Një spital në jug të Izraelit ka pësuar goditje direkte nga një raketë iraniane të enjten, teksa zyrtarët raportuan për “dëme të mëdha” në këtë spital.

Qendra Shëndetësore Soroka është spitali kryesor në jug të Izraelit. Një zëdhënës i këtij spitali tha se ndërtesa ka pësuar “dëme të mëdha” në disa zona.Autoritetet në këtë qendër shëndetësore u kanë kërkuar qytetarëve që të mos kërkojnë trajtim mjekësor në këtë institucion.

Një tjetër raketë goditi një ndërtesë të lartë dhe disa ndërtesa banimi në Tel Aviv. Të paktën 40 persona u plagosën nga këto sulme, tha Shërbimi i Shpëtimit i Izraelit.

Irani ka lëshuar rreth 400 raketa balistike dhe qindra dronë në drejtim të Izraelit, teksa afro 35 predha kanë depërtuar mburojën mbrojtëse të Izraelit, kanë thënë zyrtarët izraelitë. (Përgatiti: Trim Haliti)

Kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, e dënoi sulmi ndaj spitalit dhe u zotua se do të kundërpërgjigjet.

“Tiranët në Teheran do të paguajnë çmim të lartë”, tha ai.

Më vonë gjatë së enjtes, Irani tha se caku kryesor i sulmeve me raketa, ku u godit spitali, ishte një bazë ushtarake izraelite dhe një e inteligjencës, e jo objekti shëndetësor.

“Caku kryesor ishte Komanda e Ushtrisë izraelite dhe baza e inteligjencës [C4I e ushtrisë izraelite], kampi i inteligjencës ushtarake, që gjenden në afërsi të spitalit Soroka”, tha agjencia shtetërore e lajmeve Irna.

Sipas kësaj agjencie, sulmet direkte ishin ndaj ndërtesave ushtarake dhe se spitali u godit “nga vala shpërthyese”.

Edhe Garda Revolucionare Islamike tha se ishin goditur qendra komanduese të ushtrisë dhe inteligjencës së Izraelit, që gjendeshin pranë spitalit.

Spitali i goditur ka mbi 1.000 shtretër dhe ofron shërbim për pothuajse 1 milion banorë në jug të Izraelit, sipas uebfaqes së spitalit.

Sulmi erdhi pasi Izraeli goditi reaktorin e ujit të rëndë [reaktor bërthamor që përdor ujë të rëndë].

Ushtria izraelite tha se sulmin ndaj ndërtesës Arak është kryer me avionë luftarakë.

“Sulmi shënjestroi komponentët e nevojshëm për prodhimin e plutoniumit, në mënyrë që të parandalohej që reaktori të përdorej për zhvillim të armëve bërthamore”, tha ushtria.

Sipas televizionit shtetëror iranian, “nuk ka asnjë rrezik nga rrezatimi”. Një gazetar i këtij televizioni, gjatë një lidhje të drejtpërdrejtë nga qyteti i afërt Hondab, tha se objekti është evakuuar dhe nuk ka dëme në zonat civile që gjenden përreth reaktorit.

Mëngjesin e së enjtes, Izraeli paralajmëroi se do të godiste këtë ndërtesë dhe u bëri thirrje banorëve që të largohen nga zona. Ushtria izraelite tha se gjatë sulmeve ajrore të së enjtes ka shënjestruar Teheranin dhe disa zona të tjera të Iranit, pa dhënë detaje të hollësishme. Më pas tha se Irani ka nisur një valë të re sulmesh raketore ndaj Izraelit dhe u bëri thirrje njerëzve të strehoheshin.

Dita e shtatë e sulmeve mes Izraelit dhe Iranit vjen një ditë pasi udhëheqësi suprem i Iranit refuzoi thirrjet e Shteteve të Bashkuara për t’u dorëzuar dhe paralajmëroi se çdo përfshirje ushtarake e amerikanëve do të shkaktonte “dëme të riparueshme për ta”. Izraeli po ashtu ka hequr disa kufizime për njerëzit, duke sugjeruar se kërcënimi nga raketat e Iranit është ulur.

Përmes fushatës ajrore, Izraeli deri më tani ka goditur ndërtesat për pasurimin e uraniumit të Iranit në Natanz, objektet për prodhimin e centrifugave përreth Teheranit dhe centralin bërthamor në Isfahan. Po ashtu ka vrarë gjeneralë dhe shkencëtarë bërthamorë iranianë.

Irani ka thënë se deri më tani, si pasojë e sulmeve izraelite janë vrarë 224 persona, ndërkaq Izraeli ka raportuar për 24 të vrarë.

Ndryshe, reaktori Arak – që ishte cak i sulmeve izraelite – gjendet 250 kilometra në jugperëndim të Teheranit.

Uji i rëndë ndihmon në ftohjen e reaktorëve bërthamorë, por gjithashtu prodhon si nënprodukt plutoniumin, i cili potencialisht mund të përdoret për krijimin e armëve bërthamore. Kjo do t’i ofronte Iranit edhe një rrugë tjetër drejt një bombe bërthamore, përveç përmes pasurimit të uraniumit, nëse vendi dëshiron të prodhojë armë të tilla.

