Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se mijëra punonjës të administratës morën lejet vjetore për t’u angazhuar në fushatë zgjedhore gjatë muajve janar -prill 2025 për t’i dhënë Partisë Socialiste në pushtet avantazhin e fitores.

Mëngjesin e 20 janarit 2025, në telefonin e një zyrtari vendor të një bashkie në jug të vendit mbërriti një mesazh nga eprori i tij. “Duhet që të marrësh lejen vjetore, do angazohemi në fushatë,” udhëzonte ai.

Punonjësi, i cili zgjodhi të identifikohej me emrin Alban, kërkoi një ditë më vonë lejen vjetore, por në të vërtetë nuk pushoi.

Në vend të punës së tij të zakonshme në zyrë, Albani* zbriti në terren për të mbledhur të dhëna mbi votuesit dhe përkatësinë e tyre politike në ndihmë të shtabeve elektorale të Partisë Socialiste, që kishin ndezur tashmë motorrët e fushatës për zgjedhjet parlamentare të 11 majit.

Ai e përshkruan punën e tij në fushatë si “krehje të listës së zgjedhësve”.

“Puna jonë ishte shumë e qartë, në zyrat elektorale të PS filtronim të gjitha listat e zgjedhësve. Kemi analizuar çdo emër dhe kemi bërë ndarjet përkatëse, ku në 11 maj ishim të qetë për çdo qytetar që paraqitej në qendrën e votimit,” tha zyrtari lokal në kushtet e anonimatit.

Ai nuk ishte i vetmi.

Të dhënat e siguruara nga BIRN përmes ligjit për të drejtën e informimit tregojnë se mijëra punonjës të administratës publike në pushtetin qendror dhe lokal morën lejet vjetore në periudhën janar – prill 2025; periudhë e cila përkon me fushatën elektorale në terren për zgjedhjet parlamentare të 11 majit.

Krahasuar me vitin jozgjedhor 2024, numri i lejeve vjetore u rrit me gati 40% në shumicën e bashkive kryesore dhe institucioneve të tjera qendrore – shifra që, sipas ekspertëve, pasqyrojnë përdorimin e gjerë të nëpunësve publikë në mbledhjen e votave.

“Burimet shtetërore janë përdorur vazhdimisht, por tashmë ato janë kthyer në normalitet dhe kjo përbën shqetësim kryesor dhe ndryshim nga zgjedhjet e viteve përpara 2009,” thotë Afrim Krasniqi, drejtori i Institutit të Studimeve Politike me qendër në Tiranë.

“Ndikimi është statistikor në vota dhe përmbajtësor në cilësinë e politikës dhe parlamentit,” shtoi ai.

Fluksi i lejeve vjetore

Përgjatë viteve zgjedhore, punonjësit e administratës publike në Shqipëri njëherazi pësojnë dhe ushtrojnë presion për të mbledhur vota në favor të partisë në pushtet. Sipas raportit të OSBE-ODIHR për zgjedhjet e 11 majit, Partia Socialiste e kryeministrit Edi Rama përfitoi avantazhe të padrejta nga përdorimi i gjerë i burimeve publike si dhe nga presioni mbi votuesit, veçanërisht ndaj punonjësve të administratës publike.

Misionet vëzhguese morën gjithashtu raporte të shumta që pretendonin presion mbi punonjësit bashkiakë nga eprorët e tyre për të mbështetur ose marrë pjesë në fushatën e Partisë Socialiste. Shqetësime u ngritën gjithashtu në lidhje me ndikimin e rrjeteve të patronazhit në të gjithë vendin, të përdorura si leva për të siguruar vota në kundërshtim me standardet ndërkombëtare të zgjedhjeve.

Për të dokumentuar përfshirjen e administratës publike në periudhën parazgjedhore, BIRN kërkoi përmes ligjit për të drejtën e informimit të dhëna statistikore nga ministritë dhe bashkitë kryesore të vendit mbi numrin e lejeve vjetore të dhëna në periudhën janar- prill 2025 dhe e krahasoi atë me të njëjtën periudhë të viteve 2023 dhe 2024.

Nga 20 institucione qendrore dhe lokale që iu përgjigjën kërkesave, në periudhën janar-prill 2025 kishin përfituar lejen vjetore 5673 punonjës ose 40% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024. Bashkia e Tiranës kryeson më një rritje prej 30 për qind të lejeve vjetore krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, e ndjekur nga Ministria e Inovacionit dhe Kulturës dhe ajo e Mjedisit.

Të dhënat e mbledhura nga BIRN tregojnë gjithashtu se brenda institucioneve, numri i lejeve vjetore të dhëna në periudhën janar- prill 2025 varion nga 5 për qind në 33 për qind të stafit për ministri të caktuara. Ndërkohë, në disa bashki të vendit, më shumë se gjysma e stafit ndodhej me leje vjetore në të njëjtën periudhë.

Institucioni më me pak leje vjetore rezulton të jetë Kuvendi i Shqipërisë, ndërkohë që Kryeministria refuzoi të vinte në dispozicion të dhënat duke pretenduar se nuk i disponon këto statistika.

Statistikat mbi lejet vjetore konfirmojnë angazhimin e Partisë Socialiste në zgjedhje disa muaj përpara fushatës zyrtare; ku trendi rritës fillon në janar dhe kulmon në muajt shkurt dhe mars 2025. Në të njëjtën linjë me statistikat, punonjës të administratës i thanë BIRN në kushtet e anonimatit se u detyruan të merrnin lejet vjetore në këto periudha edhe për shkak të angazhimit me shqiptarët e diasporës.

