Më herët këtë javë, kryeministri shqiptar Edi Rama publikoi në Facebook një fotografi bardhë e zi të një burri dhe e akuzoi atë se po tallej me ligjin. Burri në foto, Marko Boshku, nuk është i akuzuar për ndonjë krim, e as nuk është rival politik i Ramës. Ai është gjyqtar, por së fundmi ka dhënë një vendim që kryeministrit nuk i ka pëlqyer. “Mesazhi im është ky: Kush tallet me interesat e shtetit dhe përqesh ligjin… do të përballet me keqbërjen e vet jo vetëm në organet e lartpërmendura të vetëqeverisjes së gjyqësorit, po edhe në sytë e opinionit publik ”, paralajmëroi Rama në postimin e tij, pasi Boshku ndërmori hapa për të rikthyer në punë një zyrtar policie që ishte shkarkuar.

Shoqata Kombëtare e Gjyqtarëve të martën e përshkroi shpërthimin e Ramës si një përpjekje për të uzurpuar pushtetin gjyqësor që ishte “në kufijtë e një vepre penale”. Shoqata e Gjyqtarëve i bëri thirrje Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe partnerëve ndërkombëtarë të Shqipërisë të shprehnin mbështetje për pavarësinë e sistemit gjyqësor. Boshku, megjithatë, nuk është figura e vetme e gjyqësorit që përballet me kritika publike nga Rama, lideri veteran i Partisë Socialiste që aktualisht po shijon një mandat të katërt të paprecedentë radhazi.

Prej muajsh, kryeministri ka sulmuar vazhdimisht gjyqtarë dhe prokurorë në fjalime dhe rrjete sociale, të nxitur, duket, nga arrestimi në shkurt i aleatit të tij të ngushtë dhe kryetarit të Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, për akuza korrupsioni. Ekspertët thonë se ndërhyrjet e Ramës rrezikojnë të minojnë pavarësinë e gjyqësorit dhe të gërryejnë ndarjen demokratike të pushteteve. “Duke sulmuar gjyqtarë, prokurorë dhe institucionet e drejtësisë, krijohet perceptimi se kryeministri ka të drejtë të gjykojë dhe të drejtojë drejtësinë,” tha analisti Lutfi Dervishi. “Nëse ai fyen dhe ushtron presion publik, mesazhi që përcillet është se vendimet gjyqësore vlejnë për të tjerët, por jo për qeverinë”, tha i për BIRN. “Nuk kemi të bëjmë vetëm me retorikë të tepruar, por me një ndërhyrje që gërryen themelet e ndarjes së pushteteve.”

Arrestimi i aleatit të tij

Pati një kohë kur Rama refuzonte të komentonte për arrestimin e një aleati partie apo ministri kabineti. “Është çështje e drejtësisë”, thoshte ai, dhe “përgjegjësia është personale”. Gjithçka ndryshoi në shkurt, kur Veliaj u vu në pranga me akuza për korrupsion, shpërdorim detyre dhe fshehje pasurie.

Që prej asaj kohe, Rama hoqi “dorashkat” dhe nisi të kritikonte publikisht sistemin gjyqësor, veçanërisht Strukturën e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, SPAK, dhe Gjykatat e Posaçme, të krijuara në vitin 2019 si pjesë e reformës në drejtësi të nisur nga qeveria e tij e parë me mbështetjen e Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara. Rama e quajti këtë “kritikë konstruktive”, por së fundmi i ka zgjeruar sulmet, gjë e cila ka sjellë paralajmërime për rrezikun e ushtrimit të presionit të papërshtatshëm mbi gjykatat.

Në korrik, Rama kritikoi një prokurore në Shkodër për mos hetim të ndërtimeve të paligjshme në Parkun Kombëtar të Thethit, duke thënë se do t’i kërkonte Këshillit të Lartë të Prokurorisë të shqyrtonte nëse ajo meritonte ende të paguhej nga shteti. Në gusht, i zemëruar nga vendimet kundër një fushate që ai nisi për lirimin e hapësirave publike në Tiranë, Rama la të kuptohej se një gjyqtar i Gjykatës Administrative të Tiranës ishte i korruptuar dhe e quajti një tjetër “armik të shtetit”, një term që të risjell në kujtesë periudhën komuniste.

