Udhëheqësia e Serbisë ka arritur që me sukses të përziejë përgjegjësinë kolektive me atë individuale sa u përket krimeve të luftës, ndonëse e dimë që drejtësia ndërkombëtare bazohet në idenë e përgjegjësisë individuale. Kështu thotë Denisa Kostovicova, profesoreshë e politikave globale në Shkollën e Londrës për Ekonomi dhe Shkenca Politike, në një intervistë për Shërbimin e Ballkanit të Radios Evropa e Lirë.

“Në fakt, nëse e lexoni tekstin e rezolutës, aty nuk përmendet përgjegjësia kolektive e asnjë grupi”, ka thënë ajo, duke iu referuar rezolutës së miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, që e njeh 11 Korrikun si Ditë Ndërkombëtare për Kujtim të Gjenocidit në Srebrenicë.

Sipas Kostovicovas, Serbia dhe udhëheqësia aktuale serbe e kanë ndërtuar legjitimitetin e tyre në narrativën historike që vë në pikëpyetje, minimizon dhe mohon rolin e tyre në luftërat dhe shpërbërjen e Jugosllavisë në vitet ’90.

“Mohimi i gjenocidit ua mohon dinjitetin viktimave”

Radio Evropa e Lirë: Çfarë rëndësie ka miratimi i rezolutës për Srebrenicën nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, fillimisht për viktimat, më të dashurit e tyre, si dhe për të vërtetën dhe drejtësinë, pavarësisht faktit që në votim janë vërejtur dallime të thella?

Denisa Kostovicova: Mendoj që votimi është shumë i rëndësishëm. E shpall 11 Korrikun si Ditë Ndërkombëtare të Reflektimit dhe Përkujtimit të gjenocidit të vitit 1995 në Srebrenicë. Ka rëndësi të madhe simbolike. Ka implikime praktike si në rajon, ashtu edhe në botë.

Siç e thatë, e vendos në qendër nevojën e të mbijetuarve dhe familjeve të viktimave për pranim të aktit. Ajo që ata kanë përjetuar, është krimi më i rëndë në tokën evropiane pas Luftës së Dytë Botërore, kur forcat serbe të Bosnjës kanë vrarë më shumë se 8.000 burra dhe djem boshnjakë. Në këtë drejtim, ne mund të themi se rezoluta është e orientuar në të kaluarën. E njeh të keqen e kryer në të kaluarën. Mirëpo, mendoj se janë edhe disa elementë të rëndësishëm. Rezoluta flet edhe për gjendjen aktuale të viktimave të gjenocidit të Srebrenicës. Mohimi i gjenocidit ndikon në mohim të dinjitetit të viktimave, në fakt ua minimizon vuajtjet.

Në këtë pikë rezoluta e prek të tashmen, ndonëse është e orientuar edhe në të ardhmen. Duke bërë thirrje për parandalim të gjenocidit, vihet në pah edhe përgjegjësia e një shteti dhe roli i edukimit, si dhe programeve tjera, për parandalim të mohimit të gjenocidit në të ardhmen. Prandaj, në këtë kontekst, e shoh këtë rezolutë – qartazi të fokusuar në Srebrenicë – si mbështetëse të kulturës së memorializimit dhe që u ofron njerëzve në Srebrenicë një mundësi për të jetuar jetë më të mirë. Pra, viktimat e Srebenicës do të bëhen pjesë e kujtesës globale.

Por, mendoj që është e rëndësishme që ta vendosim rezolutën e 23 majit në kontekst më të gjerë global, sepse kjo rezolutë që ka të bëjë me Srebrenicën dhe krijimin e një Dite Ndërkombëtare të Reflektimit dhe Kujtimit, ndjek hapat e rezolutave tjera. Shembull është rezoluta që ka inauguruar Ditën Ndërkombëtare të Reflektimit për gjenocidin në Ruandë.

Kjo rezolutë është shumë e ngjashme në themel, pasi bën thirrje për njohje të viktimave. Natyrisht, ekzistojnë edhe rezoluta të tjera të Kombeve të Bashkuara, shembull ato që përkujtojnë Nakban – zhvendosjen masive me forcë të palestinezëve më 1948. Para saj ka qenë rezoluta tjetër për Ditën Ndërkombëtare për Kujtim të Holokaustit. Po e them këtë, sepse ky hap e shpërfaq një normë globale të memorializimit dhe njohjes së viktimave në skenën globale.

Ndërkohë, është arritur edhe te politizimi i kësaj rezolute. Në Serbi dhe Bosnjën fqinje, sidomos në Republikën Sërpska, është thënë kinse kjo ngjarje i veçon në një mënyrë serbët, e që në fakt kur e shohim në kontekst global, nuk është ashtu.

“Serbia po largohet prej Evropës”

Radio Evropa e Lirë: Pse Asambleja e Përgjithshme e OKB-së ka qenë aq e ndarë si organizatë botërore? Ajo, në fakt, në ditët e sotme është e ndarë në shumë çështje të tjera të ngjashme. A do të thotë kjo se vendet anëtare janë më të interesuara në interesin e tyre gjeopolitik, sesa në të vërtetën dhe drejtësinë?

Denisa Kostovicova: Do të thosha se në situatën aktuale globale, në kontekst të rritjes së gjeopolitikës, mendoj se Asambleja e Përgjithshme, edhe kur ka të bëjë me çështjet e luftës dhe paqes e drejtësisë, i reflekton këto lloj riorganizimesh tektonike që po ndodhin sot në botë, dhe kjo ka ndodhur edhe në këtë rast. Fakti që ka qenë e ndarë, që nuk ka pasur një vendim unanim, nuk është befasi. Nuk është aspak befasi.

Mirëpo, nëse analizojmë më thellë dhe e vështrojmë këtë riorganizim dhe debatin për miratim të rezolutës së 23 majit, mendoj që Serbia është vënë në pozitë të vështirë, në aspektin politik dhe atë gjeopolitik, sepse Serbia pozicionohet si e distancuar prej normës dhe rregullit evropian, dhe si shtet që është duke e rritur varësinë ndaj Rusisë dhe Kinës. Diçka e tillë e shtyn Serbinë në një pozitë të paqëndrueshme, pasi në të njëjtën kohë është në anën e kundërt të rendit evropian, por, prapëseprapë, synon të anëtarësohet në Bashkimin Evropian dhe varet aq shumë prej fondeve të bllokut evropian.

Koncepti “fantazmë” i serbëve si “komb gjenocidal”

Radio Evropa e Lirë: Ndonëse i pranojnë në përgjithësi mizoritë e tmerrshme që janë kryer në Srebrenicë, shumë në Serbi mohojnë se diçka e tillë përbën gjenocid. Presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, dhe presidenti i entitetit serb të Bosnjës, Millorad Dodik, e kanë quajtur nocionin e gjenocidit në Srebrenicë si të fabrikuar. Dy liderët thonë se rezoluta për gjenocid në Srebrenicë i kthen të gjithë serbët në gjenocidal, ndonëse në dokument nuk përmenden serbët si fajtorë. Pse është udhëheqësia serbe kaq e zemëruar dhe kundër?

Denisa Kostovicova: Janë disa aspekte me rëndësi, fillimisht për mënyrën se si Serbia, apo udhëheqësia serbe e kanë ndërtuar legjitimitetin për narrativën historike në veçanti, e cila e minimizon dhe mohon rolin e Serbisë në shpërbërjen e Jugosllavisë në vitet ’90.

Kjo besoj që është rrënja e kësaj logjike etnocentrike që aplikohet në çështjet e viktimizimit, apo jo? Kur them etnocentrike, e nënkuptoj pozicionin në të cilin thuhet se serbët janë dhe kanë qenë viktimat më të mëdha të këtij konflikti, dhe kjo lidhet shumë me atë që kemi diskutuar dhe ka të bëjë me gjenocidin në Srebenicë.

Prandaj, mendoj që kjo është pjesë shumë e rëndësishme e mohimit të krimeve të kryera prej disa serbëve. Me fjalë të tjera, nuk është bërë asnjë shqyrtim kritik i rolit të serbëve në këto luftëra. Ajo që është problematike këtu është ndërtimi i disa tropeve që po përdoren, dhe ky koncepti që serbët janë komb gjenocidal është koncept fantazmë, që përdoret për të diskredituar gjithë procesin e llogaritjes së dëmeve në të kaluarën si dhe i hap derën politizimit të trashëgimisë së luftës.

Ajo çfarë e bën këtë çështje të komplikuar është që udhëheqësia ka arritur që me sukses të përziejë përgjegjësinë kolektive me atë individuale kur është fjala për krimet e luftës. Ne e dimë që premisa e drejtësisë ndërkombëtare penale ka të bëjë me përgjegjësi individuale. Dhe, në fakt, nëse lexohen tekstet e rezolutave, aty nuk përmendet përgjegjësia kolektive e asnjë grupi. Në këtë drejtim, e kam parë si të zgjuar propozimin e diplomatëve malazezë që kanë propozuar amendamentin që përcakton se fajësia është individuale dhe tregon se ky koncepti fantazmë është politik dhe instrumental, dhe mëton shmangie prej përgjegjësisë.

Ajo çfarë shoh si problematike këtu është që narrativa ekzistuese e bën shumë të vështirë sfidimin e kësaj logjike të përmbysur. Po flas këtu për njerëzit e zakonshëm. Krijohet klimë shumë sfiduese dhe demonstron sa e vështirë është që të adresohen këto çështje kur debatet e lira dhe të arsyeshme janë të mbyllura. E kemi parë që disa parti, përfshirë edhe organizata të shoqërisë civile, organizata për të drejta të njeriut, e kanë veçuar këtë pikë të përgjegjësisë kolektive dhe individuale. Megjithatë, aktualisht këta zëra janë duke u shtypur në Serbi.

“Mohimi i gjenocidit për të treguar që të gjithë kanë vuajtur”

Radio Evropa e Lirë: Pse ky dallim në mes të krimeve të luftës dhe gjenocidit ka rëndësi jo vetëm për shumë serbë, por edhe në rastet tjera? Shembull është Turqia kundër përshkrimit të mizorive kundër armenëve, një shekull më parë, si gjenocid, ndonëse pranohet që janë kryer krime të tmerrshme përgjatë Luftës së Dytë Botërore?

