Kosova pritet të nënshkruajë javën e ardhshme marrëveshjen e stabilizim asocimit me Bashkimin Evropian. Nënshkrimi i marrëveshjes që shënon edhe vendosjen e parë të marrëdhënieve kontraktuale të Kosovës me Bashkimin Evropian, do t‘i jap fund një procesi, negociatat për të cilin filluan në tetor të vitit 2013 dhe ato u siguruan pas angazhimit të Kosovës në bisedimet me Serbinë për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet të dyja vendeve.

Në korrik të vitit 2014, Kosova dhe Komisioni Evropian hodhën inicialet e tyre në marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, nënshkrimi i së cilës javën që vjen pritet të pasojë një takim ndërmjet shefes së politikës së jashtme të BE-së, Federica Mogherini me kryeministrin e Kosovës, Isa Mustafa dhe atë të Serbisë, Aleksandër Vuçiç, në të cilin do të diskutohet për rrjedhën e procesit të zbatimit të marrëveshjeve të arritura ndërmjet tyre.

Kosova ishte ngecur në këtë proces për shkak të mungesës së konsensusit brenda Bashkimit Evropian, pesë vende anëtare të të cilit vazhdojnë të mos e njohin pavarësinë e Kosovës. Ndërsa, më vonë u arrit pajtimi që kjo marrëveshje të mos ketë nevojë të ratifikohet nga parlamentet e shteteve anëtare, siç ka ndodhur me vendet tjera.

Mungesa e këtij konsensusi ka bërë që Kosova të jetë prapa të gjitha vendeve të Ballkanit perëndimorë në proceset integruese. Qytetarët e saj janë të vetmit në rajon që nuk mund të udhëtojnë pa viza në zonën Shëngen. Kryeministri i Kosovës Isa Mustafa tha të mërkurën se deri në fund të nëntorit, vendi do të plotësojë të gjitha kriteret për liberalizimin e vizave.

Zyrtarë evropian i thanë Zërit të Amerikës se proceset janë ngadalësuar edhe për shkak të zhvillimeve në Kosovë, duke radhitur këtu krizën gjashtëmuajshe institucionale të vitit të kaluar, që pasoi zgjedhjet parlamentare, por edhe fillimin e ngathtë te qeverisjes në këtë vit si dhe ngecjet në fushën e sundimit te ligjit. Një shtysë proceseve u ka dhënë ndërkaq miratimi i Gjykatës së Posaçme për krime lufte.

Nënshkrimi i marrëveshjes për stabilizim asociim, ndodhë në një periudhë kur autoritetet po përballen më kritika të ashpra nga partitë opozitare të cilat kanë bllokuar tash e dy javë edhe punën e parlamentit në shenjë kundërshtimi ndaj marrëveshjeve me Serbinë. Mospajtimet më të thella pasuan marrëveshjen për krijimin e asociacionit të komunave me shumicë serbe që parasheh një shkallë të gjerë autonomie për këtë komunitet. Partitë opozitare kërkojnë tërheqjen e nënshkrimit nga marrëveshjet që i shohin si të dëmshme për shtetësinë e Kosovës.

Marrëveshjet me Serbinë që çuan në shtim të tensioneve politike ndërmjet koalicionit qeverisës dhe partive opozitare, i siguruan Serbisë negociatat për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Beogradi shpreson që brenda këtij viti të hapen kapitujt e parë të negociatave për anëtarësim, por diplomatët thonë se atij vendimi duhet t’i paraprijë vlerësimi i zbatimit në terren të marrëveshjeve për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën, që është edhe kapitulli i parë i bisedimeve ndërmjet Bashkimit Evropian dhe Serbisë.

Në Kosovë veprojnë shumë shërbime inteligjente që ndikojnë në spastrimin e trurit të të rinjve të Kosovës, për t’i dërguar të luftojnë në Siri, thotë në intervistën për Radion Evropa e Lirë, kryeimami i Kosovës, Sabri Bajgora.

Radio Evropa e Lirë: Kryeimam Bajgora, duke pasur parasysh faktin se në mesin e personave që janë nën hetime, për shkak të dyshimeve për përfshirje në aktivitete terroriste, ka edhe imamë që dyshohet se kanë nxitur radikalizmin dhe rekrutimin e luftëtarëve në Lindjen e Mesme. A e ka shtuar Bashkësia Islame e Kosovës (BIK-u) kontrollin mbi imamët e saj?

Sabri Bajgora: Është e vërtetë se vitin e kaluar ka pasur një valë arrestimesh të disa teologëve dhe imamëve, për gjoja përfshirjen në aktet kriminale, për terrorizëm. Mirëpo, mund të them se, tash, pas një viti nga ajo kohë që ka kaluar, shumica e imamëve janë liruar.

Sigurisht që hetimet nga ana e prokurorisë vazhdojnë, por ata mbrohen, për momentin, në liri. Ne, si Bashkësi Islame e Kosovës, qysh në fillim jemi pozicionuar shumë qartë, se nëse ka shkas për ndjekjen e tyre apo të çdokujt që përpiqet ta cenojë integritetin dhe sigurinë në Kosovë, pavarësisht nëse është imam ose jo, ndaj tyre duhet të merren masa përkatëse.