Më 13 qershor, Izraeli nisi fushatë ajrore duke goditur qendra ushtarake dhe bërthamore brenda Iranit, duke thënë se synon t’ia pamundësojë armikut të tij posedimin e armëve bërthamore.

Irani, që është përgjigjur duke kryer sulme ndaj Izraelit, vazhdimisht ka mohuar se synon të ketë armë bërthamore, duke argumentuar se programi i tij bërthamor ka qëllime civile.

Një spital në jug të Izraelit ka pësuar goditje direkte nga një raketë iraniane të enjten, teksa zyrtarët raportuan për “dëme të mëdha” në këtë spital.

Qendra Shëndetësore Soroka është spitali kryesor në jug të Izraelit. Një zëdhënës i këtij spitali tha se ndërtesa ka pësuar “dëme të mëdha” në disa zona dhe ka persona të plagosur nga ky sulm. Autoritetet në këtë qendër shëndetësore u kanë kërkuar qytetarëve që të mos kërkojnë trajtim mjekësor në këtë institucion.

Spitali i goditur ka mbi 1.000 shtretër dhe ofron shërbim për pothuajse 1 milion banorë në jug të Izraelit, sipas uebfaqes së spitalit.

Sulmi erdhi pasi Izraeli goditi reaktorin e ujit të rëndë [reaktor bërthamor që përdor ujë të rëndë], raportoi televizioni shtetëror iranian më 19 qershor.

Sipas televizionit shtetëror iranian, “nuk ka asnjë rrezik nga rrezatimi”. Një gazetar i këtij televizioni, gjatë një lidhje të drejtpërdrejtë nga qyteti i afërt Khondab, tha se objekti është evakuuar dhe nuk ka dëme në zonat civile që gjenden përreth reaktorit.

Mëngjesin e së enjtes, Izraeli paralajmëroi se do të godiste këtë ndërtesë dhe u bëri thirrje banorëve që të largohen nga zona. Ushtria izraelite tha se gjatë sulmeve ajrore të së enjtes ka shënjestruar Teheranin dhe disa zona të tjera të Iranit, pa dhënë detaje të hollësishme. Më pas tha se Irani ka nisur një valë të re sulmesh raketore ndaj Izraelit dhe u bëri thirrje njerëzve të strehoheshin.

Dita e shtatë e sulmeve mes Izraelit dhe Iranit vjen një ditë pasi udhëheqësi suprem i Iranit refuzoi thirrjet e Shteteve të Bashkuara për t’u dorëzuar dhe paralajmëroi se çdo përfshirje ushtarake e amerikanëve do të shkaktonte “dëme të riparueshme për ta”. Izraeli po ashtu ka hequr disa kufizime për njerëzit, duke sugjeruar se kërcënimi nga raketat e Iranit është ulur.

Përmes fushatës ajrore, Izraeli deri më tani ka goditur ndërtesat për pasurimin e uraniumit të Iranit në Natanz, objektet për prodhimin e centrifugave përreth Teheranit dhe centralin bërthamor në Isfahan. Po ashtu ka vrarë gjeneralë dhe shkencëtarë bërthamorë iranianë.

Irani ka thënë se deri më tani, si pasojë e sulmeve izraelite janë vrarë 224 persona, ndërkaq Izraeli ka raportuar për 24 të vrarë.

Ndryshe, reaktori Arak – që ishte cak i sulmeve izraelite – gjendet 250 kilometra në jugperëndim të Teheranit.

Uji i rëndë ndihmon në ftohjen e reaktorëve bërthamorë, por gjithashtu prodhon si nënprodukt plutoniumin, i cili potencialisht mund të përdoret për krijimin e armëve bërthamore. Kjo do t’i ofronte Iranit edhe një rrugë tjetër drejt një bombe bërthamore, përveç përmes pasurimit të uraniumit, nëse vendi dëshiron të prodhojë armë të tilla.

Më 13 qershor, Izraeli nisi fushatë ajrore duke goditur qendra ushtarake dhe bërthamore brenda Iranit, duke thënë se synon t’ia pamundësojë armikut të tij posedimin e armëve bërthamore.

Irani, që është përgjigjur duke kryer sulme ndaj Izraelit, vazhdimisht ka mohuar se synon të ketë armë bërthamore, duke argumentuar se programi i tij bërthamor ka qëllime civile.

Grupi i Sulmit i Anijes Aeroplanmbajtëse USS Ford pritet të vendoset në Evropë javën e ardhshme, pranë Lindjes së Mesme, duke e vendosur një aeroplanmbajtëse të tretë në afërsi të konfliktit midis Izraelit dhe Iranit, thanë një zyrtar amerikan dhe dy persona të tjerë të njohur me çështjen.

Vendosja e planifikuar e anijes Ford në teatrin e Komandës Evropiane ka qenë e planifikuar që nga fundi i vitit të kaluar. Por ka të ngjarë që ajo të zhvendoset në Detin Mesdhe lindor, pranë Izraelit, duke pasur parasysh konfliktin e vazhdueshëm me Iranin.

Në të njëjtën kohë, një tjetër aeroplanmbajtëse është në rrugë drejt Lindjes së Mesme, ku ose do t’i bashkohet ose do ta zëvendësojë USS Carl Vinson, raportoi CNN.

Ushtria amerikane përdor transportues aeroplanësh për të projektuar fuqi kudo në botë dhe ato janë ndër të parat që vendosen në kohë krizash.