Denisa Kostovicova: Sepse një kategorizim i tillë i krimit flet për një lloj specifik të krimit dhe përgjegjësisë. Në atë kontekst, kur e analizojnë kontekstin në Ballkan, aty ekziston ideja e relativizimit të krimeve. Ekziston një vijë e hollë, pasi duke pranuar se një grup mund të ketë kryer ose ka kryer gjenocid, nuk nënkupton që anëtarët e atij grupi nuk ka qenë po ashtu viktima, apo jo?

Por, duke e mohuar gjenocidin tentohet të krijohet mendësia që të gjithë kanë vuajtur njëjtë. Mirëpo, të thuhet që të gjithë kanë vuajtur dhe kanë qenë viktima, të në të dyja anët, nuk nënkuptohet që kanë ekzistuar lloje të ndryshme të krimeve për grupe të ndryshme. Ka pasur shumë përpjekje për të dokumentuar dhe krijuar dokumente zyrtare të krimeve të luftës, që kanë dështuar në rajon. Disa prej tyre janë dokumentuar. Në disa prej tyre në krye të përpjekjeve ka qenë shoqëria civile.

Ajo që mund të nxirret në përfundim është se kjo lloj transparence do të parandalonte instrumentalizimin dhe politizimin e viktimave dhe shifrave të atyre që kanë vdekur në luftë.

“Nuk do të ketë pretendime për kompensim”

Radio Evropa e Lirë: Serbia dhe Republika Sërpska pretendojnë se rezoluta e miratuar në OKB për gjenocidin në Srebrenicë mund të çojë në përtëritjen e padisë së Bosnjës kundër Serbisë, përfshirë kërkesën për dëmshpërblim për dëme të luftës. Cilat janë gjasat?

Denisa Kostovicova: Nuk mendoj se ka gjasa. Kjo rezolutë nuk krijon fakte të reja ligjore. Kjo rezolutë shërben për përkujtim dhe ua njeh dinjitetin viktimave.

Radio Evropa e Lirë: Ndoshta Vuçiqi dhe politikanë tjerë serbë kanë tentuar që në këtë mënyrë të shmangin përgjegjësinë politike për luftën në vitet ’90, e cila ka rezultuar me shumë mizori, përfshirë gjenocidin në Srebrenicë. Gjatë proceseve gjyqësore në Hagë, përgjegjësia për krime lufte është individualizuar. Por në ato procese, udhëheqësia serbe është konsideruar përgjegjëse për mosparandalim të gjenocidit në Srebrenicë. A do të mund të hapë diçka e tillë çështjen e përgjegjësisë për këtë gjenocid?

Denisa Kostovicova: Do të përgjigjem thuajse njëjtë. Miratimi i rezolutës nuk është proces ligjor që zbulon fakte të reja. Në fakt, edhe përgjatë debatit, rezoluta u referohet pothuajse të gjitha fakteve ekzistuese. Aktualisht, nuk ka një tribunal ndërkombëtar që do t’i analizonte këto çështje. Në fakt, prej mbylljes së Gjykatës Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë, çështjet kanë kaluar në legjislaturat e brendshme.

“Mohimi i krimeve është burim destabilizimi”

Radio Evropa e Lirë: Ka pretendime në Serbi dhe Republikën Sërpska që diçka e tillë do të rrezikonte pozitën e entitetit boshnjak, përfshirë disa pretendime radikale për shfuqizimin e tij si vepër gjenocidale. Sa realiste janë?

Denisa Kostovicova: Këtu kemi të bëjmë me përmbysje strategjike të narrativave. Ekziston kjo narrativë prej mohuesve të krimeve të luftës që thonë se krimet e luftës krijojnë jostabilitet, dhe kjo është e drejtë, është situatë destabilizuese sepse ata po i mohojnë krimet e luftës. Të jetosh me një krim lufte, që ka trashëgimi kaq të rëndë, nuk është diçka e lehtë në aspektin politik. Prandaj është e rëndësishme që të adresohen, që të adresohen në një mënyrë që përbën rishqyrtim kritik të roleve të palëve të ndryshme në dhënie fund të konfliktit, në njohje të të gjitha viktimave, pavarësisht kush janë dhe prej cilës etni.

“Prodhimi i krizave për të ruajtur pushtetin”

Radio Evropa e Lirë: Millorad Dodik, president i Republikës Sërpska ka thënë se Qeveria e tij ka propozuar zyrtarisht ndarjen prej Bosnjës. Nëse tenton ta realizojë këtë, a do të rezultojë me gjakderdhje, jo vetëm në Bosnje, por edhe në rajonin e Ballkanit?

Denisa Kostovicova: Vështirë për t’u përgjigjur. Kjo deklaratë e bërë më 23 maj përputhet shumë me logjikën që dikush varet prej prodhimit të krizave për të ruajtur pushtetin. Pyetja e madhe është se deri në çfarë shkalle mund të prodhohet jostabilitet me shpresën që jostabiliteti nuk do ta çojë rajonin në tjetër drejtim që e rrezikon edhe vetë Dodikun?

Është vijë e hollë që kërkon balancë. Nuk mund të parashikoj çfarë mund të ndodhë, mirëpo e shoh që një lloj i atillë i krizave, dhe abuzimi me kriza, si stil i qeverisjes, është mjaft i dëmshëm.

Janë edhe disa çështje të rëndësishme në marrëdhëniet serbe, të cilat nuk janë adresuar kur janë bërë këto kërcënime dhe hapa radikalë. Nëse Republika Sërpska do të ndahet, a do t’i bashkohet Serbisë? Nëse i bashkohet Serbisë, a do t’i nënshtrohet Republika Sërpska regjimit të Beogradit? Këto tensione potenciale vendosin më pas në dyshim këto lloj kërcënimesh dhe se sa realiste mund të jenë ato.

Nacionalizimi si instrument për të larguar vëmendjen prej problemeve reale

Radio Evropa e Lirë: Pse mohimi i gjenocidit është intensifikuar në Serbi me kalimin e kohës, sidomos në 12 vjetët e fundit, prej ardhjes së Vuçiqit në pushtet? A ka të bëjë me kontrollin e narrativës për historinë, apo me politika ditore, sikurse përhapja e ndikimit të Serbisë në rajon, e ashtuquajtura Bota Serbe, pasi Serbia, siç e thatë në fillim të intervistës, insiston që serbët kanë qenë viktimat më të mëdha të rënies së Jugosllavisë?

Denisa Kostovicova: Po, ke të drejtë. Mund të vërehet që sa më larg që shkohet në luftërat e së kaluarës, aq më të pranishme janë ato në të tashmen. Por, kjo ka të bëjë edhe me instrumentalizim, shfrytëzim dhe abuzim të viktimave, duke i njohur ata, në disa ditë edhe duke i përkujtuar në nivel lokal, por i duke harruar dëmshpërblimet për ta. Kjo, në njëfarë mënyre ka krijuar këtë trashëgimi nacionaliste ku e mban regjimi njërën dorë. Në anën tjetër, diçka kësisoj shërben si instrument për të shpërqendruar vëmendjen prej problemeve që ka Serbia në qeverisje, përparim ekonomik dhe integrime evropiane. Sa më shumë që kalohet kohë në këto çështje, aq më pak kohë mbetet për zgjidhje të problemeve reale, siç është korrupsioni.

Radio Evropa e Lirë: Ndërkohë, Vuçiq e ka përmendur se mund të bashkësponsorojë një rezolutë për gjenocid kundër popullit sovjetik, derisa Qeveria e Malit të Zi është duke shqyrtuar mundësinë e propozimit të një rezolute për gjenocidin në Jasenovac gjatë Luftës së Dytë Botërore. A është një lloj gare që mund t’i bëjë të pavlera rastet e gjenocidit, në vend që të shërbejë për respektim të viktimave?

Denisa Kostovicova: Absolutisht. Është një lloj gare, që nuk do të jetë e rëndësishme askund përveç kontekstit mikrorajonal, në politikën e brendshme serbe, me logjikën e njëjtë të shpërqendrimit prej temave të rëndësishme.

Rezistenca e narrativave liberale në Serbi

Radio Evropa e Lirë: Si do të mund të ndikojë rezoluta e OKB-së në dinamikën e Ballkanit, në periudhë afatshkurtër dhe afatgjatë?

Denisa Kostovicova: Është pyetje e mirë dhe e vështirë. Në njërën anë i kemi parë të gjitha këto dinamika ku mohimi i krimeve të luftës krijon shumë përçarje. Por në anën tjetër, kemi edhe forca tjera në rajon që e kundërshtojnë këtë qasje. Është e rëndësishme të cekim se, pavarësisht kontrollit që ka regjimi serb mbi mediat, ai prapëseprapë nuk ka arritur ta bëjë këtë mohim si narrativë të përgjithshme.

Ekzistojnë grupe, grupe të shoqërisë civile, madje edhe parti që kundërshtojnë këto narrativa. Në parim ata po i formulojnë ato, apo jo? Ato flasin për një Serbi që do të marrë përgjegjësi, në aspektin e adoptimit të vlerave të Perëndimit. Është interesante të shohim cili do të jetë rezultati në të ardhmen. Një skenar i errët është që këta zëra alternativë të margjinalizohen plotësisht, mirëpo qëndrueshmëria e tyre është për lavdatë, madje edhe vetë ekzistenca e tyre.

Në lidhje me Srebrenicën, por edhe me shkeljet tjera të të drejtave të njeriut dhe me krimet tjera të luftës që janë kryer, qasja e Serbisë na jep një lloj shembulli për atë që po vëzhgojmë edhe në Ukrainë, në kontekstin aktual të luftës, por edhe në kontekstin e luftës në Gazë, që ndonëse ekziston një proces gjyqësor në gjykata penale, jetojmë në një kohë kur është shumë e lehtë që të kontestohen dhe diskreditohen faktet.

Dhe, kjo besoj që është sfida më e madhe. Kjo është ndër sfidat më të mëdha për pajtim, për përmirësim të marrëdhënieve që prishen aq shpejt dhe brutalisht prej luftërave.