Drejtuesja e Shoqatës për Kulturë Demokratike, Gerta Meta i tha BIRN se angazhimi i punonjësve të administratës publike ka potencialin që të ndikojë ndjeshëm në procesin zgjedhor.

“Përdorimi i administratës për fushatë deformon barazinë mes garuesve, krijon presion te punonjësit dhe te votuesit si dhe përdor burimet shtetërore për qëllime partiake,” tha Meta për BIRN.

“Ndikimi mund të ketë qenë i rëndësishëm, sidomos në zona ku administrata publike ka kënd të gjerë kontakti me komunitetin,” shtoi ajo.

Patronazhimi i diasporës

Në nisje të fushatës elektorale, kryeministri Edi Rama shpalli si objektiv elektoral marrjen e 900 mijë votave brenda dhe jashtë vendit. Ndonëse dukej e vështirë, matematika u thjeshtua në ndarje qarku.

Për të realizuar këtë objektiv, drejtuesit politikë të qarqeve i hodhën sytë nga diaspora që në nisje të procesit të regjistrimit të tyre. Në mbështetje të tyre, punonjësit e administratës u organizuan me grupe pune, të cilët udhëtuan kryesisht drejt Greqisë dhe Italisë për të angazhuar emigrantët shqiptarë në votime.

Përmes intervistave të veçanta, zyrtarë të administratës i thanë BIRN se e shfrytëzuan lejen vjetore për takime me shqiptarët në Greqi dhe Itali. Për të mbuluar shpenzimet, ata deklaruan se morën tollona karburanti me tepri.

“Më thanë merre lejen dhe shko në Greqi. Duhet të takosh disa njerëz tanët atje,’ kujton Mandi*, një tjetër zyrtar i pushtetit vendor.

“Kemi shkuar 3-4 herë në Greqi, për çdo udhëtim merrnin nga 400 litra tollona,” shtoi ai, duke theksuar se tollonat e naftës i shisnin për të siguruar para për qëndrimin.

Një tjetër zyrtar i angazhuar me votën e diasporës i tha BIRN në kushtet e anonimatit se kishte udhëtuar drejt Athinës në Greqi me lista votuesish dhe kontaktet e tyre, të siguruara nga të afërmit në Shqipëri.

Ai shtoi se kishte qëndruar për gati 3 javë në Athinë në janar të këtij viti, ku kishte marrë pjesë në ngritjen e zyrave elektorale dhe takimet me votuesit potencialë.

“Ngritën zyra në disa zona dhe me kontaktet e dhëna nga familjarët e tyre në Shqipëri arritëm t’i gjenim. Shkonim edhe në banesa ku i ndihmonim për t’u regjistruar në platformën e KQZ,” tha zyrtari i identifikuar me emrin Genti*.

“Ka qenë një punë kolosale, kemi punuar nga mëngjesi deri në darkë,” theksoi ai.

Depolitizimi i administratës

Politizimi i administratës publike dhe angazhimi i saj në mbushjen e hambarit të votave në favor të partisë në pushtet konsiderohet nga ekspertët e zgjedhjeve si një problem kyç që kërkon zgjidhje të menjëhershme.

“Për këtë nevojiten mjete ligjore dhe praktike,”, sugjeron Rigels Xhemollari nga organizata “Qëndresa Qytetare”.

Sipas tij, nevojiten ndërhyrje në legjislacionin zgjedhor me qëllim rritjen e sanksioneve për keqpërdorimin e postit publik si dhe zgjatjen e kohës së ndalimeve për përdorimin e burimeve publike në zgjedhje.

“OSBE në rekomandimet e saj, por edhe Qëndresa Qytetare kanë qenë në sinkron që këto rekomandime janë dy masa të menjëhershme që duhen marrë, “ theksoi ai.

Gerta Meta bie gjithashtu dakord se nevoja për ndryshim është emergjente dhe propozon rritje të sanksioneve. Por në një panoramë më të gjerë, Meta vlerëson se vetëm depolitizimi real i administratës publike do të zhdukë fenomene të tilla të ndikimit mbi një proces të lirë dhe të drejtë elektoral.

“Depolitizim real i administratës publike përmes rekrutimit me meritë dhe jo me lidhje partiake; forcim i kontrollit institucional nga KQZ, Avokati i Popullit dhe organet e auditimit si dhe mbrojtje efektive për sinjalizuesit që denoncojnë presion politik ose abuzim me detyrën,” renditi Meta për BIRN.

Për politologun Afrim Krasniqi, tashmë nuk kemi të bëjmë vetëm me një problem të administrimit zgjedhor, por me një krizë politike që ndikon në demokracinë e vendit. Ai sugjeron se Shqipëria nuk ka nevojë që t’i hedhë sytë larg, por mjafton të ndjekë shembullin e Kosovës për të përmirësuar standardet e saj të zgjedhjeve.

“Për shembull në Kosovë, nëse një zyrtar publik i administratës përfshihet në shkelje ligjore, krahas masës financiare dhe penale humbet të drejtën e karrierës në profesion për disa vite, pra merr penalizim direkt, të matshëm dhe të menjëhershëm,” tha Krasniqi.

Ai sugjeron gjithashtu që për të minimizuar abuzimet, nevojitet që përgjegjësia ligjore të shtrihet deri te titullarët e institucioneve publike, pasi sipas Krasniqit, janë ata që udhëzojnë përdorimin e burimeve shtetërore, që kryejnë emërime apo shkarkime me natyrë elektorale apo fryjnë administratën në kohë zgjedhjesh.