Ato mund të mbajnë dhjetëra avionë luftarakë të aftë për të kryer sulme dhe mund të kapin raketa dhe dronë, dhe shoqërohen nga anije luftarake që mund të mbrohen kundër kërcënimeve ajrore, sipërfaqësore dhe nëndetëse.sn

Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) njoftoi se aktualisht nuk mund të verifikojë vendndodhjen e 409 kilogramëve të uraniumit të pasuruar në nivel të lartë që ka Irani, një sasi e mjaftueshme për të ndërtuar dhjetë koka bërthamore.

Kjo rezervë teorikisht duhet të jetë e mbyllur në një strukturë nëntokësore në Isfahan, por Drejtori i Përgjithshëm i IAEA-s, Rafael Grossi, tha se vendndodhja e tij tani është e paqartë, pasi Teherani kishte paralajmëruar se mund ta zhvendoste atë në rast të një sulmi izraelit, raporton Bloomberg.

Ndërkohë, sulmet ushtarake izraelite goditën dy objekte në Iran që prodhonin pjesë për makineritë që pasurojnë uraniumin, tha të mërkurën organi mbikëqyrës bërthamor i OKB-së, duke i identifikuar ato si laboratorin TESA Karaj dhe Qendrën Kërkimore të Teheranit.

“Në objektin e Teheranit, u godit një ndërtesë ku prodhoheshin dhe testoheshin makina të përparuara centrifuge. Në objektin e dytë, u shkatërruan dy ndërtesa ku prodhoheshin komponentë centrifuge”, njoftoi Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike në X. bw

Papa Leo XIV ka përcjellës sërish mesazhe paqeje teksa lufta mes Izraelit dhe Iranit ka hyrë në ditën e gjashtë. Ati i Shenjtë ka cituar Papa Françeskun duke theksuar se “lufta është gjithmonë një disfatë”, ndërsa inkurajon palët e përfshira në konflikt që të ulin armët.

“Në emër të dinjitetit njerëzor dhe të drejtës ndërkombëtare, u përsëris atyre që janë përgjegjës atë që thoshte Papa Françesku: “Lufta është gjithmonë një disfatë”. Dhe Piun XII: “Asgjë nuk humbet me paqen, gjithçka mund të humbasë me luftën”.

Ati i Shenjtë, Papa Leo XIV e përcolli këtë mesazh në fund të audiencës së përgjithshme në Vatikan.

Papa Leo XIV kërkoi gjithashtu ndalimin e konfliktit në Gaza dhe në Ukrainë.

“Zemra e Kishës është e shqyer nga britmat që vijnë nga vendet e luftës, në veçanti nga Ukraina, Irani, Izraeli dhe Gaza. Nuk duhet të mësohemi me luftën, përkundrazi duhet ta hedhim poshtë si tundim joshjen e armëve të fuqishme dhe të sofistikuara”.bw

Me sulmet ajrore izraelite që nuk po shfaqin asnjë shenjë ngadalësimi edhe pas gjashtë ditësh, mijëra njerëz po ikin nga Teherani, duke shkaktuar kolona të gjata në trafik dhe mungesë të karburanteve, teksa ata po drejtohen nga veriu në kërkim të strehimit në pjesë të vendit që shpresojnë se janë të sigurta. Për shumë prej tyre, zhvendosja brenda Iranit nuk është e mjaftueshme.

Pikat kufitare në veri – Irani ndan kufij në këtë rajon me Turqinë, Azerbajxhanin dhe Armeninë – po vërshohen nga ata që po kërkojnë të largohen nga Irani nga frika se asnjë vend brenda Republikës Islamike më nuk është i sigurt.

Në Agarak, në pjesën armene të kufirit me Iranit, banorët lokalë thanë se ky pikëkalim tashmë është vërshuar me njerëz.

“Asnjë qytet nuk është i sigurt”, tha Amir Nikki për Shërbimin Armen të Radios Evropa e Lirë, “sepse ka [instalime] të ushtrisë dhe Gardës Revolucionare si dhe armë kudo”.

Nikki jeton në Mbretërinë e Bashkuar, por familja e tij jeton në Isfahan, në pjesën qendrore të Iranit, që gjendet afër ndërtesave bërthamore të cilat Izraeli po i sulmon në përpjekje për të neutralizuar programin bërthamor të Iranit.

Izraeli dhe shumë aleatë të tij perëndimorë e akuzojnë Iranin se po synon të prodhojë armë bërthamore. Teherani vazhdimisht ka hedhur poshtë këtë akuzë, duke thënë se programi i tij bërthamor është vetëm për qëllime civile.

Sidoqoftë, familja e Nikkit është në mes të zjarrit.

“Ata janë shumë të shqetësuar. Ata gjenden në një situatë shumë stresuese. Nuk mund të marrin frymë, nuk mund të hanë, nuk mund të pinë. Janë të tronditur. Nuk mund të flenë”, tha ai pasi kaloi kufirin dhe hyri në Armeni, mbi 1.100 kilometra nga Isfahani.

Që kur Izraeli nisi sulme ajrore drejt caqeve në mbarë Iranin më 13 qershor, të dyja palët kanë këmbyer valë sulmesh që kanë goditur ndërtesat ushtarake dhe joushtarake në të dy shtetet, duke shkaktuar viktima.

