John Dean

Skandali që çoi në dorëheqjen e presidentit të SHBA Richard Nixon, i rishikuar nga ish-këshilltari i vitit 1972, John Dean

VOAL- Dera e plasaritur e parkingut nëntokësor të hotelit Watergate përfundoi në një magazinë në periferi të Uashingtonit pasi u ekspozua për një kohë të gjatë në një muze në kryeqytet. Bob Woodward dhe Carl Bernstein, reporterët që zbuluan lidhjen me Shtëpinë e Bardhë dhe synimet e presidentit të atëhershëm Richard Nixon, prej kohësh janë falë Hollivudit në Olimp, emblema të gazetarisë “mbrojtës” i pushtetit. John Dean – atëherë këshilltar i Presidentit – në vend të kësaj luhatet midis rolit të zuzarit dhe atij të heroit. “Isha në një pozicion vërtet unik, ai rrëfen në lajme, pashë kolegët e mi duke bërë marrëzira. U përpoqa ta ndaloja. Edhe unë bëra budallallëqe… derisa u ndez llamba”.

John Dean është sot 83 vjeç. Ai ishte një i ri i shfrenuar, i sapodiplomuar për drejtësi, kur mbërriti në Shtëpinë e Bardhë. Ai ishte një nga këshilltarët e Niksonit kur, pasi bastisi zyrat e Partisë Demokratike më 17 qershor 1972, iu kërkua të mbulonte skandalin. “Unë sugjerova që hajdutët t’ua besojmë avokatëve, por më thanë ‘Jo, jo, le t’u japim disa para për të siguruar heshtjen e tyre’, thotë ai. Pothuajse një vit më vonë, megjithatë, gjatë seancave dëgjimore publike të Senatit ai u bë akuzuesi kryesor i Niksonit, duke zbuluar planet dhe aktivitetet e tij të paligjshme. “Unë refuzova të bëhem kokë turku. Ata donin vetëm një tymnajë më shumë dhe unë nuk kisha ndërmend t’i lija ta kalonin lehtë.”

“Ne kemi kancer brenda nesh”

“Ajo që doli, shpjegon John Dean, nuk ishte thjesht një përpjekje për të fituar një avantazh në një fushatë zgjedhore. Shtëpia e Bardhë po shpërdoronte kompetencat e saj presidenciale. Thelbi i skandalit “Watergate” është abuzimi i përhapur i pushtetit.”

Si u soll shtypi? “Në fillim, askush nuk mendoi se Nixon mund të ishte në telashe. Opinioni publik amerikan, në një vit zgjedhor, nuk u interesua për asgjë nga këto. Vetëm Washington Post foli për atë bastisje dhe në nëntorin e ardhshëm Nixon do të kishte fituar rizgjedhjen e tij shumë herët.

Dhe si ka ndryshuar qëndrimi i medias? “Përpara Watergate supozohej se presidentët bënin gjithmonë gjënë e duhur. Atyre iu dha përfitimi i dyshimit. Pas Watergate, pikërisht e kundërta … gjithmonë ka frikë se ata po bëjnë gjënë e gabuar derisa të dëshmojnë se kanë të drejtë.”

Po opinioni publik? A mund të thuhet se ky ishte fillimi i krizës së besimit mes elektoratit dhe qeverisë së Uashingtonit, kaq evidente sot? “Kriza e besimit filloi me Vietnamin dhe u rrit me zbulimet për atë konflikt dhe më pas me skandalin Watergate, por që atëherë ka pasur gjithashtu një polarizim në rritje dhe duhet të them se Richard Nixon ka shumë përgjegjësi në këtë, jo. duke pasur frikë, për të përçarë, duke treguar “armiqtë” dhe duke hipur mbi tema përçarëse për të pasur avantazhe politike”.

John Dean gjatë seancave dëgjimore të Komisionit Watergate.

Në Uashington, seancat dëgjimore publike të Komisionit Parlamentar të Hetimit për sulmin ndaj Kongresit më 6 janar 2020 janë duke u zhvilluar në disa raste krahasuar me ato të Watergate në 1973. “Më kujtohet mirë, pranon Dean, se gjatë Watergate askush nuk dukej se do të reagonte. As pas seancave. Askush nuk mendoi se Nixon duhet të largohej për shkak të asaj që unë vetë po dëshmoja. Duket se në një sistem demokratik këto gjëra kërkojnë shumë kohë për t’u vendosur dhe për t’u bërë të rëndësishme”. Duket një paralajmërim për të lexuar atë që po shfaqet për Trump dhe kryengritjen në Kapitol. “Watergate, thekson ai, ishte një shpërdorim i pushtetit për të ndryshuar zgjedhjet. Dallimi me 6 janarin është i madh për mua; është ndryshimi mes mashtrimit të një demokracie dhe shkatërrimit të demokracisë”.

Dhe cili është ndryshimi midis Nixon dhe Trump? “Ata të dy janë njerëz me përgjegjësi, përgjigjet Dean, por unë mendoj se Nixon kishte një ndërgjegje kohët e fundit. Ai e dinte se çfarë mund të bëhej apo jo. Aq sa dha dorëheqjen. Unë nuk mendoj se Trump ka ndërgjegje… ai kurrë nuk do të kishte dorëzuar kasetat, ai do të kishte sfiduar sundimin e ligjit”.

Richard Nixon dhe Gerald Ford

Ish-këshilltari i Nixon pranon se ai ishte i befasuar nga falja e Gerald Ford ndaj paraardhësit të tij: “E kuptova atë në atë kohë, por mendoj se kjo e dobësoi presidencën në planin afatgjatë. Nëse Presidenti është mbi ligjin, ai është dikush që duhet të ketë falje, pastaj nëse gabon, me dashje apo jo, atëherë demokracia jonë dhe kontrollet e shtetit ligjor ikën”.

Këto ditë Dekani është i rrethuar nga mediat. Ai është një nga të paktët dëshmitarë të atyre viteve ende gjallë. CNN sapo ka transmetuar një dokumentar për të dhe seriali i fundit televiziv “Gaslit” e bëri të njohur për audiencën e re. Ai pranon se ka pesëdhjetë vjet që jeton në një “flluskë”, por në momentin e lamtumirës komenton: “Mësimi i madh është se demokracia kërkon vigjilencë. Dhe nuk mund të supozohet se çdo person bën gjënë e duhur nëse ka gjithçka në dispozicion. Kontrollet dhe balancat institucionale duhet të funksionojnë. Dhe me skandalin Watergate ishim me fat”.