Le Point e përshkruan Sazanin si një vend i çuditshëm ku është e ndaluar të shëtisësh jashtë plazhit të madh, pasi për gjashtëdhjetë vjet, Sazani ka qenë një bazë sekrete ushtarake, nga e cila sot kanë mbetur vetëm disa bunkierë të rrënuar dhe mijëra mina.

FRANCË- Gazeta franceze Le Point i ka kushtuar një reportazh vendit tonë, por këtë herë duke u ndalur në Sazan, ose ndryshe “ishulli i Trump”. Le Point e përshkruan Sazanin si një vend i çuditshëm ku është e ndaluar të shëtisësh jashtë plazhit të madh, pasi për gjashtëdhjetë vjet, Sazani ka qenë një bazë sekrete ushtarake, nga e cila sot kanë mbetur vetëm disa bunkierë të rrënuar dhe mijëra mina.

Në reportazh thuhet se kur regjimi u rrëzua në fillim të viteve 1990, Sazani u bë një tokë askujt dhe mbeti ishulli i fundit i pabanuar i Adriatikut. Duke folur për Sazanin, Le Point shkruan ndër të tjera se dashuria me shikim të parë e Ivanka Trump-it dhe bashkëshortit të saj, Jared Kushner, për Sazanin, është pothuajse tashmë pjesë e librave të historisë lokale dhe kjo ndodhi katër vjet më parë.

Gazeta franceze thekson se Auron Tare, një ish-arkeolog, i emëruar disa muaj më parë drejtor i përgjithshëm i Agjencisë Kombëtare të Bregdetit të Shqipërisë, përgatiti një vizitë të posaçme disa-ditore për çiftin Trump–Kushner dhe disa investitorë të tjerë potencialë (Nasser al-Khelaifi, president i Paris SG-së, si edhe një biznesmen nga Emiratet e Bashkuara Arabe).

Le Point e quan Sazanin si e ardhmja e “Kullës Trump”, ku ishulli do bëhet me hotel luksoz, një qendër tregtare gjigante dhe apartamente të shtrenjta. Gjithashtu gazeta franceze shkruan se Ivanka Trump dhe bashkëshorti i saj, Jared Kushner, flasin hapur për atë çfarë mund të bëjnë me këtë ishull që Shqipëria është gati tua japë.

Në artikull thuhet po ashtu se ishulli është bërë për shumëkënd simboli i aferave të pista dhe praktikave të errëta të qeverisë dhe me arsyen për t’i dhënë truallin Jared Kushner-it, u votua një ligj special. Le Point thot më tej se ndërtesës i duhej hequr statusi si pjesë e Inventarit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore.

Artikulli i Plotë i Le Point:

Është një parajsë. Një copëz e vogël guri e vendosur mbi detin Adriatik. Ishulli shqiptar i Sazanit është mbretëria e gjarpërinjve, cicërimave, zogjve dhe madje, thuhet, edhe disa arinjve që jetojnë mes livandës së egër dhe pishave treqindvjeçare. Në verë, disa skafe të vegjël “Zodiac” sjellin turistë nga Vlora, qyteti bregdetar më i afërt. Dy orë not në një plazh të gjatë, pastaj lundrim drejt shpellës së Haxhi Aliut, një pirat i cili, në shekullin XVII, fshehu aty arkat e tij me monedha ari. Një lloj katedrale detare që është bërë strehë e breshkave të detit.

Prej disa muajsh, ai është quajtur “ishulli i Trump”. Një vend i çuditshëm ku është e ndaluar të shëtisësh jashtë plazhit të madh. Për gjashtëdhjetë vjet, Sazani ka qenë një bazë sekrete ushtarake, nga e cila sot kanë mbetur vetëm disa bunkierë të rrënuar dhe mijëra mina. Enver Hoxha ishte veçanërisht paranojak. Diktatori komunist, që sundoi Shqipërinë për gati katër dekada, kishte frikë nga zbarkimi i italianëve, jugosllavëve, amerikanëve dhe madje edhe rusëve (për një kohë të gjatë kishte qenë aleat i kinezëve). Ai kishte vendosur aty ushtrinë e vet të vogël. Kur regjimi u rrëzua në fillim të viteve 1990, Sazani u bë një tokë askujt. Ishulli i fundit i pabanuar i Adriatikut.