“Titullarët as paguajnë, as penalizohen çka tregon se sistemi është i deformuar…,” përfundoi Krasniqi./ BIRN

Voal.ch e huazoi nga Top Channel intervistën e Ambasadorit Cristopher Hill, në një rrëfim për “Exclusive”, program i drejtuar nga gazetarja Kristi Gongo. Ambasadori Hill tregon kohën kur mbërriti për herë të parë në vendin tonë në verën e vitit ’91, vendosjen në Hotel Dajti deri në hapjen e  Ambasadës së SHBA me 1 tetor 1991 pas mbylljes në 1946, takimet dhe kontaktet e para, figurat e politikës të asaj kohe. Gazetarja i bëri edhe pyetjen në lidhje me arrestimin e Fatos Nanos. “Pas mbylljes, Shqipëria u shndërrua në Korenë e Veriut të Europës, ishte një diktaturë staliniste, thotë Ambasadori Hill. Ndërsa rreth arrestimit të Fatos Nanos, ai thotë se pretendime të tilla janë deklarata antiamerikane”.

Një nga pyetjet që i drejtoi gazetarja ishte :

-Pas fitores së PD ne zgjedhjet e ’92, një vit me vonë, lideri i opozitës, Fatos Nano u burgos dhe ekziston një narrativë që kjo u bë me lejen e SHBA-së?

Hill: Jo, aspak. Mund të them me siguri sepse isha këtu deri në verën e vitit 1993, dhe ju tregoj personalisht se kjo është 100% gënjeshtër. E kam fjalën, unë isha këtu. Dhe kurrë nuk kam dëgjuar për një rast në Europë, sigurisht jo, por askund, që ambasadori amerikan të thotë: ‘oh, vendoseni në burg.’ Nuk kam dëgjuar kurrë diçka të tillë. Dhe e di që është njëfarë legjende këtu, por thjesht nuk e pranoj që ka ndodhur ndonjëherë.

-Pra ju nuk autorizuat arrestimin e Nanos?

Hill: Jo, jo, nuk ka asgjë të bëjë me ne. Sigurisht që jo. Edhe pse pas largimit tim nga Shqipëria nuk mund të them nëse dikush ishte i përfshirë, por dyshoj. Me të vërtetë dyshoj. Mendoj se ishte e përshtatshme për disa njerëz të thonin: ‘oh, ai është në burg për shkak të amerikanëve,’ por kjo është më shumë një deklaratë anti-amerikane sesa diçka tjetër.

Ju ftojmë që ta ndiqni intervistën.

“LOJA E KIM FILBIT NË ZGJEDHJEN E AVOKATIT TË POPULLIT”- REAGIM I SHOQËRISË CIVILE DREJTUAR PARLAMENTIT DHE TRUPIT DIPLOMATIK TË AKREDITUAR NË SHQIPËRI!

Grupi i të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, Qendra e Traumës dhe Torturës, Unioni Mbarkombëtar Integrimit të Burgosurve dhe të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë, Shoqata Kombëtare e ish Kulakëve të Shqipërisë që në vitin 2022 i kan paraqitur Kuvendit të Shqipërisë për të drejtuar Avokatin e Popullit, që në fokus ka “Të Drejtat dhe Liritë e Njeriut” një Personalitet antikomuniste, Misionar i Dokumentimit dhe dënimit të krimeve të komunizmit, Përçues i paqes dhe jo urretjes, Zë i pa ndalur në mbrotje të drejtave dhe lirive të Njeriut për shtresën antikomuniste që përfaqëson 40% të popullit shqiptar, Zotin Besim NDREGJONI! Ne si Shoqëri Civile, Kulakët, të Burgosurit dhe të Përndjekurit Politik jemi tepër të shqetësuar që mbas tre dekadash akoma hezitohet nga politika për promovimin e kanditaturve antikomuniste që i demokratizojnë institucjonet dhe nuk i politizojnë ato!

Ju sjellim në vëmendje Partive politike që përfaqësohen në Kuvend, Proklomatën e Presidentit të SHBA Donald Tramp që para një muaj 2-8 nëndor “ Shpalli Javën antikomuniste në vendin e tij, ku ai Shtet nuk kishte kaluar diktaturë komuniste, por në nderim të mbi 100.000 mijlon viktimave që kishte kaluar europa nga kjo diktaturë, shprehu mirënjohjen dhe nderimin, dhe u bëri thirrje të gjitha botës të e dënonin këtë doktrine të keqe siç e dënon Amerika, Ai paralajmëron se pamvarësisht përfundimit të luftës së ftohtë, ideologjitë që kufizojnë liritë individuale vazhdojnë të rishfaqen në forma të reja. Proklomata përfundon me angazhimin që Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të mbrojnë të drejtën për”Jetë, liri dhe kërkim të lumturisë” duke e vendosur komunizmin në koshin e historisë, shprehet Presidenti Tramp! Ai bashkoheni Ju deputetë të Kuvendit të Shqipërisë, kësaj proklamante që nderon antikomunista të përndjekur politikë të Shqipërisë dhe nderon viktimat e komunizmit! I vetmi vend në Europë që si ka dënuar krimet e komunizmit me ligj! Shpresojmë se Partia Socialiste dhe Partia Demokratike duhet të shprehin solidarizimin me proklamatën e Presidentit Tramp në nderim të sakrificave të shqiptarve antikomunist, përndryshe çdo heshtje, apo mos reagim ju ban lojtarë të ideologjisë komuniste!

Vendimi për të kandituar Zotin Ndregjoni na buron nga veprimtaria e tije 35 vjeçare, si përfaqësues i 40% të shqiptarve që i mbijetuan diktaturës, dhe përjetuan vuatje të rënda e padrejtsi dhe detyrimin moral se ky do të jetë Zëri i tyre në institucjonet kushtetuese.

