Më 22 janar 1980, gazeta “Rilindja për fëmijë” botoi një letër të shkruar me dorë, thuhet nga fëmijë të sëmurë të shtruar në Repartin e Pediatrisë në Prishtinë. Letra i drejtohej shokut Tito, atëherë udhëheqësit suprem të Jugosllavisë, me tone të mbushura me adhurim, dhe bindje të verbër dhe ndjenja të sforcuara, të cilat në të vërtetë nuk ishin të fëmijëve, por të sistemit.
Në pamje të parë, letra mund të duket si një “shprehje dashurie naive e fëmijëve për një lider”. Por në të vërtetë, ajo është një dëshmi e qartë e mënyrës së rafinuar se si regjimi komunist e përdorte propagandën për të ndërtuar kultin e individit, duke e futur atë deri në shtretërit e fëmijëve të sëmurë dhe të pafajshëm.

Në këtë letër ndër të tjera thuhet:
“Sytë tanë janë bashkë me ty, mendjet tona janë me ty, i dashuri Tito. Dëshirojmë të na shërohesh – për lumturinë tonë…”
Fëmijët në gjendje të brishtë, që do të duhej të kujdeseshin për shëndetin e tyre dhe të merrnin dashuri të pastër, përdoren për të ndërtuar një imazh të liderit si shërues, mbrojtës, burim i jetës e gëzimit, një figurë thuajse hyjnore që gjendet në çdo ndjenjë, frymë e mendim të tyre.
Në të vërtetë, fëmijët mësoheshin që:
ta adhurojnë udhëheqësin si figurë atësore, të pazëvendësueshme, që duhej dashur pa kushte;
të harrojnë vetveten, edhe në shtrat të sëmundjes, për t’iu përkushtuar “të dashurit Tito”;
të flasin në kor, duke humbur individualitetin, mendimin kritik dhe spontanitetin që e karakterizon fëmijërinë e vërtetë.

Indoktrinim i butë, por me pasoja
Letra e vitit 1980 është simbol i edukimit ideologjik, i cili nuk lejonte hapësirë për dyshim, alternativë apo individualizëm. Përkundrazi, ai synonte të ndërtonte breza që besonin se lumturia e tyre personale buronte nga një figurë politike, e jo nga familja, shoqëria apo dashuria natyrale që duhet t’u jepet fëmijëve.
Regjimi e dinte mirë se fëmija i programuar herët, bëhet qytetar i bindur më vonë.

Sot, si ta shohim këtë letër?

Ky dokument nuk duhet parë si kujtim nostalgjik, por si një pasqyrë që na tregon sa thellë mund të depërtojë ideologjia në psikologjinë dhe botën e brendshme të fëmijëve, madje edhe kur ata janë të pambrojtur.
Sot, të tilla letra duhet:
ruajtur si dokumente historike, por jo si shembuj për t’u përsëritur;
lexuar me sy kritik, për të kuptuar gabimet që nuk duhet të na ndodhin më;
dhe mbi të gjitha, të na shërbejnë si thirrje që fëmijët të mos preken më kurrë nga propaganda, cilado qoftë ajo.

ARIF EJUPI
Gjenevë,21 prill 2025