Mirëpo, gjithmonë, bazuar në fakte relevante, por jo vetëm supozime që mund të ndodhë të mbeten vetëm supozime. Është e vërtetë që Bashkësia Islame e Kosovës ka shtuar kontrollin – jo censurë, por një kontroll – duke mbajtur mbledhje me imamët, tash e një vit, disa herë, duke i këshilluar që të rrinë sa më larg këtyre rrymave apo ndikimeve që mund t’i kenë nga qarqet e caktuara, duke marrë parasysh që në Kosovë veprojnë lirshëm shumë segmente të sigurimeve të ndryshme inteligjente, që ndoshta ne edhe nuk i dimë dhe njerëzit apo të rinjtë tanë lehtë mund të bien pre e këtyre spekulimeve, këtyre nxitjeve.

Andaj i kemi porositur edhe imamët tonë që të jenë shumë të kujdesshëm, të vëmendshëm, që në xhematin e tyre të reflektojnë pozitivitet dhe t’ia bëjnë me dije se Kosova është atdheu ynë dhe ne nuk kemi atdhe tjetër rezervë apo nuk kemi tjetër vend ku ne duhet të fokusohemi. Por, pikë parësore e aktiviteteve tona duhet të jetë mirëqenia e popullatës sonë dhe natyrisht edhe prosperiteti i Kosovës në integrimet euroatlantike.

Radio Evropa e Lirë: Kryeimam Bajgora, deri tash, rreth 150 deri 200 pjesëmarrës nga Kosova në luftëra të huaja, dyshohet të kenë shkuar në Siri dhe Irak. Llogaritet që Kosova ka numrin më të madh të pjesëmarrësve në luftëra të huaja nga Evropa, për kokë banori. Cilët mendoni se janë shkaktarët që nxisin këtë pjesëmarrje të qytetarëve të Kosovës.

Sabri Bajgora: Vërtetë është për keqardhje që Kosova të renditet në mesin e këtyre shteteve që kanë numër të madh të luftëtarëve në Siri, duke pasur faktin se ne si Bashkësi Islame, qysh në fillim të krizës, do të thotë, në fillim të shkuarjes së njerëzve në Siri për këtë qëllim, jemi pozicionuar që lufta në Siri nuk ka të bëjë me xhihad dhe lufta e Sirisë nuk është luftë e jona, por është një luftë që ata duhet ta zgjidhin vet, është një luftë qytetare. Aty tash nuk dihet kush kundër kujt lufton, sepse tash luftojnë të gjithë kundër të gjithëve…

Radio Evropa e Lirë: A është kjo xhihad, në kuptimin negativ?

Sabri Bajgora: Unë mendoj se ky është xhihad në kuptimin negativ, sepse xhihadi më i madh është që ne të përkujdesemi për vendin tonë, duke u bazuar në thënien e profetit tonë (Muhamedi a.s.), i cili kthehej nga ekspeditat luftarake e thoshte ‘po kthemi nga xhihadi i vogël ne xhihadin e madh’.

Do të thotë xhihadi i madh është ndërtimi i shtetit, te lufta me vetveten, me egot, me pasionet, epshet etj. Prandaj, nisur nga ky fakt, ne i kemi porositur të rinjtë tanë se nuk ka nevojë askush që të derdh gjak në Siri, por ne duhet të derdhim djersë për ta ndërtuar vendin tonë, Kosovën. E thash edhe më herët, që në Kosovë veprojnë lirshëm shumë shërbime inteligjente, të cilat, në një formë, ndikojnë që ta pastrojnë trurin e të rinjve tanë, duke u premtuar atyre ndonjë pasuri që të shkojnë në Siri apo duk u pretenduar se atje po bëhet vërtetë fetare, e shenjtë.

Sigurisht që të rinjtë tanë, duke qenë tash edhe pjesë e një rrjeti global të rrjeteve sociale, të medieve, të Facebook-ut, të Youtubes, etj. nga pak ata ndikohen edhe nga këto rrjete. Ka dalë edhe një konstatim edhe nga shërbimet tona të sigurisë që një rol shumë negativ, në këtë rast, kanë edhe rrjetet sociale, për të nxitur të rinjtë tanë që të shkojnë në Siri. Ndërkohë që imamët janë përpjekur vazhdimisht që ta ruajnë një rol unifikues dhe ta tërheqin vërejtjen që të mos shkohet në Siri të luftohet kot së koti.

Radio Evropa e Lirë: E përmendët më herët që ka shërbime të inteligjencës, sekrete, të huaja. Sipas jush, kush janë dhe si po i mashtrojnë të rinjtë që t’i bashkohen grupit militant Shteti Islamik? A keni informacione?

Sabri Bajgora: Nuk kemi informacione të sakta, por ka indikacione. Ka indikacione që shumica e të rinjve tanë që e marrin rrugën për Siri, në mënyra të ndryshme klandestine, kanë rënë pre e këtyre shërbimeve inteligjente që veprojnë në dëm të Kosovës. Unë nuk mund ta them me saktësi, por diçka ka në këtë mes, sepse disa të rinjë mendjelehtë, shumë lehtë po përcaktohen që të udhëtojnë nëpër atë rrugë të ferrit, që për mua është një rrugë pa kthim, është një biletë njëdrejtimëshe.

