Kanga XXVIII
Kush mund te flase, qofte dhe ne proze tue e ende,
Per gjak e plage, edhe sikur pa da
Te rrije, tashti sa pashe une, tue permende?
.
Kjo gjuha jone me fole fuqi nuk ka
Mbi sende, qe as mendja s’i perfshin,
Per to vlejne qe te dyja pak e gja.
.
Edhe sikur t’bashkonim tane njerzine,
Qe u vra ne Puljen lodhe prej kobesh fare,
Ata qe me aq gjak token e rine
.
Per shkak t’romakve, t’gjates lufte mujshare,
Ku turre u lane unazat per trofe,
Si Livi shkruen, qe s’flet fjale genjeshtare,
.
S’bashku me ata qe mbeten rrah mbi dhe,
Se me Robert Guiskardin rane ne gjak;
Me tjeret qe u bane per korba pre
.
Ne Ceperan, ku doli burracak
Puljezi, e n’Taljakoc, ku sa u vrane
E me pak vete fitoi Alardi plak;
.
E te tregonin plaget cpue ane m’ane
Dhe trupat cung, t’i krahasoj nuk di
Me çka ne t’nandten lugje syte me pane.
.
Ma t’shembun drrasash s’mund te gjesh fuçi,
Si njanin pashe aty fare te çame
Prej mjekrres deri ku pjerdh çdo njeri.
.
Zorret perjashta i vareshin nder kambe,
Gjoksin te shkyem e barkun zgaverr brejt
Ku n’mut shnderrohet çdo gjasend qe hame.
.
N’sa me vemendje rrija tue e verejte,
Me kqyri e parzmin hapi me dy duer
E tha: <<Shiko si çapelue m’kane krejt!
.
Shih Muhametin keshtu pre e shthure!
Perpara shkon tue qa ndjeksi Ali,
Nga mjekra n’perçe ça rrashte e lekure!
.
E gjithe te tjeret, qe ketu sheh ti,
Fena perçane e bane çdo lloj dasije,
E prandej i paçame s’ka mbete asnji.
.
Nje djall kem’ pas, qe i harmatuem menije
Me teh shpate na pret kaq mizorisht
Pa i hike kush dueresh prej kesaj morije;
.
E kur i bijme shtegut te kobshem, misht
Na mbyllet krejtesisht, te çakerdisun
Para se shkojme balle dreqit perdhunisht.
.
Po ti kush je, qe mbi kete shkamb t’thepisun
Turijte i qet e matesh poshte me u vare,
Ndoshta me shkue te gropa ku t’kane nisun?>>
.
Mesuesi im i gjegji atij kobtar:
<<Ky as nuk vdiq e as faj ktej s’e ka qite,
por, per t’i dhane pervoje, mue, qe ma pare
.
kam vdeke, me kane caktue poshte me e shetite
n’seicilin rreth te ferrit, dhe kjo pune
asht e vertete si m’sheh n’kete vend te ngrite.>>
.
Ma shum se njiqind shpirtna, qe degjuen,
U ndalen te cmeritun me m’shikue
E nga habija vuejtjet i harruen.
.
<<M’I thuej, oh, fra Dolcinit, qe asht rrethue,
ti qe po rrike ne kete terr sa ndora,
n’qofte se nuk do me u ba ai shok me mue,
.
me ushqime te pajiset pa e zane bora,
fitoren novarezit mos t’ia lshoje
e at’here kjo lehte nuk do t’i veje te dora.>>
.
Tue u vu per rruge, njane kambe zuni ta coje
Muhameti, kto fjale tue m’i leshuem,
Pastaj e uli dhe filloi te shkoje.
.
Njani, qe kishte fytin e coptuem,
Hunden keputun deri ne qerpike
E vec nje vesh, – tjetrin e kish t’cunguem, –
.
Dhe rrinte me te tjere pa luejte nje cike,
Shtangue gabzherrin hapi ma i pari,
Prej ku dikonte gjaku pikepike.
.
<<O ti, – tha, – qe pa faj vjen kendej pari
e te kam pa n’token latine dro,
ne qofte se nuk genjehem une qyqari,
.
