Bleta është një insekt, racë monofiletike që bën pjesë në superfamiljen Apoidea që tani klasifikohet me emrin Antofilia. Njihen rreth 100.000 lloje bletësh të grupuara në nëntë familje^[1]. Bletët gjenden në çdo kontinent, përveç Antarktikut, pra në çdo vend ka insekte dhe lule për polenim.

Përshkrimi fizik

Bletët jetojnë në shoqëri e cila në një zgjua mund të ketë prej 10-70 mijë individë varësisht prej sezonit. Në zgjua dallohen mbretëresha (mëmëza), meshkujt dhe punëtoret të cilat janë me numrin më të madh.

Mbretëresha apo mëmëza, e cila është vetëm një, dallohet prej bletëve të tjera, sepse ka trup më të madh, bark më të gjatë dhe krahë më të shkurtër. Varësisht nga sezoni ajo pjell deri ne 2000 veze, mirëpo mëmat e seleksionuara e arrijn edhe deri ne 3000 numrin e vezëve. Bleta mbretëreshe ka një instinkt i cili e bën te dalloje larvat qe do bëhen blete punëtore, meshkuj apo mbretëresha. Kur ajo e kupton se është gati te linde një mbretëreshe tjetër e mbyt larvën. Meshkujt mbyten në dimër nga bletët punëtore për arsyen se nuk janë te afta te sigurojnë ushqim. Kjo bën qe ata te hane sasinë e mjaltit qe bëjnë bletët.

Bletët punëtore kanë trup më të vogël me ngjyrë pak a shumë të murrme dhe të mbuluar me push. 1 kg mjaltë qe ato prodhojnë çdo 200 dite pune duke grumbulluar nektarin e 800 luleve. Ato bëjnë ushqimin e larvave, ajrosjen e zgjoit dhe punë të tjera. Gjatë verës kur bën shumë nxehtë ato rrahin krahët për të mbajtur të freskët folenë. Edhe bleta trupin e ka të ndarë në kokë, kraharor dhe bark. Kur bleta thumbon, thumbi shkëputet nga trupi me gjëndrën e helmit të ngjitur dhe funksionuese. Thumbi i shkëputur lëshon një aromë që njofton dhe bletët e tjera në nxitje për sulm.

Në kokë ka një palë sy të përbërë dhe tre të thjeshtë të vendosur në majë të kokës, duke formuar një trekëndësh. Sytë e përbërë që janë dy, i shërbejnë per veshtrim në distanca të largët, ndërsa sytë e vegjël i shërbejnë vetëm për shikim nga afër. Në kokë po ashtu gjenden një palë antena. Në gojë gjendet gjuhëza me të cilën ajo mbledh nektarin e luleve. Nektari i mbledhur kalon në gushë ku aty e ruajnë deri ta sjellin në fole për përpunim të mëtutjeshëm. Me këtë mjaltë bletët mbushin hojet, por e përdorin edhe si ushqim gjatë dimrit. Dobitë që sjell bleta janë të shumta. Ato njeriut i japin mjaltin që ka vlerë të madhe ushqimore dhe dyllin. Rëndësia e bletëve është edhe në atë se ato duke fluturuar prej një lule në tjetrën, bëjnë pjalmimin e kryqëzuar të luleve, që ka rëndësi shumë të madhe për krijimin e veçorive të reja të bimëve.

Të ushqyerit

Ushqimi special i larvës së mëmës i mundëson asaj jetëgjatësinë. Bleta ushqehet me nektarin dhe pjalmin e luleve. Deri në tre javë jetë punëtoret nuk dalin në kërkim të ushqimit, por merren me ndërtimin e hojeve, kujdesen për zgjoin dhe e ruajnë atë.

Çdo bletë magaziniere, ato të dedikuara në mbledhje, mbushin stomakun me nektar dhe kthehen në zgjua, ku ia kalon bletës ushqyese që e punon me mandibulat, duke e nxjerrë në kontakt me ajrin për ta transformuar në mjaltë. Mjalti dhe pjalmi magazinohen në vrima të dyllta ose u jepet larvave si ushqim.