Gjatë legjislaturës së kaluara shumica nuk e kaloi në votim me pretekstin të bëjmë marrveshje,me PD. Ky mosveprim përbënte shkelje të hapur të ligjit për zgjedhjen e Avokatit të Popullit!

Në diktaturë familja e tij pësoi përndjekje makabre të krimeve të komunizmit, me pushkatime, me burgime, me mbytje ne hetusi, e kishte të ndaluar të votohej si Armik i partisë komuniste, historia u përsërit në Kuvendin e Shqipërisë, në 2025 ju ndalua votimi si përfaqësues real antikomunist i përndjekur politikë mbas tre dekadash! I bëjmë me dije Kuvendit të Shqipërisë është i vetmi kanditatë që ka zbatuar ligjin për etapat e zgjedhjes, mbasi plotësoi kriteret priti vendimin e komisionit të ligjeve me 17 nëndor 2025 dhe me 18 nëndor 2025 dorzoi mbështetjen e 28 deputetëve të tre grupeve parlamentare të opozitës për tu votuar në seancë plenare!

Ne besojmë se Avokati i popullit duhet të qëndroi i pamvarun nga çdo ndikim politikë, i lirë nga interesat e pushtetit , apo opozitës të udhëhiqet vetëm nga ligji dhe nga ndërgjegja njerzore. Ky është kanditati i jonë! Sepse vendimet që shkelin Kushtetutën nuk janë veprime politike-janë padrejtsi që godasin qytetarin dhe shpirtin e shtetit të së drejtës. Ne i sigurojmë shqiptarët se Zoti Ndregjoni si Avokat Populli, qëndron mbi interesat politike, që flet me forcën e ligjit çdo padrejtsie dhe që përfaqëson zërin e qytetarit të zakonshëm përballë pushtetit!

I drejtohemi Partisë Socialiste si mazhornancë, Partisë Demokratike si Opozitë, “Lereni lojën e Kim Filbit të viteve 50 kundra shqiptarve antikomunistë që vriteshin në pabesi të kësaj loje, se deshën një Shqipëri demokratike europiane, mos bani dhe Ju lojën e “Kim Filbit” ndaj kanditaturës përfaqësuese e antikomunizmit të përndjekur politikë nga diktatura në Shqipëri Zotit Besim Ndregjoni!
Shoqëria shqiptare ka nevojë për paqe dhe gjithëpërfshirjen në ndërtimin e shtetit të së drejtës! Votimi për Avokat Populli i Dr. Besim Ndregjonit ju ban krenar përpara shqiptarve.

Fjala “vullnetarizëm” në mesazhet e shkallëzuara të përfaqësuesve të shtetit dhe politikanëve u përdor dhe u shfrytëzua sipas interesave ideologjike të pushtetit dhe jo për thelbin e përmbajtjes që kjo fjalë ka në traditën dhe në kulturën shqiptare. Të ndodhurit pranë në rast ndihme dhe nevoje është përdorur kaq keq ideologjikisht dhe politikisht në 70-80 vitet e fundit sa që në më pak se dy dhjetëvjeçarët e parë të tranzicionit shqiptarët shijuan skajet e lirisë pa e kuptuar se në këta dy dhjetëvjeçarët e fundit prirjet globaliste i kanë bërë ata/ato të jenë vunerabël ( fizikisht dhe emocionalisht të plagosur ), ku 40% popullsisë së emigruar të tregon se vendi ka mbetur pa rini dhe se varfëria që sundon mbi marrëdhënien me pronën private kusht i mirëqenies janë zëvendësuar me lëmoshën e qeverisë që i kërdis qytetarët me taksa në rritje.
Por ashtu sikurse edhe titulli paraqet renditjen në veprimtarinë e ditës nga poshtë-lartë, pra nga kryetari i Bashkisë Shkodër Beci, tek SH.T.Z presidenti Begaj dhe për nga influencat tek kreu kryeministri Rama formaliteti i veprimtarive dhe mesazheve ishte plotësisht i ngjashëm.
Kryetari i Bashkisë Shkodër, Beci zbret në Velipojë për pastrimin e plazhit Në Ditën Ndërkombëtare të Vullnetarizmit, 800 të rinj kanë zbritur në terren për t’iu bashkuar aksionit të madh për pastrimin e plazhit të Velipojës ku modeli “jo thjesht pastrim, por vetëdije, model dhe frymë” i 800 të rinjve shkodranë që ndërpresin ditën e shkollës dhe marrin një kanotjere, doreza dhe thasë plastikë për një punë të detyruar, mbledhjen e mbeturinave që përmbytjet kanë mbushur bregdetin prej shpëlarjes së lumenjve.

Më shumë se një e katërta e të rinjve shqiptarë gjenden në të 30-tat e tyre pa asnjë zanat, arsim profesional apo të lartë të përfunduar dhe për më tepër nuk janë në asnjë lloj pune.

Ky trend, që ka mbetur kokëfortë në dy dekadat e fundit, është pasqyra më e qartë se qeveritë dhe shoqëria nuk kanë arritur të edukojnë dhe formojnë të rinjtë së paku për të qenë të zotët e vetes.

Të gjendur në këtë situatë, shumica e të rinjve shqiptarë në grupmoshën 15–29 vjeç shohin emigrimin si zgjidhjen kryesore për jetën e tyre.

Megjithë përpjekjet, sistemi arsimor në vend nuk po mund të lidhet me nevojat e tregut të punës dhe cilësia e të nxënit ka pësuar ulje. Luhatjet në arsim dhe punësim e kanë çorientuar rininë, e cila, në vend që të reagojë dhe të kërkojë llogari, po zgjedh largimin.

