Carl Friedrich Georg Spitteler (24 Prill 1845 – 29 Dhjetor 1924) ishte një poet zviceran i cili u nderua me Çmimin Nobel për Letërsinë në vitin 1919 “në vlerësim të veçantë të poemës epike Pranverë në Olimp”. Vepra e tij përfshin poezi pesimiste dhe heroike. Spitteleri i ri ndoqi gjimnazin në Bazel, duke pasur mes mësuesve të tij filologun Wilhelm Wackernagel dhe historianin Jakob Burckhardt. Nga viti 1863 studioi drejtësi në Universitetin e Zyrihut. Në vitet 1865–1870 ai studioi teologji në Heidelberg dhe Bazel, megjithëse kur iu ofrua një post si pastor, ai mendoi se duhej ta refuzonte atë. Ai kishte filluar të realizonte misionin e tij si poet epik dhe për këtë arsye refuzoi të punonte në fushën për të cilën ishte përgatitur.

Më vonë ai punoi në Rusi si mësues, duke filluar nga gushti 1871, duke qëndruar atje (me disa periudha në Finlandë) deri më 1879. Më vonë ai ishte mësues filloreje në Bernë dhe La Neuveville, si dhe gazetar për Der Kunstwart dhe si redaktor për Neue Zürcher Zeitung. Më 1883 Spitteler u martua me Marie op der Hoff, më parë nxënëse e tij në Neuveville.

Më 1881 Spitteler botoi poemën alegorike në prozë Prometeu dhe Epimeteu, me pseudonimin Carl Felix Tandem, duke pasqyruar kontrastet midis idealeve dhe dogmave përmes dy figurave mitologjike. Ky botim i vitit 1881 pati interpretim psikologjik nga Carl Gustav Jung në librin e tij Llojet Psikologjike (botuar më 1921). Në fund të jetës, Spitteler ripunoi Prometheus dhe Epimetheus dhe e botoi atë me emrin e tij të vërtetë, me titullin e ri Prometheus der Dulder (Prometeu i vuajturi, 1924).

Më 1882 ai botoi Extramundana, një përmbledhje me poezi. Ai hoqi dorë nga mësimdhënia më 1885 dhe iu përkushtua karrierës gazetareske në Bazel. Tani veprat e tij filluan të vinin me shpejtësi.

Në vitet 1900–1905 Spitteler shkroi poemën e fuqishme alegorike-epike, në heksametra jambike, Olympischer Frühling (Pranvera Olimpike). Kjo vepër, duke përzier tema fantastike, natyraliste, fetare dhe mitologjike, trajton shqetësimin e njeriut ndaj universit. Veprat e tij në prozë përfshijnë Die Mädchenfeinde (Dy misogynistë të vegjël, 1907), për përvojat e tij autobiografike të fëmijërisë, dramatiken Conrad der Leutnant – Togeri Konrad (1898), në të cilën ai shfaq ndikim nga natyralizmi, kundërshtar i të cilit ishte më parë, dhe novelën autobiografike Imago (1906), duke ekzaminuar rolin e pavetëdijës në konfliktin midis një mendjeje krijuese dhe kufizimeve të klasës së mesme.

Në vitin 1919 ai fitoi çmimin Nobel. Spiteler vdiq në Lucernë më 1924.

BALADA E UJKUT LIRIK

Pëshpërisnin në korije flladet pranverore,
Dhe një ujk në dritën e hënës argjendore,
I drithëruar fort nga ndjenja më liriket,
Ngarendi të rrëmojë thellë brenda shpirtit,
Melankolik, nëpër male, nëpër shkurre shpejt,
Dashuri dhe pak dhimbje botërore ndjen.

I Madhi Zot na ruajtë prej mallkimit:
Lëshoi ​​ai psherëtimën e bilbilit.
Një trëndafil mbante në gishtat e dorës me lezet
Për të kumbuar këngët e mjellmës në kacek,
Dhe me një gojë të qeshur sheqer mjaltë
Ai fishkëllen një ulërimë të gjatë.

Orfeu e dëgjoi këtë serenatë.
“Zotëri koleg, mëshirë!” iu lut me ankth-
Kot e mundon, kot e shtrydh ti fytin,
Sepse ligësia po të leh nga shpirti.
Dhe me një zemër mbushur prej marazit
Rri, o bishë, sa më larg Parnasit.

Arti nga virtyti mund të heqë dorë,
Ka poetë lirikë që këngë kompozojnë,
Por përbindëshat me muzikë në grykë-
Të dashur, janë të pashpresë dhe çyrykë.
Artet e bukura, pa fund e pa mbarim,
Kërkesë themelore e kanë mirësinë”.