Aty, është vështirë ta imagjinosh që një i ri që ka shkuar atje, të kthehet menjëherë. Jam i bindur që shumica e të rinjve tanë që kanë shkuar për herët të parë, kur janë ballafaquar me realitetin, ata me shumë kënaqësi do të kthehesh prapa, sepse e kanë parë që ata janë të huaj në një vend dhe ajo nuk është luftë e tyre. Mirëpo, fatkeqësisht, siç po ndodh në të shumtën e rasteve, kthim prapa më nuk ka.

Prandaj, edhe një herë e shfrytëzoj rastin që përmes mediumit tuaj, tu bëj thirrje të rinjve tanë, që të mos marrin për asnjë çmim atë rrugë, sepse me këtë nuk e kryejnë asnjë obligim fetar, nëse shkojnë. Përkundrazi, i bëjnë dëm vetvetes, i bëjnë dëm kauzës tonë kombëtare, por edhe asaj fetare.

Radio Evropa e Lirë: Ka pasur mjaft akuza të drejtuara në adresë të BIK-ut, duke thënë se BIK-u i ka “mbyllur sytë” përballë këtij fenomeni, që në fille. Cili është mendimi juaj?

Sabri Bajgora: Unë mendoj se këto akuza janë të paqëndrueshme. Bashkësia Islame e Kosovës, si një institucion shumë me rëndësi, me një interes të veçantë i ka përcaktuar objektivat e veta qysh moti, qysh para luftës. Ndërkohë, pas luftës, vazhdimisht është po kjo Bashkësi islame që ka tërhequr vërejtjen drejt institucioneve tona që të jenë më të vëmendshme ndaj shoqatave të huaja që po veprojnë në Kosovë.

Për këtë kemi me dhjetëra shkresa drejtuar institucioneve të Kosovës, duke u tërhequr vërejtjen që të mos u lënë hapsirë shoqatave humanitare që të veprojnë edhe në mënyrë fetare. Fatkeqësisht, kjo ka ndodhur, ndoshta me një bekim të fshehur edhe të institucioneve të Kosovës, qoftë të përkohshme , qoftë zyrtare.

Dhe ne, tash jemi para një situate të tillë, që duhet të merremi me pasojat e jo me shkaqet, qysh ka qenë ndoshta puna në fillim. Prandaj, në këtë drejtim, unë mendoj se çdo akuzë ndaj Bashkësisë Islame të Kosovës, është një rëndim ndaj kësaj bashkësie, sepse ne veprojmë tash e 15 apo 16 vjetë pa asnjë status zyrtar. Veprojmë as si Organizatë Joqeveritare e as si institucion zyrtar. Mirëpo, megjithatë kemi arritur ta ruajmë atë bërthamen e Bashkësisë Islame të Kosovës të paprekur, edhe pse diku – diku ndonjë teolog, ndonjë imam, ka pasur ndonjë lëshim.

Mirëpo gjithmonë jemi munduar ta bëjmë punën tonë ashtu siç duhet. Normalisht, në këtë aspekt, Bashkësia Islame, në kohët e fundit është duke bashkëpunuar ngushtë me të gjitha institucionet qeveritare që merren me çështjen e sigurisë së vendit. Në këtë drejtim, është duke u bërë një punë goxha e mirë, sepse në kuadër të Komisionit republikan për parandalimin e ekstremizmit të dhunshëm apo terrorizmit, ne e kemi përfaqësuesin e Bashkësisë Islame, brenda këtij komisioni, i cili përcjellë aktivitetet dhe po ashtu, jemi pjesë e Strategjisë kombëtare për parandalimin e dhunës dhe ekstremizmit fetar në Kosovë.

Mendoj se me ndihmën e të gjithë neve, bashkërisht, do t’ia dalim që ta mbrojmë popullin e Kosovës, aq më parë kur dihet se në këto troje, për shekuj, ka mbretëruar një frymë tolerante, një dashuri dhe një respekt i ndërsjellë, ndërmjet feve në Kosovë.

Andaj, mendoj se një klimë e tillë do të vazhdojë edhe në të ardhmen. Kosova është një vend i vogël. Kosova nuk e duron dot fjalën terrorizëm e as ekstremizmin, sepse jemi një popull paqësor. Kështu na kanë mësuar të parët tanë dhe kështu shpresojmë të vazhdojmë edhe ne, në të ardhmen. Nuk ka të ardhme Kosova nëse zhytemi në ekstremizëm të çfarëdo lloji qoftë.

Radio Evropa e Lirë: Por, megjithatë, sa mendoni se Kosova është e rrezikuar nga terrorizmi?

Sabri Bajgora: Unë mendoj se me një bashkëpunim të mirëfilltë të institucioneve të Kosovës, ne mund të parandalojmë akte terroriste apo një valë të dhunshme të ekstremizmit. Normalisht që nuk mund të them me saktësi se mund ta evitojmë çdo moment, mirëpo, duhet të jemi shumë syçelë, të vëmendshëm, që të rinjtë tanë të mos i brumosim me ndjenja të tilla që të mund të marrin ndonjë akt të tillë.