Larvat e reja janë të ushqyera me një produkt me vitamina që quhet “qumësht blete”, i njohur dhe me emrin papa reale, i prodhuar nga gjëndrat që ndodhen në kokën e bletëve punëtore. Bletët punëtore me anë të këtij qumështi, që e prodhon vetë trupi i tyre, ushqejnë larvat. Ky lëng, i pasur me proteina, vitamina e sheqer zëvendësohet ditën e tretë nga mjalti dhe pjalmi, të paktën nëse larva nuk është e destinuar të bëhet mbretëreshë. Bleta ndryshe (gjeta) eshte kafshe qe del vetem ne vere.

Sjellja

Punëtoret nuk e kërkojnë ushqimin pa kriter, ato gjejnë burimet e nektarit duke punuar në skuadra të organizuara. Bletët punëtore shkëmbejnë midis tyre informacionet duke përdorur një komunikim kompleks, i bazuar në vallëzime të kryera në zgjua. Variacionet mbi modelin e vallëzimit mund të komunikojë distancën, drejtimin dhe kualitetin e burimit të nektarit që ato kanë gjetur. Kur bletët emigrojnë për të krijuar një koloni të re, rojet komunikojnë informacionet mbi burimet në të njëjtën mënyrë; intensiteti i vallëzimit tregon atëherë kualitetin e vendit të ri.

Shtimi

Vetëm mbretëresha bën të mundur shtimin e bletëve. Ajo depoziton mbi 2000 vezë në ditë, në hoje të bëra nga dylli i punëtoreve. Mbreteresha e rritur del nga zgjoi e ndjekur nga meshkujt. Njëri prej tyre fekondon mbretershën. Pas disa ditesh mbretëresha fillon te bëjë vezë, pas 3 ditësh vezët kthehen në larva me ngjyrë të bardhë në formë krimibi. Mbretëresha prodhon një lëng të fuqishëm ose siç quhet papa reale, që vazhdimisht u kalon punëtoreve dhe kështu edhe të tjerave në zgjua. Kur numri i bletëve arrin një numër kritik, papa reale hollohet në mënyre që të provokojë ndryshim në sjelljen e kolonisë. Punëtoret nisin të krijojnë vrima të gjëra për meshkujt, dhe më të mëdha për mbretëreshat e reja.

Mbretëresha e parë që del kërkon mbretëreshat e tjera dhe i thumbon duke i vrarë në vrimat e tyre. Kjo lë zgjoin për tu çiftëzuar me meshkujt e sapo dalë, duke mbajtur në trup sa më shumë spermë për të fekonduar në kohe miliona vezë. Mbretëresha e re zëvendësohet nga ajo e vjetra në rolin e depozitueses së vezëve dhe kjo e fundit e lë zgjoin në kërkim të një vendi të ri për të bërë folenë, duke marr me vete shumë punëtore. Një bletë ka zhvillim me ndryshime. Në fillim është vezë, pastaj larvë më pas pupë(aty ndodhin ndryshime të mëdha)e më pas bëhet bletë.ky quhet zhvillim me ndryshime. Të vegjlit nuk ngjasojnë me prindërit kur lindin.

Organizimi jetësor

Mbrojtja dhe sulmi

Bleta kur do të mbrohet përdor thumbin që e ka poshtë nga organet e jashtëqitjes. Thumbi lëshon një ere që edhe bletët e tjera të nisën për sulm. Një bletë mund të thumboj vetëm një herë dhe pastaj vdes. Bleta mbretëreshe apo mëmëza ka thumb por nuk e përdor. Mbretëresha e përdor thumbin vetëm në rast humbje jete. Ajo pasi e përdor qëndron një dit dhe vdes. Nuk mund te ec me lart se 5 metra.