Dashuria me shikim të parë e Ivanka Trump-it dhe bashkëshortit të saj, Jared Kushner, për Sazanin, është pothuajse tashmë pjesë e librave të historisë lokale. Kjo ndodhi katër vjet më parë. Çifti po kalonte pushimet në Greqi bashkë me fëmijët. Në Tiranë, kryeqytetin e Shqipërisë, ku ëndërrohet ndërtimi i hoteleve luksoze (numri i turistëve është trefishuar në dhjetë vjet), u shfrytëzua menjëherë rasti. Auron Tare, një ish-arkeolog, i emëruar disa muaj më parë drejtor i përgjithshëm i Agjencisë Kombëtare të Bregdetit të Shqipërisë, përgatiti një vizitë të posaçme disa-ditore për çiftin Trump–Kushner dhe disa investitorë të tjerë potencialë (Nasser al-Khelaifi, president i Paris SG-së, si edhe një biznesmen nga Emiratet e Bashkuara Arabe). Një helikopter dhe një jaht madhështor u vunë në dispozicion të grupit të vogël.

Auron Tare i njeh të gjitha vendet më të bukura të zonës. Ai u tregon vilën e mrekullueshme që ka ndërtuar George Tenet, djali i emigrantëve shqiptarë, i cili ka qenë drejtori i CIA-s nën Bill Clinton dhe George ë. Bush. Ai organizon një drekë në restorantin më të mirë të peshkut në zonë, me mikpritës ish-bashkëlojtarin e tij të basketbollit, Edi Ramën, kryeministrin e Shqipërisë doravetë. Në pushtet që prej vitit 2013, Rama është plot humor, me një stil të ngrohtë mesdhetar, i thjeshtë, dhe njohës i mirë Donald Trump-it, të cilin e ka takuar në samitet ndërkombëtare.

Operacioni është i përkryer. Ivanka Trump dhe bashkëshorti i saj, Jared Kushner, flasin hapur për atë çfarë mund të bëjnë me këtë ishull që Shqipëria është gati tua japë. Ata angazhojnë arkitektë, avokatë. Vitin pasues, Jared Kushner kthehet në Shqipëri. Me partnerët e tij, ai është gati të investojë më shumë se 1 miliard dollarë, jo vetëm në Sazan, por edhe në gjirin përballë, në një sipërfaqe gjigante toke në veri të Vlorës, e cila sot është e pa ndërtuar fare. Vitin e kaluar, në dhjetor, një muaj pas rizgjedhjes së Donald Trump-it si president, Kushner nënshkruan një parakontratë për një qira 99-vjeçare.

Dashuria me shikim të parë e Ivanka Trump për Sazanin është aq glamuroze sa duhet. Por mbi të gjitha është një histori parash. Sepse Jared Kushner nuk është aspak një investitor naiv. Grupi i tij, me qendër në Miami, ka disa miliarda dollarë asete në mbarë botën dhe veçanërisht në Lindjen e Mesme (sauditët janë partnerët dhe aksionerët e tij kryesorë).

Në të vërtetë Kushner nuk e ka zbuluar rajonin pas një shëtitjeje të thjeshtë me helikopter. Një nga njerëzit e tij në Ballkan quhet Richard Grenell. Ai është një ish-ambasador amerikan në Gjermani, që Donald Trump e kishte caktuar të dërguar të posaçëm në Serbi dhe Kosovë gjatë mandatit të tij të parë. Po ai ka negociuar për llogari të Jared Kushner-it një tjetër blerje në rajon: një tërë bllok ndërtesash në qendër të Beogradit, në Serbi. Vendi i ngjan sot një grumbulli rrënojash. Ish-selia e shtabit të ushtrisë serbe, e bombarduar në vitin 1999 nga NATO.

Avionët e NATO-s, e bombarduan atë ndërtesë gjatë luftës së Kosovës. Ajo mbeti e braktisur që prej rrëzimit të Slobodan Millosheviçitt, si një simbol – i shenjtë për nostalgjikët e Jugosllavisë, por e mallkuar për brezat e rinj, të cilët ëndërrojnë që vendi i tyre të bëhet anëtar i Bashkimit Evropian.