Përgatiti: Krenare Cubolli

Kryetari i Partisë Demokratike dhe lideri i opozitës, Sali Berisha në një intervistë ekskluzive për revistën “The Frontliner” nga gazetari Vudi Xhymshiti, ka ofruar një perspektivë të thellë mbi trazirat aktuale gjeopolitike në Ballkan, duke u fokusuar në luftën e Kosovës për sovranitet mes tensioneve në rritje rajonale.

Intervista eksploron pikëpamjet e Berishës për politikat kontroverse të Edi Ramës, ndikimin e George Soros dhe qëndrimin agresiv të Aleksandar Vuçiçit ndaj Kosovës.

Berisha thekson se peizazhi politik i Ballkanit ka pasur një ndikim të ndjeshëm nga Kremlini, teksa iu referua presidentit serb Vuçiç dhe politikave të promovuara nga George Soros. Shfaqjen e Edi Ramës në arenën politike, Berisha e sheh si një rrezik sidomos për Kosovën.

Lideri i opozitës thotë se ideja e Ramës për ndryshimin e kufijve u mbështet nga Soros, pas takimit me Vuçiç në Beograd.

Ndër të tjera, Berisha thekson se nisma “Open Balkan” synon të pohojë hegjemoninë serbe, duke favorizuar Beogradin në kurriz të vendeve të tjera rajonale.

INTERVISTA E PLOTË:

Vudi Xhymshiti: Zoti Berisha. Ju lutem, a mund të ndani njohuritë tuaja mbi zhvillimet në rajon që nga viti 2013?

Sali Berisha: Që nga viti 2013, peizazhi gjeopolitik i Ballkanit është formësuar ndjeshëm nga ndikimi i Kremlinit, veçanërisht përmes figurave si Aleksandar Vuçiç dhe George Soros. Politikat e promovuara nga Soros përputhen tërësisht me ato të Sergei Lavrov dhe Kremlinit. Para vitit 2013, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara bënë përpjekje serioze, duke kulmuar me një sërë marrëveshjesh ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit. Këto marrëveshje, veçanërisht Marrëveshja e Përgjithshme e nënshkruar në vitin 2013 dhe e riafirmuar në vitin 2015, në fakt e njohën Kosovën si shtet të pavarur nga Serbia.

Megjithatë, me ardhjen e Edi Ramës në pushtet në Shqipëri, u shfaq një alternativë e rrezikshme. Pavarësisht kundërshtimeve fillestare nga qeveritë e Kosovës, Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara, Rama ndoqi idenë e shkëmbimeve territoriale dhe ndarjes së Kosovës. Në takimet e fshehta me Vuçiqin dhe udhëheqjen politike të Kosovës, ai përgatiti një plan për ndarjen e Kosovës ndërmjet Shqipërisë dhe Serbisë, duke synuar krijimin e Serbisë së Madhe. Kjo qasje ishte thellësisht shqetësuese, pasi kërcënonte të minonte stabilitetin dhe sovranitetin e Kosovës.

Vudi Xhymshiti: A mund të elaboroni rolin e Edi Ramës në këto zhvillime dhe mbështetjen që ai mori nga George Soros dhe figura të tjera ndërkombëtare?

Sali Berisha: Është veçanërisht alarmante përfshirja e Edi Ramës. Pas takimit të tij me Vuçiqin në Beograd, me Fondacionin e Shoqërisë së Hapur në sfond, Rama shtyu në mënyrë agresive idenë e ndryshimit të kufijve. Ai i prezantoi këto plane si të tijat, megjithëse ato ishin në thelb harta të ricikluara nga fillimi i viteve 1990. Negociatat sekrete të Ramës dhe mbështetja nga Soros e çuan në mënyrë të konsiderueshme këtë axhendë përçarëse. Vetë George Soros sponsorizoi dhe promovoi këto ide, duke angazhuar diplomatë të ndryshëm për të nxitur shkëmbimet territoriale.

Ky plan ishte jo vetëm i rrezikshëm, por edhe thelbësisht i mangët. Ideja e rivizatimit të kufijve bazuar në linjat etnike hapi kutinë e Pandorës së konflikteve të mundshme në Ballkan, një rajon tashmë i mbushur me ankesa historike dhe mosmarrëveshje territoriale. Duke mbështetur një plan të tillë, Rama rrezikoi të rindezte tensionet etnike dhe të minonte paqen e brishtë që ishte arritur në rajon.

Vudi Xhymshiti: Ju përmendët Vuçiqin dhe implikimet gjeopolitike. Cilat janë pikëpamjet tuaja për agresionin politik të Vuçiqit ndaj Kosovës?

Sali Berisha: Politikat e Vuçiqit janë të rrënjosura thellë në nacionalizmin serb. Ambiciet e tij shtrihen përtej Kosovës, duke kërkuar të vendosë dominimin serb në rajon. Vuçiq manipulon minoritetin serb në Kosovë, duke i paraqitur si zgjatim të shtetit serb. Kjo e destabilizoi Kosovën dhe e minoi sovranitetin e saj. Mbështetja e Edi Ramës për Vuçiçin vetëm sa i fuqizon këto lëvizje agresive, duke paraqitur një kërcënim të rëndësishëm për stabilitetin rajonal.

Strategjia e Vuçiqit përfshin përdorimin e pakicës serbe në Kosovë si mjet për të çuar përpara qëllimet e tij politike. Duke i portretizuar ata si viktima të politikave të qeverisë së Kosovës, ai fiton simpati dhe mbështetje nga komuniteti ndërkombëtar, ndërsa njëkohësisht destabilizon Kosovën nga brenda. Kjo qasje jo vetëm që minon sovranitetin e Kosovës, por gjithashtu përkeqëson tensionet etnike, duke e bërë më të vështirë për rajonin arritjen e paqes së qëndrueshme.

Vudi Xhymshiti: Ka pasur sanksione ndaj jush nga Shtetet e Bashkuara. Cili është këndvështrimi juaj për këtë dhe a besoni se Edi Rama ka luajtur një rol në këto sanksione?

Sali Berisha: Sanksionet ndaj meje janë rezultat i drejtpërdrejtë i lobimit korruptiv të Edi Ramës dhe ndikimit të George Soros. Menjëherë pas shpalljes së sanksioneve, unë e sfidova publikisht Sekretarin Blinken që të paraqiste çdo provë për keqbërjen time të supozuar. Unë besoj se këto sanksione janë të padrejta dhe të nxitura nga përpjekjet e Ramës për të shtypur kundërshtimin ndaj politikave të tij. Pavarësisht këtyre sfidave, unë mbetem i përkushtuar për të mbrojtur sovranitetin e Kosovës dhe për të kundërshtuar çdo plan për ndryshimin e kufijve të saj.

Është e rëndësishme të theksohet se këto sanksione u vendosën tetë vjet pasi u largova nga detyra, gjë që ngre pikëpyetje në lidhje me kohën dhe motivimet pas tyre.

Gjithmonë kam thënë se këto veprime kanë qenë të motivuara politikisht, të nxitura nga dëshira për të më heshtur dhe dobësuar opozitën ndaj politikave kontroverse të Ramës.

Vudi Xhymshiti: Si e interpretoni përfshirjen e figurave të tjera ndërkombëtare, si Daniel Vajdich dhe Gabriel Escobar, në këtë peizazh gjeopolitik?

Sali Berisha: Daniel Vajdich dhe Gabriel Escobar kanë role të rëndësishme. Vajdich, me lidhjet e tij me Vuçiqin dhe ndikimin në Këshillin Atlantik, promovon interesat serbe. Escobar, pavarësisht pozicionit të tij zyrtar, duket se është i ndikuar nga agjendat serbe, siç tregohet nga thirrjet e tij të vazhdueshme që Kosova të tërhiqet nga forcat e saj të sigurisë. Këto veprime minojnë sovranitetin e Kosovës dhe përputhen me strategjinë më të gjerë për të dobësuar Kosovën dhe për të forcuar pozitën e Serbisë.

Ndikimi i Vajdich në Këshillin Atlantik i lejon atij të formësojë politikat ndërkombëtare në favor të Serbisë, duke çuar më tej qëllimet e Vuçiqit. Qëndrimi i Escobar-it, duke bërë thirrje që Kosova të tërheqë forcat e saj të sigurisë, minon drejtpërdrejt aftësinë e Kosovës për të mbrojtur sovranitetin e saj dhe për të ruajtur stabilitetin. Këto veprime, të qëllimshme apo jo, janë në dobi të atyre që kërkojnë të dobësojnë Kosovën dhe të kërkojnë dominimin serb në rajon.

Vudi Xhymshiti: Në lidhje me nismën e Ballkanit të Hapur, çfarë mendimi keni për ndikimin e saj në rajon?

Sali Berisha: Nisma e Open Balkan, e cilësuar fillimisht si Mini-Shengeni Ballkanik, është një tjetër përpjekje për të pohuar hegjemoninë serbe. Ajo krijon një peizazh të pabalancuar ekonomik që favorizon Serbinë në kurriz të ekonomive të tjera rajonale. Kjo iniciativë, e mbështetur nga Soros dhe Lavrov, integron më tej Serbinë në ekonominë rajonale duke e izoluar Kosovën. Pjesëmarrja e Alex Soros në këto samite nxjerr në pah ndikimin e jashtëm që drejton këto politika.

Nisma e Ballkanit të Hapur paraqitet si një mjet për të rritur bashkëpunimin ekonomik dhe integrimin në rajon. Megjithatë, realiteti është se në mënyrë disproporcionale përfiton Serbinë, e cila ka një ekonomi më të fortë dhe burime më të mëdha se fqinjët e saj. Kjo krijon një fushë loje të pabarabartë, ku ekonomitë më të vogla si ajo e Kosovës nuk janë në gjendje të konkurrojnë në mënyrë efektive. Duke nxitur këtë iniciativë, Serbia kërkon të konsolidojë dominimin e saj ekonomik në rajon, duke e margjinalizuar më tej Kosovën.

Vudi Xhymshiti: Zoti Berisha, a mund të elaboroni më hollësisht përfshirjen e Serbisë në një treg të hapur me ish-republikat sovjetike dhe si i sjell dobi Serbisë nga kjo marrëveshje? Gjithashtu, si lidhet kjo me nismën e Ballkanit të Hapur dhe ndikimin e saj të mundshëm në Shqipëri dhe Kosovë?