Polenizimi

Polenizim quajmë bartjen e kokrrave te polenit nga anëtarët e thekëve në kresën e pistilit. Zakonisht dallohen dy tipe te polenizimit:

• 1) vetëpolenizimi,
• 2) polenizimi i kryqëzuar.

Prodhimi i mjaltit

Bletët e bëjnë mjaltin nga nektari i bimëve. Ato ushqehen me të. Më pas nektarin e vendosin nëpër hoje dhe mandej e perpunojnë duke i shtuar edhe materie tjera deri sa te bëhet mjaltë. Një bletë në një vit mjaltë prodhon sa 1/12 e një luge çaji. Imagjinoni sa bletë duhen për të prodhuar mjaltë sa për të gjithë njerëzit.

Ruajtja

Për mjaltin, dyllin dhe aftësitë pjalmuese, bleta është me kohë aleate e njeriut, por kjo gjë mund të prishet nga pakujdesia e njeriut. Për shembull, në Australi dhe në Zelandën e Re harabelat e futur aty gjuajnë bletët. Por, gjithashtu dhe bletët mund të jenë të rrezikshme për njeriun. Ekziston një race afrikane që mund të sulmojë pa arsye. Dhe që kanë bërë të mundur formimin e “bletëve vrasëse” kanë qenë disa hibride të racës shtëpiake.

Lloje të afërta

Ekzistojnë të paktën 25000 lloje të njohura bletësh, shtatë të këtyre të llojit Apis. Përveç asaj perëndimore, A. mellifera, mjaft lloje janë nga lindja, përfshire dhe bletën gjigante lindore, A. dorsata, që realizon një zgjo të vetëm duke e ngjitur mbas një pemë o në sipërfaqe të ndonjë shkëmbi. A. mellifera në botë merr shumë forma të ndryshme. Më e përhapura është bleta italiane, që ka si karakteristikë rripa të verdhë në krahun e gjoksit.

Referencat

• Bletimi sipas metodes Kukleci
• Pcelarstvo za Pocetnike i Gradnja Kosnica
• Pcelarenje Nastavljaqama
• Enciklopedia “Il fantastico mondo degli animali” ©IMP BV/IMP Srl

Piramida e krijuar nga xhami jashtë Muzeut të Louvre-it në Paris.

Ieoh Ming Pei, një nga arkitektët më të njohur të shekullit 20, ka vdekur në moshën 102-vjeçare, ka raportuar e përditshmja The New York Times.

Gazeta ka cituar djalin e tij, Chien Chung Pei, të ketë thënë se Pei ka vdekur gjatë natës.

Dizajnet moderniste të tij dhe projektet e profilit të lartë, e kanë bërë I.M Pei-n, një nga arkitektët më të mirë të shekullit të 20-të.

Në mesin e punëve të tij përfshihet edhe renovimi i Muzeut të Louvre-it në Paris, i cili përfshin një nga projektet që ai preferonte më shumë: piramidat e xhamit.

Ai po ashtu ka dizajnuar edhe Ndërtesën Lindore të Galerisë Kombëtare të Artit në Uashington.

Puna e tij nëpër muze, ndërtesa komunale, hotele, shkolla dhe objekte tjera në gjithë botën është përbërë nga një gjeometri precize dhe kualitet abstrakt.

Ieoh Ming Pei ka qenë djali i një bankieri me nam në Kinë. Ai është larguar nga shtëpia e tij më 1935, duke u bartur në Shtetet e Bashkuara, për të studiuar më vonë arkitekturën.

Presidenti kinez, Xi Jinping ka bërë thirrje për përafrim të shteteve dhe ka cilësuar “budallallëk” supremacinë raciste, në kohën kur janë rritur tensionet tregtare me Shtetet e Bashkuara.

Këto janë deklaratat e para publike të presidentit kinez, prej kur është përshkallëzuar konflikti tregtar mes SHBA-së dhe Kinës, me rritjen e tarifave nga të dyja palët.

