VOAL- Giovanni Brusca, xhelati i Cosa Nostra-s, i njohur për vrasjen e Giovanni Falcone-s, gruas së tij Francesca Morvillo dhe eskortës së tij, u lirua më në fund në fund të majit, kur skaduan katër vitet e provës të vendosura ndaj tij nga gjyqësori. Pas arrestimit të tij në vitin 1996 dhe një pendimi të rremë të parë, ai vendosi të bashkëpunonte me drejtësinë.

Burri, i njohur si “u Verru” (derri) ose “lo Scannacristiani” për egërsinë e tij, është i njohur për pjesëmarrjen e tij, sipas tij, në mbi 150 vrasje, përfshirë ato të gjyqtarit Rocco Chinnici dhe të vogëlushit Giuseppe Di Matteo, i cili vdiq në vitin 1996 i tretur në acid.

Pikërisht për shkak të reputacionit të Bruscës si vrasës, ky publikim ka shkaktuar trazira në opinionin publik italian, dhe jo vetëm, duke ngritur gjithashtu disa pyetje morale. Nando dalla Chiesa, profesor i sociologjisë së krimit të organizuar në Universitetin e Milanos dhe djali i gjeneralit Carlo Alberto dalla Chiesa, na foli për këtë.

A mund të na përshkruani historinë e ligjit për bashkëpunëtorët e drejtësisë?

Një nga të parët që ngriti mundësinë e zgjerimit të rolit të bashkëpunëtorit të drejtësisë edhe për mafiozët e penduar ishte babai im (Gjenerali Carlo Alberto dalla Chiesa, red.). Pasi mbërriti në Palermo (hera e tij e tretë në Siçili, shënim i redaktorit) si prefekt, ai mendoi se shteti italian mund të rikrijonte me mafian të njëjtën marrëdhënie që ishte krijuar gjatë Viteve të Plumbit me terroristët, të cilët merrnin shpërblime për bashkëpunimin e tyre me shtetin. Në atë kohë ata e tallën, duke thënë se Gjenerali nuk i njihte mafiozët. Ata nuk do të kishin folur kurrë. Ligji u dëshirua më pas me forcë nga Giovanni Falcone (i cili, në bashkëpunim me Tommaso Buscetta, arriti të përcaktojë strukturën e Cosa Nostra për Gjyqin Maxi, red.), dhe është fryt i një beteje të vështirë nga Shteti Italian, i cili ishte në gjendje të ushtronte presion mbi mafiozët, duke minuar privilegjet e tyre. Ne flasim për pushtetin e tyre të ushtruar në burgje, për certifikatat mjekësore të rreme që i mbanin në spital. Në atë moment ata filluan të flisnin. Prandaj, ligji nuk është një dorëzim i shtetit italian, por më tepër një sukses!

Karakteristikat ligjore

Ligji për bashkëpunëtorët e drejtësisë u fut në sistemin ligjor italian në vitin 1991, për të mbrojtur njerëzit që, për shkak të bashkëpunimit të tyre me shtetin italian në “identifikimin e atyre që janë përgjegjës për krime shumë të rënda dhe në marrjen në gjyq të provave që janë vendimtare për dënimin”, janë të ekspozuar ndaj rreziqeve serioze.

Ky ligj prezantoi një sistem shpërblimi për të penduarit, duke u ofruar atyre dhe familjeve të tyre mundësinë për të përfituar nga një program mbrojtjeje. Kjo vlen edhe për dëshmitarët e drejtësisë (ata që bashkëpunojnë me autoritetet pa qenë pjesë e organizatës) dhe familjet e tyre.

Në vitin 2001, u bënë ndryshime në ligj, veçanërisht për të eliminuar mospërputhjet në ligjin e vitit 1991 dhe për të njohur një rregullore autonome për dëshmitarët e drejtësisë. Megjithatë, në vitin 2018, masat mbrojtëse (mbikëqyrja, mbrojtja fizike, ndihma, mbështetja ekonomike dhe riintegrimi social) u forcuan dhe u personalizuan.

Presioni më i madh i ushtruar nga shteti italian mbi mafiozët dhe rritja e bashkëpunimit me drejtësinë ndodhi pikërisht në vitin 1992, rreth një vit pas hyrjes në fuqi të ligjit. Indinjata dhe frika popullore e ngjallur nga vrasja e Falcones, e kombinuar me grushtin e hekurt të përdorur nga autoritetet, kanë kontribuar ndjeshëm në përhapjen e bashkëpunimit.

Si funksionon ky rregull dhe pse u lirua Giovanni Brusca?

Është një ligj që u jep një ulje shumë të ndjeshme të dënimit mafiozëve që vendosin të bashkëpunojnë me drejtësinë dhe, si në rastin e Bruskës, madje edhe për krime shumë të rënda. Nuk parashikon burgim të përjetshëm, sepse bashkëpunimi lejon një ulje të dënimit dhe vazhdimin e marrëdhënies së bashkëpunimit e cila, nëse çohet deri në fund, rezulton në vitet që u llogaritën për Bruscën. Prandaj, bashkëpunimi nuk lejon një dënim të shkurtër, por vitet ishin ende 25, që nuk është pak për Italinë, e cila në fakt pothuajse nuk njeh burgim të përjetshëm.”

Cilat janë implikimet morale të këtij lirimi?

Implikimet morale janë shqetësimi ynë. Është fakti që po flasim për këtë, që jemi të detyruar të rishikojmë kuptimin e atij ligji mbi bashkëpunëtorët e drejtësisë. Është e qartë se jemi pak të turpëruar, sepse mizoria e Bruskës ishte kaq e madhe. Këto nuk janë gjëra për të cilat mund të thuash “është në rregull”. Këto janë gjëra të vështira për t’u mbajtur mend, çnjerëzore. Megjithatë, pavarësisht këtyre ndjenjave, bashkëpunëtorët e drejtësisë parandaluan dhjetëra vdekje, sepse ata treguan se ku ndodheshin arsenalet dhe marrëdhëniet e pushtetit brenda organizatës, logjika me të cilën merreshin vendimet, ndonjëherë edhe se ku ndodheshin të arratisurit kryesorë. Nuk duhet të harrojmë klimën në të cilën lindi ky ligj, vite në të cilat pati një përqendrim shumë të lartë vdekjesh, viktima të pafajshme të mafies. Duhet të mendojmë se shfarosja ndoshta u ndalua nga bashkëpunëtorët e drejtësisë. Numri i viktimave po zvogëlohet gjithnjë e më shumë, por në ato vite ishte një masakër e vazhdueshme.

RSI