VOAL – Vizita e zonjës plakë (Der Besuch der alten Dame) është titulli i një drame nga Friedrich Dürrenmatt shkruar në 1955 dhe është një nga veprat e tij më të njohura. Vepra merret me temat e hakmarrjes, fajit individual dhe kolektiv, plotfuqishmërisë së parave dhe korrupsionit moral kolektiv.

Drama zhvillohet në qytetin imagjinar Güllen (“dunghill” në Zvicër-Gjermani) e cila ishte një qendër kryesore kulturore, por në disa dekada ajo ka rënë në një situatë neglizhence dhe krize socio-ekonomike.

Subjekti

Në fillim të dramës, qyteti po përgatit festimet për ardhjen e Claire Zachanassian, dikur një qytetare e Güllen dhe tani një multi-miliardere, e cila është kthyer për të vizituar qytetin e saj të lindjes. Claire Zachanassian arrin në vend me burrin e saj (gjatë shfaqjes ajo do të ndryshojë disa, për të cilat Dürrenmatt sugjeron se luhen gjithmonë nga i njëjti aktor) dhe me një vijues për të thënë më pak grotesk. Pas disa kënaqësive, ajo u njofton bashkëqytetarëve të saj arsyen e vërtetë të vizitës së saj: në rininë e saj ajo mbeti shtatzënë nga marrëdhënia që kishte me të dashurin e saj Alfredo III, i cili megjithatë mohoi atësinë dhe bindi ryshfet dy pijanecë për të deklaruar në gjyq se kishin pasur marrëdhënie me Claire Zachanassian.

Vajza u dëbua në mënyrë të pandershme nga fshati dhe u damkos si prostitutë. Pasi kishte grumbulluar një pasuri të jashtëzakonshme përmes një sërë martesash me fat, ajo ofron një miliard franga Gulenit për vrasjen e Alfred III, i cili ndër vite ishte bërë një nga qytetarët më të respektuar të qytetit. Banorët refuzojnë me forcë, por shumë shpejt fillojnë të blejnë mallra të shtrenjta me kredi edhe nga vetë dyqani i Alfredo III, sikur prisnin ardhjen e burimeve të reja në të ardhmen.

Alfredo III e kupton këtë dhe fillon të alarmohet. Banorët e Güllen ngadalë por me siguri fillojnë të ndryshojnë qëndrimin e tyre mbështetës në favor të tij. Së shpejti bëhet e qartë se mënyra e vetme për të mbajtur një nivel të tillë të borxhit është vdekja e tij. Në fillim të gjithë duket se shpresojnë se do të ndodhë ndonjë aksident. Claire Zachanassian nga ana e saj pret vetëm që banorët të marrin vendimin e tyre (ajo vë bast se drejtësia gjithashtu mund të blihet dhe se banorët do të japin).

Epilogu e dëshmon të drejtë. Edhe bastioni i fundit i etikës, drejtori i shkollës, dorëzohet. Në një paradë të rrëmujshme popullore, Alfredo III vritet kolektivisht, ndërsa Burgomaster deklaron se drejtësia më në fund është bërë.

Ndërsa Claire Zachanassian ua jep kontrollin banorëve të qytetit, toni i errët i shfaqjes ndryshon duke u bërë gati farsë. Ironikisht, është Claire Zachanassian ajo që duket më pak e kënaqur me një hakmarrje kaq të shumëpritur.

Temat kryesore

Autori shpesh thekson se Vizita do të interpretohet kryesisht si një komedi, pavarësisht kësaj është e vështirë të injorosh tonin e zymtë dhe të errët të shumë pasazheve, ankthin në rritje të një Alfredo Ill të gjuajtur si një kafshë (krahasimi është në fakt me një panterë ) Mesazhi themelor pas punës është se në shoqërinë moderne kapitaliste paratë mund të marrin gjithçka, siç dëshmohet nga ardhja e Claire Zachanassian e cila, duke premtuar pasuri, i shtyn njerëzit të urrejnë dhe madje të vrasin dhe abuzon me konceptin e drejtësisë. , duke e shtrembëruar atë në një mënyrë groteske, një temë që Dürrenmatt trajton në shumë nga veprat e tij.

Performanca e parë origjinale

Shfaqja e parë origjinale u zhvillua në Schauspielhaus në Zyrih më 29 janar 1956, me aktoren e famshme gjermane Therese Giehse në rolin e protagonistes Claire Zachanassian.

Vepra e muzikuar

Dürrenmatt më vonë e shndërroi dramën në një libret për muzikë. Muzika u shkrua nga kompozitori austriak Gottfried von Einem. Opera me 3 akte, me të njëjtin titull, u vu në skenë për herë të parë në Operën Shtetërore të Vjenës më 23 maj 1971, me mezo-sopranon Christa Ludwig dhe baritonin Eberhard Waechter në rolet kryesore, nën drejtimin e John Pritchard. (Ekziston një regjistrim 2 CD i performancës nga etiketa Orpheo, me të njëjtët interpretues).

Pjesa ishte gjithashtu tema e muzikalit më të fundit nga ekipi krijues i përbërë nga kompozitori John Kander dhe tekstshkruesi Fred Ebb. Muzikali, i titulluar Vizita dhe libreto nga Terrence McNally, kishte një shtatzëni të gjatë dhe pas debutimit në Çikago në 2001 u ripunua gjerësisht para se të bënte debutimin e tij në Broadway në 2015. Vizita u zhvillua në Teatrin Lice të Broadway nga marsi në Qershor 2015 me drejtimin e John Doyle dhe një kast që përfshinte Chita Rivera dhe Roger Rees në rolet e Claire Zachanassian dhe Alfredo III respektivisht./Elida Buçpapaj