E ardhmja e “Kullës Trump”, ky do të jetë emri i saj, do është shndërrimi në një hotel luksoz, një qendër tregtare gjigante dhe apartamente të shtrenjta. Ajo është bërë për shumëkënd simboli i aferave të pista dhe praktikave të errëta të qeverisë. Dhe me arsye: për t’i dhënë truallin Jared Kushner-it, u votua një ligj special. Ndërtesës i duhej hequr statusi si pjesë e Inventarit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore. Një funksionar i ministrisë së Kulturës preferoi më mirë të jepte dorëheqjen sesa ta miratonte projektin.

Frëngjishtfolëse e përsosur, trashëgimi i një epoke kur Franca dhe Serbia mbanin marrëdhënie të ngushta, avokatja Katarina Kostic është e tronditur: “Të të pëlqejë ose jo stili i ndërtesës ashtu siç ishte para bombardimit, është një gjë. Por projekti i kullës Trump është mohimi i historisë sonë. Kjo meritonte një debat mbi urbanizmin e qytetit tonë.”

Në zyrën e tij të vendosur jo larg presidencës serbe dhe Parlamentit, Radovan Kupres, themelues i CRTA-s, një OJQ që mbron transparencën në politikë, është gjithashtu i tërbuar. Por për arsye të tjera. “Problemi nuk është vërtet familja Trump në vetëvete. Por klasa jonë politike. Ne jemi një nga vendet më të korruptuara në botë dhe gjithçka është bërë nën dorë”. Ai shqetësohet sidomos për partnerin e Jared Kushner-it, një ndërtues nga Emiratet e Bashkuara Arabe, i cili ka marrë tashmë, para dymbëdhjetë vjetësh, kontratën për zhvillimin e shëtitores dhe zonës së brigjeve të lumit Sava, degës së Danubit që kalon nëpër Beograd. “Është estetikisht shumë e shëmtuar. Ata kanë dëbuar mijëra njerëz që jetonin aty prej dekadash dhe, mbi të gjitha, u kanë dhënë disa pjesë të tokës zyrtarëve të lartë në rrethana të çuditshme”.

Deputeti i të Gjelbërve, Robert Kozma, është edhe më kritik. Për të, “fund i sundimit presidencial të Aleksandar Vuçiç është patetik”. “Ai është një nacionalist i rremë, – vazhdon ai. – Ka filluar në ekstrem të djathtë, me urrejtjen ndaj Perëndimit që na bombardoi në vitin 1999, për të luajtur pastaj poker me pasuritë kombëtare.” Sipas deputetit, të gjithë kanë marrë pjesë nga torta, përveç serbëve. “Edhe Emmanuel Macron: për të shtyrë dosjen tonë të anëtarësimit në BE, Vuçiç ia dha ndërtimin e metrosë një kompanie franceze.

Javën e kaluar, i shtriu tapetin e kuq Xi Jinping-ut me këto fjalë: ‘Shërbejuni!’ Ai shoqërohet me rusët, nga të cilët blejmë naftën tonë. Por kulmi është Donald Trump”. Deputeti tregon me tronditje vizitën në Beograd të njërit prej djemve të presidentit amerikan, në prill 2025, si pjesë e një serie fjalimesh të paguara të quajtura “Trump Business Vision 2025”. “Dhënia e një trualli të bukur dhëndrit të Trump-it nuk ka shërbyer për asgjë!” Ai sjell si provë vendimin e fundit të Shteteve të Bashkuara për të rritur tarifat doganore në 35% si edhe sanksionet ndaj Serbisë, kompania e naftës së së cilës është pjesërisht në pronësi të kapitalit rus.

Shumëzimi i projekteve të pasurive të paluajtshme me Jared Kushner-in nuk është, sigurisht, i rastësishëm për Serbinë dhe Shqipërinë. Ai u mundëson të kenë qasje te investitorët e Lindjes së Mesme, si edhe pranë Shtëpisë së Bardhë. Ndryshe nga mandati i tij i parë, kur kishte një rol zyrtar (si këshilltar special, ai kishte negociuar Marrëveshjet e Abrahamit të nënshkruara në vitin 2020, që normalizuan marrëdhëniet mes Izraelit dhe disa vendeve arabe), Jared Kushner sot nuk ka asnjë funksion “zyrtar”.