Përndryshe, kërcënimet që na vijnë herë pas here nga jashtë, se në Kosovë do të bëhet, ato janë kërcënime, me të cilat ballafaqohet çdo shtet me to. Mirëpo, mendoj që është detyrë e organeve tona të sigurisë që me kohë të hetohen dhe të parandalojnë çdo akt të mundshëm, i cili mund ta destabilizojë Kosovën në vitet në vazhdim.

Që nga fillimi i vitit 1990, kur nga peshkopi i atëhershëm, e më pas patriku serb Pavle, ishte hedhur ideja për ndërtimin e katedrales, kisha e “Krishtit shpëtimtar” (Hristos spasos), një tempull ortodoks serb në Prishtinë, e deri sot, ndërtimi i kësaj kishe nga shqiptarët e Kosovës ishte parë si problem politik, e në vitet e fundit është bërë kontest gjyqësor ndërmjet Kishës Ortodokse Serbe dhe Universitetit të Prishtinës.

Kjo për faktin se kisha ortodokse serbe”Krishti shpëtimtar”, është ndërtuar në hapësirën, të cilën Universiteti i Prishtinës e konsideron të jetë nën shfrytëzimin e tij, rreth 50 vjet me radhë.

Për më tepër, objektit të kishës i janë nisur themelet dhe është ndërtuar gjatë dekadës kur në Kosovë sundonin institucionet nën masat e dhunshme të regjimit serb të Slobodan Milosheviqit, i cili ishte akuzuar nga Tribunali i Hagës për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit, përfshirë edhe ato në Kosovë.

Kisha, faltore apo “vulë e urbicizmit”?

Por, si shihet kjo kishë nga ekspertë të urbanizmit në Kosovë, por edhe nga përfaqësues të Kishës ortodokse serbe, si dhe zyrtarë të pushtetit lokal dhe qendror në Kosovë?

Ferdane Llonçari, arkitekte, koordinatore e Qendrës për mundësi të barabarta në Universitetin e Prishtinës, duke folur për Radion Evropa e Lirë, thotë se gjatë dekadës së fundit të shekullit të kaluar, pushteti i dhunshëm serb i instaluar në Kosovë, ka bërë ndërtime të shumta në vend, për të “vulosur” përkatësinë, kinse serbe të Kosovës.

Por, sipas saj, shembulli më flagrant, si e quan ajo, i urbicidit në Kosovë, është rasti i ndërtimit të kishës në hapësirën e Universitetit të Prishtinës.

“Në hapësirat e Universitetit të Prishtinës ekziston një objekt sakral, i ndërtuar në kohën kur nga institucionet e Kosovës kanë qenë të suspenduar njerëzit që kanë punuar më parë në to. Masa të dhunshme. Dihet, ajo ka qenë periudha kur neve na kanë larguar prej institucioneve dhe kanë qenë ata që kanë vendosur jo vetëm për ndërtimin e kishës, por edhe për të gjithë të tjerat… serbët pra, patjetër”.

“Do të thotë po flasim për pushtetin, nën të cilin kemi jetuar. Ajo (kisha) është sakrale, mirëpo është një objekt që e vulos urbicidin në Kosovë. Secili, e konsideron politike, se dihet në cilën kohë është bërë dhe dihet çfarë ka pasur për qëllim ”, thotë Llonçari.

Por, përfaqësuesi i Kishës ortodokse serbe në Kosovë, igumeni Sava Janjiq, nuk pajtohet me vlerësimet se ndërtimi i kishës ortodokse “Krishti shpëtimtar”, ka pasur porosi politike.

“Ne nuk pajtohemi me këtë kualifikim. Ne konsiderojmë se ajo nuk është kishë politike. Qëndrimi ynë është, dhe ne e kemi përsëritur disa herë, se ne i kemi të gjitha dokumentet se kisha është bërë në mënyrë legale dhe se ajo nuk është kishë e Milosheviqit. Ai nuk e ka ndërtuar atë”.

“Madje, për më tepër, ai personalisht ka qenë kundër ndërtimit të asaj kishe. Kisha është ndërtuar me iniciativën e peshkopit të atëhershëm, i ndjeri patriku Pavle. Ai atëherë ka qenë peshkop dhe ai e ka nisur ndërtimin, për shkak se atëherë në Prishtinë jetonin rreth 40 mijë serbë. Dhe, qytetit i nevojitej një kishë”, thotë igumeni Janjiq për Radion Evropa e Lirë.

Megjithatë, Janjiq shton se për ndërtimin e tempullit të saj, Kisha ortodokse u është drejtuar institucioneve ekzistuese në vitin 1990. Rreth një vit e gjysmë janë mbledhur dokumentet për ndërtimin e kishës, ndërkaq, në dhjetor të vitit 1992 janë vendosur themelet e saj. Më pas, në fillim të vitit 1999, kjo kishë ishte ndërtuar, deri në formën që sot e ka.

“Kisha u ka bërë kërkesën institucioneve të atëhershme. Ne nuk kemi mundur t’u drejtohemi (nuk e di se cilave) institucioneve tjera. Ne u jemi drejtuar atyre që kanë qenë për momentin në pushtet”.