Po atë muaj, ai akuzoi gjyqtarët se favorizonin persona të shpallur fajtorë për disa nga zjarret që përfshinë Shqipërinë gjatë verës, duke thënë se ata kishin “ndjeshmëri njerëzore zero, dhe integritet moral zero me xhufkë”. Në fund të gushtit, Këshilli i Lartë Gjyqësor reagoi, duke u bërë thirrje “të gjithë subjekteve publike dhe private të respektojnë pavarësinë e gjyqësorit si një nga themelet e shtetit të së drejtës”. Rigels Xhemollari, kreu i OJQ-së Qëndresa Qytetare, tha se Rama nuk ishte në pozicion për t’u ankuar.

“Pavarësisht se 90 për qind e vendimeve të Gjykatave Administrative janë në favor të shtetit, kryeministri sërish nuk është i kënaqur”, tha ai për BIRN. “Ai kërkon që të mos ketë asnjë vendim kundër fushatave të qeverisë, shkeljeve të të drejtave civile apo akteve të qeverisë pa bazë ligjore dhe kushtetuese.” “Mendoj se retorika fyese e kryeministrit ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve lidhet me mospranimin e disa vendimeve gjyqësore që kanë minuar dhe delegjitimuar veprimet e shtetit.”

Shqetësimi i BE-së

Ermal Hasimja, një ekspert politik me qendër në Tiranë, tha se Rama po kërkon ta vërë gjyqësorin nën kontroll.

“Qëndrimi i Ramës ka dy komponentë që në fakt janë pjesë e së njëjtës strategji: i pari është elementi i sulmit, agresiviteti që shohim që tregon pakënaqësinë e tij, por është gjithashtu një formë presioni mbi gjyqtarët; elementi i dytë është te Rama që përpiqet të paraqitet jo si sulmues kundër sistemit të drejtësisë, por si dikush që kërkon ta përmirësojë atë, pasi ai nuk mund të dalë hapur dhe të thotë se është kundër asaj që sistemi i drejtësisë po i bën popullit të tij”, tha Hasimja. “Në sytë e opinionit publik, ai do ta bëjë të qartë se sistemi i drejtësisë nuk po funksionon siç duhet, por nga ana tjetër se ai është në favor të rregullimit të sistemit të drejtësisë në mënyrën e duhur”.

Kjo “mënyrë e duhur”, megjithatë, “është një mënyrë që nuk do ta dëmtonte qeverinë dhe Partinë Socialiste për skandalet e tyre të shumta”, tha Hasimja. Sipas një procesi vetingu të nisur në vitin 2016 dhe të hartuar për të spastruar zyrtarët e korruptuar, rreth 430 nga 800 gjyqtarë dhe prokurorë që kanë kaluar në veting janë shkarkuar ose kanë dhënë dorëheqjen.

Por këtë muaj, ndërsa zbuloi kabinetin e tij të fundit, Rama tha se ende ka disa prokurorë dhe gjyqtarë “që nuk kanë integritet… dhe janë një kërcënim real”. “Individë që paguhen nga taksat tona shumë më tepër sesa mësuesit, mjekët dhe infermierët, përdorin pavarësinë e tyre për të sulmuar interesat e shtetit”, tha Rama.

Në një dokument të brendshëm të botuar në qershor në median shqiptare, Këshilli i Bashkimit Evropian shprehu shqetësim për “presionin e tepërt” mbi sistemin e drejtësisë shqiptare dhe paralajmëroi për një ndikim në përparimin e vendit në negociatat e pranimit. Ai citoi arrestimin e një zyrtari të zgjedhur në shkurt si shkaktar të “reagimeve të paprecedenta publike nga degët ekzekutive dhe legjislative, përfshirë përpjekjet për të ushtruar presion mbi SPAK dhe institucionet gjyqësore. Kjo përbën një shqetësim serioz”./BIRN/