Nga Aurenc Bebja*, Francë – 14 Janar 2024

“Life and light for woman” ka botuar, në gusht të 1905, në faqet n°358 – 360, raportin e misionares, mësueses dhe autores amerikane Ellen Maria Stone mbi gjendjen asokohe të shkollës shqiptare për vasha në Korçë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shkolla shqiptare për vasha në Korçë

Në dërgimin e këtij raporti Znj. Ellen M. Stone shkruan: “Raporti i bashkangjitur i shkollës sonë të vetme në Shqipëri — dhe e vetmja shkollë në të gjithë vendin ku mund të përdoret gjuha shqipe — jep një ide të punës së guximshme të dy prej të diplomuarave tona të Kolegjit të Kostandinopojës. Znj. Sevasti Qiriazi u diplomua atje në 1891 dhe motra e saj, Parashqevia, në qershor të vitit 1904. Unë dua që njerëzit të luten dhe ta duan këtë shkollë të vetmuar.”

Viti 1904 është ndoshta epoka më e shquar në historinë e Shkollës Shqiptare të Vashave. Shkaqe të rënda sollën shumë ngjarje të pakëndshme, si mbylljen e vitit shkollor pa ushtrimet e zakonshme “përmbyllëse”, ndalimin e gjuhës shqipe etj. Gjatë fundvitit të kaluar qeveria ka marrë masat më të rrepta për të penguar qarkullimin e librave shqip dhe për të mos lejuar që njerëzit të korrespondojnë në gjuhën shqipe. Në fillim të vitit u shkrova një letër në gjuhën shqipe prindërve të një nxënësi që kemi këtu, i cili jeton disa orë larg qytetit dhe “postieri” nuk do ta dërgonte kurrsesi letrën nëse nuk ishte e shkruar në greqisht. Persekutimet kanë ndodhur nga dy burime, sepse pranë qeverisë është edhe kisha greke, dëshira më e madhe e së cilës është që kjo shkollë të mos ekzistojë. Në fillim të vitit, peshkopi për disa javë radhazi anatemoi të gjithë ata që kanë të bëjnë me ne. Ai e quajti shkollën si një vend të pasigurt për vajzat e tyre, etj. Të pa kënaqur me të gjitha ato që thoshin në kishë, priftërinjtë vizituan çdo familje që kishte vajza në shkollën tonë për të kërcënuar prindërit.

Të mjerët ! Ndonjëherë ne i fajësojmë për mungesë guximi, por nuk e di nëse është e drejtë ta bëjmë këtë kur mendojmë se si ndëshkohen për mosbindje ndaj kishës së tyre, — ose të vdekurit e tyre të mbetur pa varrosur ose fëmijët e tyre të papagëzuar. Zoti i bëftë të kuptojnë të vërtetën dhe të zgjojë ndërgjegjen e tyre që të shohin se qëllimi ynë është të ndihmojmë në ngritjen e kombit shqiptar !

Më bëri shumë përshtypje dëshira e shprehur nga disa njerëz me ndikim për t’i marrë vajzat e tyre në konvikt që të kenë kështu një stërvitjeje të mirë të krishterë. Një ditë më parë një Bej shprehu keqardhjen e tij të thellë që vajzave myslimane u ndalohet të ndjekin shkollën tonë, siç bënin disa vite më parë. Ndjenjat që ai shfaqi ishin më prekëse sesa mund të shprehen. Më në fund ai tha : “Ne nuk jemi myslimanë, ne jemi të krishterë. Ne u detyruam të bëhemi të tillë si jemi tani.”

Numri i nxënësve nuk është i madh dhe as nuk prisnim të kishim një numër të madh në këto rrethana shqetësuese. Por ne nuk e humbim guximin. Shpresojmë dhe lutemi për ardhjen e kohërave më të mira. Nga tridhjetë nxënëse që kemi, njëmbëdhjetë janë konviktore. Ato po bëjnë mirë, sidomos në zhvillimin e karaktereve të mira. U kënaqa një ditë tjetër kur një zotëri më tha se çfarë ndryshimi të madh kishte vënë re te vajzat tona që nga koha kur filluan të vinin në shkollën tonë.

Na vjen keq shumë që nuk ka asnjë predikues këtu. Kjo keqardhje ndihet jo vetëm në rrethin e ngushtë të shkollës sonë, por edhe te të huajt. Shërbimet fetare mbahen çdo të shtunë, në mëngjes një mbledhje lutjeje; pasdite mësimi i shkollës të së dielës. Shoqata e Krishterë takohet të premteve në shtëpi private, me familje që na ftojnë të vijmë sa më shpesh. Shërbimet e mbrëmjes të së dielës mbahen gjithashtu rregullisht dhe konsistojnë në këndimin e himneve dhe kërkimin e shkrimeve të shenjta. Kjo i ndihmon vajzat tona të kenë një këndvështrim të gjerë për të vërtetën biblike dhe i bën të ndiejnë frymën e adhurimit të vërtetë. Si mësuesit ashtu edhe nxënësit po përjetojnë një humbje të madhe për shkak të mungesës së zonjushës Sevasti Qiriazi.