Por, situata në Iran është dukshëm më e rëndë, duke pasur parasysh përparësinë ushtarake që ka Izraeli.

Dhuna e ka shtyrë mbarë Lindjen e Mesme – që veçse ka qenë e paqëndrueshme për shkak të luftës 20-mujore të Izraelit në Gazë – në prag të një lufte në shkallë të plotë.

Shumica e iranianëve që po ikin për në Armeni – gra dhe burra – shmangin prononcimet për media për shkak të frikës nga ndëshkimi nga regjimi islamik.

Shumica e atyre që po ikin nga Irani duket se janë gra dhe të moshuar.

Në pikëkalimin në Agarak, shoferët armenë të taksive tonë se po përballen me turma të mëdha njerëzish dhe po punojnë me ndërrime gjatë gjithë ditës, duke iu ofruar shërbime transportuese personave që po hyjnë në Armeni dhe që kanë nevojë të shkojnë në drejtime të ndryshme.

Ata thonë se jo vetëm iranianët janë ata që po e kalojnë kufirit. Edhe shumë qytetarë të shteteve të tjera po ikin nga lufta.

Numri i kalimeve kufitare “me gjasë do të rritet”

Korrespondentët e Shërbimit Armen të REL-it që raportojnë nga terreni, thanë se kanë parë grupe të qytetarëve aziatikë që po shkojnë në Armeni nga Irani.

Një person parashikoi se nëse konflikti mes Izraelit dhe Iranit vazhdon të përshkallëzohet, numri i personave që do të hyjnë në Armeni “me gjasë do të rritet”.

Irani ka ndërmarrë një valë të re sulmesh raketore ndaj Izraelit, në orët e hershme të së hënës së 16 qershorit, teksa të dyja vendet po vazhdojnë të bombardojnë njëri-tjetrin.

Ismaili, i cili kërkoi që të mos i publikohej mbiemri, është një iranian që jeton në Gjermani.

Ai tha se është detyruar të udhëtojë drejt Agarakut, për shkak se fluturimet nga Irani janë anuluar për arsye sigurie.

Ai ka shpresë që luftimet nuk do të shndërrohen në një luftë të plotë, duke shtuar se ka frikë se si do të mund t’i prekte kjo familjarët e tij që janë ende brenda Iranit.

“Nuk mendoj që lufta po vjen. Amerika dhe Evropa do të bëjnë përpjekje për t’i dhënë fund armiqësive”, tha ai.

Deri atëherë, Ismaili tha se ajo çfarë mund të bëjë tani është të largohet nga vendi dhe të mbajë kontakte me familjarët e tij dhe të shpresojë që ata do të jenë të sigurt.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Mimoza Sadiku

Ministri i Jashtëm izraelit, Gideon Sa’ar, i ka dërguar një letër Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, duke pretenduar se Irani ka një “plan strategjik” për të eliminuar vendin e tij, duke thënë se Izraeli është i vendosur të mbrohet.

“Irani ka një plan strategjik për të eliminuar Izraelin. Izraeli nuk mund dhe nuk do ta pranojë kërcënimin e shfarosjes!” shkroi Sa’ar në X kur ndau një kopje të letrës.

Sulmi i Izraelit ndaj Iranit, shkroi ai në letrën e tij, “u nis pas një zhvillimi kritik në programin e armëve bërthamore të Iranit dhe synonte gjithashtu pengimin e kërcënimit të menjëhershëm të sulmeve të tjera me raketa dhe ndërmjetësime iraniane”.

Vendimi për të sulmuar u mor “si masë e fundit”, thuhej në letër. bw

Kina po zhvillon koka bërthamore me një ritëm më të shpejtë se çdo vend tjetër, ndërsa shteti aziatik lindor modernizon dhe zgjeron ndjeshëm arsenalin e tij, duke e bërë fuqinë e tretë më të madhe bërthamore në botë, pas Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara, thuhet në një raport të një instituti suedez kërkimor.

Kur u pyet për koment, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Kinës, Guo Jiakun, tha se Kina e mban kapacitetin e saj bërthamor në një nivel minimal dhe zbaton një strategji bërthamore vetëmbrojtëse, duke shtuar se vendi “asnjëherë nuk merr pjesë në një garë armatimi.”

Newsweek gjithashtu ka kontaktuar përmes emailit Ministrinë e Mbrojtjes së Kinës për koment.

Kina është një nga nëntë shtetet që zotërojnë armë bërthamore. Përveç Rusisë dhe SHBA-së, aleatët e NATO-s Franca dhe Mbretëria e Bashkuar, si dhe India, Pakistani, Koreja e Veriut dhe Izraeli, i cili nuk e pranon publikisht se ka armë bërthamore, posedojnë arsenale bërthamore.

Raporti i publikuar nga Instituti Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes në Stokholm (SIPRI) vjen në sfondin e një ndërtimi të shpejtë të ushtrisë kineze, si në aspektin konvencional ashtu edhe atë bërthamor. Pentagoni ka paralajmëruar se Kina mund të zotërojë mbi 1000 koka bërthamore deri në fund të dekadës.