Sali Berisha: Sigurisht. Pjesëmarrja e Serbisë në një treg të hapur me ish-republikat sovjetike, si pjesë e Bashkimit Ekonomik Euroaziatik, i ofron asaj avantazhe të konsiderueshme ekonomike. Kjo marrëveshje i lejon Serbisë të hyjë në një treg të gjerë me kushte të favorshme tregtare, duke forcuar pozicionin e saj ekonomik në rajon. Përfitimet që Serbia përfiton nga kjo marrëveshje përfshijnë kushtet preferenciale të tregtisë dhe aftësinë për të eksportuar mallrat e saj pa tarifat e rënda të vendosura nga Bashkimi Evropian.

Në kontekstin e nismës Ballkani i Hapur, Serbia synon t’i shtrijë këto avantazhe në marrëdhëniet e saj brenda Ballkanit. Ballkani i Hapur, i prezantuar fillimisht si një zonë Mini-Shengen, është krijuar për të lehtësuar lëvizjen e lirë të mallrave, shërbimeve dhe njerëzve midis vendeve pjesëmarrëse të Kosovës – përkatësisht Serbisë, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, kjo iniciativë, edhe pse në dukje e dobishme në sipërfaqe, ka pasoja që mund të dëmtojnë Shqipërinë dhe Kosovën.

Çështja themelore me nismën e Ballkanit të Hapur është mungesa e barazisë ekonomike midis vendeve pjesëmarrëse. Serbia, me ekonominë e saj më të fortë dhe subvencione të konsiderueshme për sektorin e saj bujqësor, mund të vërshojë tregjet e Shqipërisë dhe Kosovës me produktet e saj. Kjo do të çonte në një mjedis konkurrues të padrejtë, duke vënë në disavantazh prodhuesit vendas në Shqipëri dhe Kosovë, të cilët nuk marrin nivele të krahasueshme të mbështetjes nga qeveria.

Për më tepër, integrimi ekonomik i Serbisë me Bashkimin Ekonomik Euroaziatik do të thotë se ajo mund të përdorë pozicionin e saj për të dominuar më tej tregtinë rajonale. Nisma e Ballkanit të Hapur do të krijonte në mënyrë efektive një platformë për Serbinë për të zgjeruar ndikimin e saj ekonomik, duke minuar sovranitetin ekonomik të fqinjëve të saj. Ky skenar përbën një kërcënim të drejtpërdrejtë për ekonomitë e Shqipërisë dhe Kosovës, duke çuar potencialisht në kolapsin e industrive vendase të paaftë për të konkurruar me produktet serbe të subvencionuara.

Për Kosovën situata është edhe më e pasigurt. Përfshirja e Kosovës në një marrëveshje të tillë, duke pasur parasysh brishtësinë e saj aktuale politike dhe ekonomike, do ta ekspozonte atë ndaj një varësie më të madhe ekonomike nga Serbia. Kjo varësi mund të shfrytëzohet për të ushtruar presion politik, duke kompromentuar më tej sovranitetin e fituar me vështirësi të Kosovës.

Në thelb, ndërkohë që nisma e Ballkanit të Hapur është përshtatur si një lëvizje drejt bashkëpunimit dhe integrimit rajonal, ajo përfiton në mënyrë disproporcionale Serbisë dhe rrezikon të përkeqësojë pabarazitë ekonomike në rajon. Për Shqipërinë dhe Kosovën, dëmi i mundshëm ekonomik është i rëndësishëm, duke kërcënuar industritë e tyre vendase dhe stabilitetin e përgjithshëm ekonomik.

Vudi Xhymshiti: Zoti Berisha, përmendët një figurë shumë interesante të diplomacisë amerikane – Gabriel Escobar. Si rezultat i hetimeve të THE FRONTLINER, ne kemi gjetur dhe raportuar pretendime të dokumentuara se gruaja e Escobar mund të financohej nga Ministria e Punëve të Jashtme të Republikës së Serbisë.

Këtë gjetje e kemi publikuar më 22 mars të këtij viti. Pavarësisht përpjekjeve tona të vazhdueshme për të marrë një përgjigje nga Departamenti Amerikan i Shtetit, ne nuk kemi marrë asnjë përgjigje. Një dokument tjetër – një kontratë – sugjeron mundësinë që një firmë ligjore, ku një anëtar i ngushtë i familjes së diplomatit amerikan Gabriel Escobar mund të jetë partner, të ketë një kontratë me liderin serb të Bosnjë-Hercegovinës, Milorad Dodik. A mund të na thoni më shumë për këtë, duke pasur parasysh se në përpjekjet tuaja për të parandaluar projektet e dëmshme gjeostrategjike në lidhje me Kosovën dhe për të penguar ambiciet rajonale të Republikës Srpska, duket se Gabriel Escobar mund të përfshihet më thellë se sa mund të mendojmë, duke pasur parasysh se ai ka kërkoi vazhdimisht që të hetoheni për korrupsion të dyshuar, pavarësisht mungesës së provave deri më sot, gjë që edhe ju e keni mohuar?

Sali Berisha: Nuk ka dyshim se qëndrimet e mia kanë shqetësuar shumë diplomatët, të cilët në një mënyrë apo në një tjetër kanë mbështetur projekte që, sipas vlerësimit tim, nuk i shërbenin stabilitetit të Ballkanit, por favorizonin Serbinë e Madhe. Unë i kuptoj plotësisht përpjekjet e Shteteve të Bashkuara për të pasur Aleksandër Vuçiqin në bord. Megjithatë, më duhet të them se për mendimin tim ata nuk e kanë kuptuar siç duhet Aleksandër Vuçiqin. Nacionalizmi i Vuçiqit është tërësisht në përputhje me traditat më të këqija të nacionalizmit serb, dhe ata që mendonin se mund të kishin Vuçiqin në bord, kanë gabuar në çdo përpjekje.

Sa i përket Gabriel Escobarit, nëse janë të vërteta pretendimet se gruaja e tij financohet nga Ministria e Jashtme e Serbisë, ai është në konflikt të qartë interesi. Personalisht, nuk kam prova të drejtpërdrejta se vetë Escobar financohet nga Beogradi, por nëse vërtetohen këto lidhje, kjo do të ngrinte shqetësime të mëdha për paanshmërinë e tij. Për më tepër, në kontekstin e Ballkanit, ndikimi i George Soros nuk mund të anashkalohet. Soros ka një sasi të konsiderueshme pushteti brenda administratës aktuale të SHBA-së dhe axhenda e tij përputhet me promovimin e interesave serbe në rajon, gjë që e ndërlikon edhe më tej situatën. Ky ndikim nuk ishte aq i theksuar gjatë administratës së Obamës, me të cilën kam bashkëpunuar ngushtë.

Situata në Ballkan është shumë e brishtë dhe këto ndikime të jashtme, veçanërisht ato që favorizojnë Serbinë në kurriz të Kosovës, shërbejnë vetëm për destabilizimin e rajonit. Qëndrimi im i vendosur kundër projekteve të tilla sigurisht që më ka bërë një objektiv për ata që mbështesin këto strategji përçarëse.

Vudi Xhymshiti: Së fundi, si e shihni të ardhmen e Kosovës në dritën e këtyre sfidave?

Sali Berisha: E ardhmja e Kosovës varet nga aftësia e saj për t’i rezistuar presioneve të jashtme dhe për të mbrojtur sovranitetin e saj. Komuniteti ndërkombëtar duhet të mbështesë të drejtën e Kosovës për vetëvendosje dhe të kundërshtojë çdo përpjekje për të ndryshuar kufijtë e saj. Politikat e Edi Ramës kanë qenë të dëmshme, por ka ende shpresë nëse lidershipi i Kosovës mbetet i palëkundur dhe komuniteti ndërkombëtar i njeh dhe i kundërshton këto strategji përçarëse.

Çelësi për të ardhmen e Kosovës qëndron në qëndrueshmërinë dhe vendosmërinë e saj për të mbështetur pavarësinë e saj. Kjo kërkon udhëheqje të fortë, përkushtim të palëkundur ndaj sovranitetit dhe mbështetje të fuqishme nga komuniteti ndërkombëtar. Duke qëndruar e vendosur kundër presioneve të jashtme dhe duke mbajtur një vizion të qartë për të ardhmen e saj, Kosova mund t’i kapërcejë këto sfida dhe të vazhdojë të ndërtojë një shtet të qëndrueshëm dhe të prosperuar.

Vudi Xhymshiti: Faleminderit për vështrimet tuaja zoti Berisha.

Sali Berisha: Faleminderit Vudi. Është thelbësore të vazhdohen këto diskutime dhe të sigurohet që e vërteta rreth këtyre manovrave gjeopolitike të dalë në dritë.

Tirana dhe Shqipëria i ka një borxh të madh familjes Mulleti dhe ka gjasë që shkaku të ketë lidhje pikërisht me komedinë e famshme “Prefekti”.

Nipi i ish-prefektit të Tiranës thotë se kjo ishte një hakmarrje e Enver Hoxhës ndaj xhaxhait të tij që e mbajti në Paris kur ai vazhdonte shkollën. Në komedinë e shkruar nga një anëtar i lëvizjes në kohën e luftës, Qazim Mulleti vihet në lojë duke përfaqësuar një njeri të prapambetur dhe në një nivel të ulët intelektual, aq sa edhe sot shprehja e “O Qazim more Qazim puna jote aferim….” vazhdon të jetë në kujtesën e shqiptarëve. Për autorin e libretit të komedisë, familja Mulleti ka mllef pasi ka qenë pikërisht ish-prefekti që e ka shpëtuar nga vdekja pasi Besim Lëvonja ishte arrestuar gjatë kohës së luftës. Tanush Mulleti ka shumë për të treguar për pasojat që patën si pasardhës të Mulletëve, por mbi të gjitha kërkon që shqiptarët ta njohin ashtu siç ishte Qazim Mulleti dhe jo ashtu siç e transformoi komunizmi.