Xi nuk ka përmendur SHBA-në, apo luftën tregtare në mënyrë të drejtpërdrejtë, mirëpo është fokusuar në prezantimin e Kinës si shtet “i hapur”.

Ai ka thënë se qytetërimet e ndryshme nuk janë krijuar për t’u përplasur.

“Të menduarit se një racë apo kulturë e dikujt janë superiore dhe insistimi në transformimin apo zëvendësimin e qytetërimeve tjera është budallallëk dhe praktikë shkatërruese”, ka thënë ai në një konferencë në Pekin, të organizuar nga ministria kineze e Propagandës.

“Nuk ka përplasje në mes të qytetërimeve të ndryshme, vetëm na duhet që të kemi sy për të vlerësuar bukurinë e të gjithë qytetërimeve”, ka thënë ai.

Presidenti kinez ka shtuar se Kina vetëm do të jetë më e hapur ndaj botës në të ardhmen.

“Sot Kina nuk është vetëm Kina e Kinës. Është Kina e Azisë, dhe Kina e gjithë botës. Kina në të ardhmen do të jetë më e hapur ndaj botës”, ka thënë ai në forum.

Në konferencën e të mërkurës, me pjesëmarrës nga Greqia, Shri Lanka dhe Singapori, është vlerësuar se Kina ka bërë përpjekje për të zbutur imazhin e saj në botë.

Ky shtet komunist është përballur me kritika të ashpra për kontrolle kibernetike, si dhe për trajtimin e myslimanëve në rajonin Xinjiang.

Përndryshe javën e kaluar, Shtetet e Bashkuara kanë rritur tarifat në mallrat kineze në vlerë të 200 miliardë dollarëve, derisa zyrtarët amerikanë kanë akuzuar Kinën për mospërmbushje të zotimeve.

Kina në anën tjetër ka thënë se do të prezantojë tarifa më të larta në mallrat amerikane në vlerë të 60 miliardë dollarëve nga muaji qershor.

Presidenti kinez, pritet të takohet me presidentin amerikan, Donald Trump në samitin e 20 vendeve më të industrializuara në Japoni muajin e ardhshëm.

Trump ka thënë se SHBA-ja do të arrijë marrëveshje me Kinën “kur është koha e duhur”.

“Ne jemi të hapur për të përmirësuar marrëdhëniet mirëpo nuk ka të bëjë me ne, ka të bëjë me bashkëpunëtorët amerikanë”.

“Sapo ata të jenë gati për këtë, dhe sapo të ndryshojë situata e tyre e brendshme politike, ne jemi të gatshëm”, ka thënë Putin.

“Shpresoj që këto kushte do të krijohen gradualisht në mes të Moskës dhe Uashingtonit, sidomos pasi raporti i këshilltarit special, Robert Mueller ka konfirmuar se nuk ka pasur bashkëpunim dhe Rusia nuk ka ndërhyrë kurrë në zgjedhjet amerikane”.

Një ditë më parë Putin i ka thënë Sekretarit amerikan të Shtetit, Mike Pompeo se ai shpreson të “rikthejë” lidhjet mes Moskës dhe Uashingtonit dhe beson se Trump dëshiron të njëjtën gjë.

Ndihmësi i Kremlinit, Yury Ushakov, ka thënë më vonë se Putini do të ishte i hapur për një takim të ri me Putinin nëse do të bëhej ndonjë propozim zyrtar, mirëpo Moska ende nuk ka pranuar një ftesë të tillë.

Një eksplorues amerikan ka gjetur hedhurina plastike në Kanalin Mariana, që paraqet pikën më të thellë të tokës.

Sipas BBC, Victor Vescovo theu rekordin pasi u zhyt në thellësi prej rreth 11 kilometrash në Kanalin Mariana në Oqeanin Paqësor.