Në 13 vite të rinjtë tkurren me 45%

Të dhënat e INSTAT tregojnë se në vitin 2024 në të gjithë vendin kishte vetëm 405 mijë të rinj të moshës 15–29 vjeç, ose 45 për qind më pak se në censin e vitit 2011.

Rënia e popullsisë së re në moshë më shumë sesa me lindjet më pak lidhet me emigracionin e lartë, që ka marrë përmasat e pandemisë në këtë grup-moshë. Numri i të rinjve ndërmjet dy censeve 2011–2023 ka rënë tre herë më shumë se popullsia e përgjithshme.

Në arsim, të dhënat e vitit 2024–2025 tregojnë se numri i nxënësve dhe studentëve po vazhdon të tkurret. Regjistrimet në sistemin parauniversitar kanë rënë, veçanërisht në arsimin 9-vjeçar, ndërsa edhe universitetet po përballen me më pak aplikime dhe më shumë braktisje.

Të dhënat zyrtare të INSTAT tregojnë se për periudhën 2020–2025, totali i nxënësve të regjistruar në të gjitha nivelet ka rënë me rreth 61 mijë, që përbën një tkurrje prej 10%. Ndërsa gjatë dekadës nga viti 2015 deri më 1 janar 2025, numri i nxënësve në arsimin parauniversitar ra me mbi 31%, ose 112 mijë më pak.

Kjo tkurrje demografike po bën që vendi të ketë gjithnjë e më pak të rinj që hyjnë në sistemin arsimor, më pak studentë që diplomohen dhe më pak fuqi punëtore të kualifikuar për të ardhmen.

Papunësi e lartë

Megjithatë, edhe ata që diplomohen ndeshen me sfida të mëdha në tregun e punës. Punësimi i të rinjve mbetet problematik, me nivele papunësie që luhaten rreth 22% për moshat 15–29 vjeç. Një tjetër fenomen shqetësues është papunësia mes të diplomuarve në universitet.

Pavarësisht viteve të studimit dhe investimeve të familjeve, rreth 15% e të rinjve me arsim të lartë rezultojnë të papunë. Kjo ndodh sepse universitetet prodhojnë më shumë specialistë në fusha si drejtësia, ekonomia dhe menaxhimi, ndërkohë që tregu kërkon profile teknike, inxhinierike, profesione të zanatit, turizëm dhe teknologji. Kjo mospërputhje shton nën-punësimin dhe detyron të rinjtë ose të punojnë jashtë profilit, ose të kërkojnë mundësi jashtë vendit.

Emigrimi si zgjidhje

Shqipëria kryeson me diferencë të madhe listën e 45 vendeve me përqindjen më të lartë të emigrantëve në raport me popullsinë në vitin 2023. Sipas vlerësimeve të Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD), për çdo një mijë banorë në Shqipëri 22.1 ishin emigrantë në 38 vendet e OECD-së, një tregues që e vendos Shqipërinë shumë përpara vendeve të tjera si Rumania (12.7 emigrantë për 1000 banorë), Bullgaria (11.9) apo Kuba (10.6).

Ky nivel i lartë emigrimi nënkupton se gati një në çdo 4 shqiptarë ka emigruar jashtë vendit, duke reflektuar përmasat e jashtëzakonshme të lëvizjes demografike që ka prekur vendin tonë gjatë dekadës së fundit. Shumica e këtyre emigrantëve, mbi 80%, janë të rinj. Niveli i lartë i emigrimit është ndoshta pasqyra e pakënaqësisë sociale dhe ekonomike të brezit të ri.

Shqipëria ka hyrë në periudhën e fortë të emigrimit që prej viteve ’90, fenomen që në vend që të zbutet vetëm forcohet. Çdo vit largohet një numër i madh i të rinjve, kryesisht të kualifikuar, duke krijuar një humbje të madhe të kapitalit njerëzor.

Sipas raportimeve dhe vlerësimeve të fundit, Shqipëria është ndër vendet e Europës me normën më të lartë të largimeve të të rinjve në raport me popullsinë. Popullsia e të rinjve 0–29 vjeç është përgjysmuar brenda më pak se dy dekadave, një rënie dramatike me ndikim të thellë në ekonominë dhe strukturën sociale të vendit. Shkaku kryesor mbetet mungesa e perspektivës, pagat e ulëta, mundësi të pakta zhvillimi profesional, mosbesimi tek institucionet dhe tek e ardhmja.

1 në 4 të rinj rri kot

Të rinjtë në Shqipëri që nuk punojnë, nuk arsimohen dhe nuk trajnohen (NEET) paraqesin sot një nga sfidat më të mëdha sociale të vendit. Në vitin 2024, mbi 22% e të rinjve 15–29 vjeç nuk ishin as në punë, as në shkollë dhe as në arsim.

Në grupmoshën 15–24 vjeç, norma e NEET arrin në 21.3 për qind. Në grupmoshën 25–29 vjeç, situata përkeqësohet ndjeshëm, norma e NEET ngjitet në 31.1 për qind dhe përqindja e të rinjve që janë tërësisht inaktivë rritet dukshëm, sidomos mes grave.

Gjysma e të rinjve me arsim të ulët rezultojnë NEET deri në moshën 29 vjeç, dhe shumica e tyre janë inaktivë, jo thjesht të papunë. Rreth një e pesta e të gjithë NEET-ëve me arsim të ulët ende deklarojnë se kërkojnë punë, por pjesa më e madhe, 40 deri në 50 për qind, kanë braktisur çdo lidhje me tregun e punës ose arsimin. Edhe pse norma e braktisjes së hershme të shkollës ka rënë nga 17.4% në vitin 2021 në 13.5% në vitin 2023, furnizimi me të rinj të pashkolluar mbetet i lartë.