Megjithëse Pekini nuk e ka zbuluar kurrë madhësinë e arsenalit të tij bërthamor, udhëheqësi kinez Xi Jinping urdhëroi vitin e kaluar përshpejtimin e zhvillimit të forcave të frikësimit strategjik, ndërsa ushtria kreu një test të rrallë lëshimi të një rakete ndërkontinentale me aftësi bërthamore (ICBM).

Instituti Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes në Stokholm publikoi të hënën raportin e tij vjetor vlerësues, duke përllogaritur se që nga janari, numri total i kokave bërthamore në botë ishte 12,241, nga të cilat rreth 9614 ishin në magazina ushtarake për përdorim të mundshëm nga të gjitha fuqitë bërthamore, ndërsa 2,627 të tjera ishin tërhequr nga përdorimi, por ende të padisintreguara.

Rusia, që zotëron arsenalin më të madh bërthamor në botë, ka gjithsej 5459 koka bërthamore, prej të cilave 4309 ndodhen në magazinën e saj ushtarake. SHBA, në krahasim, ka një vlerësim prej 5177 kokash bërthamore në inventar, prej të cilave 3700 janë të vendosura ose në magazinim.

Arsenali bërthamor i Kinës është zgjeruar në të paktën 600 koka, një rritje me 100 brenda vetëm një viti. Të gjitha këto koka konsiderohen të gatshme për përdorim, me 24 që raportohen se janë të vendosura.

Ndërsa pritet që Kina të vazhdojë të zgjerojë arsenalin e saj bërthamor gjatë dekadës së ardhshme, dhe numri maksimal i projektuar i kokave të saj deri në vitin 2035 është 1500, raporti thekson se ky numër përbën vetëm rreth një të tretën e arsenaleve aktuale të Rusisë dhe SHBA-së.

Sipas raportit, ushtria kineze mund të dërgojë koka bërthamore duke përdorur 20 avionë bombardues H-6N, 72 raketa balistike të lëshuara nga nëndetëse dhe gjithsej 712 raketa balistike tokësore të tipeve të ndryshme, të lëshuara ose nga silot ose nga platforma të lëvizshme.

Sa i përket forcës së saj me raketa ndërkontinentale (ICBM), të cilat kanë një rreze të vlerësuar mbi 5500 kilometra, raporti vlerëson se Kina “kishte përfunduar ose ishte pranë përfundimit” të rreth 350 silose të reja ICBM në tre fusha shkretëtirash në veri të vendit dhe në tre zona malore në lindje.

Kina po pajis nëndetëset e saj të tipit 094 për raketa balistike (SSBN) me raketa me rreze më të gjatë dhe po zhvillon si një klasë të re të SSBN-ve ashtu edhe një lloj të ri avionësh bombardues me aftësi bërthamore, duke përforcuar më tej triadën bërthamore të vendit, sipas raportit.

Instituti Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes në Stokholm shkruan në raportin e tij të fundit për kapacitetet bërthamore të Kinës: “Qëndrimi standard i Kinës, që kur zhvilloi armët bërthamore, ka qenë të mbajë të ndara kokat, raketat dhe lëshuesit gjatë kohës së paqes, me procedura të përcaktuara për ngarkimin e kokave në lëshues në rast krize. Megjithatë, ka pasur spekulime të konsiderueshme vitet e fundit, të cilat vazhduan edhe në vitin 2024, për atë nëse kjo qasje vazhdon të jetë në fuqi.”

Guo Jiakun, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Kinës, tha në një konferencë për shtyp të hënën: “Kina ndjek një politikë të ‘mospërdorimit të parë’ të armëve bërthamore në asnjë rrethanë dhe në asnjë kohë dhe është zotuar pa kushte të mos i përdorë apo të mos kërcënojë me përdorimin e armëve bërthamore ndaj shteteve jobërthamore dhe zonave të lira nga armët bërthamore.”

Pekini ka refuzuar propozimin e Uashingtonit për bisedime mbi çarmatimin bërthamor, duke e quajtur atë “të padrejtë dhe joreal.” Instituti Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes në Stokholm paralajmëron se regjimet për kontrollin e armëve janë dobësuar rëndë, duke nxitur një garë të re dhe të rrezikshme armatimi bërthamor. / Newsweek – Syri.net

“Beteja filloi!” Me këto fjalë, Udhëheqësi Suprem iranian Ali Khamenei iu përgjigj kërcënimeve të Presidentit amerikan Donald Trump, i cili i kërkoi Teheranit të pranonte “një dorëzim pa kushte”.

Tashmë konflikti mes Izraelit dhe Iranit ka hyrë në ditën e gjashtë dhe shpërthimet vijojnë si në Tel Aviv dhe në Teheran.

 “Ali kthehet në Khaybar”, thuhet në një postim, sipas një përkthimi nga Iran International.

Deklarata i referohet imamit të parë të Islamit Shiit dhe pushtimit të qytetit hebre të Khaybarit në shekullin e 7-të.

Postimi përfshin imazhin e një burri me shpatë që hyn në një portë si fortesë, me vija të zjarrta në qiell. Deklarata është mesazhi i parë publik i Khameneit që kur Donald Trump bëri thirrje për dorëzimin pa kushte të Iranit dhe tha se Shtetet e Bashkuara po e shtynin vrasjen e Ajatollahut “për momentin”.

Korpusi i Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) e Iranit ka thënë se raketa hipersonike u përdorën gjithashtu në sulmin e fundit ndaj Izraelit.