“Babai im e ka pasur vëlla dhe kujdestar Qazimin pasi ai është kujdesur shumë për të qysh kur i vdiq vëllai. Me largimin e xhaxhait, babai nuk u largua asnjëherë nga vendi. Edhe pse u betua se nuk do të merrej me politikë, kjo nuk e shpëtoi nga internimi e burgosja derisa vdiq në spitalin e burgut të Tiranës. Nënën e internuan në Kavajë dhe qëndruam deri në 59-ën kur edhe  na lejuan të iknim në Shkodër. Na morën të gjithë pasurinë. Edhe një pjesë që na e kishin lënë, e shtetëzuan në kohën që ishim në internim. Mulletët themeluan Tiranën, e megjithatë asnjëherë nuk u vlerësuan për kontributin e tyre edhe tani që jetojmë në kohën e demokracisë. Jo vetëm që nuk u vlerësuan por i morën të gjithë pasurinë e nuk pati asnjë gjest mirënjohje për kontributin e tyre. Madje i bënë të dukeshin qesharakë dhe pa shkollë, si në rastin e komedisë Prefekti.  Për këtë komedi ka një koiçidencë interesante, pasi Qazim Mulleti e ka shpëtuar nga pushkatimi Besim Levonjën. Besimi në atë kohë ishte i angazhuar në sekretariatin e rinisë së lëvizjes dhe kushurira jonë, vajza e Mytesim Këlliçit ndërhyri që ta lironin e xhaxhai i la të lirë. Janë disa raste kur vihet në lojë prefekti i Tiranës. Ata i janë përshtatur komedisë “Revizori”, por nuk duhet të kishin dalë me emër e mbiemër. Kështu ia shpërbleu Tirana prefektit të saj që ka bërë shumë për Tiranën. Shumë objekte, bulevardin, ujësjellësit madje dhe VC-të e nëndheshme si në Paris, Tirana i ka nga xhaxhai im Qazim Mulleti”, thotë i nipi, Tanushi.

Si reagoi Qazim Mulleti kur mësoi për komedinë “Prefekti”?

Në kohën e shkrimit të libretit, Qazim Mulleti ishte gjallë dhe jetonte në Romë. Ia dërguan dhe u njoh me tekstin e komedisë. Reagimi i tij ishte mjaft interesant. Ai u shpreh: “Më paskan bërë nder pasi më kanë bërë të përjetshëm”.

Si shkoi çështja e pronave për familjen Mulleti?

Me ligjin e parë të pafajësisë në fillim të viteve 90-të, babait i takonte t’i merrte të gjithë pronat. I paraqita në atë kohë dokumentet aq sa kishim pasi tapi e dokumente të tjera nuk rezistuan dot nga internimi e burgosja. Besova se do na ktheheshin. Vetëm vjet e kam marrë shtëpinë. Në vitin ‘98 kemi marrë dyqanet , një pjesë të tyre kuptohet . Vazhdojmë nëpër gjyqe, nëpër hipoteka për pronat. Nuk do ndalemi deri në gjykatën e Strasburgut dhe kostoja do të jetë e madhe për shtetin shqiptar. Familja e parë e Tiranës u godit më fort se të gjitha. Mendoni: ia mora pronën komunizmit me ligjin e pafajësisë, ndërsa në demokraci do të detyrohemi t’i drejtohemi organeve ndërkombëtare për të fituar të drejtën tonë.

Kur thoni Mulletët themeluan Tiranën por nuk u vlerësuan asnjëherë, çfarë nënkuptoni?

Familja Mulleti ka qysh në 1604 në Tiranë. Sulejman Pashë Mulleti themeloi Tiranën si qytet, por pak e dinë këtë gjë.  Më vjen keq që është bërë një monument si dordolec me qeleshe. Ai është pasha dhe si i tillë duhej vlerësuar edhe me këtë monument. Është e dhimbshme pasi sheshi është quajtur “Sulejman Pasha”, por vetë monumenti është vendosur me kurriz nga sheshi. Nëse pyesim njerëzit askush nuk e bën lidhjen me themeluesin e Tiranës. Ndërkohë varri i tij është zhdukur. E dini se poshtë “Ushtari i Panjohur” ndodhet varri i Sulejman Pashës. Në çdo  vend të botës themeluesin e nderojnë dhe varrin e tij e ruajnë. Vetëm në Shqipëri shkatërrojnë varre, dëmtojnë identitetin dhe nuk vlerësojnë figurat që kanë kontribuar.

Si përfundoi bashkëshortja dhe djali i vetëm i Qazim Mulletit?

Qazim Mulleti u largua për tu kthyer sërish dhe la bashkëshorten me djalin këtu. Ata pësuan të gjitha pasojat nga komunizmi. U internuan dhe jetuan mes vështirësive. Gruaja Hajria vdiq në interrnim ndërsa djali i tij i vetëm, Reshiti nuk u martua dhe vdiq para 10 vjetësh, natën që hyri në shtëpinë e vet. Ai bashkë me të ëmën, veç internimin jetuan edhe poshtërimin e Qazim Mulletit. I biri ishte në shkollë kur doli komedia dhe të gjithë ia bënin me gisht si të birin e njeriut të prapambetur kur Qazim Mulleti ka qenë i shkolluar, njohës i 9 gjuhëve të huaja, kontribues për kombin dhe për zhvillimin e Tiranës.

Pse u vu në lojë Qazim Mulleti?

Komunizmi e kishte si objektiv vënien në lojë, uljen dhe krijimin e urrejtjes ndaj të pasurve. Xhaxhai im e ka mbajtur me bukë Enver Hoxhën kur ai ishte në Paris. Ai kishte një restorant në vendin e kulturës dhe Enveri ka qëndruar tek xhaxhai im në këtë kohë. Ai e njihte shumë mirë kush ishte Enver Hoxha dhe kjo nuk i pëlqente diktatorit. Kështu gjeti mënyrën për ta ulur e për ta diskretituar duke përdorur një vegël të tij si Besim Lëvonja që shkroi libretin fyes. Qazim Mulleti shiti pasurinë e tij në Paris e në Vjenë duke u kthyer në Shqipëri. Erdhi me qëllimin për të bërë Shqipërinë, por pikërisht kjo i hëngri kokën. Meritat e tij janë të shumta dhe nëse ia mohojmë do të jemi gjithmonë të mallkuar.

Qazim Mulleti njihej si fannolist. Pse Qazim Mulleti i shkroi Nolit pas vendosjes së sistemit monist?

Xhaxhai i shkroi Fan Nolit kur ishte në Itali aty nga viti 1946. Në atë kohë Enver Hoxha po përdorte Nolin por realisht miqtë e tij po i vriste dhe dënonte. Në një letër që e disponoj, xhaxhai i shkruante të reagonte pasi diktatori po shfaroste shokët e tyre dhe po ndërton një shtet terrorist. Qazim Mulleti është i pari që e përdori këtë shprehje dhe vërtet ashtu ndodhi me sistemin komunist.

Kush ishte Qazim Mulleti

Qazim Mulleti lindi në vitin 1895 në një familje tiranase. Pasi mbaroi Zosimenë në Janinë, kreu studimet e larta ushtarake në Gallatasaraj, Stamboll (Turqi), ku u dekorua me medalje ari, për të vijuar më pas dy vitet e fundit të studimeve në Vjenë.

Fare i ri ai ka shoqëruar patriotët e njohur në ngritjen e flamurit në Tiranë më 1912, ndërsa pak kohë më vonë u vu në krye të rinisë fanoliste. Qazim Mulleti ka qenë një ndër katër adjutantët e Princ Vidit. Më 1919-1920, tiranasi u bë komandant i forcave vullnetare në luftën kundër serbëve. Si delegat i zgjedhur në Kongresin e Lushnjës për 4 vjet ka qenë deputet në Parlament. Në vitin 1924-1925 emërohet si prefekt i Matit. Pas Revolucionit të Qershorit dhe rimarrjes së pushtetit nga Zogu bashkë me 500 vullnetarë, Qazim Mulleti ikën në Vlorë, Bari, Zarë të Kroacisë për t’u vendosur në Vjenë. Në vitin 1931 bashkë me Ndokë Gjeloshin dhe Aziz Çamin i bëjnë atentat mbretit Zog në Operën e Vjenës. Dënohet nga gjykata për këtë vepër me 6 muaj burg, ndërsa shokët e tij me burg të rëndë, duke u shpallur non grata në Austri. Qazimi shpërngulet në Francë ku bashkë me të vëllain hapin një hotel-restorant, duke u bërë njëkohësisht kryetar i shoqatës së emigrantëve jashtë shtetit. Në muajin korrik të vitit 1939 disa muaj pas largimit të mbretit Zog, Qazim Mulleti kthehet nga emigrimi, ndërsa në Durrës e presin me dhjetëra njerëz të njohur. /tesheshi.com/

Gerald Knaus, nga Iniciativa Evropiane për Stabilitet, thotë se nuk pret që Kosova të jetë në agjendën e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës më 17 maj, ku do të mund të votohej për pranimin e saj në këtë organizatë.

Kjo, me gjithë faktin se Kosova tha të enjten se i ka dërguar letër Këshillit të Evropës për ta njoftuar se është duke përgatitur draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, për ta dorëzuar për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese.

“Mendoj se letra ka ardhur pak me vonesë”, thotë Knaus, i cili ka përcjellë nga afër rrugëtimin e Kosovës drejt KiE-së.

“Por mendoj se vendet anëtare duhet të thonë se e mbështesin nismën e Kosovës dhe duhet të bëjnë thirrje për një samit të jashtëzakonshëm së shpejti – me shpresë brenda disa javësh”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Asambleja Parlamentare e KiE-së ka votuar për pranimin e Kosovës më 16 prill dhe vendimi përfundimtar ka kaluar te Komiteti i Ministrave.

Ndërkohë, disa vende si Gjermania dhe Franca kanë kërkuar nga Kosova që të bëjë hapa konkretë drejt themelimit të Asociacionit, për t’i bindur qeveritë skeptike që të votojnë në favor të saj për anëtarësim në KiE.

Qeveria e Kosovës, fillimisht, e ka refuzuar këtë kusht.

Radio Evropa e Lirë: Kosova është duke përgatitur draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, për ta dorëzuar në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtim. A është një ndryshues loje ky hap?