Pjer Medicinen, t’lutem, e kujto,
Ne se ndo’jhere nga e ambla pllaje kalon
Qe nga Verceli poshte ne Markabo.
.
Dy ma te miret n’Fan tash m’i njofton,
Ser Guidon e Angjiolelin, se tue drashte
Une jam, – n’se mendja drejte parashikon, –
.
Se do te flaken qe nga barka jashte,
N’uje kane me i mbyte prane vendit Katolike,
Te dy trathtue nga nje tiran i mbrapshte.
.
Kurr nuk kane pa mes Qipri e Majolike
Syte e Neptunit gja ma t’poshter n’det
As nga pirat, as nga gjinde argolike.
.
Po, ai trathtar, qe ka nje sy te mete,
E ate toke zotnon, qe njani, tash nen shpate,
Do t’donte mos ta kishte pa perjete,
.
Do I thrrase gjoja me fole keta te ngrate,
Pastaj n’ate ere Fokare ka per t’ba
Ma mos t’u duhen kushte e urate.>>
.
E une atij: <<Me fol, me trego pra,
Ne dac ti emen prap n’ate bote me pase,
Kush asht qe ate toke s’do te kish dashe me e pa?>>
.
Nje shoku t’vet ai doren tue ia rrase
Per nofulla, gojen ia hapi shqimi
E briti: <<Njiky asht e s’mund te flase!
.
Ky, i debuem, i hoq çfardo dyshimi
Cezarit, tue I thane se sa ma pare,
Po te jesh gati, duhet nise sulmimi!>>
.
Oh, sa m’u duk hutue edhe qyqar
Me gjuh’n e vet rriskue deri ne bire
Te fytit Kuri, dikur aq gojtar!
.
Njani n’ate ajr te zymte e te peshtire
Dy dueret si dy cunga lart i ngriti,
Ne gjak fytyren rrijshin tue ia plire.
.
<<Shikoni Moskan si asht ba, – ai briti.
– I mjeri thashe: Flet puna si t’jete krye!
Qe kjo qe t’keqen fare ne Toskane qiti.>>
.
<<Qe vdekje per fis tand!>> – ia plasa n’sy;
e ai, dhimbjen mbi dhimbje kur ia shtova,
si I cmendun iku n’ate trishtim mberthye.
.
Ate mori shpirtnash t’i verej vazhdova,
E pashe dicka qe gjuhen ma ka lidhe,
Kush, valle, do me besonte pa qite prova?
.
Ndergjegja por s’me len aspak me u dridhe,
Ajo qe e mban njerine e mire per t’gjalle,
Se asht mburoje ndergjegja e kethielle.
.
Pashe nje njeri, – sikur e shoh prap gjalle, –
Vetem me trup, pa koke, me te tjere shoke
Tue ecun hap per hap neper ate zall;
.
Koken kepute e kishte kape nder floke
E mbajte n’hava porsi kandil qe ndrit,
E ajo na kqyrte e thrriste: <<ah, kjo koke!>>
.
E I bante vehtes s’vet me vehte drite;
Ishin dy n’nje, e nje ne dy n’nje ças,
– Kshtu ban veç Ai, qe i ka gjithe mundesite!
.
E kur qiri ne kambe ures iu qas,
Coi krahun lart me rrashte e me fytyre
Per t’na I afrue buzet e tija enkas
.
E tha: <<Veshtro si m’kane dhunue n’kete mnyre,
Ti qe I gjalle nder t’vdekun je tue shkue,
– Valle, a sheh kund nje ma te rande mynxyre?
.
E qe te kesh per mue çka me tregue,
Thuej se Bertram de Bornion e ke ndeshe,
Qe mbret’n e ri shum keq pat keshillue.
.
Gergas i mbrapshte mes ati e biri qeshe;
Akitofel, me fitme ma t’helmueme
N’Davidin Absalonin s’çove peshe!
.
Pse ndava dy persona aq t’bashkueme
Keshtu, i mjeri, me koke n’dore po shkoj,
Qe fillin ka ne kete kufome t’cungueme.
.
Ja, pra, sikur veprova po pesoj!>>
Komentet