Në Shkodër, niveli i NEET-ëve është 22%, më i ulëti ndër qarqet e krahasuara. Tirana shfaq një nivel më të lartë në rang vendi me rreth 27%.

Të gjitha rajonet karakterizohen nga një problem i përhapur i papunësisë afatgjatë. Rreth 69 deri në 75 për qind e të rinjve që kërkojnë punë kanë më shumë se gjashtë muaj të papunë, duke treguar një shkëputje të thellë nga tregu i punës dhe një risk të lartë për të kaluar në inaktivitet.

Universitetet të zhytura në korrupsion

Qëndresa Qytetare ka analizuar se gjatë viteve 2021–2025, sipas prokurorive, janë akuzuar për korrupsion 50 pedagogë të universiteteve publike. Nga analiza rastet e korrupsionit që përfshijnë personel akademik të universiteteve publike rezultojnë të shpërndara në disa qytete. Në Shkodër, 13 pedagogë (5 me hetime të pushuara, 3 të dërguar për gjykim dhe 5 të tjerë ende nën hetim), në Elbasan u përfshinë 9 pedagogë (1 në gjykim, 1 me vendim mosfillimi dhe 7 nën hetim, çështje e kaluar tek SPAK).

Në vitin 2025 SPAK përfundoi hetimet ndaj 27 zyrtarëve të Universitetit Bujqësor të Tiranës (pjesë e stafit akademik dhe administrativ).

Rreth 9 nga 10 studentë (89.98%) pranojnë ekzistencën e korrupsionit në tetë universitetet publike të marra në analizë. Nivele të larta të perceptimit (96%) janë raportuar në Universitetin Bujqësor të Tiranës, Universitetin e Mjekësisë dhe Universitetin “Fan S. Noli” në Korçë, ndërsa nivelet më të ulëta, ndonëse përsëri shqetësuese, janë raportuar në Universitetin “Aleksandër Xhuvani” në Elbasan (77.5%).

Përvoja personale është më e përhapur në Universitetin e Mjekësisë në Tiranë (26.25%) dhe Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi” (25%).

Pagesa për nota është perceptuar si më e përhapur në Universitetin Bujqësor të Tiranës (59.62%) dhe Universitetin “Fan S. Noli” të Korçës (56.15%), ndërsa më e ulët në Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi” (35.33%). Detyrimi për blerje librash dominohet nga Universiteti i Shkodrës (32.34%).

Pasojat

Është krijuar një cikël dobësish në vend që po dekurajon të rinjtë. Arsimi nuk po prodhon aftësi që kërkon ekonomia, ekonomia nuk po prodhon vende të mjaftueshme pune me kushte të pranueshme për të rinjtë. Mungesa e perspektivës ekonomike dhe sociale i shtyn të rinjtë drejt emigrimit.

Largimi i të rinjve rrudh më tej bazën e popullsisë së re, ul numrin e nxënësve dhe studentëve, dobëson tregun e punës dhe ndikon në cilësinë e zhvillimit ekonomik. Si pasojë e këtyre zhvillimeve, Shqipëria rrezikon të futet në një spirale të gjatë të plakjes së popullsisë, mungesës së fuqisë punëtore dhe pamundësisë për të zhvilluar një ekonomi konkurruese pa rininë.

Në këtë realitet, pyetja nuk është më “a po ikin të rinjtë?”, por “si të krijohet një klimë që i mban, i punëson dhe i zhvillon ata”. Sfida duket se është strukturore dhe kërkon reformë në arsimin profesional dhe universitar, politika punësimi të lidhura me sektorët prioritarë, si dhe programe konkrete që ndalojnë ose ngadalësojnë emigrimin.

Nëse këto procese nuk ndryshojnë, Shqipëria do të përballet me një të ardhme ku rinia do të jetë gjithnjë e më pak e pranishme dhe zhvillimi ekonomik do të jetë i paqëndrueshëm./ Monitor

Shënohet sot 8 dhjetori, Dita Kombëtare e Rinisë. E shpallur prej vitit 2009 nga Kuvendi i Shqipërisë, kjo datë përkujtohet si festë kombëtare në nderim të të gjithë studentëve të dhjetorit 1990 dhe gjithë rinisë shqiptare.

Më 8 dhjetor 1990, një grup studentësh e pedagogësh të Universiteteve të Tiranës, u bënë iniciatorë e protagonistë të kthesës së madhe historike, protestave paqësore që sollën rënien e sistemit komunist dhe lindjen e demokracisë.

Me shprehjen “E duam Shqipërinë si gjithë Evropa”, ata kërkuan ngritjen e sistemit të vlerave perëndimore dhe të shtetit të së drejtës; integrimin në Evropë dhe garantimin e pluralizmit politik si bazë kryesore për një shoqëri të lirë e demokratike.

Lëvizja Studentore e vitit 1990 është e vetmja lëvizje paqësore që ndryshoi historinë e Shqipërisë. Akti i tyre publik, sa qytetar aq edhe politik, i dha fund në mënyrë paqësore epokës të gjatë të vetizolimit dhe të sundimit ideologjik, duke i hapur kështu rrugën e ekonomisë së tregut dhe shoqërisë së hapur. Vlerat e kësaj dite bëhen gjithnjë e më shumë vlera kombëtare, sepse ndryshe nga ngjarjet e tjera 8 dhjetori nuk pati dy palë, një fituese dhe një të humbur. bw

Deputeti i lëvizjes Bashkë, Redi Muçi, ka deklaruar se Rruga Qukës–Qafë Plloçë është manuali perfekt i keqmenaxhimit dhe vjedhjes së parasë publike.