Ndërkohë kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu ka pasur një bisedë telefonike me presidentin e SHBA-së, Donald Trump gjatë natës (18 qershor). Lajmi u bë i ditur nga mediat izraelite, duke shtuar se Netanjahu kishte folur nga bunkeri ku po bënte një bilanc të luftës me Iranin së bashku me ndihmësit e tij.

Nga ana tjetër sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së, Pete Hegseth, ka siguruar se Shtetet e Bashkuara janë “në gatishmëri dhe të gatshme” për të “mbrojtur bazat dhe interesat e tyre” në Lindjen e Mesme, edhe pse ende shpresojnë për një marrëveshje bërthamore me Teheranin

Megjithatë për momentin,  “nuk ka të dhëna për një sulm të afërt iranian kundër bazave amerikane” në rajon informon NBC, duke cituar zyrtarë amerikanë. sn

Për të gjashtën ditë me radhë, Izraeli dhe Irani kanë vazhduar sulmet ndaj njëri-tjetrit, disa orë pasi presidenti amerikan, Donald Trump, i kërkoi Republikës Islamike “dorëzim pa kushte”.

Aeroplanët ushtarakë izraelitë goditën kryeqytetin iranian pak para agimit të mërkurën, pasi ushtria lëshoi paralajmërime që civilët të largoheshin nga një qark i Teheranit.

Më pas, ushtria izraelite tha se ka goditur objekte për prodhimin e armëve dhe një qendër që përdoret për të prodhuar centrifuga në Teheran.

“Më shumë se 50 aeroplanë ushtarakë izraelitë kanë kryer një sërë sulmesh në zonën e Teheranit në orët e fundit. Si pjesë e përpjekjes më të gjerë për të ndërprerë programin e Teheranit për zhvillimin e armëve bërthamore, një ndërtesë për prodhimin e centrifugave në Teheran është shënjestruar”, u tha në deklaratë.

Centrifugat janë makina që përdoren për pasurimin e uraniumit, përkatësisht, ato shërbejnë për të ndarë izotopet e uraniumit, kryesisht për të rritur përqindjen e uraniumit-235, i cili, nëse arrin nivel të lartë të pastërtisë, mund të përdoret për armë bërthamore.

“Gjatë valës së sulmeve, disa ndërtesa për prodhimin e armëve janë goditur, përfshirë ndërtesa për prodhimin e lëndëve të para dhe komponentëve që përdoren për montimin e raketave tokë-tokë”, shtoi ushtria izraelite.

Ndërkaq, mëngjesin e 18 qershorit, Irani tha se ka sulmuar me raketa hipersonike Izraelin. Teherani u kërkoi banorëve të Tel Avivit që të përgatiten për një sulm, ndërsa Garda Revolucionare Islamike pretendoi se ka përdorur raketat hipersonike Fattah-1 për të sulmuar strehimore dhe një qendër tregtare.

“Vala e 11-të e operacionit tonë ‘Premtimi i Sinqertë 3’ duke përdorur raketa Fattah-1” u realizua, tha Garda Revolucionare përmes një njoftimi që u transmetua në televizionin shtetëror iranian.

Raketat hipersonike fluturojnë pesë herë më shpejt se shpejtësia e zërit dhe mund të manovrojnë gjatë fluturimit, duke i bërë më të vështira për t’u gjurmuar dhe për t’u rrëzuar.

Republika Islamike gjithashtu tha se ka lëshuar dronë drejt Izraelit. Sipas ushtrisë izraelite, dy prej dronëve janë rrëzuar mbi zonën e Detit të Vdekur.

Fuqitë perëndimore po përpiqen që të shmangin që ky konflikt të shndërrohet në një luftë rajonale.

Të martën mbrëma, në biseda të ndara telefonike me homologun e tij iranian dhe me të dërguarin amerikan Steve Witkoff, ministri i Jashtëm i Egjiptit, Badr Abdelatty, ka bërë thirrje për zgjidhje diplomatike.

Presidenti amerikan, Donald Trump, një ditë më parë kërkoi nga Republika Islamike që të “dorëzohet pa kushte”.

Ai gjithashtu tha se SHBA-ja me lehtësi mund të vrasë udhëheqësin suprem të Iranit.

“Ne e dimë saktësisht se ku po fshihet i ashtuquajturi ‘lider suprem’. Ai është një cak i lehtë, por është i sigurt aty ku është. Ne nuk do ta vrasim, të paktën tani për tani”, shkroi ai në platformën Truth Social.

Më pas, ai u takua me Këshillin Amerikan të Sigurisë Kombëtare për të diskutuar për konfliktin. Por, pas takimit nuk pati ndonjë deklaratë publike.

Izraeli e nisi fushatën ajrore ndaj Iranit më 13 qershor, duke argumentuar se sulmet ndaj udhëheqësve ushtarakë, shkencëtarëve bërthamorë iranianë, qendrave për pasurim të uraniumit dhe programit të raketave balistike janë të domosdoshme për të parandaluar Iranin që të ketë armë bërthamore.

Irani pretendon se programi i tij bërthamor ka qëllime paqësore, duke thënë se nuk dëshiron të zhvillojë armë bërthamore.

Si pasojë e sulmeve, në Iran janë vrarë të paktën 224 persona, ndërsa në Izrael është raportuar për 24 të vrarë.