Gerald Knaus: Do të duhej të ishte ndryshues loje. Le të jemi të qartë se cili ka qenë qëndrimi i Kosovës dhe i demokracive evropiane. Kosova është zotuar në letrën e tri institucioneve të saj – presidenti, kryeministri dhe kryetari i Parlamentit – drejtuar Këshillit të Evropës, se do të ndërmarrë një hap për ta bërë këtë të mundur sa më shpejt. Por, në letër nuk thuhet se ky asociacion duhet të jetë i tillë që të pranohet nga [presidenti i Serbisë, Aleksandar] Vuçiq, sepse nuk do të ketë kurrë një të tillë.

Andaj, me dërgimin në Gjykatën Kushtetuese të një drafti që kanë hartuar dy institutet më të shquara në Evropë – Instituti Evropian për Paqe dhe organizata Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) – Kosova e përmbush obligimin e saj. Pastaj, u takon komunave me shumicë serbe të thonë se duan ta krijojnë këtë asociacion. Nëse nuk duan ta krijojnë, ai nuk mund t’iu imponohet. Por, Kosova e ka përmbushur obligimin.

Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës duhet ta mbështesë pastaj votën në Asamblenë Parlamentare për pranimin e Kosovës.

Radio Evropa e Lirë: Cilat janë shanset që Gjermania dhe Franca të binden me këtë draft?

Gerald Knaus: Demokracia dhe diplomacia kanë të bëjnë me argumente. Kosovës i duhen argumente të fuqishme dhe ajo i ka ato. Ka prej atyre që thonë se Serbia duhet të ketë veto. Ka prej atyre që fshihen pas kërkesës për Asociacionin. Ka prej atyre që e kanë përcjellë vizitën e Vuçiqit në Paris, ku ka thënë se do t’i kërkojë presidentit [të Francës, Emmanuel] Macron që të mos e lejojë hyrjen e Kosovës në Këshillin e Evropës, duke premtuar se do të blejë 12 avionë luftarakë, se do të nënshkruajë kontrata me biznesin francez.

Nëse ky lloj demokracie është i suksesshëm… unë nuk mendoj se është në interesin e Evropës.

Nuk mendoj se Franca – një demokraci krenare që e ka krijuar Këshillin e Evropës për t’i mbrojtur të drejtat dhe vlerat e njeriut – mund të manipulohet kaq lehtë nga presidenti serb.

Unë pres që të ketë debat. I takon Qeverisë së Kosovës që ta bindë secilin se është serioze. Ajo ka qenë serioze në muajt e fundit. Nëse kjo vazhdon, atëherë duhet dëgjuar raportuesen e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës për Kosovën, Dora Bakoyannis. Ajo vjen nga një vend që nuk e ka njohur Kosovën dhe në raportin e saj ka thënë se nuk ka pasur kandidate më të përgatitur se Kosova.

Radio Evropa e Lirë: Po BE-ja, a do ta pranojë këtë draft?

Gerald Knaus: BE-ja është një institucion më vete. Çështja kryesore ka të bëjë me Gjermaninë e Francën, si shtete anëtare të Këshillit të Evropës. BE-ja nuk mund të vendosë veto. Natyrisht, vendet mund të thonë se do ta injorojnë Asamblenë Parlamentare, por atëherë kjo bëhet krizë për Këshillin e Evropës, jo vetëm për Kosovën.

Nëse një proces që është meritokratik – sepse 82 për qind e Asamblesë Parlamentare ka votuar për Kosovën – anashkalohet, atëherë Këshilli i Evropës ka problem serioz me kredibilitetin.

Radio Evropa e Lirë: A mund ta vendosë hapi i fundit Kosovën në agjendën e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës të premten?

Gerald Knaus: Jo, mendoj se letra [e Kosovës drejtuar Këshillit të Evropës] ka ardhur pak me vonesë. Por, mendoj se vendet anëtare duhet të thonë se e mbështesin nismën e Kosovës dhe duhet të bëjnë thirrje për një samit të jashtëzakonshëm së shpejti – me shpresë brenda disa javësh.

Pra, nëse Kosova e dorëzon këtë draft në Gjykatën Kushtetuese, ashtu siç ka thënë tani, atëherë duhet të ketë së shpejti një samit dhe Kosova duhet të pranohet këtë verë.

Kjo duket reale tani. Merr kohë, sepse nuk është e lehtë për qeveritë në Evropë dhe në Prishtinë të gjejnë konsensus. Është vonë, por nuk është shumë vonë.

Radio Evropa e Lirë: Pra, mendoni se do të ketë një takim të jashtëzakonshëm. Kur ka qenë hera e fundit që Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës është mbledhur në takim të jashtëzakonshëm?

Gerald Knaus: Mesa e kujtoj, hera e fundit ka qenë për çështjen e përjashtimit të Rusisë, pas sulmit në Ukrainë. Pra, kjo ndodh për raste të mëdha, historike. Dhe Kosova tani duhet të argumentojë për pozitën e saj. Por, i ka edhe aleatët e saj në Evropë.

Radio Evropa e Lirë: Dhe, nëse nuk ka takim të jashtëzakonshëm, do të duhet të pritet deri në majin e ardhshëm?

Gerald Knaus: Nëse nuk ka takim të jashtëzakonshëm, atëherë kemi problem të vërtetë. Është shumë e rëndësishme të argumentohet tani. Është, po ashtu, e rëndësishme që vendet të thonë se me nismën për Asociacionin, me dërgimin e draftit në Gjykatën Kushtetuese, Kosova e ka përmbushur atë që i është kërkuar.

Nëse Gjykata Kushtetuese konstaton se [drafti] është kushtetues, atëherë topi kalon te komunat me shumicë serbe. Ato do të duhet ta krijojnë Asociacionin, sepse nuk mund t’iu imponohet. Dhe nëse nuk e krijojnë, ky nuk do të jetë faj i Qeverisë së Kosovës.

Nga Rosalba Bejdo

Kushtëzimin e anëtarësimit në Këshillin e Europës me krijimin e asociacionit, Profesori në universitetin amerikan Johns Hopkins dhe njohësi i zhvillimeve në Ballkanin Perëndimor, Daniel Serwer, e sheh si të padrejtë.

Duke kritikuar atë që e sheh diplomaci të keqe, nga SHBA dhe BE, ai mbështet qëndrimin e Kurtit dhe thotë se asociacioni duhet të krijohet vetëm pasi Serbia të njohë pavarësinë e Kosovës.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës zëvendësministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës në Kosovë, Liza Gashi, u bëri thirrje qytetarëve, pa dallim etnie, që të marrin pjesë në procesin e regjistrimit të popullsisë dhe diasporës.

Kosova e nisi këtë proces më 5 prill dhe ai pritet të zgjasë deri më 17 maj.

Sipas zonjës Gashi deri tani janë regjistruar rreth 300 mijë pjesëtarë të diasporës në kuadër të platformës e-diaspora si dhe falë regjistrimit fizik.

E pyetur nga Zëri i Amerikës lidhur me thirrjet e Listës Serbe për bojkotim të procesit nga ana e qytetarëve të komunitetit serb, zonja Gashi tha se regjistrimi po vijon normalisht në çdo cep të territorit të vendit dhe se deri tani sipas saj, autoritetet nuk kanë ndeshur në rezistencë.

Zëri i Amerikës: Kosova prej rreth 3 javësh po kryen procesin e regjistrimit të popullsisë dhe të diasporës, procese që nuk janë kryer prej vitesh. Fillimisht le të ndalemi tek regjistrimi i popullatës në vend, si po shkon ai?

Liza Gashi: Po është e vërtetë që Kosova për herë të parë ka filluar regjistrimin e popullsisë dhe pjesëtarëve të diasporës jashtë vendit. Brenda këtyre ditëve sa ka filluar procesi, që ka filluar në datën 5 prill dhe do të vazhdojë deri në 17 maj, ne kemi rreth 300 mijë pjesëtarë të diasporës të cilët janë regjistruar në kuadër të platformës e-diaspora dhe regjistrimi fizik. Kështu që, për fillimet e para, ky proces është duke vijuar shumë mirë dhe synimi jonë është që të gjejmë forma të informojmë qytetarin tanë brenda dhe jashtë vendit rreth procesit dhe rëndësisë së procesit sepse është një proces shumë i rëndësishëm dhe jetik për Republikën e Kosovës sepse me një format përcakton politikat tona për 10 vitet e ardhshme. Si qeveri e Republikës së Kosovës jemi shumë të fokusuar që të gjitha politikat që ndërtojmë për të ardhmen të jenë të bazuara në të dhëna dhe këto të dhëna na kanë munguar për një kohë jashtëzakonisht të gjatë, sidomos në fushën e diasporës, që është një prej dikastereve i ndërlidhur me Ministrinë e Punëve të Jashtme.

Zëri i Amerikës: Lista Serbe ka bërë thirrje për bojkotim të procesit të regjistrimit të popullatës, a është për ju shqetësuese një gjë e tillë dhe çfarë pasojash mund të sillte potencialisht mos-regjistrimi i qytetarëve të komunitetit serb për Kosovën?

Liza Gashi: Regjistrimi i popullsisë për shtetasit e Republikës së Kosovës është i detyrueshëm me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, prandaj ne iu bëjmë thirrje të gjithë qytetarëve të Republikës së Kosovës, pa marrë parasysh etninë që të jenë pjesë e regjistrimit të popullsisë. Në këtë drejtim, unë kam informacione nga Agjencia e Statistikave të Republikës së Kosovës që regjistrimi po vijon në çdo cep të territorit të Republikës së Kosovës dhe për të gjitha minoritetet në Republikën e Kosovës. Prandaj nuk e shoh shumë sfidues, përkundrazi shfrytëzoj rastin edhe një herë t’i ftoj qytetarët, të gjithë minoritetet në Kosovë që të jenë pjesë e regjistrimit, sepse regjistrimi është i përgjithshëm, është për të gjithë qytetarët e Kosovës, pa dallim domethënë etnie kështu që është shumë e rëndësishme që ata të jenë pjesë e regjistrimit, sepse këto të dhëna realisht janë për të dizajnuar politika më të mira për jetën e tyre në vendin tonë.