“Sipas ligjeve të atëhershme, kemi marrë lejen dhe të gjitha kushtet për ndërtim dhe kështu është ndërtuar. Natyrisht, ajo ka qenë një kohë e vështirë, të cilën njerëzit nuk e kujtojnë pozitivisht, por kjo nuk duhet të ndërlidhet me kishën”, konsideron Janjiq.

Por, arkitektja Llonçari, po ashtu edhe eksperte për urbanizëm, shpreh bindjen se ndërtimi i kishës ortodokse “Krishti shpëtimtar”, ka mundur të bëhet në ndonjë hapësirë tjetër të Prishtinës.

Por, sipas saj, me vetë faktin se ndërtimi i kësaj faltoreje ortodokse serbe është bërë në hapësirën universitare, ky objekt ka bartur porosi politike.

“Me vetë faktin që lokacioni është zgjedhur aty, unë nuk e di se a ka karakter tjetër, përveç se në një hapësirë të tillë, me një objekt kinse sakral, të vuloset okupimi i këtij vendi”, vlerëson Llonçari.

“Sherri” për kishën, kishte nisur që nga viti 2000

Arkitektja Llonçari thotë se në vitin 2000, ka punuar në Drejtorinë komunale për urbanizëm të Prishtinës, me detyrë specifike, hartimin e rrjetit të shkollave, ambulancave dhe objekteve të karakterit publik.

Sipas saj, pas luftës, Administrata e Kombeve të Bashkuara në Kosovë – UNMIK, në kohën kur atë e drejtonte Bernard Kushner, kishte definuar dy pako të ligjeve: ato diskriminuese, të cilat ishin vendosur në Kosovë gjatë regjimit të Slobodan Milosheviqit dhe që përjashtoheshin për t’u përdorur, si dhe ligjet para asaj periudhe, jo diskriminuese, të cilat hynin në fuqi.

Siç thotë ajo, Michael Daxner, bashkëdrejtues i departamentit të Arsimit dhe Shkencës, në atë periudhë, kishte kërkuar përmes një shkrese që “të lirohen hapësirat e universitetit nga objektet që nuk i takojnë”.

Por, sipas saj, kjo nuk kishte ndodhur.

Në vitin 2012, arkitektja Llonçari, ka qenë këshilltare për çështje të planifikimit të hapësirave të Universitetit të Prishtinës e rektorit të këtij universiteti, Mujë Rugova.

Sipas saj, një zyrtarë i OSBE-së, u kishte thënë se Kisha Ortodokse Serbe dëshiron të bisedojë me Universitetin e Prishtinës, lidhur me vazhdimin ndërtimit të kishës “Krishti shpëtimtar”, për faktin se Qeveria e Kosovës është pajtuar që “hapësira ku është ndërtuar ajo, është pronë e Kishës Ortodokse Serbe” .

Kjo bisedë ka qenë, sipas saj, shkak për t’u takuar menjëherë me ministrin e Drejtësisë, Hajredin Kuçi.

“E kemi pyetur se a është legjitime kërkesa e Kishës që të vazhdojnë punimet, me pretekstin që ata thanë se ‘janë pronarë’. Përgjigja ka qenë ‘po’, prej ministrit të Drejtësisë, Hajredin Kuçi. Ai e ka pohuar realisht atë që ne kemi dyshuar nëse është e vërtetë”.

“Me vetë faktin që ne kemi marrë përgjigje të tillë, te një ministër i Qeverisë së Kosovës, ne nuk kemi bërë pyetje më tutje. Universiteti i Prishtinës, atëherë, nuk ka mund të lejojë më që të na befasojë një veprim i tillë dhe kemi bërë një dosje dhe kemi angazhuar avokat dhe çështja e kishës është në gjykatë”, shpjegon Llonçari.

Në anën tjetër, me gjithë tentimet e Radios Evropa e Lirë për të marrë mendimin e ministrit të Drejtësisë, Hajredin Kuçi, ai nuk ka qenë i qasshëm.

Por, ministri i Ambientit dhe Planifikimit Hapësinor, Ferid Agani, duke folur për Radion Evropa e Lirë, mohon që Qeveria e Kosovës, edhe në mandatin e kaluar, t’i ketë dhënë të drejtë pronësie Kishës Ortodokse Serbe, për hapësirën ku është ndërtuar tempulli i saj.

“Jo, nuk është e vërtetë. Jo, jo… nuk është e vërtetë, nuk ka kurrfarë fakte për një gjë të tillë”, thotë ministri Agani.

Çështja në gjykatë

Sidoqoftë, që nga viti 2012, çështja e kishës ortodokse “Krishti shpëtimtar”, është në gjykatë, për të shqyrtuar legjitimitetin e kërkesave të të dyja palëve, Kishës Ortodokse Serbe dhe Universitetit të Prishtinës.

Igumeni Sava Janjiq, thotë se Kisha Ortodokse Serbe është në dijeni se rasti është shndërruar në kontest gjyqësor dhe se dokumentet për pronësinë mbi hapësirën ku është ndërtuar tempulli ortodoks “Krishti shpëtimtar”, i janë dorëzuar Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim Evropian – OSBE dhe Bashkimit Evropian.