Vescovo, i cili u zhyt dhe qëndroi për katër orë në thellësinë 10.927 kilometra në saje të mjetit zhytës të prodhuar për t’i bërë ballë presionit të lartë në fund të detit, gjatë vëzhgimeve të tij, krahas gjallesave ujore dhe strukturave të larme shkëmbore, gjeti edhe një qese plastike dhe ambalazhe sheqerkash.

Pas zhytjes rekorde të Vescovo-s, zhytje realizuan edhe anëtarët e tjerë të ekipit.

Gjatë zhytjes u përdorën edhe pajisje robotike për eksplorimin në thellësi.

Ekipi mendon të ketë zbuluar katër lloje të reja të quajtura “amfipodë” të ngjashme me karkalecat në tre pika të ndryshme të oqeanit, duke thënë se ata kanë parë gjallesën e quajtur “krimbi lugë” në thellësi shtatë mijë metra dhe kërmillin rozë në thellësi prej 8.000 metrash.

Gjatë pesë zhytjeve, ekipi ka gjetur edhe struktura të larme shkëmbore që besohet të jenë krijuar nga mikrobet në fund të oqeanit dhe ka mbledhur mostra nga fundi.

Shkencëtarët pritet të analizojnë gjallesat e mbledhura nga ekipi eksplorues për të parë nëse ato përmbajnë mikroplastikë, pasi një studim i fundit ka treguar se prania e plastikës në det paraqet problem madje edhe për gjallesat që jetojnë në fund të detit.

– Kanali Mariana

Kanali Mariana gjendet në perëndim të Oqeanit Paqësor. Thellësia e tij është mes 10.911 dhe 11.030 kilometra. Kanioni nëndetar është i gjatë 2.550 kilometra dhe i gjerë 69 kilometra.

Donald Walsh nga Marina e SHBA-së dhe shkencëtari zviceran Jacques Piccard ishin njerëzit e parë që u zhytën në Kanalin Mariana më 23 janar të vitit 1960.

Ndërkaq, më 26 mars 2012, regjisori i famshëm amerikan James Cameron u bë i pari që zbriti në kanal pas 50 vitesh në thellësi prej 10.908 metrash me nëndetësen njëpersonëshe të quajtur “Deepsea Challenger”.

Hulumtimet në Kanalin Mariana kanë filluar në vitin 2010, kur studiuesit dërguan nëndetëse robotike për të analizuar jetesën në thellësi.

Në vitin 2013, shkencëtarët njoftuan se kanë hasur prani të jetës mikrobike në kanal.

Më herët është supozuar se errësira totale dhe temperaturat e ulëta janë të papërshtatshme për çfarëdo lloj jetese në Mariana, ku shtypja është një mijë herë më e lartë se ajo në sipërfaqen e detit.

Sekretari i Jashtëm britanik, Jeremy Hunt, paralajmëroi se konflikti midis Shteteve të Bashkuara dhe Iranit mund të shpërthejë “rastësisht”.

Hunt i bëri komentet në Bruksel, përpara bisedimeve me ministrat e Jashtëm të Francës dhe Gjermanisë, si dhe me shefen e politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, Federica Mogherini, për mënyrat se si të mbahet gjallë marrëveshja bërthamore midis Iranit dhe fuqive botërore.

Paralajmërimi i tij vjen pasi Shtetet e Bashkuara kanë vendosur një aeroplanmbajtëse në Gjirin Persik, për t’iu kundërvënë një kërcënimi të paspecifikuar që Uashingtoni thotë se vjen nga Irani.

Bisedimet e ministrave me Mogherinin zhvillohen pas një njoftimi të Teheranit, javën e kaluar, se do të tërhiqet nga disa angazhime që i parasheh marrëveshja bërthamore e vitit 2015, nëse fuqitë botërore nuk i mbrojnë interesat e tij kundër sanksioneve të SHBA-së.

Tensionet midis Iranit dhe SHBA-së janë rritur prejse Uashingtoni është tërhequr nga marrëveshja bërthamore një vit më parë dhe ka rikthyer sanksionet kundër Iranit.

