I përkulur në një trotuar afër një parkingu dhe duke tymosur vazhdimisht cigare, Majedeldin Abdulhai ka qenë duke mbledhur forcë për rundin e dytë të rrugëtimit që për pak e ka lënë të vdekur.

Bëhet fjalë për gushtin e vitit 2015, periudhë kur mijëra njerëz kanë udhëtuar me javë prej Turqisë në drejtim të Ballkanit, me qëllim të aplikimit për azil në Evropën Perëndimore.

Lëvizjet e asaj kohe përshkruhen si më të mëdhatë brenda Evropës prej Luftës së Dytë Botërore. Për shtetet e përfshira në këto lëvizje, kriza ka shkaktuar probleme të mëdha që vazhdojnë t’i formësojnë edhe sot politikat dhe shoqërinë.

Radio Evropa e Lirë ka rënë sërish në kontakt me refugjatë të cilët i ka intervistuar dhjetë vjet më parë, për të kuptuar se si ka ndryshuar jeta e tyre.

‘Nuk kisha zgjidhje tjetër’

Abdulhai ka qenë student i letërsisë angleze në Alepo të Sirisë. Ekipi i Radios Evropa e Lirë e ka takuar atë për herë të parë më 2015 në një qendër për refugjatë në Beograd. Abdulhai kujton se si ka përfunduar në Detin Egje, pasi gomonia me të cilën ka qenë duke udhëtuar, është zënë nga një anije ushtarake.

“Pas dy orësh, Garda Bregdetare e Turqisë ka ardhur dhe na ka marrë”, ka thënë ai.

“Më pas kemi shkuar nëpër tjetër rrugë, përmes Marmarisit në Turqi dhe e kemi gjetur burrin që na ka dërguar prej Marmarisit në Greqi”.

Abdulhai rikujton se sa shumë është frikësuar për rrugën tjetër që është dashur ta kalojë për të arritur në Hungari, shtet i cili në atë kohë ka ndërtuar gardh me gjemba për t’i mbajtur larg migrantët.

Tani 30-vjeçar, ai jeton dhe punon për një kompani të logjistikës në Bad Kruznah të Gjermanisë.

Duke reflektuar mbi të kaluarën, ai tregon se nuk tymos më cigare dhe që nuk ka pasur zgjidhje tjetër pos ikjes nga Siria, për shkak të luftës civile atje, të përkeqësuar edhe më tepër nga ndërhyrja e huaj.

“Studimet më ishin ndalur. Isha i papunë për më shumë se dy vjet. E gjithë situata me rebelët, grupin terrorist Shteti Islamik, Al-Kaidën, milicitë iraniane… nuk kisha zgjidhje tjetër përveçse të ikja”, ka thënë ai.

Abdulhai kujton se një moment i vështirë në rrugëtimin e tij ka qenë kur Garda Kufitare serbe ka tentuar ta ndajë prej pjesës tjetër të grupit.

“Hera e parë kur jam ndjerë sërish njeri ka qenë kur kam arritur në Gjermani”, ka thënë ai, duke u shprehur shumë “mirënjohës” ndaj këtij shteti, pavarësisht racizmit me të cilin është përballur kohë pas kohe.

Gjermania i ka pranuar rreth 1 milion të huaj, vendim politik që është përcjellë me rritje të partisë kundër migrantëve Alternativa për Gjermaninë (AfD).

Mirëpo, Abdulhai nuk pendohet për asgjë dhe tashmë ka aplikuar për shtetësi gjermane. “Një pjesë e imja është gjermane”, ka thënë ai.

‘Foshnje në kuti picash’

Kemal El Shairy është serb.

I lindur në Libi prej një nëne nga ish-Jugosllavia dhe baba nga Libia, ai ka dalë vullnetar në gusht të vitit 2025 për të punuar si përkthyes në kampin e refugjatëve në Kanjizh, në veri të Serbisë. Ai është trishtuar nga kushtet aty.