Sipas tij, Kisha posedon dokumentin ku Universiteti i Prishtinës, në vitin 1990, është pajtuar me ndërtimin e kishës. Po ashtu, siç thotë Janjiq, ekziston edhe vendimi i autoriteteve të komunës së Prishtinës, i viti 1990, në favor të ndërtimit të kishës.

“Ky është vendim për ndryshimin dhe plotësimin e vendimit për planin urbanistik të Qendrës universitare në Prishtinë, ‘ku do të ndërtohet objekti i tempullit të katedrales me objektet përcjellëse dhe infrastrukturore. Dokumenti është nga 26 shtatori i vitit 1990 dhe e ka nënshkruar Hamdi Vraniçi, Këshilli Ekzekutiv i Kuvendit të Komunës së Prishtinës. Do të thotë, ky është dokumenti i parë”, thekson igumeni Janjiq.

Por, megjithatë, Radio Evropa e Lirë, nuk ka arritur ta shohë vërtetësinë e dokumentit, për shkak se igumeni Janjiq, thotëse nuk ka autorizim për ta dërguar atë.

“Nuk mund t’ua dërgoj dokumentin, sepse nuk jam i autorizuar”, është përgjigja e Janjiqit dhënë Radios Evropa e Lirë.

Ai, gjithashtu, thekson se në vitin 1991, Kishës Ortodokse Serbe i është dhënë vendimi për ndërtim dhe po ashtu vendimi për t’u regjistruar në kadastër.

Igumeni Janjiq shton se dokumentet, që sipas tij, vërtetojnë ligjshmërinë e ndërtimit të kishës dhe pronësisë së hapësirës, mund t’i dorëzohen edhe Komunës së Prishtinës. Por, ai nuk shpjegon se pse kjo nuk ka ndodhur deri më tash.

Në anën tjetër, Komuna e Prishtinës, ka kërkuar edhe më parë që Kisha Ortodokse Serbe, në rast se i ka dokumentet që mund ta dëshmojë ligjshmërinë e ndërtimit të objektit të saj në hapësirën e Universitetit të Prishtinës, t’i dorëzojë ato për legalizim.

Kryetari i komunës së Prishtinës, Shpend Ahmeti, thotë për Radion Evropa e Lirë, se është i njoftuar se çështja e kësaj kishe është dërguar në gjykatë nga Universiteti i Prishtinës. Sipas tij, e gjithë situata rreth kësaj çështjeje, para ligjit, është e thjeshtë.

“Në qoftë se është ndërtim pa leje – sepse ne nuk kemi kurrfarë dokumentacioni- atëherë ai objekt duhet të aplikojë për leje. Në qoftë se e kanë lejen, ata duhet ta sjellin në komunë, në mënyrë që ne ta verifikojmë se ka leje dhe se gjithçka është në rregull”.

“Mirëpo, deri më tani, Kisha Ortodokse Serbe ka hezituar ta sjellë këtë dokumentacion, sepse në njërën anë nuk kanë dashur të pranojnë që t’i nënshtrohen një procesi të legalizimit, sepse për ta kjo nënkupton që ata po pranojnë se është një objekt pa leje. Besoj që kjo është një çështje pak më e ndjeshme politike dhe do të trajtohet me kujdes. Megjithatë, ne nuk mund të marrim pozicion politik, përveçse zbatimit të ligjit që e kemi aktualisht në fuqi”, deklaron Shpend Ahmeti.

Ai shton se është pak e besueshme që Kisha Ortodokse Serbe të mos ketë marrë leje për ndërtim nga institucionet në vitin 1990, të cilat ishin të regjimit të Milosheviqit.

Por, gjithashtu, ai përkujton se në kohën kur ka filluar ndërtimi i kësaj kishe, rektori i atëhershëm i Universitetit të Prishtinës, Ejup Statovci, ka dërguar kallëzim penal në gjykatë.

Por, cili do të jetë fati i tempullit ortodoks “Krishti shpëtimtar”?

Ministri i Ambientit dhe Planifikimit Hapsinor, Ferid Agani, thotë se institucionet do të jenë të detyruara të veprojnë në bazë të vendimit që do ta sjellë gjyqi.

“Të gjitha palët janë të detyruara që t’i respektojnë verdiktet përfundimtare të gjyqeve lidhur me këtë çështje. Unë e bashkë-kryesoj, me zotin (Samuel) Zhbogar, Këshillin për mbikëqyrje dhe zbatim, në bazë të ligjit përkatës, i cili merret me këto çështje. Ky këshill e ka pasur si pikë të rendit të ditës çështjen e kësaj kishe dhe është pajtuar i gjithë këshilli se duhet pritur vendimi i gjykatave kompetente lidhur me këtë çështje. Do të veprohet në bazë të këtyre verdikteve”, thotë ministri Agani.

Ministri Agani shton se ka informatë se ka filluar procesi i shqyrtimit të kësaj çështjeje nga gjykata. Megjithatë, ai shpreh mendimin se nuk duhet pritur që domosdo verdikti të jetë, siç e ka quajtur ai “bardh ose zi”, por mund të përmbajë edhe elemente tjera.