Zëri i Amerikës: Kur thatë që është i detyrueshëm dhe sikundër e parashikon dhe ligji do ketë ndëshkime për ata që nuk pranojnë të regjistrohen?

Liza Gashi: Po, sipas ligjit, regjistrimi i popullsisë dhe ekonomive familjare realisht, Agjencia e Statistikave të Kosovës më andej procedon tutje me pjesën e ndëshkimit në kuadër të procesit, mirëpo deri tani nuk kemi pasur ndonjë rezistencë sa i përket pjesës së regjistrimit dhe ne shpresojmë që ky proces deri në datën 17 maj të vazhdojë në këtë mbarëvajtje me këtë rritëm, sepse vazhdimisht kemi rritje të numrit, për shembull ta zëmë se në 10 ditët e para kur kemi zbatuar platformën e-diaspora, në kuadër të regjistrimit të diasporës kemi patur rreth 180 mijë qytetarë, tani kemi kaluar shifrën e 300 mijë qytetarëve të Republikës së Kosovës që janë të regjistruar në kuadër të platformës dhe formës fizike. Mirëpo, Agjencia e Statistikave, javën e kaluar në kuadër të një komunikate diskutoi edhe për numrat në Kosovë të cilat e kanë kaluar 40 për qindëshin e popullsisë së Republikës dhe ky proces do të vazhdojë deri më datën 17 maj dhe është shumë i rëndësishëm që çdo qytetar të kuptojë që ky regjistrim i popullsisë është shumë i rëndësishëm për të ardhmen e tyre dhe të jetë pjesë e procesit për shkak që me pjesëmarrjen e tyre në kuadër të regjistrimit të popullsisë, që është edhe obligim kushtetues, realisht ata i ofrojnë mundësinë politik-bërësve që të dizajnojnë politika të bazuara në të dhëna.

Zëri i Amerikës: Zonja Gashi, po ndalem edhe një herë te çështja e diasporës, tek regjistrimi për herë të parë on-line i tyre, a besoni se do të arrini që të keni shifra të sakta, reale për shqiptarët nga Kosova që jetojnë jashtë vendit?

Liza Gashi: Realisht ky është një proces shumë i shkurtër, i drejtpërdrejtë dhe një mundësi e jashtëzakonshme për qytetarët tonë në çdo cep të botës që të regjistrohen. Unë shpresoj shumë që të gjithë ata që marrin informacione në kuadër të regjistrimit të popullsisë të kenë mundësinë të regjistrohen në platformë sepse është hera e parë, është tentativa e parë. Realisht Kosova në kuadër të një regjistrimi vullnetar, ka patur një tentativë në vitin 2012 mirëpo është shumë i rëndësishme që qytetarët e Republikës së Kosovës që jetojnë jashtë vendit, por edhe pjesëtarët e diasporës, sepse regjistrimi i popullsisë për jashtë vendit nuk është vetëm për shtetasin e Republikës, por është për pjesëtarin e diasporës. Edhe ata pjesëtarë të cilët nuk e kanë shtetësinë e Republikës së Kosovës, por që kanë ndërlidhje me Kosovën, janë të mirëseardhur të jenë pjesë e regjistrimit. Këtu ka patur një interesim, por është shumë e rëndësishme që të kuptohet që regjistrimi është vetëm një bazë e parë e të dhënave dhe më andej, në kuadër të këtyre të dhënave që ata vendosin në kuadër të platformës, ne synojmë që të ngremë kapacitetet, kapacitetet jo vetëm sa i përket shërbimeve konsullore që ofrojmë nëpër vende të ndryshme të botës, por edhe të dizajnojmë politika mbi institutet e kulturës, gjuhës, mbi kërkesat që ata kanë në të ardhmen. Prandaj ashtu si çdo format në fakt i politik-bërjes, pa një bazament të mirë të të dhënave është shumë e vështirë që të ndërtohet një politikë e mirë, e cila është gjithëpërfshirëse, e cila ofron mundësi të reflektojë mbi kërkesat e komunitetit. Prandaj unë po shfrytëzoj edhe një herë rastin t’u kërkoj të gjithë bashkatdhetarëve që të regjistrohen në kuadër të e-diasporës sepse përmes regjistrimit ose përmes dedikimit të 10 minutave kohë në kuadër të platformës ata na japin një mundësi të mirë të ndërtojmë politika të qëndrueshme mbi bazën e të dhënave të tyre.

Zëri i Amerikës: Dje Kancelari gjerman Olaf Scholz gjatë një bisede me kryeministrin Kurti theksoi rëndësinë e ndërmarrjes së hapave konkretë nga autoritetet e Kosovës për themelimit e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Komentet vijnë vetëm pak javë nga një votim i mundshëm në mbledhjen e Këshillit të Ministrave të Këshillit të Europës për anëtarësimin e Kosovës në këtë organizatë. A pritet të ketë hapa konkretë nga qeveria juaj sikurse mund të ishte edhe dërgimi i statutit të bashkësisë ndërkombëtare dorëzuar tashmë autoriteteve në Kosovë, në Gjykatën Kushtetuese?

Liza Gashi: Qeveria e Republikës së Kosovës ka luajtur një rol shumë konstruktiv në kuadër të dialogut me Serbinë. Në këtë dialog ne kemi një marrëveshje e cila është e obligueshme për të dyja anët, prandaj ne si qeveri e Republikës së Kosovës kemi kërkuar nga pala serbe mbi 5 herë që ta nënshkruajë këtë marrëveshje dhe të kemi një plan të sekuencimit për të zbatuar marrëveshjen. Fatkeqësisht pala serbe deri tani jo vetëm që nuk ka zbatuar marrëveshjen më andej mendoj që pala serbe deri më tani ka shkelur disa herë marrëveshjen. Prandaj kërkesa jonë e vetme në kuadër të këtij rrugëtimi është që marrëveshja të zbatohet në tërësi, nga artikulli i parë deri në artikullin e fundit dhe nuk do të duhej të kishte artikull të veçantë i cili i jepet përparësi karshi të gjithë marrëveshjes. Kështu që në këtë drejtim ne presim që përmes ndërmjetësuesve të kemi një trajtim të barabartë, por edhe të shohim domethënë edhe pjesën e shkeljes të marrëveshjes. Rasti i Këshillit të Evropës është rasti më i mirë për të parë se si pala serbe e ka shkelur marrëveshjen dhe pala serbe duhet të japë llogari për shkeljen e marrëveshjes, në kuadër të këtij drejtimi. Ne si Republikë e Kosovës besojmë se anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës dhe avancimi i Kosovës…Asambleja Parlamentare që ka qenë faza e dytë e këtij procesi ka dhënë një verdikt shumë të qartë, kemi 131 parlamentarë që kanë dhënë votën pro për anëtarësimin e Kosovës sepse besojmë që në 75 vjetorin e jubilesë së Këshillit të Evropës, Kosova si vend i 47 në kuadër të Asamblesë do të ishte një lajm shumë i mirë për demokracinë, një lajm shumë i mirë për kontinentin e Evropës, por mbi të gjitha, një mundësi për të pasur qasje tek drejtësia evropiane.

Në një intervistë ekskluzive me DW, Kryeministri i Kosovës Albin Kurti shpjegon se si do ta menaxhojë sfidën aktuale të anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës.

DW: Zoti Kryeministër, sa optimist jeni se Kosova do të pranohet në maj në Këshillin e Evropës?

Albin Kurti: Sipas renditjes organizatave prestigjioze ndërkombëtare ne kemi bërë progres. Kësaj i shtojmë edhe faktin që kemi kaluar me sukses në mbledhjen e ambasadorëve më 24 prill të vitit të kaluar dhe mbledhjen e parlamentarëve më 16 prill të këtij viti, dhe raporti nuk ka parashikuar parakushte apo kushte që nuk i kemi plotësuar. Unë jam optimist edhe për mbledhjen e Këshillit të Ministrave të Këshillit të Evropës në mes të muajit maj për anëtarësimin e Republikës së Kosovës në Këshillin e Evropës.

Megjithatë ka ende dyshime, se vendimi do të shtyhet. Çfarë kontributi mund të japë Gjermania konkretisht sipas mendimit tuaj?

Së pari, më duhet të falënderoj deputetët gjermanë që na kanë ndihmuar aq shumë dhe kanë punuar pa kursim e pa rezerva, e në veçanti do të kisha theksuar Frank Schwabe dhe Knut Abraham, të cilët mbajtën fjalim në seancën e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës më 16 prill. Por kjo mbështetje e madhe për Republikën e Kosovës me 131 vota për, krahasuar me 29 kundër, 82 përqind në mbështetje të vendit tonë, do të duhej që të reflektohej edhe në Këshillin e Ministrave. Prandaj po punojmë që edhe Gjermania në Këshillin e Ministrave të reflektojë vullnetin e saj pozitiv edhe te të tjerët. Ne po e ndihmojmë Gjermaninë që të na ndihmojë neve dhe në këtë mënyrë Kosova të bëhet anëtare e 47-të e Këshillit të Evropës.

Nga ana tjetër, nga kancelaritë evropiane ju kërkohet krijimi i Asociacionit të Komunave me shumicë serbe. Si po e menaxhoni ju këtë presion?

Ne dëshirojmë të eliminojmë disa skepticizma, që mund të ekzistojnë eventualisht deri në mes të muajit maj, por jemi në të drejtën tonë. Mos të harrojmë se Kushtetuta e Republikës së Kosovës ofron të drejta të gjera për pakicat, e në veçanti për atë serbe. Dhe nuk e mohojmë që paraardhësit tanë kanë bërë një marrëveshje për Asociacionin e Komunave Serbe, por gjithçka duhet të jetë në përputhje me ligjshmërinë, kushtetutshmërinë, interesin publik të republikës dhe në mbrojtje të të drejtave të qytetarëve serbë. Pra, edhe plani i Ahtisaarit e ka paraparë një lloj bashkëpunimi ndërkomunal, por larg asaj që ka kërkuar Beogradi, si në Bosnjë, që tash edhe faktori ndërkombëtar, evropianët dhe amerikanët, natyrisht që e kundërshtojnë duke pasur parasysh se çfarë pasojash shkaktoi ajo në Bosnjë. Pra, nuk i reduktojmë ne të drejtat e pakicës serbe në një formulim të Asociacionit, por në të njëjtën kohë nuk mohojmë se këtë asociacion e kanë nënshkruar paraardhësit e mi, Thaçi dhe Mustafa, njëri para 11 vjetëve dhe tjetri para 9 vjetëve.

