti në burgjet e Prishtinës, Gjilanit dhe Gjurakovcit .

Pas çlirimit të Kosovës, Rexhepi vazhdoi angazhimin e tij për çështjen kombëtare. Në vitin 2024, ai u nderua me mirënjohje nga Qendra “Gjenocidi në Kosovë – Plagë e hapur” për kontributin e tij të jashtëzakonshëm. Në vitin 2025, ai u takua me gjeneralin amerikan Ëesley Clark, duke shprehur mirënjohjen për mbështetjen e tij gjatë periudhës së bombardimeve të NATO-s në vitin 1999 .

Rexhep Gali Balidemaj jetonte në Nju Jork me tre djemtë e tij, Naimin, Nerimin dhe Kujtimin. Ai mbetet një simbol i qëndresës dhe atdhetarizmit për shqiptarët e Plavës, Gucisë dhe mbarë kombit shqiptar. Populli i Plavës e Gucisë e nderon me krenari si “Mandela i Plavës dhe Gucisë” për jetën e tij të shërbyer në dobi të çështjes kombëtare . sn