AP

Izraeli e ka tronditur Iranin javën e kaluar në momentin që ka nisur një operacion ushtarak dhe të inteligjencës, të përgatitur ndër vite, që ka rezultuar me sulme precize kundrejt shënjestrave të nivelit të lartë.

E udhëzuar nga spiunët dhe inteligjenca artificiale, ushtria izraelite ka nisur zjarr në terrin e natës përmes aeroplanëve luftarakë dhe dronëve të kontrabanduar, duke ia gjymtuar Iranit një pjesë të sistemeve raketore dhe atyre për mbrojtje ajrore.

Me një liri më të madhe për të fluturuar mbi Iran, Izraeli ka bombarduar më pas qendra bërthamore dhe ka vrarë gjeneralë të lartë ushtarakë dhe shkencëtarë iranianë.

Derisa Irani është mobilizuar për t’u hakmarrë disa orë më vonë, kapaciteti i tij – veçse i dobësuar nga sulmet e mëparshme izraelite – është rrënuar edhe më tepër.

Situata është përshkruar kështu pas diskutimeve me 10 zyrtarët dhe ish-zyrtarë izraelitë të inteligjencës dhe sektorit ushtarak, disa prej të cilëve kanë folur për agjencinë e lajmeve Associated Press në kushtet anonime, në mënyrë që të mund të japin më shumë informacione për operacionet.

Disa prej pretendimeve të tyre nuk kanë mundur të verifikohen. Mirëpo ish-udhëheqësja e kërkimeve në agjencinë izraelite të spiunimit, Mossad, Sima Shine ka konfirmuar skeletin e sulmit, duke thënë se ka pasur informacione të brendshme se si është planifikuar dhe ekzekutuar ai.

“Sulmi është kulminacion i shumë viteve të punës së Mossadit për të shënjestruar programin bërthamor të Iranit”, ka thënë Sima Shine, ish-drejtoreshë për kërkime në Mossad, dhe tani është analiste në Institutin për Studime të Sigurisë Kombëtare.

Doza e befasisë është shtuar për shkak të bindjeve të zyrtarëve iranianë se Izraeli nuk do të kryente ndonjë sulm, përderisa Irani ka qenë i angazhuar në bisedime me Shtetet e Bashkuara lidhur me programin e avancuar bërthamor.

Ndonëse ishte planifikuar një rund i gjashtë i takimeve mes dy vendeve të dielën në Oman, kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, e ka aktivizuar operacionin “Luani në ngritje” të premten.

Presidenti amerikan, Donald Trump, ka qenë i njoftuar për nisje të sulmit.

Netanyahu ka thënë ndër vite se neutralizimi i programit bërthamor të Iranit është jetik për sigurinë e Izraelit, prandaj Izraeli ka ndërmarrë veprime për të dobësuar kapacitetet e Iranit për pasurim të uraniumit në gradën ushtarake.

Megjithatë, Netanyahu ka thënë se një sulm më agresiv ka qenë i domosdoshëm, pasi Irani ka vazhduar të pasurojë programin e vet, pavarësisht përpjekjeve diplomatike amerikane dhe paralajmërimeve prej vëzhguesve të Kombeve të Bashkuara.

Lideri suprem i Iranit, Ajatollah Ali Khameini, ka bërë thirrje të vazhdueshme për shkatërrim të Izraelit. Liderët politikë iranianë kanë thënë se programi i tyre bërthamor është për qëllime të mbrojtjes, ndonëse është shteti i vetëm pa bombë që pasuron uranium në nivele pothuajse të kategorisë ushtarake.

Kontrabandimi i dronëve në Iran

Mossadi dhe ushtria izraelite kanë punuar së bashku për të paktën tre vjet për të krijuar themelin e operacionit, sipas një ish-zyrtari të inteligjencës, i cili ka thënë se ka njohuri për sulmin.

Sulmi është planifikuar edhe në bazë të informacioneve që ka mbledhur Izraeli gjatë valës së sulmeve ajrore në tetorin e vitit të kaluar, përgjatë së cilës “është vënë në pah dobësia e sistemeve iraniane për mbrojtje”, ka thënë Naysan Rafati, analist për Iranin në Grupin Ndërkombëtar të Krizave.

Për të shkatërruar edhe më tepër mbrojtje ajrore iraniane dhe sistemet raketore në nisje të sulmit të javës së kaluar, agjentët e Mossadit kanë kontrabanduar armë me precizitet të lartë brenda Iranit, të cilat kanë goditur shënjestrat prej afërsisë, sipas dy zyrtarëve të sigurisë, që kanë folur në kushte anonimiteti.

Në mesin e këtyre armëve ka pasur dronë të vegjël, të cilët agjentët i kanë futur në shtet me makina, sipas një ish-zyrtari të inteligjencës.

Agjentët e Mossadit kanë stacionuar armë shumë afër qendrave për nisjen e raketave iraniane tokë-ajër, ka thënë Shine.

Sipas saj, agjencia punon me një mori njerëzish, lokalë dhe izraelitë.

Përdorimi i inteligjencës njerëzore dhe asaj artificiale për t’i selektuar shënjestrat

Për të analizuar informacionin e mbledhur prej burimeve të ndryshme, Izraeli e ka përdorur inteligjencën artificiale, ka thënë një zyrtar i inteligjencës, i përfshirë në selektim të individëve dhe qendrave që janë shënjestruar.