Gerald Knaus, nga European Stability Initiative, e quan realizimin e Asociacionit në kushtet aktuale të pamundur, sepse mungon dëshira e komunave serbe për ta realizuar. A është kjo që po komunikoni edhe ju në Evropë?

Zoti Knaus niset nga parimi demokratik se demokracia vjen nga poshtë. Nuk mund t’ua imponosh asociacionin komunave. Çka nëse komunat nuk e duan asociacionin? Pra, mendimi i tij është shumë i shëndoshë, por mendimi i tyre (i pakicës serbe, shën i red.) është ende i panjohur. Pra, ai ka të drejtë në këtë aspekt, por të gjitha këto jemi duke i trajtuar. Besoj që ministrat e Jashtëm të vendeve anëtare të Këshillit të Evropës te Kosova e kanë një partner që nuk synon vetëm të përfitojë nga Këshilli i Evropës, por të kontribuojë. Sepse sundimi i ligjit, të drejtat e njeriut, demokracia në Kosovë janë jo vetëm më të mirat në rajon, por edhe më të mira se në disa vende anëtare të Këshillit të Evropës.

Megjithatë, kërkesa e perëndimorëve për Asociacionin mbetet. A keni ju një draft?

Unë kam propozuar që ta shkruaj draftin më 18 mars në Ohër, por nuk është pranuar një gjë e tillë. Kjo është refuzuar nga Serbia. Tash, Asociacioni i komunave me shumicë serbe është në kuadër të nenit 10 të 39 marrëveshjeve që i kanë bërë paraardhësit e mi, të marrëveshjes bazike. Nuk konsideroj që është në rregull që Asociacioni të nxirret nga marrëveshja bazike, të vendoset në qendër si prioritet, dhe që marrëveshja bazike të spostohet në prapavijë. Të gjitha këto janë pjesë të diskutimeve që po i bëjmë. Ne e mbështesim raportin e zonjës Dora Bakoyannis, e cila ka qenë ministre e punëve të jashtme të Greqisë, të një shteti që vazhdon të jetë mosnjohës, dhe e cila e ka thënë qartë se dialogu për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, që ka një marrëveshje që po shkelet nga Serbia, nuk duhet të ngatërrohet me anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, për të cilin ne i kemi plotësuar të gjitha parakushtet.

Një çështje aktuale e trajtuar edhe gjatë javës në Bruksel është ajo e dinarit. Si po e zgjidhni këtë problem?

Rregullorja e Bankës Qendrore të Kosovës është një rregullore e një institucioni të pavarur. Serbia nuk e ka hall që po ndalohet dinari, sepse dinari nuk po ndalohet por po ndalohet dinari si mjet pagese dhe kjo është kërkesë e nenit 11 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës: Ajo ka hall që po ndalohet cash-i, paraja e gatshme. Dhe ne, për të pasur transparencë se kush kujt i dërgoi para me çfarë qëllimi, e mbështesim plotësisht këtë rregullore të BQK-së që është institucion i pavarur i Republikës së Kosovës, ndërkohë për modalitetet se si ajo të zbatohet dhe të funksionalizohet pa kurrfarë pasojash janë duke dialoguar në Bruksel dhe unë mendoj që janë në rrugë të mbarë për të gjetur një zgjidhje e cila e mundëson tranzicionin e lëmuar drejt kësaj rregulloreje, e cila jo vetëm që është e drejtë e Bankës Qendrore të Kosovës, por është rregullore e drejtë për të mirën e qytetarëve.

Ju thatë se Kosova është një nga vendet ku të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit janë më të përparuarat në rajon. Në raportin e fundit të Departamentit Amerikan tö Shtetit, megjithatë, flitet për probleme serioze të pavarësisë së institucioneve juridike dhe intimidim të medias. Si e komentoni raportin?

Natyrisht që ka edhe kritika për ne, por nëse shikoni raportin e vitit 2019, sot Kosova ka progres të jashtëzakonshëm dhe ajo që mua më çudit është që në raportin e Departamentit Amerikan të Shtetit nuk citohet për shembull Freedom House, nuk citohet Transparency International, dhe po të citoheshin, do të duhej të lëvdohej Kosova.

Deputeti ukrainas, Oleksiy Goncharenko, thotë se Kosova nuk mund të jetë “zonë gri” në Evropë. Sipas tij, Serbia duhet ta pranojë faktin se Kosova është shtet i pavarur dhe të krijojë marrëdhënie fqinjësie me të.

“Epoka e perandorive në Evropë ka marrë fund”, thotë Goncharenko, duke iu referuar, siç shprehet ai, trendit në Serbi.

Nëse nuk heq dorë nga kjo qasje, Serbia do të vazhdojë të jetojë në varfëri dhe në revanshizëm, “duke u shfrytëzuar nga Rusia, Irani dhe vende të tjera që duan të ndezin flakë në Ballkan”, thotë Goncharenko.

Në intervistën dhënë Radios Evropa e Lirë, ai shfaq shpresën se Kosova do të bëhet anëtare e plotë e Këshillit të Evropës, pas votimit në muajin maj.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Goncharenko, ju lobuat për një votë pozitive për Kosovën në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Evropës. Vendimi përfundimtar pritet të merret nga Komiteti i Ministrave në maj. A mendoni se do të kalojë?

Oleksiy Goncharenko: Mendoj se po. Vota në Asamblenë Parlamentare ishte historike dhe tani duhet ta përfundojmë këtë punë. Mendoj se Komiteti i Ministrave do ta ftojë zyrtarisht Kosovën të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë do t’u thoshit vendeve që nuk janë ende të sigurta për mbështetjen e Kosovës?

Oleksiy Goncharenko: Kosova e meriton këtë, Kosova i përket botës së lirë. Asaj i duhet ndihma jonë për zhvillimin e vlerave si vend i ri, si demokraci e re. Asaj i duhet ekspertiza e Këshillit të Evropës. Kjo nuk ka të bëjë me debatet politike, ka të bëjë me dy milionë njerëz, të cilët e meritojnë të jenë pjesë e organizatës më të madhe në botë, e cila lufton për të drejta të njeriut, sundim të ligjit, demokraci – për vlerat thelbësore për të gjithë ne.

Radio Evropa e Lirë: A mendoni se, në javët në vazhdim, mund të dalin kushte të reja për Kosovën?

Oleksiy Goncharenko: Nuk e di se çfarë do të ndodhë në Komitetin e Ministrave. Nuk është fusha ime e përgjegjësisë. Unë jam anëtar i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës dhe vendimi ynë është i qartë: Ne i bëjmë thirrje Komitetit të Ministrave që ta ftojë Kosovën.

Radio Evropa e Lirë: Por disa deputetë e kanë përmendur Asociacionin e komunave me shumicë serbe, të cilin duhet ta formojë Kosova. A mendoni se ai mund të bëhet pengesë?

Oleksiy Goncharenko: Shpresoj të mos bëhet pengesë.

Radio Evropa e Lirë: Si mund të sigurohet Kosova që të mos e humbasë mundësinë e saj në maj?

Oleksiy Goncharenko: Autoritetet e Kosovës duhet të vazhdojnë të tregojnë përkushtim ndaj këtyre vlerave themelore, demokracisë, të drejtave të njeriut, sundimit të ligjit – kjo është më e rëndësishmja.

Dhe, pasi të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës, Kosova ka shumë punë për të bërë, të zbatojë e të miratojë konventa, të cilat janë thelbësore për organizatën tonë.

Radio Evropa e Lirë: Ju keni deklaruar hapur se synimet e Serbisë në Kosovë janë të ngjashme me synimet e Rusisë në Ukrainë. A mund ta shtjelloni më shumë këtë?

Oleksiy Goncharenko: Fatkeqësisht, shoh se në Serbi ka dy trende. Njëri ka të bëjë me ndërtimin e një vendi demokratik, të cilin e mbështes plotësisht, dhe tjetri ka të bëjë me rindërtimin e perandorisë serbe. Dhe, e kam thënë hapur se epoka e perandorive në Evropë ka marrë fund.

Të gjitha këto ndjenja revanshiste dhe imperialiste që një pjesë e politikanëve serbë po përpiqen t’i promovojnë në Serbi, t’i forcojnë në Serbi, janë një pengesë e madhe për zhvillimin e vetë Serbisë.

Andaj, Serbia duhet të pajtohet me faktin se nuk mund të jetë më perandori. Duhet të jetë një vend normal dhe demokratik. Në këtë mënyrë, do të ishte pjesë e botës së lirë. Në mënyrë tjetër, do të vazhdojë të jetojë në varfëri, në revanshizëm, duke u shfrytëzuar nga Rusia, Irani dhe vende të tjera që duan të ndezin flakë në Ballkan.

Radio Evropa e Lirë: Si duhet të parandalohen këto përpjekje, sipas jush?

Oleksiy Goncharenko: Nuk jam në pozicion për të thënë se çfarë duhet të bëjnë Kosova dhe Serbia, por, personalisht, besoj se nuk mund të ketë zona gri në Evropë. Kosova nuk mund të jetë zonë gri. Serbia duhet ta pranojë faktin se Kosova është shtet i pavarur, i njohur prej vendeve të tjera, dhe të krijojë marrëdhënie me Kosovën si fqinje. Kjo është një punë që duhet kryer dhe prej saj do të përfitonin Kosova dhe Serbia dhe e gjithë Evropa.

Radio Evropa e Lirë: Ju keni lobuar edhe për njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Ukraina. A ka ndonjë përparim në këtë drejtim?

Oleksiy Goncharenko: Jo, nuk ka ndonjë përparim sa i përket kësaj çështjeje, për momentin, por arsyeja është e qartë. Ukraina është në një pozitë shumë të vështirë dhe, me gjithë respektin për Kosovën, ajo nuk është çështja kryesore për Ukrainën tani.