Nga Aurenc Bebja*, Francë – 7 Shkurt 2024

“Gazzetta di Venezia” ka botuar, të enjten e 21 majit 1931, në faqen n°3, bisedën ekskluzive me prefektin e Tiranës, Rexhep Jellën, askohe për vizitë në qytetin e Venecias, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një bisedë me prefektin e Tiranës

Rilindja e Shqipërisë

Vendi ku fluturojnë të gjithë – Nga shpina e gomarit në kabinën e aeroplanit – Makinat dhe rrugët – Peizazhi dhe turistët

Shkëlqesia e Tij Rexhep Jella, prefekt i kryeqytetit shqiptar dhe kryetar i organizatave rinore të mbretërisë mike, kaloi më shumë se një javë në Venecia dhe, natyrshëm, u dashurua me të.

Duhet pranuar, për më tepër, se njeriu i shquar zgjodhi një moment të lumtur për vizitën e tij në Serenissima : një diell i artë, një turmë e mrekullueshme të rinjsh të mrekullueshëm, një festë dritash, ngjyrash dhe flamujsh : të gjitha të kurorëzuara nga grumbullimi madhështor i së dielës dhe mbyllja e garave ndërkombëtare të gjimnastikës.

Të premten e kaluar, në orën dhjetë të mbrëmjes, teksa vezullimet jeshile dhe vjollcë të flakëve ngjyrosnin mrekullitë arkitekturore të Sheshit (Piacës) me ngjyrat “e një mijë e një netëve”, Rexhep Jella, ulur në Quadri, admiroi skenën në ekstazë.

— Si ju duket, Shkëlqesi ?

— Nuk e kam besuar kurrë se diçka e tillë mund të shihej.

— Është hera e parë që Shkëlqesia Juaj e sheh qytetin tonë ?

— Në fakt, kam qenë edhe në vitin 1913, por kalimthi, dhe më kujtohej shumë pak : për sa u përket monumenteve, nuk i kisha vizituar atëherë; këtë herë, megjithatë, arrita të admiroj thesaret kryesore artistike të këtij qyteti simpatik. Unë jam magjepsur prej tyre dhe mund t’i përshkruaj një nga një, por… venecianët i njohin më mirë se unë.

— Kjo nuk është plotësisht e provuar : por, nëse Shkëlqesia Juaj më lejon, do të kërkoj disa informacione për Shqipërinë. Aktualisht, si është Tirana ?

— Tridhjetë e pesë mijë banorë : atje jetojnë mjaft mirë dhe fizionomia e qytetit po përmirësohet dukshëm, natyrisht shumë gjëra mungojnë… përfshirë edhe hekurudhën, por po ndërtohet një seksion hekurudhor Durrës – Tiranë që do të përurohet sa më shpejt të jetë e mundur. Tani për tani fluturojmë ! Ju nuk mund ta imagjinoni sa fluturime ka në Shqipëri : linjat tona janë të shumta, të pajisura në mënyrë perfekte, dhe ajo që ka rëndësi ëshë se ato gëzojnë besimin e plotë të klientëve të tyre; dhe duhet të kemi parasysh se këta malësorë të mirë, aspak të frikësuar nga një përparim kaq i vrullshëm, zbresin nga shpina e lodhur e gomarit, për t’u ngjitur në kabinën e aeroplanit me lehtësinë më olimpike. Për momentin, në fund të fundit, ata kanë çdo të drejtë; në vite e vite shërbimi të vazhdueshëm e intensiv, asnjë fatkeqësi nuk ka ardhur që të lëkundë besimin e merituar të shqiptarëve tek avionët.

— Po ndërtimi i rrugëve, Shkëlqesi, si po ecën ?

— Sigurisht që rrugët që keni ju në Itali nuk i kemi dhe asfaltimi është praktikisht i panjohur për ne; por duhet hedhur poshtë legjenda se në Shqipëri nuk mund të vozisësh makinë : gjithsesi dua të pohoj që rrugët shqiptare nuk janë aspak më të këqija se ato serbe dhe greke. Në zona të caktuara natyra gurore dhe me luspa e terrenit e bën shumë të vështirë punën e peizazhit : në disa të tjera, anasjelltas, fundi moçal paraqet pengesa të kundërta : prandaj duhet të jeni të duruar dhe të nxitoni me makinë ku të jetë e mundur…

— A ka shumë makina ?

— Mjaft dhe janë gjithnjë në rritje : por përhapja e mjeteve motorike është e destinuar natyrshëm të ndjekë me të njëjtin ritëm zhvillimin e rrjetit rrugor. Për momentin nuk është e mundur të neglizhohet kalërimi, i cili në fund të fundit është i vetmi mjet transporti i përshtatshëm për të gjitha terrenet. Kemi kuaj të shkëlqyer : shumë të importuar nga Hungaria dhe shumë autoktonë, më të vegjël, por shumë rezistentë, me një maturi proverbiale dhe të pajisur me këmbë “dhie”; u ngjiten maleve si dhia e egër.

Megjithatë, pas pak vitesh do të mund të udhëtohet në të gjithë Shqipërinë me makinë; Në këtë drejtim, i hedh poshtë energjikisht të gjitha thashethemet për interesin e kufizuar turistik të vendit tonë : shumë të huaj janë të bindur se Shqipëria është një vend krejtësisht i shëmtuar dhe i shkretë, i pasur vetëm me male të thepisura dhe këneta të liga. Kjo është e pavërtetë; ne kemi rajone të tëra shumë pjellore, të mbuluara me bimësi të mrekullueshme dhe lugina piktoreske që nuk kanë asgjë për të pasur zili ato më të famshmet.

— Aktualisht, a ka një lëvizje turistike ?

— Shumë e kufizuar; duhet të inkurajohet absolutisht në çdo mënyrë. Edhe të huajt vijnë; do të mund të bindin lehtësisht se Shqipëria nuk është Hirushja e një peizazhi që pretendohet të jetë dhe se mikpritja, tradicionale mes njerëzve tanë, është e sinqertë dhe e përzemërt. Italianët duhet të vizitojnë Mbretërinë tonë që është në ethet e plota të rilindjes : ata do të mirëpriten si vëllezër. Na bashkojnë histori shekullore dhe, më në fund, çfarë na ndan ? Një krah i detit; një humnerë, dikush mund të përgjigjet. Po, për njerëzit që urrejnë njëri-tjetrin, por një traget i lehtë dhe i këndshëm për njerëzit që e duan njëri-tjetrin.

Një shpërthim i fundit flakërimesh i vë zjarrin San Marcos (Shën Markut), Kullës së Sahatit dhe Kampaniles, ndërsa sheshi është i mbushur me një turmë të jashtëzakonshme.

Rexhep Jella ngrihet dhe dëshiron të largohet.

— Dëgjo, më thotë, kushdo që është i sigurt se nuk do të kthehet më në Venecia, pas një vegimi të tillë, do të bënte mirë të mbyllte sytë dhe të largohej menjëherë për të mbajtur në kujtesë imazhin e pavdekshëm të kësaj tabloje ëndrrash. Por unë do të kthehem; një krah i detit, po e përsëris, bëhet një traget i këndshëm për ata që duan njëri-tjetrin!…

L. Tommaseo Ponzetta