UDHËTARI

Flokon nga qielli butë pëshpëritshëm.
Një udhëtar mbi bregore dhe mbi akull ngjitet.
Gruaja e borës e ndjek me tinëzi të pabese:

“Qëndro, i dashur, dhe më merr me vete!
Mbrëmja është afër dhe maja është larg.
Dua të këndoj për ty një këngë plot me mall.’

Ajo vë shaminë jeshile në buzë përskaj,
Brohoritje lulesh dhe pranverë dhe maj.
Ai dëgjon, faqet e tij lotët ia lagin,
Pastaj ai bën kryq dhe më tej hedh hapin.

Dhe retë e borës nxijnë nëpër natë.
Ajo shket skaj tij me një gisht dinak:
‘Ndal! jam drita jote, je në rrugë të gabuar!
Unë do ta tregoj një përrallë të padëgjuar.

Nxjerr ajo një teh të ndritshëm nga manteli:
Atdheu para syve i ndrin atij të shkretit,
Kodra dhe kopshti dhe prindërit, fis e farë
Në kohën e bekuar të rinisë së artë.

Ai tundet. Ai tashmë po i zvogëlon hapat,
Pastaj ai bën kryqin dhe s’kthehet prapa.

Dhe stuhia rrëmon me tërbim tronditës,
Nata e bardhë zbret nga shkëmbi ulëritës.
Vullneti i tij u drobit, iu lig gjuri atij.
Ajo u ul dhe po rri në një stol guri aty.

‘Është rehat këtu; hajde ulu, pra!
Unë di gjithsesi të puth paksa.
Dhe gjumi të josh dhe një ëndërr të qesh:
Në gjirin tim të ngrohtë ka sa të duash vend.’

Ajo dukej aq e bukur, ajo tundi kokën aq ëmbël,
sikur qielli donte t’i hapej e ta merrte në prehër.
Ai u lëvar ngadalë e hepueshëm u lëkund
dhe ra në këmbët e saj – nuk u ngrit më kurrë.

PROZERPINA

Dje kur isha në viaduktin e lartë
Nuk e pashë dot lugnajën e butë nëpër mjegull,

Fluturoi një kandër drejt në vesh e më thirri mua:

“Hë, pra! është hata dhe mrekulli, nga kjo majë e malit
Të shikosh poshtë, ku në pezm dhe në atdhé
Ishe ti një krimb, dhe me anë të forcës dhe dyshimit
Duke u përleshur me botën dhe me veten tënde,
Ke endur një pëlhurë të shenjtë të pikëllimit dhe të mallit!

Dënimi të ka kushtuar çmim të madh edhe zhgënjim.
E prapëseprapë e ke kapur majën më të lartë!
E ke arritur tashmë! dhe pikëllimin tonë dhe emrin tonë
I ke shpalosur me krenari dhe lotë në majën më të lartë! ”

Kështu ky zogu trimosh imcak më pëshpëriti mua.

Hapi flatrat pastaj përballë meje në prarimin e verdhë të diellit,
Tek po lëvizte për në lartësi të tjera i madh e i trishtuar.

Por era dhe perëndimi e shtynë lart mjegullën gri,
E ngritën mbi pyll përpjetë, ende me këmbët e pathara.
U tret krejt e venitur edhe vdiq. Pikëllimi dhe emri
Lëshuan poshtë një shi të ftohtë poterexhi nga maja.

SIBILA

Kjo qe dita që lumturinë time e pat sjellë:

Ne kemi ecur nëpër natën terr të verbër
Asnjë rrugë, asnjë tingull, asnjë rreze dielli
Veç fytyra jote perëndeshë zemërëmbël.

Për ku po shkonim? Ç’po kërkonim, vallë,
Nëpër pyllin zi si varri? Unë nuk di gjë.
I tronditur dhe i heshtur të ndoqa pas vërdallë,
Sepse tundimi më fliste mua atë natë.

Shkëlqeu në dheun e zi tutje një gëmushë,
Së cilës një rreze dielli në flakë i bëri dush.
Dhe nga zjarri tej seç u lëshua not një perlë,
Nga thëngjilli për tek drita e kaltëroshit qiell.

Dhe sa i kaluam ne gëmushës pranë
Na u shfaq, shiko: kjo gjë e mirë
Kjo flutur e bekuar ferri pis e zhgjyrët
Filloi rreth nesh të vërtitej nëpër flakë
Si me fasho të na lidhë. – Ti qëndrove e nemitur
E më pe në mendime ngashënjyese krejt e zhytur.