“Njerëzit kanë qenë duke fjetur në rrugë. Foshnjat i kanë mbajtur në kuti picash. Mjekët kanë ardhur vetëm dy herë në javë për shkak të mungesës së higjienës”, ka thënë ai.

Një dekadë më vonë, El Shairy tregon se çfarë i ka bërë më së shumti përshtypje ka qenë numri i madh i njerëzve.

“Prej atëherë, kam punuar në disa vende në lindje të Afrikës, në Kuvajt dhe në disa vende tjera. Nuk kam parë kurrë asi fluksi njerëzish”, ka thënë ai. “Ka pasur njerëz që kanë ikur vetëm me një çantë në krah”.

Ajo përvojë e ka detyruar El Shairyn, atëbotë 28-vjeçar, që të punojë në sektorin për shpërndarje ndihmash. “Më ka ndryshuar jetën, jam bërë humanist”, ka thënë ai.

Pak pas intervistës së vitit 2015, Hungaria dhe Kroacia i kanë mbyllur kufijtë e tyre, duke përkeqësuar situatën me migrantë në Serbi.

Një raport i përpiluar nga një organizatë joqeveritare për të cilën ka punuar El Shairy, Qendra e Ballkanit për Migrantë, ka përmendur se “tensionet brenda qendrave po rriten… ka rritje paniku dhe sulme histerie, frikë, depresion, dhunë në familje dhe mendime për vetëvrasje”.

El Shairy beson se kriza, e kombinuar me presion ekonomik, ka pasur ndikim të madh në Serbi.

“Ka ndikuar shumë për kthim kah e djathta”, ka thënë ai.

“Kurdo që situata vështirësohet ekonomikisht, nacionalizimi dhe ksenofobia rriten, dhe unë e di që njerëzit që duken si unë janë shënjestra e parë”.

El Shairy është duke jetuar aktualisht në Bengazi të Libisë.

Nga akademiku në elektricist

Prej Kanjizhës, trafikantët me njerëz i kanë bartur grupet në anën e kufirit hungarez. Në Seged, 36-vjeçari Mark Kekesi, kujton se si ka shpërndarë falas shishe uji dhe ushqime në një stacion hekurudhor.

Ai kujton se si në vitin 2015 njerëzit kanë arritur grupe-grupe dhe se ka qenë i nervozuar pse janë ndërtuar ndalesa kufitare me gjemba.

Keksi ka qenë atëbotë ligjërues i sociologjisë në Universitetin e Segedit në Hungari. Kur e kthen kokën mbrapa, i pëlqen vendimi për t’i kaluar ndryshe pushimet verore.

“Në njërën anë, ajo ka qenë punë humanitare. Në anën tjetër, ka qenë mesazh që jo të gjithë kanë vepruar ashtu siç u ka kërkuar Qeveria”.

Kryeministri hungarez, Viktor Orban, ishte zotuar për t’i mbyllur kufijtë e shtetit të tij me tela me gjemba, dhe pati angazhuar ushtarë, për t’ua pamundësuar refugjatëve hyrjen në Evropë.

“Ne hungarezët jemi të mbushur me frikë, njerëzit në Evropë janë të mbushur me frikë”, pati thënë ai në Parlamentin Evropian më 3 shtator 2015.

Kekesi ka thënë se Orbani e ka shfrytëzuar krizën për qëllime politike.

“Në periudhën prej atyre ditëve e deri te shpërthimi i pandemisë së koronavirusit, kryeministri ynë nuk ka folur as brenda dhe as jashtë shtetit për asgjë tjetër përveç migrimit ilegal”, ka thënë ai.

Kekesi e ka braktisur akademinë më 2016, për “arsye personale” për të punuar si hulumtues i pavarur. Më vonë, “kriza e moshës së mesme” dhe kriza me pandeminë, e kanë shtyrë atë që të bëhet elektricist i vetëpunësuar në Budapest.

Përgatiti: Krenare Cubolli