Sidoqoftë, edhe Igumeni Janjiq, por edhe arkitektja Llonçari, pajtohen në një pikë, por nga pikëpamje të ndryshme, që kisha “Krishti shpëtimtar” nuk duhet të rrënohet, pavarësisht verdiktit gjyqësor.

Igumeni Janiq, thotë se kisha nuk duhet rrënuar për faktin se është një faltore dhe kjo do të dërgonte sinjale jo të mira në botë për Kosovën.

Ndërkaq, arkitektja Llonçari, shpreh mendimin se kjo kishë nuk duhet shembur, por duhet të mbetet si një “simbol” që do të përkujtojë gjeneratat e reja, për, siç e quan ajo, urbicidin e ushtruar nga një regjim dhe për të gjitha ato që i ka kaluar Kosova në një pjesë të historisë së saj.

Kosova nuk ka ndonjë kompani ajrore publike dhe nuk pritet që të ketë. Kjo pasi në politikat zhvillimore të Ministrisë së Infrastrukturës (MI) nuk parashihet që shteti të investojë në themelimin e kompanive ajrore publike.

Kështu thonë në një përgjigje nëpërmjet postës elektronike, zyrtarë të Ministrisë së Infrastrukturës, sipas të cilëve, ky investim konsiderohet model i tejkaluar, për shkak të trendëve të zhvillimit të këtij sektori.

24 kompani ajrore që operojnë në Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës “Adem Jashari”, janë kompani të huaja, shumica e tyre vijnë nga shtetet e Bashkimit Evropian.

Nevojën për investim në ndonjë kompani publike ajrore, muajin e kaluar e pati paraqitur në Kuvendin e Kosovës deputetja Teuta Haxhiu, nga Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës.

Ajo pati kërkuar nga kryeministri i Kosovës, Isa Mustafa, që të fusë në agjendën qeveritare edhe hapjen e një kompanie ajrore shtetërore.

Sipas saj, kjo mund të realizohet nëse fillon bashkëpunimi ndërmjet Prishtinës dhe Tiranës zyrtare.

“Në këtë rast, mundësitë nuk janë për momentin, mirëpo nuk do të thotë që të mos gjendet mundësia në mes dy shteteve.Unë kam dhënë një propozim që të bisedohet paraprakisht edhe me shtetin e Shqipërisë, në mënyrë që në mes të dy shteteve të bëhet një kompani e përbashkët”, ka thënë Haxhiu.

Por, kryeministri i Kosovës ishte përgjigjur se “hapja e një avio-kompanie publike nuk është në agjendë, sepse Kosova është në proces të rregullimit ekonomik dhe kjo nuk mund të bëhet”.

Se Kosova nuk ka kushte dhe mundësi materiale, e thonë edhe ekspertë të aviacionit. Sipas tyre, në Kosovë nuk ka kuadro profesionale dhe teknike për të themeluar dhe mirëmbajtur ndonjë kompani publike.

Ali Aliu, piloti i parë kosovar që ka drejtuar aeroplanët reaktivë dhe supersonik në ish-Armatën Popullore të ish-Jugosllavisë, thotë se shteti i Kosovë nuk ka mundësi financiare për një investim të tillë.

“Edhe shtetet tjera që kanë dalë nga ish-Jugosllavia nuk kanë kompani të veta. Pasi janë shumë të kushtueshme, ka probleme të ndryshme dhe të gjithë janë orientuar në kompani private”.

“Kjo, sepse është investim i madh, si blerja e avionëve, mandej servisimi i tyre, marrja e lejeve për operim çdo vit, janë të kushtueshëm kuadri, pilotët, teknikët dhe inxhinierë të aviacionit”, thotë Aliu.

Por, përveç këtyre, Aliu i cili njëherësh ka qenë drejtor i departamentit të Aviacionit në Ministrinë e Infrastrukturës, thotë se Kosova nuk është anëtare në Agjencinë Evropiane për Sigurinë e Aviacionit (EASA), e as në Organizatën Ndërkombëtare të Aviacionit Civil (ICAO).

“Kosova i ka të kufizuara operimet. Edhe nëse kemi kompaninë tonë, ajo mund të operojë vetëm në Kosovë ose nëse arrihet ndonjë marrëveshje bilaterale me shtete të ndryshme. Pra, ne nuk e kemi të lirë hapësirën e Evropës”, thekson Aliu.

Sipas Ligjit të Aviacionit Publik të miratuar nga Kuvendi i Kosovës, përdorimi i hapësirës ajrore të Kosovës është i lirë për të gjithë avionët civil të regjistruar në Kosovë; me kusht që ky përdorim të bëhet në përputhje me të gjitha kushtet ose kufizimet e aplikueshme të përcaktuara me ligjet e Kosovës.

Në Aeroportin e Prishtinës, aktualisht operojnë 24 kompani ajrore, kurse sipas të dhënave të zyrtare , numri i pasagjerëve brenda një viti kalon mbi një milion. Gjatë këtij viti, numri i pasagjerëve pritet të jetë rreth 1 milion e 600 mijë.