Por, në realitet, ai është tejet i fuqishëm. Për çështjen e Ukrainës, Steve ëitkoff dhe Marco Rubio, negociatorët amerikanë, raportojnë tek ai (ai ka drejtuar drejtpërdrejt pjesën e “rindërtimit” të planit të paqes që pritet të sjellë përfitime të mëdha për kompanitë amerikane). Gjatë luftës në Gaza, ai ishte gjithashtu në vijën e parë falë rrjetit të tij në Lindjen e Mesme dhe në Izrael (babai i tij ka qenë gjithmonë një nga njerëzit e afërt të Benyamin Netanyahut). Ai ka bërë nganjëherë deklarata të pabesueshme, si kjo: “Pronat buzë detit në Gaza mund të kenë vlerë të madhe nëse njerëzit do të përqendroheshin te ndërtimi i mjeteve të jetesës në vend që të shpenzonin para për ndërtimin e tuneleve”.

Joni Vorpsi nuk interesohet shumë për çështjet e mëdha të botës. Tema e tij janë zogjtë. Ai ka bërë doktoraturën për migrimin e tyre në Mesdhe. Si një nga përgjegjësit e PPNEA-s, një ONG lokale për mbrojtjen e natyrës, ai është i shqetësuar. Ai hap një hartë të madhe gjeografike. “Është shumë e thjeshtë,” thotë ai. “Këtu keni korridoret kryesore të migrimit të zogjve në Mesdhe…”

“E ndiqni këtë? Laguna e Vlorës është një etapë madhore. Është mirë të shumohen projektet e pasurive të paluajtshme dhe të urbanizohet gjithë rajoni, por kjo është thjesht një katastrofë.»

Olsi Nika, aktivist i shoqatës EcoAlbania, është i shqetësuar për aeroportin gjigant që po ndërtohet në Vlorë. Ai pritet të tërheqë investitorë dhe turistë nga e gjithë bota. «Për një grusht dollarësh, po shkojmë kundër rrymës së historisë. Ne kishim një nga vendet më të bukura dhe ende të ruajtura të Mesdheut.

Pikërisht kjo mund të kishte qenë pasuria jonë pas njëzet vitesh» Sipas tij, ka edhe një skandal tjetër: ndërtimi i aeroportit të ri i është besuar kompanive pak transparente, përfshirë Mabetex-in zviceran, që dikur ishte dënuar për korrupsion për kontrata rinovimi në Rusi. «Politikanët na shesin ëndrra: ‘Ne do të jemi Saint-Tropez i së ardhmes’, – thonë ata. Por në realitet, ne do të mbytemi nën tonelata betoni dhe do të kthehemi në lavanderi të gjithë Evropës.»

Në katin e 9-të të Silver Toëer në Tiranë, Elira Kokona drejton agjencinë qeveritare që duhet t’u shesë investitorëve asetet më të çmuara të shtetit, me misionin t’i valorizojë ato. «Vendi është i varfër dhe kemi shumë për të rifituar kohën e humbur», thotë ajo, duke treguar koleksionin e projekteve të arkitektëve mbi raftet që zbukurojnë muret e zyrës së saj. Para pak muajsh, qeveria hapi një tender ndërkombëtar për të kthyer ish-pallatin veror të diktatorit Enver Hoxha në hotel.

Disa arkitektë favorizuan natyrën, të tjerë krijimtarinë. «Po ju, cilin projekt do të kishit zgjedhur?» – pyet ajo me sy që i shkëlqejnë. Ajo është e ngarkuar edhe me dhënien e ishullit të Sazanit për Jared Kushner-in. «Negociatat janë profesionale. Nuk jam unë ajo që jep dritën jeshile në një cep tavoline dhe mes dy gotave raki. Tani, avokatët tanë po punojnë me objektivin që secili të gjejë interesin e vet në marrëveshje. Më pas, bankierët e investimeve do të vendosin çmimin përfundimtar dhe detyrimet e palëve.»

Për më tepër, shpjegon ajo, deri tani ajo ka komunikuar vetëm me «Brian», përfaqësuesin e Kushner-it në Shqipëri. Dhëndrin e Donald Trump-it ajo e ka takuar vetëm një herë, në një restorant. «Një mik i përbashkët na prezantoi. Ishte një takim korrekt, i sjellshëm.» Nuk është ende momenti që ata të shkojnë në plazh së bashku./Dosja.al