Pastaj fare papritmas, ti si e lëkundur
Heshtjen e braktise, nga unë duke u kthyer:
“Si quhet vallë kjo gjëja kaq e bukur?”
Dhe unë u përgjigja, “Sibila emri i saj
Quhet. Kjo do të thotë, siç e di ti mirë:
Ç’po ndodh këtu e ç’do të ndodhë pastaj,
Ajo nuk ia rrëfen askujt. Shih, tash vetëm jemi ne
Nëpër pyllin mesnator. Dhe ti krejt e imja je! “

KUVLIA

Një poet hapi zemër dhe dritare një mëngjes.
U ngjitën te ai me të shpejtë ca dijemëdhenj.
Ata erdhën për të lëvduar dhomën e tij të qetë
Dhe u përbenë se një poet duhet të rrijë vetëm krejt.
Me përngut ia gozhduan grila dhe dritare,
Dyert ia barrikaduan, “Tani këndo në paqe.”

Por sapo ai filloi të krijojë një varg të ri,
Dëgjoi jashtë një kacafytje dhe një ulërimë.
Bash dijemëdhenjtë, përplot me letërsi dhe me inat,
Po rriheshin për vdekje, me hundët tërë gjak.
“Kush dreqin krijon këtu!” thirri poeti i zemëruar,
“Nëse vazhdon ky spektakël vrasës i mallkuar!
I tha vetes pastaj: Dua qetësi për librin tim
këtë të shtunë shtrigash? Ky është një mjerim.”

“Eh, çfarë!” jehoi një zë me ton të zemëruar,
“Nga vetja jote na mban ti ne sa më të huaj!
Ti duhet ta kuptosh mirë kuvlinë tënde të qetë:
Ti nuk do që t’na dëgjosh, do të rrish veç me veten. “

AURORA

E ka parë kush Aurorën, motërzën time, vallë?
Ajo është nusja ime, ndaj atë dua ta kem prapë.
Ne po kërcenin bashkë. Pastaj erdhi murlani
Dhe ma mori të ngratit.
E pra unë e di se ç’pati:
Ajo është e bukur tejet,
Dhe gjithë prej ajri!
Shtatin kaq latuar e flatrat kaq praruar
Dhe në skaje flatrat sipër
Plot me lajlelulexhingëlamingël! “”

Seç ia behu Aurora mu tek unë flakërimë,
Qull e lagur, krahët thyer, e pafrymë.
“Oh Zot!” thirri ngjethshëm, me ankth e drojë,
“Ç’kohë janë, vallë, këto që ne jetojmë!
Vetëm hidhërim dhe pikëllim miliona herë,
Dhe frikë, dhe zemërim dhe vuajtje paprerë!
Papritur në çast:
Rashë në lum sakaq.
Dhe po të mos ishte mrekullia vetë
Pra, më s’do kishe dëgjuar për mua në kët jetë;
Dhe unë nuk do të isha ulur më atje.
– Çfarë mendoni se ka ndodhur, de?

Dy njerëzushë shumë të bukur pak të bardhë, sa unë kurrë nuk kam parë të tillë kaq të bardhë,
U ngjitën deri në lum me mamanë e tyre krah për krahu bashkë.

Unë nuk e di si quheshin dhe kush ishin vallë.
Në kokë në vend të flokëve ata kishin ar,
Dhe gojë të vogël! – Gojë të vogël! Të thashë ty! Për gjiri!
Dhe në sytë e tyre ata manushaqe kishin.
– Papritmas, gruaja e bukur mua m’u vërvit zëçjerrë:
“Ah, pa shihni atje në ujë,” bërtiti ajo, “kafsha e mjerë!
Si përpëlitet dhe përplaset nëpër shtjellë
Dhe me brirëthit lutet e kërkon ndihmesë! ”

Dhe djemtë e mirë kishin një fletë në duar
E me të katra për tek unë u çapëluan
Gati me një frymë.
Ata mua më shtynë
Dhe në breg me butësi edhe kujdes më nxorrën mua.”

“Dhe të ndriçoi ideja
T’i falënderosh nga zemra?”

“Oh, nuk arrita dot ta shqiptoj falenderimin, do pranuar hapur:
Në frikë dhe përshtjellim e pashë veten të kapur! ”

” E pra, kjo shihet qartë me sy!
– Uluni për pak çaste
Tek këto manushaqe
Dhe thani kockat mirëfilli
Nën këto rreze dielli.
Më pas fluturojmë për në shtëpinë e njerëzve
Dhe iu trokasim shpëtimtarëve të jetës tënde.
Ty të pëlqen në gojët e tyre të vogla të shuash etjen.
Por kryesorja, ata sytë e saj të manushaqtë
I puth unë tashmë vetë, njëzet e katër herë pa ndarë.
Ajo e ka merituar atë. Mos jini ziliqarë! “