Në këtë aks, i cili u shemb sipas tij me reshjet e para të shitu, janë harxhuar 370 milionë euro, në një kohë që me një shumë të tillë mund të ishin ndërtuar shumë vepra në ndihmë të ekonomisë apo komunitetit.
Lidhur kjo edhe me faktin që kjo rrugë, edhe pse ka nisur 16 vite më parë, shkurton vetëm 2 minuta rrugë për drejtuesit e mjeteve.

“Nëse do të bëhej një guidë turistike e vendeve ku ka ndodhur korrupsioni më galopant, pa dyshim një prej pikave do të ishte Rruga Qukës–Qafë Plloçë, projekti i të cilës nisi në 2009 me Sali Berishës dhe nuk ka përfunduar ende. Fillimisht mendohej se kostoja e saj do të shkonte 70 mln euro, ndërsa sot flitet për 370 mln euro. Në shiun e parë rruga u shemb. Bëhet fjalë për një rrugë që në thelb shkurton 2 minuta rrugë. Me kaq mln euro sa e sa vepra mund të ishin ndërtuar në ndihmë të industrisë, bujqësisë, apo edhe shkolla”, shprehet ai në një postim në rrjetet sociale. bw

Dokumenti zyrtar përmban një sërë rekomandimesh të forta të partnerëve perëndimorë për gjendjen në Shqipëri dhe shpreh mbështetje të pakushtëzuar për Partinë Demokratike dhe opozitën shqiptare.

Unioni Ndërkombëtar Demokrat (IDU) miratoi një rezolutë të posaçme në mbledhjen e tij ekzekutive të zhvilluar një ditë më parë në Uashington, ku trajtoi situatën e rëndë politike në Shqipëri. Dokumenti zyrtar përmban një sërë rekomandimesh të forta të partnerëve perëndimorë për gjendjen në Shqipëri dhe shpreh mbështetje të pakushtëzuar për Partinë Demokratike dhe opozitën shqiptare.

Sipas rezolutës, IDU u kërkon Bashkimit Europian, Shteteve të Bashkuara dhe Këshillit të Evropës të aplikojnë një regjim më të rreptë kushtëzimi për ecurinë e Shqipërisë drejt integrimit, duke u bazuar në standarde të qarta dhe meritë.

Organizata thekson nevojën për ngritjen e një mekanizmi ndërkombëtar të pavarur që do të monitorojë proceset zgjedhore, funksionimin e drejtësisë dhe gjendjen e medias në vend, për shkak të shqetësimeve të thella mbi kapjen e institucioneve.

Një tjetër element kyç i rezolutës është kërkesa për vendosjen e sanksioneve të targetuara kundër zyrtarëve dhe strukturave të lidhura me korrupsionin, krimin e organizuar dhe persekutimin politik. IDU nënvizon domosdoshmërinë e reformave për çmontimin e rrjeteve kriminale, rikthimin e pavarësisë së gjyqësorit, forcimin e mbikëqyrjes parlamentare dhe garantimin e lirisë së medias.

“IDU i bën thirrje BE-së, SHBA-së dhe Këshillit të Evropës të zbatojnë kushtëzim strikt mbi bazën e meritës në rrugën e Shqipërisë drejt BE-së dhe kërkon krijimin e një mekanizmi të pavarur ndërkombëtar për monitorimin e zgjedhjeve, drejtësisë dhe medias;

IDU kërkon sanksione të targetuara ndaj zyrtarëve dhe entiteteve të lidhura me korrupsion, krim të organizuar dhe persekutimin politik dhe mbështet reformat për çmontimin e rrjeteve kriminale, garantimin e pavarësisë së gjyqësorit, rikthimin e mbikëqyrjes parlamentare dhe mbrojtjen e lirisë së medias;

IDU Rikonfirmon se bashkimi i pushtetit politik, drejtësisë dhe krimit të organizuar paraqet një kërcënim serioz për demokracinë dhe sigurinë në Europë;

Paralajmëron se Shqipëria rrezikon të zhytet në një regjim të përhershëm narko-autoritar;

I bën thirrje anëtarëve të IDU-së të mbeten vigjilentë dhe të mbështesin forcat demokratike shqiptare në mbrojtje të lirisë, pluralizmit dhe vlerave evropiane,” thuhet në rezolutë./Syri.net

Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, njoftoi se është informuar mbi bisedimet e vazhdueshme mes Ukrainës dhe SHBA-së nga delegacionet në Florida, duke theksuar se vendi i tij “synon paqe të vërtetë”.

Në një postim në X, Zelensky tha se pati një “telefonatë të gjatë dhe të thellë” me të dërguarin e posaçëm amerikan, Steve Witkoff, dhëndrin e presidentit Donald Trump, Jared Kushner, si dhe diplomatët ukrainas që po kryejnë negociatat.

Ai theksoi gjithashtu se do të presë një raport të drejtpërdrejtë nga delegatët ukrainas, sepse “nuk mund të diskutohet gjithçka përmes telefonit”.

Bisedimet mbuluan shumë tema, duke përfshirë “pikat kyçe që mund të sigurojnë përfundimin e gjakderdhjes dhe eliminimin e kërcënimit të një pushtimi të ri rus”.

Ai theksoi gjithashtu rrezikun që Rusia mund të mos përmbushë premtimet e saj, siç ka ndodhur disa herë më parë.