Ai ka thënë se inteligjenca artificiale është përdorur për t’iu ndihmuar izraelitëve që të shoshitnin thesarin e të dhënave që posedonin.

Puna ka nisur në tetorin e vitit të kaluar, sipas një zyrtari që ka folur në kushte anonime, pasi nuk ka qenë i autorizuar që të flasë për mediat; do të thotë një muaj përpara sesa Netanyahu ka deklaruar se ka urdhëruar planet për sulme.

Një hulumtim i Associated Press më herët këtë vit ka shpërfaqur se ushtria izraelite përdor modele amerikane të inteligjencës artificiale në luftë, për t’i përgjuar komunikimet dhe për t’i mësuar lëvizjet e armiqve.

Këto modele janë përdorur në luftërat me Hamasin në Gazë dhe Hezbollahun në Liban.

Si Hamasi, ashtu edhe Hezbollahu, janë organizata të shpallura terroriste nga Shtetet e Bashkuara dhe fuqi tjera.

Zyrtari i inteligjencës që është përfshirë në identifikimin e shënjestrave të mundshme, ka thënë se fillimisht opsione kanë qenë figura të larta të udhëheqësisë, ushtrisë, pastaj ato civile si dhe infrastruktura.

Shënjestrat janë përzgjedhur nëse është vërtetuar se përbëjnë kërcënim për Izraelin – shembull nëse janë të përfshirë thellë në Gardën Revolucionare Islamike – forcë paramilitare që kontrollon raketat balistike të Iranit.

Ky zyrtar ka thënë se e ka pasur detyrë që të krijojë një listë me gjeneralë iranianë, përfshirë hollësitë për ta, sikurse ku punojnë dhe si e kalojnë kohën e lirë.

Në mesin e zyrtarëve të lartë ushtarakë të vrarë prej të premtes është edhe gjenerali Hossein Salami, udhëheqës i Gardës Revolucionare të Iranit dhe gjenerali Mohammed Bagheri, shef i stafit të forcave të armatosura të Iranit.

Përveç inteligjencës artificiale, Mossadi është mbështetur edhe në spiunë për t’i identifikuar shkencëtarët kryesorë bërthamorë dhe pjesëtarët e Gardës Revolucionare të Iranit, sipas një zyrtari të sigurisë. Të paktën tetë anëtarë të Gardës, përfshirë kreun e programit bërthamor janë vrarë në një sulm izraelit në një bunker nëntokësor.

Shënjestrimi i pajisjeve iraniane

Një tjetër aspekt i sulmit ka qenë goditja e pajisjeve iraniane që përdoren për të transportuar dhe nisur raketat.

Shine ka thënë se strategjia ka qenë e ngjashme me operacionet ukrainase më herët gjatë këtij muaji në Rusi. Në atë operacion, pothuajse një e treta e bombarduesve strategjikë të Moskës janë shkatërruar apo dëmtuar me dronë të prodhuar me pak para, të cilët kanë depërtuar në territorin rus, sipas zyrtarëve ukrainas.

Në një intervistë për televizionin shtetëror iranian, shefi i policisë shtetërore, gjenerali Ahmadreza Radan, ka thënë se “janë zbuluar shumë pajisje që bartnin dronë të vegjël dhe disa dronë taktikë”.

Sipas tij, “një numër tradhtarësh janë duke tentuar të prekin sistemin ajror për mbrojtje duke fluturuar mini-dronë”.

Sa larg shkon e gjithë kjo?

Mossadi besohet të ketë kryer një mori sulmesh në fshehtësi në programin bërthamor iranian në vjetët e fundit, përfshirë sulmet kibernetike dhe vrasjet e shkencëtarëve bërthamorë iranianë.

Megjithatë, rrallë e ka pranuar se ka qenë mbrapa atyre operacioneve.

Në fillim të vitit 2000 e më pas, centrifugat iraniane të përdorura për pasurim të uraniumit janë shkatërruar nga i ashtuquajturi Stuxnet – virus kompjuterik – që besohet të jetë krijuar nga izraelitët dhe amerikanët.

Më 2018, Izraeli pati vjedhur arkivin e kërkimeve bërthamore të Iranit, që përfshinte dhjetëra mijëra dokumente, ka thënë Yossi Kuperwasser, gjeneral i pensionuar dhe ish-hulumtues i inteligjencës ushtarake që tani drejton Institutin e Jerusalemit për Strategji dhe Siguri.

Në korrik të vitit 2024, Izraeli e ka vrarë një lider të lartë të Hamasit, Ismail Haniyehun, me një bombë në dhomën e gjumit për mysafirë në shtëpinë e një zyrtari në Teheran.

Sulmi i Izraelit javën e kaluar në zemër të programit bërthamor të Iranit dhe strukturave ushtarake nuk ka ardhur pa plan, ka thënë gjenerali i pensionuar izraelit, Amir Avivi, i cili udhëheq institutin Forumi i Izraelit për Mbrojtje dhe Siguri.

Ai ka thënë se ky operacion ka qenë rezultat i “inteligjencës izraelite dhe punës që është bërë ndër vite në Iran, dhe krijimit të një prezence të madhe”.

Përgatiti: Krenare Cubolli