Me marrëveshjen bërthamore, Irani është pajtuar të kufizojë programin e tij bërthamor, në këmbim të lehtësimit të sanksioneve ekonomike.

Mbështetësit evropianë të paktit kanë tentuar ta shpëtojnë marrëveshjen, por Teherani është ankuar se procesi është shumë i ngadalshëm.

“Ne vazhdojmë ta mbështesim atë aq sa mundemi, me të gjitha instrumentet tona dhe me gjithë vullnetin tonë politik”, tha Mogherini para takimit me ministrat e Jashtëm të Britanisë, Francës dhe Gjermanisë. rel

“Shfaqja e forcës dhe aleancës me Rusinë për shkak të Kosovës”

Agjencia amerikane AP raportoi të premten se Serbia po mbante një paradë ushtarake që shënonte Ditën e Fitores kundër Gjermanisë naziste në Luftën e Dytë Botërore.

AP shkruan se 4,000 forca të Ushtrisë serbe morën pjesë, së bashku me 300 automjete dhe 40 avionë, duke përfshirë dy helikopterë rusë të sulmeve me ekipet ruse, të cilat, sipas AP, tregojnë aleancën gjithnjë në rritje politike dhe ushtarake të Serbisë me Moskën.

Raporti më tej thekson se tensionet janë rritur në rajon, pasi “Serbia dhe Kosova” akuzojnë njëra-tjetrën për minimin e “përpjekjeve të pajtimit” pas luftës së viteve 1998-99 që përfundoi me “ndërhyrjen” e NATO-s.

Agjencia më tej kujton se Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës.

Raporti vlerëson se çdo “ndërhyrje ushtarake e Serbisë në Kosovë” do të shkaktonte “konflikt të drejtpërdrejtë me paqeruajtësit e udhëhequr nga NATO të vendosur atje”.

Ministrat e Jashtëm të Britanisë, Francës dhe Gjermanisë pritet të takohen në Bruksel për të diskutuar rrugët për ruajtjen e marrëveshjes bërthamore, që ka nënshkruar Irani me fuqitë botërore.

Bisedimet e këtyre ministrave me shefen për Politikë të Jashtme në Bashkimin Evropian, Federica Mogherini vijnë pas Teherani ka bërë të ditur javën e kaluar se do të heqë dorë nga disa pika të marrëveshjes bërthamore të vitit 2015, nëse nuk mbrohen interesat e Iranit kundër sanksioneve amerikane.

Tensionet në mes të Iranit dhe Shteteve të Bashkuara janë përshkallëzuar prej kur Uashingtoni është larguar një vit më parë nga kjo marrëveshje dhe ka rikthyer disa sanksione kundër këtij shteti.

Sipas marrëveshjes, Irani duhet të frenojë aktivitetin bërthamor në mënyrë që të lirohet nga sanksionet ndërkombëtare.

Mbështetësit evropianë të marrëveshjes kanë tentuar të ruajnë këtë dokument, mirëpo Teherani e ka cilësuar këtë proces shumë të ngadalshëm.

Para se të takohej me ministrat e Britanisë, Francës dhe Gjermanisë, Mogherini u ka thënë gazetarëve: “Ne do të vazhdojmë të mbështesim marrëveshjen aq sa mundemi me gjithë instrumentet dhe përkushtimin tonë politik”.

Bisedimet do të fokusohen në atë se si “të mbështetet zbatimi i plotë i marrëveshjes bërthamore”, ka thënë Mogherini.

Shtetet evropiane kanë thënë javën e kaluar se dëshirojnë ta ruajnë marrëveshjen bërthamore me Iranin mirëpo kanë kundërshtuar “ultimatumet” e Teheranit.

Sekretari amerikan i Shtetit, Mike Pompeo po ashtu pritet të takohet me zyrtarët evropianë në Brukel për të diskutuar rreth Iranit.

Pjesë e kësaj marrëveshjeje janë edhe Rusia dhe Kina. rel