Zelenski përfundoi duke falënderuar Trump “për qasjen intensive ndaj negociatave”. Në postimin e tij ai shkruan:

“Sapo pata një bisedë të gjatë dhe të thellë me Steve Whitkof dhe Jared Kushner, së bashku me Andriy Khnatof dhe Rustem Umerov. Jam mirënjohës për diskutimin shumë të fokusuar dhe konstruktiv. Mbuluam shumë tema dhe shqyrtuam pikat kyçe që mund të sigurojnë fundin e gjakderdhjes dhe të eliminojnë kërcënimin e një pushtimi të ri rus në shkallë të plotë, si dhe rrezikun që Rusia të mos përmbushë premtimet e saj, siç ka ndodhur më parë.

Ukraina është e vendosur të vazhdojë bashkëpunimin me mirëbesim me palën amerikane për arritjen e një paqeje të vërtetë. Ne ranë dakord për hapat e ardhshëm dhe format e bisedimeve me SHBA-në. Falënderoj Presidentin Trump për qasjen intensive në negociata. Tani pres Rustem Umerov dhe Gjeneralin Khnatof me një raport të detajuar personal.

Nuk mund të diskutohet gjithçka përmes telefonit, prandaj duhet të punojmë ngushtë me ekipet tona për ide dhe propozime. Qasja jonë është që çdo masë kritike për paqen, sigurinë dhe rindërtimin të jetë e zbatueshme. Faleminderit”, tha ai.

Steve Whitkof e përshkroi si “konstruktive” takimin dy-ditor të së enjtes dhe të premtes me Rustem Umerov.

Ai dhe Umerov ranë dakord mbi “kornizën e rregullimeve të sigurisë” që mund të çojnë në një marrëveshje dhe diskutuan “kapacitetet e nevojshme për parandalim për të ruajtur paqe të qëndrueshme”, pa dhënë më shumë detaje.

Sipas deklaratës, perspektiva për përfundimin e luftës varet nga gatishmëria e Rusisë për të marrë “masa për deeskalim dhe ndalimin e vrasjeve”.

Gjatë bisedimeve në Florida, delegacioni ukrainas u informua mbi takimin e fundit midis Whitkof dhe presidentit rus Vladimir Putin, i cili zgjati gati pesë orë në Moskë të martën. Kremlini deklaroi se “nuk u arrit kompromis” mbi planin e propozimit për paqe të SHBA-së. gsh

Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Politikën e Jashtme, Kaja Kallas, tha se Shtetet e Bashkuara janë ende aleati kryesor i Evropës, pas Strategjisë së re të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, e cila kritikon institucionet evropiane.

“Sigurisht, ka shumë kritika, por mendoj se disa prej tyre janë të vërteta”, tha Kallas në Forumin e Dohas, në përgjigje të një pyetjeje në lidhje me strategjinë e SHBA-së.

Gjithashtu u shpreh se pavarësisht se jo gjithmonë janë dakorduar për shumë çështje, por parimi i përgjithshëm është ende i vërtetë.

Shtetet e Bashkuara janë ende aleati ynë më i madh. Mendoj se nuk kemi rënë gjithmonë dakord për shumë çështje, por mendoj se parimi i përgjithshëm është ende i vërtetë. Ne jemi aleatët më të mëdhenj dhe duhet të qëndrojmë së bashku”, theksoi ajo. bw

Gazetarja Klodiana Lala ka bërë deklarata të forta lidhur me institucionin e AKSH-it (Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit), duke e cilësuar atë si një strukturë të kontrolluar nga “banda kriminale”.

E ftuar në emisionin “Kjo Javë”, Lala tha se hetimi për zhdukjen për 10 orë të zyrtarit të lartë të AKSH-it, Daniel Shima, në muajin gusht, tregon mënyrën se si operon krimi i organizuar brenda këtij institucioni.

“ Z.nj Mirlinda Kaçanaj është pyetur në cilësinë e një personi që ka dijeni. Dosja e AKSH=it është një nga më voluminozet që ka Prokuroria e Posaçme. AKSH-i ka një perceptim shumë të lartë për korrupsion dhe ka tendera të paracaktuar të paktën kështu kanë dalë në konkluzion prokurorët e posaçëm, të cilët po hetojnë. Është një institucion i ndarë në banda dhe drejtuar nga banda kriminale.

Dikur ishin disa biznesmenë të preferuar sot janë të tjerë. Por gjithmonë ka qenë një institucion i lakmuar nga njerëz shumë të rëndësishëm, ndoshta nga të krimit të organizuar. Sepse patja në duar e të gjithë serverëve apo të sistemeve të institucioneve të rëndësishme është gjëja që do të lakmonte gjithsecili prej eksponentëve të asaj që quhet bota e nëndheshme. Dhe në këtë aspekt Prokuroria ka çelur një hetim penal.

Një hetim që po kryhet me ndihmën e partnerëve të huaj. Sepse sipas procedurave dhe dokumentave sipërfaqësore, po shikohet shumë më thellë çështja dhe ka pasur gjatë viti të fundit sekuestrime pafund të celularëve. Ka pasur kqyrje të dokumentave, marrje të dëshmive e të tjera me radhë. Them që është një institucion që duhet të ketë një vëmendje të shtuar, sepse ju e dini para disa kohësh një zyrtar i lartë i AKSH-it Daniel Shima u zhduk në mënyrë të mistershme për dhjetë orë me radhë.

Pavarësisht se ajo çështje është një kapitull i mbyllur për drejtësinë, në fakt për mua si gazetare është gjithë femra e Akilit për hetimin e dosjes së AKSH-it. Unë nuk mendoj se Daniel Shima u larguar me dëshirën e tij. Dhe as u zu me partneren e vetë. Unë mendoj se ai është mbajtur nën presion nga eksponentë të caktuar apo personazhe të caktuar të cilët kanë pasur interesa të drejtpërdrejta në AKSH.”, tha ajo.