Gratë në Kosovë kanë qenë një shtyllë e fortë në çdo fazë nëpër të cilën ka kaluar vendi, tha presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga. Në një diskutim mbi rolin e grave në procesin e paqes të zhvilluar në Universitetin Georgetown në Uashington, Presidentja Jahjaga foli edhe për problemin e nivelit të ulët të përfaqësimit të grave në institucionet vendim-marrëse në Kosovë. Përfaqësimi i grave në poste vendimarrëse në Kosovë është i ulët sidomos në pushtetin lokal ku deri më tani Kosova ka patur vetëm një kryebashkiake, Mimoza Lila-Kusarin nga Gjakova.  Në këtë diskutim mori pjesë edhe ish Sekretarja amerikane e Shtetit, Madeleine Albright e cila theksoi rolin e rëndësishëm të grave në ripajtimin dhe tejkalimin e urrejtjes themelore mes grupeve të ndryshme etnike.

Gratë në Kosovë kanë luajtur një rol të rëndësishën në të gjitha periudhat nëpër të cilat ka kaluar vendi, tha presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga. Në një diskutim dje në Universitetin Georgetown mbi rolin e grave në ndërtimin e paqes dhe pjesëmarrjen e tyre politikë, presidentja Jahjaga tha se gratë në Kosovë, kanë ndjerë më shumë vështirësitë dhe vuajtjet nga lufta dhe gjendja e rëndë ekonomike në vend.

“Gratë në Kosovë kanë luajtur një rol të rëndësishëm. Ato kanë qenë një shtyllë e fortë e shoqërisë sonë në çdo fazë në të cilën ka kaluar vendi, në luftë, në paqe dhe në procesin e shtet-formues. Nëpër të gjitha këto faza që ka kaluar vendi, ato janë ndikuar jo vetëm emocionalisht duke parë vrasjen e burrave të tyre në kohën e luftës, vështirësitë e fëmijëve të tyre, diskriminimin, por edhe gjendjen e rëndë ekonomike, pamundësinë për të ushqyer fëmijët e tyre”.

Presidentja Jahjaga tha se gjatë luftës, gratë e Kosovës kanë dhënë një kontribut të madh humanitar duke ndihmuar me ushqime dhe ilaçe banorët e rajoneve të vendit të prekura nga lufta.

Ndërsa ish Sekretarja e Shtetit Madeleine Albright tha se gjatë vizitave që ajo ka bërë në Kosovë ajo ka parë se si gratë e Kosovës duan të jenë agjente të ndryshimit e jo të viktimizimit. Ato duan ta lënë pas të kaluarën dhe të përqëndrohen në të ardhmen.

“Një nga elementët më të vështirë në konfliktet në mbarë botën është kujtimi i historisë, asaj që ka ndodhur në shekullin e 14-të. Kjo nuk është e dobishme. Njerëzit duhet t’i drejtojnë sytë nga e ardhmja. Dhe gratë janë ato që mund të tejkalojnë këtë urrejtje themelore mes grupeve të ndryshme etnike. Unë mendoj se roli i grave në procesin e ripajtimit është shumë i rëndësishëm”.

Ndërsa presidentja Jahjaga tha se edhe gjatë periudhës së paqes, gratë e Kosovës kanë luajtur një rol të rëndësishëm. Ato janë të përfaqësuara në institucionet e vendit dhe po japin kontributin e tyre në procesin e shtet-ndërtimit, tha ajo.

Në lidhje me nivelin e përfaqësimit të grave në institucionet publike, presidentja Jahjaga tha se ligji që përcakton kuotat e përfaqësimit të grave është i rëndësishëm. Ajo kundërshtoi idenë për heqjen e këtij ligji, pasi sipas saj, një veprim i tillë do të ulte numrin e grave të përfaqësuara në institucionet e vendit.

“Vitin e kaluar kemi patur një debat me Bashkimin Evropian për çështjen e kuotave pas një nisme nga Brukseli për heqjen e tyre me justifikimin se ato nuk janë në përputhje me ligjet për të drejtat e njeriut. Argumenti im kundër kësaj nisme ishte, si do të justofikohej kjo me respektimin e të drejtave të njeriut nëse pas heqjes së kuatave do të kemi më pak se një përqind të grave të përfaqësuara në institucionet e vendit në vend të 30 përqind që kemi tani?”

Në lidhje me rritjen e përfaqësimit të grave në institucione, ish Sekretarja Albright tha se përfaqësimi më i madh i grave në institucionet publike sjellë qëndrueshmëri më të madhe ekonomike dhe politike.

“Mendoj se ne e dimë se është thelbësore kur gratë janë të angazhuara në pozita negocimi, sepse ato kanë aftësinë të punojnë mes tyre për ripajtimin e grupeve në konflikt. Kur gratë janë të angazhuara në ekonomi dhe në politikë, ne e dimë se shoqëritë janë më të qëndrueshme”. 

Presidentja Jahjaga dhe ish Sekretarja Albright gjatë diskutimit në Universitetin Georgetown në Uashington thanë se duhet bërë më shumë për rritjen e nivelit të përfaqësimit të grave në postet vendim-marrëse.